LEIDRAAD BELASTINGEN OP MILIEUGRONDSLAG

LEIDRAAD BELASTINGEN OP MILIEUGRONDSLAG


Centrum voor proces- en produktontwikkeling Besluit van 3 juni 2003, nr. CPP2003/1160M De directeur-generaal Belastingdienst heeft namens de staatssecretaris van Financiën de volgende leidraad vastgesteld

Leidraad milieubelastingen

1

2


INHOUDSOPGAVE

LEIDRAAD BELASTINGEN OP MILIEUGRONDSLAG ..............................1 1

Inleiding ................................................................................... 10

2

Belastingen .............................................................................. 12

3

Minister(s) ................................................................................ 13

4 4.1 4.2

Grondwaterbelasting ................................................................ 14 Algemeen .................................................................................. 14 Begripsbepalingen ..................................................................... 15 4.2.1 Grondwater.................................................................... 15 4.2.2 Zoet grondwater ............................................................. 16 4.2.3 Inrichting ....................................................................... 16 4.2.4 Onttrekken van grondwater ............................................. 18 4.2.4.1 Onttrekken..................................................................... 18 4.2.4.2 Onbelast onttrekken ....................................................... 18 4.2.4.3 Ontwateren en afwateren................................................ 18 4.2.5 Infiltreren van water........................................................ 20 4.2.6 Pompcapaciteit .............................................................. 22 4.2.7 Waterleidingbedrijf ......................................................... 22 4.2.8 OEDI ............................................................................. 23 Belastbaar feit............................................................................ 23 Belastingplichtige....................................................................... 24 Maatstaf van heffing................................................................... 24 Vermindering infiltreren .............................................................. 24 Watermeters .............................................................................. 25 4.7.1 Artikel 2 van het uitvoeringsbesluit .................................. 26 4.7.2 Artikel 2 van de uitvoeringsregeling ................................. 28 Tijdstip verschuldigdheid ............................................................ 28 Vrijstellingen .............................................................................. 29 4.9.1 Kleine pomp................................................................... 29 4.9.2 Drooghouden bouwput ................................................... 29 4.9.3 Proef onttrekking............................................................ 30 4.9.4 Noodvoorzieningen ........................................................ 30 4.9.5 Beregening .................................................................... 31 4.9.6 Sanering grondwater ...................................................... 32 4.9.7 Koude- en warmte opslag ............................................... 32 4.9.8 Spoelwater .................................................................... 33 4.9.9 Landijsbanen ................................................................. 34 Tarief......................................................................................... 34 4.10.1 Normaal tarief ................................................................ 34 4.10.2 Nihiltarief ....................................................................... 35 4.10.3 Tarief OEDI ................................................................... 35 Bedrag vermindering .................................................................. 36 Teruggaaf spoelwater ................................................................. 36 Administratieve verplichtingen..................................................... 37

4.3 4.4 4.5 4.6 4.7

4.8 4.9

4.10

4.11 4.12 4.13 5 5.1

Belasting op leidingwater......................................................... 39 Begripsbepalingen ..................................................................... 39 5.1.1 Leidingwater .................................................................. 39 5.1.2 Waterleidingbedrijf ......................................................... 39 5.1.3 Afzonderlijke watervoorziening........................................ 39



5.2 5.3

5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9 5.10 5.11 6 6.1

6.2

6.3 6.4

6.5

3

5.1.4 Aansluiting..................................................................... 40 5.1.5 Particuliere installatie voor centrale watervoorziening....... 40 Grondslag .................................................................................. 40 Belastbaar feit............................................................................ 41 5.3.1 Maatstaf afwijkende periode ........................................... 41 5.3.2 Centrale voorziening ...................................................... 41 Belastingplichtige....................................................................... 42 Maatstaf .................................................................................... 42 Tijdstip verschuldigdheid ............................................................ 42 Tarief......................................................................................... 43 Vrijstelling noodvoorziening ........................................................ 43 Teruggaaf wanbetaling ............................................................... 43 Teruggaaf meerdere leveranciers ................................................ 44 Administratieve verplichtingen..................................................... 44 Afvalstoffenbelasting ............................................................... 46 Begripsbepalingen ..................................................................... 46 6.1.1 Afvalstoffen.................................................................... 46 6.1.1.1 Begrip afvalstoffen tot 1 januari 2000 .............................. 47 6.1.1.2 Begrip afvalstoffen na 1 januari 2000 .............................. 47 6.1.1.2.1 Bijlage I van de richtlijn - Categorieën afvalstoffen: .. 47 6.1.1.3 Jurisprudentie ................................................................ 48 6.1.1.4 Niet als afvalstoffen aangemerkte stoffen, preparaten of andere producten gebruikt voor aangewezen toepassingen ................................................................. 49 6.1.1.5 Afvalstoffen die worden aangeschaft als bouwstof ten behoeve van voorzieningen ............................................ 53 6.1.2 Verwijdering................................................................... 54 6.1.2.1 Nuttige toepassing ......................................................... 55 6.1.2.2 Bijlage II B bij de richtlijn – Nuttige toepassing ................. 55 6.1.2.3 Storten .......................................................................... 56 6.1.3 Inrichting ....................................................................... 56 6.1.4 Niet-reinigbare verontreinigde baggerspecie .................... 57 6.1.5 Niet-reinigbare verontreinigde grond ............................... 57 6.1.5.1 Grond ............................................................................ 58 6.1.5.2 Service Centrum Grond .................................................. 59 6.1.6 Ontinktingsresidu (belang verloren per 1 januari 2001)..... 59 6.1.7 Stoffen en preparaten..................................................... 59 6.1.8 Volumieke massa........................................................... 60 6.1.9 Percolaat ....................................................................... 60 6.1.10 Stortgas ......................................................................... 60 Grondslag en belastbaar feit ....................................................... 60 6.2.1 Afgifte ter verwijdering aan een inrichting ........................ 60 6.2.1.1 Fictiebepaling ................................................................ 61 6.2.1.2 Vrijstelling voor groente-, tuin of fruitafval (vervallen per 1 januari 2000).................................................................. 61 6.2.2 Storten in eigen beheer .................................................. 61 Belastingplichtige....................................................................... 62 Maatstaf van heffing................................................................... 62 6.4.1 Maatstaf van heffing hoofdregel ...................................... 62 6.4.2 Maatstaf van heffing “natte” baggerspecie ....................... 63 6.4.2.1 Rekenmethode............................................................... 63 6.4.2.2 Massa (m) en het volume (V) gemeten aan de poort ........ 64 6.4.2.3 Volume (V) gemeten aan de poort ................................... 64 6.4.3 Maatstaf van heffing volumieke massa............................ 65 Tijdstip verschuldigdheid ............................................................ 65


4


6.6

6.7

6.8

6.9

Vrijstellingen.............................................................................. 65 6.6.1 Baggerspecie in een inrichting in de territoriale zee van Nederland ...................................................................... 66 6.6.2 Baggerspecie in open oppervlaktewater .......................... 66 6.6.3 Baggerspecie inzake aangewezen rivierverruimingsprojecten............................................... 68 6.6.4 Niet-reinigbare verontreinigde baggerspecie .................... 68 6.6.5 Niet-reinigbare verontreinigde grond ............................... 69 6.6.5.1 Nuttig toepasbaar product............................................... 69 6.6.5.2 SCG - verklaringen......................................................... 69 6.6.5.3 Geldigheid van de SCG verklaring................................... 70 6.6.5.4 Overschrijding van de hoeveelheden ............................... 70 6.6.6 Afvalstoffen binnen de inrichting waarin deze stoffen zijn ontstaan (gewijzigd) ....................................................... 70 Tarief......................................................................................... 70 6.7.1 Tarief voor storten .......................................................... 70 6.7.2 Tarief voor verbranden ................................................... 71 6.7.3 Verlaagd tarief ............................................................... 71 6.7.3.1 Shredder en straalgrit ..................................................... 72 6.7.3.1.1 Afvalcodes shredder en straalgrit ............................ 72 6.7.3.2 Gevaarlijke afvalstoffen .................................................. 73 6.7.3.3 Volumieke massa........................................................... 74 6.7.3.3.1 Volumieke massa - voorwaarden in 2000................. 74 6.7.3.3.2 Artikel 5b van het uitvoeringsbesluit – niet geperst aanleveren 75 6.7.3.3.3 Artikel 5c en 5d, van het uitvoeringsbesluit – voorwaarden lage tarief ............................................................. 76 6.7.3.3.4 Artikel 5e van het uitvoeringsbesluit ........................ 78 6.7.3.4 Reinigbare baggerspecie................................................ 78 6.7.3.5 Aangewezen afvalstoffen: monostromen.......................... 78 6.7.3.6 Tarief asbest.................................................................. 79 6.7.3.7 Verhoogd tarief brandbaar afval (1 januari 1998 tot 1 januari 2000).................................................................. 80 6.7.3.7.1 Afvalcodes brandbaar afval periode 1 januari 1998 tot 1 mei 1999 82 6.7.3.7.2 Afvalcodes brandbaar afval periode 1 mei 1999 tot 1 januari 2000 83 6.7.3.8 Zeefractie; uitzondering verhoogd tarief brandbaar afval (1998 – 1999)(vervallen)................................................. 84 Teruggaaf.................................................................................. 84 6.8.1 Teruggaaf in/uitmethode (met ingang van 1 januari 2000). 84 6.8.1.1 Rekenregel .................................................................... 85 6.8.1.2 In/uitmethode (tot 1 januari 2000).................................... 85 6.8.2 Verhoudingsgetal ........................................................... 86 6.8.2.1 Specifiek verhoudingsgetal per stortplaats per afvalstroom (met ingang van 1 januari 2000).................... 86 6.8.2.2 Verhoudingsgetal tot 2000 (vervallen) ............................. 87 6.8.2.3 Niet afgegeven voor eindverwerking (vervallen) ............... 87 6.8.2.4 Verhoudingsgetal op verzoek (vervallen) ......................... 88 6.8.2.5 Bepaling verhoudingsgetal (vervallen) ............................. 88 6.8.2.6 Toepassing verhoudingsgetal (vervallen) ......................... 89 6.8.3 Teruggaaf wanbetaling ................................................... 89 6.8.4 Teruggaaf bestuursdwang .............................................. 89 6.8.5 Teruggaaf ontinktingsresidu (per 1 januari 2001 vervallen)....................................................................... 90 Administratieve verplichtingen..................................................... 91



7 7.1 7.2

7.3 7.4

7.5

7.6 7.7

7.8

7.9 7.10

5

Brandstoffenbelasting .............................................................. 93 Begripsbepalingen ..................................................................... 93 Definities ................................................................................... 93 7.2.1 Minerale oliën ................................................................ 93 7.2.2 Ongelode lichte olie en gelode lichte olie, halfzware olie, gasolie, zware stookolie en LPG ..................................... 93 7.2.3 Liter............................................................................... 94 7.2.4 Brandstof ....................................................................... 94 7.2.5 Kolen............................................................................. 94 7.2.6 Gas ............................................................................... 95 7.2.7 Weg, motorrijtuig en pleziervaartuig ................................ 95 7.2.8 Nm³ ............................................................................... 95 7.2.9 Invoer en uitslag ............................................................ 95 7.2.10 Afleveren....................................................................... 95 7.2.11 Gebruiken...................................................................... 95 7.2.12 KV-gas .......................................................................... 95 Grondslag .................................................................................. 96 Belastbaar feit............................................................................ 96 7.4.1 Belastbaar feit minerale oliën .......................................... 96 7.4.2 Belastbaar feit kolen en niet als minerale olie aangemerkt gas ................................................................................ 96 7.4.2.1 Steenkoolcokes.............................................................. 97 7.4.3 Regulerende heffing benzine .......................................... 97 7.4.4 Vaststelling researchoktaangetal..................................... 97 Belastingplichtige ....................................................................... 97 7.5.1 Belastingplichtige minerale olie....................................... 97 7.5.2 Belastingplichtige kolen en niet als minerale olie aangemerkt gas, ander dan aardgas ............................... 97 7.5.3 Belastingplichtige aardgas .............................................. 98 7.5.4 Samenloopbepaling aardgas ........................................... 98 Maatstaf van heffing................................................................... 99 Tijdstip verschuldigdheid ............................................................ 99 7.7.1 Tijdstip verschuldigdheid minerale oliën .......................... 99 7.7.2 Tijdstip verschuldigdheid kolen en niet als minerale oliën aangemerkt gas ............................................................. 99 Tarieven .................................................................................... 99 7.8.1 Tarieven aardgas ........................................................... 99 7.8.2 Aanpassing tarief verbrandingswaarde aardgas ............... 99 7.8.3 Toeslag regulerende heffing minerale oliën.................... 100 7.8.4 Nihiltarief bij aflevering buitenland................................. 100 7.8.5 Nihiltarief hoogovengas, cokesovengas en kolengas ...... 100 7.8.6 Raffinaderijgas ............................................................. 100 7.8.7 Nihiltarief aardgasvervangers........................................ 100 7.8.8 Afwijkend tarief kolen ................................................... 101 7.8.8.1 Voorwaarden ............................................................... 101 Vrijstelling brandstoffen voor elektriciteitsopwekking .................. 102 7.9.1 Voorwaarden ............................................................... 102 Teruggaaf................................................................................ 103 7.10.1 Teruggaaf artikel 28 van de wet .................................... 103 7.10.1.1 Teruggaaf anders dan brandstof ........................... 103 7.10.1.2 Teruggaaf buiten Nederland afleveren of brengen .. 103 7.10.1.3 Voorwaarden teruggaaf artikel 28 van de wet ........ 103 7.10.2 Teruggaaf artikel 28a van de wet .................................. 104 7.10.2.1 Teruggaaf aardgas meerdere leveranciers ............. 104 7.10.2.2 Voorwaarden teruggaaf meerdere leveranciers ...... 105 7.10.2.3 Teruggaaf voor elektriciteitsopwekking .................. 105


6


7.11 7.12 8 8.1 8.2

8.3

8.4

8.5 8.6

8.7 8.8

8.9

7.10.2.4 Voorwaarden teruggaaf voor elektriciteitsopwekking106 Administratieve verplichtingen................................................... 107 Samenloop met accijns ............................................................. 107 Regulerende energiebelasting................................................ 108 Begripsbepalingen ................................................................... 108 Definities ................................................................................. 108 8.2.1 Halfzware olie, gasolie en vloeibaar gemaakt petroleumgas (LPG) ..................................................... 108 8.2.2 Liter............................................................................. 108 8.2.3 Weg, motorrijtuig en pleziervaartuig .............................. 109 8.2.4 Invoer en uitslag .......................................................... 109 8.2.5 Aansluiting................................................................... 109 8.2.5.1 Straatverlichting, telefooncellen, CAI-aansluitingen, e.d. 110 8.2.5.2 Evenementen............................................................... 110 8.2.6 Installatie voor warmtekrachtkoppeling (WKK) ............... 111 8.2.7 Installatie voor blokverwarming ..................................... 111 8.2.8 Hernieuwbare energiebronnen ...................................... 112 8.2.9 Biomassa..................................................................... 112 8.2.10 Zuivere biomassa......................................................... 113 8.2.11 Kleinschalige waterkracht (tot 1 januari 2003)................ 114 8.2.12 Energiezuinige apparaten en energiebesparende voorzieningen (tot 1 januari 2003) ................................. 114 Grondslag ................................................................................ 115 8.3.1 Grondslag minerale oliën .............................................. 115 8.3.2 Grondslag elektriciteit................................................... 116 8.3.3 Grondslag aardgas ....................................................... 116 Belastbaar feit.......................................................................... 116 8.4.1 Belastbaar feit minerale oliën ........................................ 116 8.4.2 Belastbaar feit aardgas en elektriciteit ........................... 117 8.4.2.1 Verbruiksperiode .......................................................... 117 8.4.2.2 Aanvullend belastbaar feit: eigen verbruik en buitenlandse leverancier ............................................... 118 8.4.2.3 Aanvullend belastbaar feit: levering aan de APX ............ 118 8.4.2.4 Eigen verbruik elektriciteit en aardgas ........................... 119 8.4.2.5 Blokverwarming ........................................................... 119 Uitbreiding begrip uitslag .......................................................... 119 Belastingplichtige..................................................................... 120 8.6.1 Belastingplichtige minerale oliën ................................... 120 8.6.2 Belastingplichtige aardgas en elektriciteit ...................... 120 8.6.2.1 Belastingplichtige eigen verbruik en levering via de APX 120 8.6.2.2 Verlegging belastingplicht bij levering door buitenlandse leverancier................................................................... 121 8.6.2.3 Samenloop van leveringen van aardgas en elektriciteit... 121 Maatstaf van heffing................................................................. 121 Tijdstip verschuldigdheid .......................................................... 122 8.8.1 Tijdstip verschuldigdheid minerale oliën ........................ 122 8.8.2 Tijdstip verschuldigdheid gas/elektriciteit ....................... 122 Tarief....................................................................................... 123 8.9.1 Tarief minerale oliën..................................................... 123 8.9.2 Nihiltarief minerale oliën wegverkeer ............................. 124 8.9.3 Verlaagd tarief minerale oliën glastuinbouw................... 124 8.9.4 Tarief aardgas.............................................................. 125 8.9.4.1 Verlaagd tarief aardgas glastuinbouw............................ 125 8.9.4.2 Tarief correctie verbrandingswaarde aardgas ................ 126 8.9.5 Verlaagd tarief duurzaam gas ....................................... 126



8.9.6 8.9.7 8.9.8 8.9.8.1 8.9.8.2 8.9.8.3 8.9.8.4

8.10

8.11

8.12

8.13

8.14 8.15

7

Tarief blokverwarming .................................................. 126 Tarief elektriciteit.......................................................... 126 Tarief duurzame elektriciteit.......................................... 127 Tarief duurzame elektriciteit (per 1 januari 1998)............ 127 Groencertificaten.......................................................... 127 Overgangsregeling....................................................... 128 Berekening verlaagd en nihiltarief - toerekening aan schijven ....................................................................... 129 8.9.9 Aanpassing verbruiksperiode ........................................ 129 Belastingvrije voeten (tot 1 januari 2001)................................... 129 8.10.1 Elektrische warmtepomp............................................... 129 8.10.2 Afwijkende verbruiksperiode ......................................... 130 8.10.3 Blokverwarming ........................................................... 130 Belastingvermindering .............................................................. 130 8.11.1 Belastingvermindering bij levering door een buitenlandse leverancier................................................................... 131 Vrijstellingen ............................................................................ 131 8.12.1 Vrijstelling minerale oliën .............................................. 131 8.12.2 Vrijstelling inzet aardgas voor elektriciteitsopwekking..... 132 8.12.2.1 Samenloop vrijstelling en belaste levering ............. 132 8.12.2.2 Vrijstelling aardgasvervangende brandstof voor elektriciteitsopwekking.................................................. 133 8.12.3 Vrijstelling internationale organisaties, ambassades e.d. 133 Teruggaven ............................................................................. 133 8.13.1 Teruggaaf hoeveelheidsgrens olie................................. 133 8.13.1.1 Verbruiker............................................................ 134 8.13.2 Teruggaaf voor LPG ..................................................... 135 8.13.2.1 Aflevering in flessen ............................................. 136 8.13.2.2 Aflevering in bulk uit de accijnsgoederenplaats aan de autogashandel ten behoeve van wegverkeer of pleziervaart .................................................................. 136 8.13.2.3 Vergunning aflevering wegverkeer ........................ 136 8.13.2.4 Aflevering in bulk vanuit de accijnsgoederenplaats aan de tussenhandel, waarvan de bestemming niet bekend is..................................................................... 136 8.13.2.5 Aflevering in bulk door de tussenhandel, andere dan de autogashandel......................................................... 137 8.13.2.6 Teruggaaf van REB bij aflevering voor onbelaste doeleinden ................................................................... 137 8.13.2.7 Verklaring ............................................................ 138 8.13.2.8 Niet nakomen verplichtingen ................................. 138 8.13.3 Teruggaaf REB minerale oliën tuinbouw........................ 138 8.13.4 Teruggaaf aardgas blokverwarming............................... 139 8.13.5 Teruggaaf meer dan één leverancier ............................. 140 8.13.6 Teruggaaf openbare eredienst of openbare bezinningsbijeenkomsten.............................................. 141 8.13.7 Teruggaaf charitatieve, culturele, wetenschappelijke of het algemeen nut beogende instellingen ........................ 142 8.13.7.1 Teruggaaf van REB aan kerkgenootschappen........ 145 8.13.8 Teruggaaf installatie voor opwekking van elektriciteit ..... 145 8.13.9 Teruggaaf meerdere onroerende zaken achter één aansluiting ................................................................... 146 8.13.10 Teruggaaf in verband met wanbetaling .......................... 147 Administratieve verplichtingen................................................... 147 Vermindering duurzame energie ............................................... 148 8.15.1 Vermindering vanaf 1 januari 2003................................ 148


8


8.17 8.18 8.19

8.15.2 Vermindering tot 1 januari 2003 .................................... 149 8.15.3 Bedrag van de vermindering ......................................... 149 8.15.4 Koppeling stimulans aan het tarief van de tweede schijf . 150 8.15.5 Duurzame warmte uit 100% biomassa-installaties .......... 150 8.15.6 Duurzame warmte uit aardwarmtewinningssysteem........ 151 8.15.7 Voorwaarden toepassing vermindering.......................... 151 8.15.8 Buitenlandse duurzame energie.................................... 152 Energiepremieregeling (vervallen per 1 januari 2003) ................. 152 8.16.1 Energiepremieregeling tot 1 januari 2003....................... 152 8.16.2 Overgangsregeling energiepremies ............................... 154 Teruggaaf energie-efficiency..................................................... 154 Vermindering afvalverbranding (vervallen per 1 januari 2003)..... 154 Vermindering installaties voor warmtekrachtkoppeling ................ 155

9 9.1 9.2

Wijze van heffing.................................................................... 157 Algemeen ................................................................................ 157 Minerale oliën .......................................................................... 157

10 10.1 10.2

Aangifte .................................................................................. 158 Minerale oliën .......................................................................... 158 10.1.1 Elektriciteit en aardgas ................................................. 159 Negatieve aangifte................................................................... 159

11

Citeertitel en inwerkingtreding............................................... 161

12

Bijlage 1. Schema afvalstoffen............................................... 162

13

Bijlage 2: Schema grond ........................................................ 164

14 14.1 14.2 14.3

Bijlage 3: Vergunning verhoudingsgetal ................................ 165 Aanvraag verhoudingsgetal ...................................................... 165 Vergunning verhoudingsgetal.................................................... 165 Voorwaarden aan de administratie, administratieve organisatie en interne controle voor toepassing van het verhoudingsgetal ......... 165 14.3.1 Beheersing interne (afval)stromen................................. 166 14.3.2 Inrichting administratie ................................................. 166 14.3.3 Opzet en bestaan van de administratieve organisatie en interne controle (AO/IC)................................................ 166 14.3.4 Normatief toetsingskader .............................................. 166 Kritische factoren ..................................................................... 167 14.4.1 Functiescheiding op de inrichting .................................. 167 14.4.2 Begroting / budgetten ................................................... 167 14.4.3 Tarieven ...................................................................... 167 14.4.4 Managementrapportages .............................................. 167 14.4.5 Weging/massabalans ................................................... 167 14.4.6 Inventarisatie ............................................................... 168 14.4.7 Software...................................................................... 168 Sjabloon voor de beschrijving van de AO en IC voor toepassing van het verhoudingsgetal.......................................................... 168 A. Algemeen ............................................................................ 168 A.1 Bedrijfsactiviteiten.............................................................. 168 A.2 Concernstructuur................................................................ 168 A.3 Interne organisatie ............................................................. 168 A.4 Administratieve systemen ................................................... 168 A.4.1 Automatisering ................................................................ 169 A.5 Externe accountant/belastingconsulent ................................ 169

8.16

14.4

14.5



9

B. AO en IC rondom de (afval)stoffen stromen ........................... 169 B.1 Inkomende (afval)stoffen stromen ....................................... 169 B.2 Tijdelijke opslag (bij be- en verwerking van afvalstoffen), definitieve stort ............................................................ 169 B.3 Be- en verwerking niet zijnde definitieve stort ...................... 170 B.4 Uitgaande (afval)stoffenstromen ......................................... 170 C. Overige aspecten van de AO en IC ....................................... 170 C.1 Procedures rondom de vaste gegevens ............................... 170 C.2 Koppeling weegadministratie en financiële administratie ...... 171 C.3 Procedures rondom de aangiften ASB................................ 171


10

Inleiding

1

Inleiding

In deze leidraad wordt verstaan onder: a. wet: de Wet belastingen op milieugrondslag (Stb. 1994, 923); b. verfijningswet: de Wet tot wijziging van de Wet belastingen op milieugrondslag in verband met het aanbrengen van een permanente verfijning alsmede twee tijdelijke verfijningen (Stb. 1994, 925); c. invoeringswet: Invoeringswet Wet belastingen op milieugrondslag (Stb.1994, 924); d. uitvoeringsbesluit: het Uitvoeringsbesluit belastingen op milieugrondslag (Stb. 1994, 948); e. besluit inwerkingtreding: Besluit tot vaststelling van het tijdstip van inwerkingtreding van de Wet belastingen op milieugrondslag en van de Invoeringswet Wet belastingen op milieugrondslag (Stb. 1994, 949); f. uitvoeringsregeling: Uitvoeringsregeling belastingen op milieugrondslag (Stcrt. 1994, 251); g. AWR: de Algemene wet inzake rijksbelastingen (Stb. 1959, 301); h. Uitvoeringsregeling AWR: de Uitvoeringsregeling Algemene wet inzake rijksbelastingen 1994 (Stcrt. 1994, 114); i. inspecteur: de voor de heffing van de belasting op milieugrondslag bevoegde inspecteur j. wet milieubeheer: de Wet milieubeheer (Stb. 1992, 551); k. wet OB: Wet op de omzetbelasting 1968 (Stb.1967, 329); l. wet WOZ: de Wet waardering onroerende zaken (Stb. 1994, 874); m. accijnswet: Wet op de accijns (Stb. 1991, 561); n. waterleidingwet: de Waterleidingwet (Stb. 1957, 150); o. Wvo: Wet verontreiniging oppervlaktewateren (Stb. 1994, 192); p. VROM: Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer; q. GWB: grondwaterbelasting; r. BOL: belasting op leidingwater; s. ASB: afvalstoffenbelasting; t. BSB: brandstoffenbelasting;


Inleiding

u. REB: regulerende energiebelasting.


11

12

Belastingen

2

Belastingen

Zoals blijkt uit het bepaalde in artikel 1 van de wet wordt een belasting geheven op grondwater, op leidingwater, op afvalstoffen en op brandstoffen. Daarnaast wordt per 1 januari 1996 op grond van artikel 1 van de wet een regulerende energiebelasting geheven. Aan artikel 1 is per 1 januari 2000 de belasting op leidingwater toegevoegd. Met betrekking tot de heffing van de brandstoffenbelasting en de regulerende energiebelasting op minerale oliën die in de zin van de accijnswetgeving als accijnsgoederen worden aangemerkt, is de accijnswet van toepassing. Dit houdt in dat de heffing en inning van de brandstoffenbelasting en de regulerende energiebelasting op die producten de systematiek van de accijnswet volgt. Als er op grond van de accijnswet vrijstelling of teruggaaf van accijns wordt verleend wordt in het algemeen ook vrijstelling en teruggaaf van de brandstoffenbelasting en de regulerende energiebelasting verleend. De belasting op uranium-235 was per 1 januari 1997 in de wet opgenomen ingevolge een amendement. Het amendement beoogde het verbruik van uranium voor de opwekking van elektriciteit op gelijke voet te belasten als het verbruik van fossiele brandstoffen voor hetzelfde doel. Aangezien niet langer wordt voorzien in het belasten van fossiele brandstoffen die worden gebruikt voor de opwekking van elektriciteit, is de uraniumbelasting per 1 januari 2001 afgeschaft.


Minister(s)

3

Minister(s)

Voor de toepassing van de wet wordt onder “onze Minister” verstaan de minister van Financiën. Daar waar wordt gesproken van “onze Ministers” worden bedoeld de ministers van Financiën en van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. Daarnaast wordt in de wet voor de toepassing van de regulerende energiebelasting in de artikelen 36o en 38b de minister van Economische Zaken vermeld.


13

14

Grondwaterbelasting

4

4.1

Grondwaterbelasting

Algemeen

De GWB, geheven ter zake van de onttrekking van grondwater, is in hoofdstuk II van de wet opgenomen bij de inwerkingtreding daarvan op 1 januari 1995. Het heffen van een belasting op het verbruik van grondwater is - naast het opbrengstaspect ten gunste van de algemene middelen - gebaseerd op de overweging dat op die wijze over het verbruik van water milieuaspecten in rekening kunnen worden gebracht die in het bestaande prijsmechanisme onvoldoende tot gelding komen. Daarmee is gedoeld op het schaarsteaspect dat verbonden is aan in de natuur aanwezige stoffen, in casu schoon zoet water. Of water als schoon kan worden aangemerkt, hangt tot op zekere hoogte af van de doeleinden waarvoor men het wil gebruiken. In het algemeen kan worden gesteld dat water schoon is, als het zonder bezwaar zowel voor consumptie- als voor productiedoeleinden kan worden gebruikt. Bij productiedoeleinden gaat het om de aanwending van water als grondstof of als hulpmiddel bij het productieproces, waaronder ook het gebruik in de landen tuinbouw. In verband met het voorgaande heeft schaarste in dit kader niet alleen een kwantitatief, maar ook een kwalitatief aspect waarmee in het milieubeleid expliciet rekening wordt gehouden. Zowel in kwantitatieve als in kwalitatieve zin wordt de schaarste vooral bepaald door lokale en regionale omstandigheden, waardoor een ruimtelijk zeer gedifferentieerd beeld ontstaat. Onderzoek heeft weliswaar geen integraal beeld voor alle regio's opgeleverd, maar heeft er wel toe geleid dat vrij algemeen wordt onderkend dat er schaarste aan schoon, zoet grondwater bestaat en dat een grotere spaarzaamheid in watergebruik nastrevenswaardig is. Hoewel zich plaatselijk verschillen voordoen, en ook het verschil tussen droge en natte zomers een rol speelt, doet het schaarsteaspect zich in het algemeen gevoelen ten aanzien van grondwater. Ten aanzien van oppervlaktewater is dit hoegenaamd niet het geval. Daarom is oppervlaktewater buiten de heffing gelaten. Grondwater is - anders dan oppervlaktewater - een voorraadgrootheid, die bestaat uit een groot aantal min of meer gescheiden voorkomens. Deze zijn veelal van oude oorsprong en van hoge kwaliteit. Indien daaraan water wordt onttrokken, worden die voorkomens weer aangevuld met grondwater dat - met zeer geringe snelheid - uit de omgeving toestroomt. Deze aanvulling zal, in verband met de van nature of door exogene factoren voorkomende verschillen in grondwaterkwaliteit, doorgaans van andere, veelal mindere, kwaliteit zijn dan die van het onttrokken oorspronkelijke grondwater. Zo kan onttrekking van grondwater lokaal leiden tot ongewenste verplaatsing van zout of brak water (verzilting). Ook kunnen stoffen die ten gevolge van bodemgebruik en neerslag uit de atmosfeer de kwaliteit van het grondwater aantasten, zoals nitraat en bestrijdingsmiddelen, naar diepere watervoerende lagen worden verspreid. Onttrekking van grondwater heeft


Grondwaterbelasting

15

daardoor globaal gesproken tot gevolg dat bestanddelen van hoge kwaliteit verloren gaan en worden vervangen door bestanddelen van mindere kwaliteit. Tevens leidt onttrekking ertoe, of kan er in de toekomst toe leiden, dat in een aantal regio's verdroging van de bodem ontstaat. Onttrekking van grondwater kan op die wijze schade veroorzaken aan de rijkdom van fauna en flora en afbreuk doen aan de veelzijdigheid van de gebruiksmogelijkheden van de grond. Schaarste bestaat feitelijk alleen ten aanzien van zoet grondwater en niet of in mindere mate ten aanzien van zout of brak water. Zout en brak water blijven daarom voor de GWB buiten aanmerking.

4.2

Begripsbepalingen

Voor de toepassing van dit hoofdstuk wordt verstaan onder: grondwaterwet: de Grondwaterwet (Stb. 1981, 392); Artikel 3 van de wet definieert de volgende begrippen: a. grondwater; b. zoet grondwater; c. een inrichting; d. ontrekken van grondwater; e. infiltreren van water; f. pompcapaciteit; g. een waterleidingbedrijf; h. OEDI. De wetgever heeft bij de begripsbepalingen voor de GWB zo veel mogelijk aansluiting gezocht bij de definitiebepalingen van de grondwaterwet en de op die wet berustende bepalingen. De begrippen worden in de volgende paragrafen nader toegelicht.

4.2.1

Grondwater

Grondwater wordt in artikel 3, eerste lid, onderdeel a, van de wet gedefinieerd als zoet grondwater. De wet noch de grondwaterwet bevat begripsomschrijvingen van grondwater. Water is óf grondwater óf oppervlaktewater. Het zijn elkaar uitsluitende begrippen. Grondwater is water dat zich in de bodem bevindt, ongeacht de herkomst ervan of de duur van verblijf in de bodem. Oppervlaktewater is water dat zich aan de oppervlakte bevindt, open water dus in rechtstreeks contact met de lucht. Voor het antwoord op de vraag of water grondwater is, is het niet van belang of het water kort voor de onttrekking in de bodem is gebracht, noch voor welk doel het water in de bodem is gebracht. Ook al blijkt, bijvoorbeeld bij oevergrondwaterwinning, dat het water dat aan de bodem wordt onttrokken qua samenstelling overeenkomt met het oppervlaktewater van het ernaast gelegen oppervlaktewater, dan nog is er sprake van grondwater.


16

Grondwaterbelasting

4.2.2

Zoet grondwater

In artikel 3, eerste lid, onderdeel b, van de wet wordt zoet grondwater omschreven als grondwater dat minder dan 300 milligram chloride per liter bevat. Deze grenswaarde is in de wetenschappelijke literatuur over landen tuinbouwvraagstukken algemeen aanvaard. De grondwaterwet zwijgt over het onderscheid dat gemaakt kan worden tussen zoet water enerzijds en zout water, daaronder begrepen brak water, anderzijds. Voor het doel van de wet is het nodig dat onderscheid wel aan te brengen. Het schaarsteaspect van grondwater, dat bescherming van zoetwatervoorkomens indiceert, doet zich ten aanzien van zout water niet voor. In een aantal gevallen waarin industriële grootwaterverbruikers grote hoeveelheden zout water aan de bodem onttrekken, kan dat een gunstig effect hebben voor andere gebruiksdoelen, doordat verzilting van het gronden oppervlaktewater wordt tegengegaan of zelfs wordt voorkomen. Vooral de natuurlijke flora en de landen tuinbouw kunnen hiermee gediend zijn. Hoewel daarmee niet is gezegd dat de onttrekking van zout water aan de bodem uitsluitend positief te waarderen milieueffecten heeft, zou het in de gegeven omstandigheden onbillijk zijn de onttrekkers van zout water aan de GWB te onderwerpen. 4.2.3

Inrichting

In artikel 3, eerste lid, onderdeel c, van de wet wordt een inrichting omschreven als: een inrichting als bedoeld in de grondwaterwet, bestemd tot het onttrekken van grondwater. Deze definitie verwijst naar artikel 1, eerste lid, van de grondwaterwet. Dit artikel verstaat onder een inrichting: een inrichting of werk, bestemd tot het onttrekken van grondwater. De definitie van genoemd onderdeel c bakent in samenhang met die van artikel 3, eerste lid, onderdeel d, van de wet de zogenaamde puntonttrekkingen af, waarbij de mens ingrijpt in de natuurlijke kringloop en voorkomens van het grondwater. Er is bewust voor gekozen om voor de GWB de definitie van “inrichting" niet over te schrijven maar ernaar te verwijzen. Daarmee worden twee gevolgen beoogd. Enerzijds zijn de inrichtingsbegrippen hierdoor toch inhoudelijk aan elkaar gelijk en omvat het voor de GWB geldende begrip mede het in de grondwaterwet vermelde begrip “werk”. Anderzijds wordt verwarring voorkomen met het begrip “inrichting” in art. 1.1 en Hoofdstuk 8 van de wet milieubeheer. Het begrip inrichting zelf duidt op een voorziening waarbij met behulp van (mechanische) werktuigen, zoals pompen, grondwater wordt onttrokken. De toevoeging van het begrip werk aan de definitie betekent dat het begrip inrichting zowel voor de toepassing van de GWB als voor die van de grondwaterwet ruim moet worden gezien. Het omvat een geheel van voorzieningen gericht op het onttrekken van grondwater, met inbegrip van een stelsel zonder pomp. Dit betekent dat indien een kuil wordt gegraven met het doel grondwater te winnen, deze kuil als inrichting moet worden aangemerkt. Door het graven van de kuil loopt water uit de bodem in de kuil. Dit samenstel van een handeling en het daarbij optredende verschijnsel dat het water omhoog welt, is onttrekking van grondwater. Deze onttrekking is belast. De omstandigheid dat het water vervolgens in rechtstreeks contact met de open lucht staat en dus als oppervlaktewater kan worden beschouwd, is niet van belang. De voorzieningen die in de duinen zijn


Grondwaterbelasting

17

getroffen, waarbij door middel van een drainagesysteem grondwater wordt gewonnen, zijn als een werk, en dus als een inrichting, aan te merken. De onttrekking daar is dus belast. Artikel 3, tweede lid, van de wet bepaalt dat inrichtingen tot het onttrekken van grondwater die een samenhangend geheel vormen, als één inrichting worden aangemerkt. Deze bepaling komt woordelijk overeen met artikel 1, tweede lid, van de grondwaterwet. Met deze bepaling wordt aangegeven, dat een complex van putten, pompen en andere voorzieningen, dat in feite één winningsinrichting vormt, ook als één inrichting wordt bestempeld voor de heffing van de GWB. Het installeren van meer pompen met een vrijgestelde capaciteit in plaats van één of meer grotere pompen, zal er daarom niet toe kunnen leiden dat men de belastingplicht ontgaat. In de wet is geen omschrijving, strekking, herkomst of criterium opgenomen waarmee het begrip “samenhangend geheel” kan worden afgebakend of verduidelijkt. Het al dan niet bestaan van samenhang tussen de inrichtingen zal veelal feitelijk van aard zijn. In verband hiermee kan worden gedacht aan onderscheidende kenmerken als fysieke, technische, organisatorische en/of functionele verbondenheid of de afstand tussen de bronnen. In een uitspraak van het hof (Hof Arnhem, 4 februari 2002, nummer 99/3347, infobulletin 2002/334) wordt bij de beoordeling of sprake is van een “samenhangend geheel van inrichtingen” aangesloten bij artikel 2, van het Inrichtingenbesluit artikel 19, eerste lid, van de Wet inzake de luchtverontreiniging waarin als één inrichting wordt beschouwd de tot eenzelfde onderneming of instelling behorende installaties die onderling technische of functionele verbindingen hebben en in elkaars onmiddellijke nabijheid zijn gelegen. Volgens het hof heeft artikel 1, tweede lid, van de grondwaterwet geen zelfstandige betekenis voor de provinciale grondwaterheffing, omdat daarvoor artikel 48, vierde lid, van die wet als grondslag geldt, namelijk de onttrokken hoeveelheid grondwater, waarbij rekening wordt gehouden met het water dat ter naleving van de vergunningsvoorschriften wordt geïnfiltreerd. Het hof concludeert hieruit dat, nu uit de memorie van toelichting blijkt dat de reikwijdte van artikel 3, tweede lid, van de wet overeenkomt met artikel 1, tweede lid, van de grondwaterwet niet valt aan te nemen dat de wetgever met “samenhangend geheel” het oog zou hebben gehad op andere dan (grondwater)technische elementen. Hieruit volgt dat het doel van de onttrekkingen van geen betekenis is. Daarnaast bieden de organisatorische samenhang en het feit dat de onderhavige provincie slechts één vergunning voor meerdere bronnen heeft afgegeven op zichzelf onvoldoende steun voor de inname van een standpunt. Uit de bewoordingen van het hof valt af te leiden dat de afstand tussen de putten wel als technisch element van belang kan zijn. In deze uitspraak gold voor het hof mede als criterium in hoeverre het, in verband met de ruimtelijke scheiding tussen de diverse putten, voor de hand liggend dan wel mogelijk is het grondwater uit één centrale put in plaats van uit meerdere verspreid liggende putten te onttrekken. De beoordeling hiervan is van feitelijke aard. Deze is afhankelijk van de situatie ter plaatse en kan onder meer af afhangen van de invloed op de grondwaterstand, van de technische infrastructuur, zoals de aanwezigheid van een (onderling verbonden) buizenstelsel, en/of van de mate waarin de terreinen, waarop de diverse onttrekkingspunten zich bevinden, worden gescheiden door fysieke obstakels of door terreinen van andere eigenaren.


18

Grondwaterbelasting

4.2.4

Onttrekken van grondwater

Artikel 3, eerste lid, onderdeel d, van de wet vat het onttrekken van grondwater op als: het onttrekken van grondwater aan de bodem door middel van een inrichting. 4.2.4.1

Onttrekken

Het onttrekken van grondwater is een verschijnsel dat ruim moet worden opgevat. Zo behoort daartoe – in het voetspoor van de grondwaterwet – niet alleen te worden verstaan de winning van grondwater voor huishoudelijke of industriële doeleinden maar ook het onttrekken met een ander oogmerk. In het bijzonder vallen ook bronbemalingen ten behoeve van funderingen en bouwputten hieronder. Dit behoort in beginsel ook zo te zijn (voor uitzonderingen, zie artikel 8, onderdeel b, van de wet). Deze bemalingen leggen immers beslag op een deel van de grondwatervoorkomens in een bepaald gebied. De woorden “aan de bodem” in de definitie hebben geen andere betekenis dan deze begripsbepaling beter aan te laten sluiten bij het gewone spraakgebruik: onttrekken geschiedt altijd aan iets. De definitie komt daardoor in duidelijker verhouding te staan tot infiltreren, waardoor water in de bodem wordt gebracht. 4.2.4.2

Onbelast onttrekken

In artikel 3, vijfde lid, van de wet wordt geregeld dat de bepalingen van de GWB niet van toepassing zijn op het onttrekken van grondwater: – bij de ontwatering of afwatering van gronden; – bij of ten behoeve van het ontginnen van mijnen, voorzover het onttrekken een uitvloeisel daarvan is en op een diepte van niet minder dan 500 meter -N.A.P. plaatsvindt. In dit lid wordt tot uitdrukking gebracht dat handelingen die niet het onttrekken van grondwater ten doel hebben, maar een middel zijn om de grondwaterstand mede te beïnvloeden zoals het bemalen ten behoeve van de peilbeheersing, buiten het bestek van de GWB vallen. Hetzelfde geldt voor het infiltreren van water dat geschiedt ter handhaving of verhoging van de grondwaterstand tot een ander doel dan met het oog op het onttrekken van grondwater. Ook het oppompen van grondwater uit de diepere bodemlagen als voortvloeisel van mijnontginning, kan voor de vaststelling van de voor GWB in aanmerking komende onttrekkingen van grondwater buiten beschouwing worden gelaten. 4.2.4.3

Ontwateren en afwateren

Onder ontwateren wordt verstaan het geheel van maatregelen waarmee op een permanente basis gronden worden ontdaan van overtollig grondwater met het oog op het beheersen van een bepaalde grondwaterstand. Afwateren is het op permanente basis afvoeren van het vrijkomende grondwater, meestal naar en via het oppervlaktewater. Het betreft hier derhalve water dat zich niet meer in de grond bevindt. De techniek kan verschillend zijn: drainagebuizen, afwateringsdrempels en -sloten, bemaling, verticale buizen, etc. Bronbemalingen die een tijdelijk karakter hebben voldoen dus niet aan het begrip van onten afwateren. Als gevolg hiervan vallen deze onttrekkingen van grondwater onder de reikwijdte van de grondwaterwet en de GWB.


Grondwaterbelasting

19

De GWB sluit met deze bepaling zoveel mogelijk aan bij de grondwaterwet. De grondwaterwet is op grond van artikel 1, derde lid, onderdeel a, van die wet namelijk niet van toepassing op het ontwateren en afwateren van gronden. Door de toevoeging “van gronden” kan worden betoogd dat voor de grondwaterwet echter in beginsel slechts die onten afwatering is vrijgesteld die betrekking heeft op gronden die niet zijn of worden bebouwd. Uit de toelichting op de grondwaterwet blijkt dat beoogd is slechts een uitzondering op te nemen voor cultuurtechnische ingrepen, dat wil zeggen ingrepen ten behoeve van de landen tuinbouw in landelijk gebied. Ook is de GWB niet van toepassing op ontwateren en afwateren van gronden omdat deze zoveel mogelijk wil steunen op begrippen en definities van de grondwaterwet. Dat zou strikt genomen inhouden dat de hiervoor gegeven gedragslijn ook bij de GWB moet worden gevolgd. Met andere woorden: het onten afwateren van weilanden (= onbebouwd) is niet belast en het onten afwateren ten behoeve van wegen en viaducten (= bebouwd) is eventueel wel belast. De algemene toelichting van de wet geeft echter aan dat een ruimere interpretatie kan worden gevolgd (nl: "bedoeld is die handelingen die niet het onttrekken van grondwater ten doel hebben, maar wel de grondwaterstand beïnvloeden ten behoeve van peilbeheersing buiten de heffing te laten"). Ook het infiltreren van water dat geschiedt ter handhaving of verhoging van de grondwaterstand tot een ander doel dan met het oog op het onttrekken van grondwater moet buiten aanmerking worden gelaten. Het jaarlijks onttrekken van grondwater rond een buitenzwembad ten behoeve van schoonmaakwerkzaamheden kan volgens het hof (Hof Arnhem, 4 februari 2002, nummer 00/232) niet als een belaste onttrekking worden aangemerkt. In de onderhavige casus exploiteert belanghebbende een buitenzwembad. Het zwembad bestaat uit een diep (max. 4 meter) en een ondiep bassin met daaromheen lig- en speelweiden. Jaarlijks in april worden beide baden geheel geleegd voor schoonmaak- en reparatiewerkzaamheden. Daarbij wordt rondom het diepe bad het grondwater weggepompt om te voorkomen dat de wanden op het diepste gedeelte van het bad instorten en de vloeren van het diepe bassin opdrijven. Het water wordt weggepompt door een pomp met een capaciteit van ongeveer 50 m³ per uur via een bemalingsringleiding die blijvend om dat gedeelte is aangelegd op ongeveer vijf meter onder het maaiveld. Het hof overweegt dat in de parlementaire toelichting is vermeld dat handelingen die niet het onttrekken van grondwater ten doel hebben maar wel de grondwaterstand mede beïnvloeden, zoals het bemalen ten behoeve van de peilbeheersing, buiten het bestek van de GWB vallen. Hetzelfde geldt voor infiltreren van water dat geschiedt ter handhaving of verhoging van de grondwaterstand tot een ander doel dan het onttrekken van grondwater. Ook het oppompen van water uit de diepere bodemlagen als voortvloeisel van mijnontginning, kan voor de vaststelling van de voor de GWB in aanmerking komende onttrekkingen van water buiten beschouwing worden gelaten. Daarnaast is in de toelichting aangegeven, dat de algemene doelstelling van de GWB is het tot gelding doen komen van het prijsmechanisme voor het schaarste-aspect dat verbonden is aan het in de natuur aanwezige schone grondwater. Het hof geeft aan dat bemaling ter opheffing van een voortdurend of incidenteel plaatselijk optredend teveel aan grondwater geen belastbare onttrekking vormt. Het schaarste-aspect doet zich immers niet voor. De


20

Grondwaterbelasting

bemaling door belanghebbende voldoet aan de wettelijke omschrijving “ontwatering of afwatering van gronden”. Vaststaand feit is immers dat de bodem van het diepe bassin lager ligt dan de grondwaterstand van de onmiddellijk omliggende grond. Noch de wettekst, noch eerdergenoemde parlementaire toelichting biedt steun aan het standpunt van de inspecteur dat onder ontwateren slechts is te verstaan het geheel van maatregelen waarmee op een permanente basis gronden worden ontdaan van overtollig grondwater met het oog op het beheersen van een bepaalde grondwaterstand. Dit klemt te meer daar vaststaat dat het zwembad jaarlijks in het voorjaar wordt geleegd. Het hof acht het aannemelijk dat bemaling (kort voor en) tijdens het leegmaken voorkomt, dat de bodem en de wanden van het diepe bassin zouden bezwijken onder de druk van het grondwater dat zich bevindt in de omliggende grond. Juist dankzij de bemaling verandert het zwembad niet in een bouwput. Met betrekking tot artikel 8, onderdeel b, van de wet (bronbemaling) geeft het hof aan dat er een aparte vrijstelling geldt voor tijdelijke bronbemaling, die specifiek is toegesneden op het drooghouden van een bouwput. Daar is in casu geen sprake van. Het hof merkt op dat ook waterschappen hun waterbeheersingstaak plegen uit te oefenen overeenkomstig de per seizoen wisselende behoeften en daartoe onder meer het grondwaterpeil niet permanent beïnvloeden, hetgeen buiten het bestek van de grondwateronttrekking valt. In de bovenstaande casus is geen cassatie ingesteld. Dit betekent echter niet dat de door het hof gegeven uitleg over het begrip “ontwatering of afwatering van gronden” kan worden gevolgd. Op grond van de systematiek van de wet kan worden volgehouden dat die omschrijving in het algemeen niet het oog heeft op tijdelijke bronbemalingen. Gelet echter op de specifieke omstandigheden van het onderwerpelijke geval in samenhang met de bedoeling van de wetgever en het bepaalde in artikel 8, onderdeel b, van de wet, ontmoet het echter geen bezwaar om de vrijstelling van artikel 8, onderdeel b, van de wet met de daarbij vermelde vereisten, tevens van toepassing te verklaren op met het onderwerpelijke geval vergelijkbare situaties. Dit zou in het onderhavige geval hebben geleid tot een vrijstelling van GWB. Om deze reden is er van afgezien tegen bovenstaande uitspraak cassatie in te stellen. 4.2.5

Infiltreren van water

Artikel 3, eerste lid, onderdeel e, van de wet definieert infiltreren van water als: water in de bodem brengen ter aanvulling van het grondwater met het oog op het onttrekken van grondwater. Deze ruime begripsbepaling omvat infiltraties van verschillende kwaliteit en volgens verschillende technieken. De meest hoogwaardige vorm is het terugbrengen van onttrokken grondwater zonder kwaliteitsverlies van betekenis in het watervoerende pakket waaraan het oorspronkelijk werd onttrok ken. Deze vorm van onttrekken en infiltreren wordt met name voor koelingsdoeleinden gebruikt. Een vergelijkbare situatie is de zogenoemde bronbemaling in de bouwnijverheid die gepaard gaat met retourbemaling. In zekere zin van mindere kwaliteit is de infiltratie door het brengen van min of meer verontreinigd water, opgepompt uit rivieren of ander oppervlaktewater, in infiltratiekanalen en vijvers in de duingebieden van de duinwaterleidingbedrijven, al dan niet met toepassing van zogenaamde voorzuivering, om de uit natuurlijk oogpunt bovenmatige onttrekking van grondwater in het duingebied bij benadering goed te maken met gebruikmaking van de zandlagen als filter.


Grondwaterbelasting

21

Ook deze definitie is woordelijk ontleend aan artikel 1 van de grondwaterwet. Het moet dus gaan om een activiteit gericht op het op kunstmatige wijze aanvullen van het grondwater. Dat is meestal met gebiedsvreemd water. Processen waarbij als een neveneffect water in de bodem zakt, zoals bij beregenen en bij natuurzwembaden, kunnen niet onder de hier gehanteerde begripsomschrijving van infiltreren vallen. Evenmin de situatie die zich voordoet bij oevergrondwaterwinning waarbij grondwater in de buurt van oppervlaktewater wordt onttrokken, waardoor dat oppervlaktewater als het ware in de bodem wordt gezogen. Het inzijgen van water – als een nevengevolg van de onttrekking – kan niet worden aangemerkt als infiltratie in de zin van de grondwaterwet en de GWB, omdat er geen sprake is van een activiteit gericht op het in de bodem brengen van water ter aanvulling van het onttrokken grondwater. Dit proces wordt niet of kan niet worden beïnvloed door menselijk ingrijpen. Het proces in de duinen, waarbij bewust water in irrigatiekanalen/vennetjes wordt geleid met als enig doel het water in de bodem te brengen met het oog op de onttrekking van grondwater, valt daardoor wel onder het begrip infiltratie. Zowel in artikel 48, vierde lid, van de grondwaterwet als in artikel 6, tweede lid, van de wet is bepaald dat in beginsel bij de heffing, respectievelijk belasting rekening wordt gehouden met de hoeveelheid water die in overeenstemming met de vergunningvoorwaarden wordt geïnfiltreerd. Indien wordt voldaan aan de daartoe gestelde voorwaarden wordt bij de GWB hierin voorzien in de vorm van een belastingvermindering. Het gebruikmaken van een kuil, i.c. een spaarbekken, ten behoeve van de infiltratie van water, kan volgens het hof (Hof ’s-Gravenhage, 24 januari 2001, nummer 97/1158) leiden tot een vermindering van belasting in verband met het infiltreren van water. In de onderhavige casus is sprake van een waterleidingbedrijf dat, ter uitwerking van plannen voor alternatieven voor het gebruik van grondwater, een grindgat als waterspaarbekken heeft ingericht. Dit grindgat staat, via een aantal andere plassen, in een door het waterleidingbedrijf tot stand gebrachte verbinding met een rivier. Rond het spaarbekken staat een aantal door het waterleidingbedrijf geplaatste pompputten waarmee het uit het spaarbekken afkomstige oppervlaktewater – via een als zuiverend werkende bodempassage – vanaf een diepte van 35 meter onder het maaiveld weer wordt onttrokken. Wanneer water wordt opgepompt stroomt water ondergronds uit het spaarbekken toe, dat zich vervolgens mengt met het aanwezige grondwater. Uit studies is gebleken dat de verblijftijd van het water in de grond ongeveer dertig dagen bedraagt en dat het opgepompte water nagenoeg geheel bestaat uit water uit het spaarbekken. Voor het begrip grondwater sluit het hof hier aan bij het normale spraakgebruik en is van oordeel dat het onttrekken van dit grondwater een belastbaar feit is in de zin van artikel 4 van de wet. Voorts is het hof van oordeel dat anders dan bij de natuurlijke oeverinfiltratie het hier gaat om het kunstmatig in de bodem brengen van water ter aanvulling van het grondwater met het oog op het onttrekken van grondwater. Het ingerichte spaarbekken met de daarbij behorende voorzieningen is een werk en de hieraan gekoppelde winning heeft ten doel de onttrekking van grondwater te beperken. Het hof concludeert dat hier sprak e is van het infiltreren van water in de zin van artikel 3, eerste lid, onderdeel e, van de wet en dat sprake is van het vereiste rechtstreekse verband als bedoeld in artikel 6, tweede lid, van de wet. Daarnaast spreekt het hof uit dat het voldoende is indien aan de eveneens in artikel 6, tweede lid, van de wet gestelde voorwaarden van de vergunning impliciet voldaan is.


22

Grondwaterbelasting

4.2.6

Pompcapaciteit

Volgens artikel 3, eerste lid, onderdeel f, van de wet wordt onder pompcapaciteit verstaan: het maximum wateropbrengend vermogen van een inrichting in kubieke meters per uur. In de grondwaterwet komt de term pompcapaciteit niet voor. Provinciale verordeningen die op basis van deze wet zijn vastgesteld, bevatten meestal wel een definitie. De in de GWB opgenomen omschrijving komt overeen met de veelvuldig in provinciale grondwaterverordeningen gehanteerde omschrijving van het begrip. Het maximum wateropbrengend vermogen van een inrichting wordt in de praktijk doorgaans bepaald door de maximale, nominale capaciteit van de pomp in combinatie met de opvoerhoogte (QH-kromme) - deze grootheid wordt ook wel de effectieve capaciteit genoemd - waarbij de installaties ná de pomp niet van belang zijn voor de bepaling van de pompcapaciteit. In artikel 3, vierde lid, van de wet is bepaald dat Onze Minister bij ministeriële regeling regels kan stellen over de wijze waarop de pompcapaciteit van een inrichting bepaald wordt. Aan deze bepaling is geen uitvoering gegeven. 4.2.7

Waterleidingbedrijf

In artikel 3, eerste lid, onderdeel g, van de wet is vastgelegd dat het begrip waterleidingbedrijf moet worden opgevat als een waterleidingbedrijf in de zin van de waterleidingwet. In artikel 1, eerste lid, onderdeel d, van de waterleidingwet wordt een waterleidingbedrijf omschreven als: 1. een bedrijf uitsluitend of mede bestemd tot openbare drinkwatervoorziening door levering van drinkwater aan verbruikers; 2. een bedrijf uitsluitend of mede bestemd tot levering van drinkwater in het groot aan bedrijven als bedoeld onder punt 1; 3. een bedrijf, zowel bestemd tot openbare drinkwatervoorziening door levering van drinkwater aan verbruikers, als tot levering van drinkwater in het groot aan bedrijven als bedoeld onder punt 1. Op grond van artikel 3, derde lid, van de wet wordt als waterleidingbedrijf mede aangemerkt de persoon die of het lichaam dat op zichzelf niet een waterleidingbedrijf is in de zin van de waterleidingwet, doch met een dergelijk bedrijf in financieel, organisatorisch en economisch opzicht zodanig is verweven dat die persoon of dat lichaam met dat bedrijf een eenheid vormt. Praktisch betekent de bepaling van artikel 3, derde lid, van de wet dat onder “waterleidingbedrijf” ook wordt verstaan de natuurlijke persoon die of het lichaam dat op zich niet letterlijk valt aan te merken als waterleidingbedrijf in de zin van de waterleidingwet, maar bij voorbeeld een moeder- of dochtervennootschap is of anderszins een zo met een “echt” waterleidingbedrijf verbonden onderneming een en ander indien die daarmee een eenheid vormt. Deze bepaling is opgenomen om te voorkomen dat onduidelijkheid kan bestaan over de vraag of een belastingplichtige al dan niet kan worden aangemerkt als waterleidingbedrijf, indien de winning, de zuivering en de distributie van grondwater niet door hetzelfde lichaam geschieden maar bijvoorbeeld gebruik wordt gemaakt van een groepsstructuur bestaande uit verscheidene vennootschappen. De criteria die voor het eenheidsbegrip worden gehanteerd


Grondwaterbelasting

23

zijn ontleend aan de regeling van de fiscale eenheid voor de omzetbelasting (artikel 7, vierde lid, wet OB). Het komt voor dat bedrijven die geen waterleidingbedrijf zijn in de zin van het spraakgebruik, maar bijvoorbeeld worden aangeduid als een industrieel bedrijf, grondwater doorleveren aan derden en al dan niet tevens voor de eigen waterbehoefte grondwater onttrekken. De vraag kan rijzen of een dergelijk bedrijf voor de heffing van de GWB moet worden aangemerkt als een waterleidingbedrijf. Uit de omschrijving in de waterleidingwet volgt onder andere dat een waterleidingbedrijf uitsluitend of mede bestemd moet zijn tot levering van drinkwater aan bepaalde afnemers. Indien een bedrijf geen drinkwater levert kan het dus geen waterleidingbedrijf in de zin van de waterleidingwet zijn, en daarmee dus ook niet in de zin van de GWB. 4.2.8

OEDI

Artikel 3, eerste lid, onderdeel h, van de wet bepaalt dat onder een OEDI moet worden verstaan: een door de Minister van VROM aangewezen gecombineerde inrichting voor grondwaterwinning met voorschakeling van oeverfiltratie en diepinfiltratie. Dit onderdeel van de wet is met ingang van 1 januari 2000 toegevoegd. Met de invoering van de bepaling inzake de OEDI wordt uitvoering gegeven aan de bij de evaluatie van de bepalingen van de GWB en de ASB vastgelegde aanbeveling om een stimulans te geven aan één van de alternatieve systemen van grondwaterwinning. Het betreft de OEDI, een systeem waarbij oeverfiltratie (de OE) wordt gecombineerd met diepinfiltratie (de DI). De combinatie van oeverfiltratie met diepinfiltratie is een vanuit milieuhygiënisch standpunt wenselijk alternatief voor directe grondwaterwinning. Zonder deze maatregel zou deze methode van grondwaterwinning zwaarder in de belastingheffing worden betrokken dan de directe grondwaterwinning. De OEDI kent een speciaal tarief, waarin tot uiting komt dat de winning van grondwater door middel van een OEDI minder bezwaarlijk is dan directe grondwaterwinning. Deze faciliteit in de GWB voor alternatieve waterwinning is gecreëerd omdat hiermee wordt bereikt dat de realisatie van alternatieve vormen van grondwaterwinning, zoals een OEDIproject, die milieuwinst opleveren, financieel gezien aantrekkelijker worden en daardoor eerder als alternatief zullen worden overwogen. In verband met het vorenstaande is aan de begripsbepalingen de definitie toegevoegd van de OEDI als aparte categorie van winning van grondwater. De Minister van VROM beoordeelt aan de hand van bepaalde criteria of er sprake is van een OEDI. Hierbij kan ook de vergunning die de provincie verleent op grond van de grondwaterwet en het Infiltratiebesluit bodembescherming (Stb. 1993, 233) een rol spelen.

4.3

Belastbaar feit

Volgens artikel 4, van de wet wordt onder de naam GWB een belasting geheven ter zake van het onttrekken van grondwater. Het belastbare feit is derhalve het onttrekken van grondwater.


24

Grondwaterbelasting

4.4

Belastingplichtige

In artikel 5 van de wet is neergelegd dat de belasting wordt geheven van de houder van een inrichting. De houder van een inrichting is derhalve de belastingplichtige voor de GWB.Deze term is in de wet niet nader omschreven. In de toelichting op de GWB wordt echter een duidelijke relatie gelegd tussen de “houder van een inrichting” en de vergunninghouder/registratieplichtige voor de grondwaterwet. Zo wordt in de memorie van toelichting gesteld dat het uit een oogpunt van uitvoerbaarheid aantrekkelijk is om voor de belastingplicht zoveel mogelijk aan te sluiten bij de vergunning en registratieplicht van de grondwaterwet. In de grondwaterwet komt in artikel 48 de term “houder van een inrichting” voor. In het derde lid van dat artikel is heffingsplichtige de bij provinciale verordening aan te wijzen houder van een inrichting welke is ingeschreven in het ingevolge artikel 13 van de grondwaterwet door de gedeputeerde staten bij te houden register. Zoals uit het vierde lid, van artikel 48 van de grondwaterwet blijkt is dit de vergunninghouder. Dit is ook de persoon die de in artikel 11 van de grondwaterwet neergelegde verplichtingen die samenhangen met het onttrekken van grondwater, zoals het houden van een administratie en het verrichten van metingen, moet nakomen. In het kader van de grondwaterwet wordt een samenhangend project, bijv. de bouw van een woonwijk, als één werk aangemerkt, waarvoor één (rechts)persoon verantwoordelijk is (de vergunninghouder). Gelet op de uitvoerbaarheid van de GWB en de door de wetgever gelegde relatie tussen de vergunninghouder voor de grondwaterwet en de belastingplichtige voor de GWB, wordt met “houder van een inrichting” bedoeld degene die voor de grondwaterwet de vergunning heeft om met een inrichting grondwater te onttrekken. Indien geen vergunning vereist is, kan worden aangesloten bij de registratieplichtige (artikel 11, juncto 13, van de grondwaterwet), dan wel degene die op grond van artikel 15b, onderdeel a, van de grondwaterwet moet mededelen dat hij grondwater onttrekt. Bij grote projecten wordt vaak met onderaannemers gewerkt, die voor hun deelproject zelf grondwater (doen) onttrekken. In de grondwaterwet – en dus ook bij de GWB – wordt een samenhangend project als één werk, en dus als één inrichting, aangemerkt en er is één (rechts)persoon die de onttrekkingsvergunning heeft gekregen. Voor de GWB kan daarbij worden aangesloten. Met andere woorden de vergunninghouder moet aangemerkt worden als houder van de inrichting (zijnde alle inrichtingen tot het onttrekken van grondwater die een samenhangend geheel vormen).

4.5

Maatstaf van heffing

Volgens artikel 6, eerste lid, van de wet wordt de belasting berekend over de onttrokken hoeveelheid grondwater, gemeten in kubieke meters. Het aantal kubieke meters onttrokken grondwater wordt in beginsel vastgesteld door meting van de feitelijke onttrekkingen.

4.6

Vermindering infiltreren

Omdat door infiltratie onttrekking gedeeltelijk weer wordt goedgemaakt, is er aanleiding om daarvoor een tegemoetkoming te verlenen.


Grondwaterbelasting

25

Artikel 6, tweede lid, van de wet bepaalt, dat op de belasting een vermindering wordt toegepast, berekend over het aantal kubieke meters geïnfiltreerd water, indien het infiltreren van water geschiedt in overeenstemming met de voorwaarden welke daartoe zijn gesteld in de vergunning die voor het onttrekken of voor het infiltreren van water is verleend ingevolge de grondwaterwet en voor zover het infiltreren van water geschiedt in rechtstreeks verband met een belaste onttrekking van grondwater. Om onduidelijkheden te voorkomen is in de wettekst niet een algemene voorwaarde met betrekking tot de wijze van infiltratie opgenomen, maar gaat deze als het ware op in de voorwaarde dat de infiltratie in overeenstemming dient te geschieden met voorwaarden die door Gedeputeerde Staten van de provincie in de van toepassing zijnde vergunning hieromtrent zijn gesteld. Volgens artikel 14, eerste lid, van de grondwaterwet is infiltreren van water in de bodem zonder een dergelijke vergunning immers niet toegestaan, terwijl aan die vergunning ook voorschriften kunnen worden verbonden ter bescherming van bij het grondwaterbeheer betrokken belangen. Daarnaast is het mogelijk dat de voorwaarden voor infiltratie zijn opgenomen in de eveneens op artikel 14 van genoemde wet stoelende vergunning voor het onttrekken van grondwater. Dit kan zich voordoen als het infiltreren van water geschiedt ter voldoening aan een voorschrift van een vergunning tot het onttrekken van grondwater. In een dergelijk geval is ingevolge artikel 15, derde lid, van de grondwaterwet geen aparte vergunning voor infiltratie nodig. Het tweede lid van artikel 6 van de wet geeft aanspraak op een belastingvermindering die samenhangt met de hoeveelheid geïnfiltreerd water voor gevallen waarin – ruw gezegd – de onttrekking van grondwater in meerdere of mindere mate goed wordt gemaakt doordat in rechtstreeks verband met de onttrekking van grondwater infiltratie wordt toegepast. Het is niet de bedoeling dat een vermindering van GWB als gevolg van infiltratie van water wordt toegepast voor zover de infiltratie valt toe te rekenen aan een vrijgestelde onttrekking. Vandaar dat in artikel 6, tweede lid, van de wet wordt bepaald dat de vermindering alleen van toepassing is voor zover het infiltreren van water geschiedt in rechtstreeks verband met een belaste onttrekking van grondwater. Voor zover de infiltratie niet toe te rekenen is aan een belaste onttrekking – omdat geen GWB over de onttrekking hoeft te worden voldaan – kan er ook geen vermindering worden toegepast. Ter verduidelijking volgt hierna een voorbeeld. Een eigen winner onttrekt 100 000 kubieke meters grondwater, waarvan 30 000 wordt gebruikt voor spoelwater voor meermaals te gebruiken productverpakkingen (vrijgestelde onttrekking) en 70 000 voor andere doeleinden (belaste onttrekking). Indien de eigen winner 50 000 kubieke meters water infiltreert wordt de belastingvermindering toegepast op 7/10 x 50 000 kubieke meter geïnfiltreerd water, zijnde 35 000.

4.7

Watermeters

Artikel 6, derde lid, van de wet bevat de bevoegdheid bij algemene maatregel van bestuur regels te stellen over de wijze waarop het aantal kubieke meters van de onttrekking onderscheidenlijk de infiltratie van water wordt vastgesteld. Artikel 2 van het uitvoeringsbesluit geeft uitvoering aan artikel 6, derde lid, van de wet. In artikel 6, vierde lid, van de wet wordt de bevoegdheid gegeven om bij


26

Grondwaterbelasting

ministeriële regeling nadere regels ter uitvoering van die bepaling. Met betrekking tot watermeters is hieraan invulling gegeven in artikel 2 van de uitvoeringsregeling. Voor alle duidelijkheid zij opgemerkt dat de bevoegdheid van artikel 6, derde lid, van de wet niet alleen bedoeld is voor de vaststelling van de maatstaf van heffing bij die justitiabelen die erkennen dat zij belastingplichtig zijn, maar ook voor degenen die aanspraak maken op een vrijstelling. 4.7.1

Artikel 2 van het uitvoeringsbesluit

Artikel 2 van het uitvoeringsbesluit geeft uitvoering aan artikel 6, derde lid, van de wet. In artikel 2, eerste lid, van het uitvoeringsbesluit is de bemeteringsverplichting vastgelegd. Deze houdt in dat de houder van een inrichting is gehouden de hoeveelheden onttrokken grondwater en geïnfiltreerd water vast te stellen met behulp van watermeters. Uit de eis dat de meting dient te geschieden met behulp van watermeters in samenhang met de administratieplicht van artikel 11, eerste lid, van de wet, volgt dat deze meting dient te geschieden door of namens de houder van de inrichting. Artikel 2, tweede lid, van het uitvoeringsbesluit ziet op een vrijstelling van de bemeteringsverplichting voor die gevallen waarin geen verplichting bestaat tot het voeren van een wateradministratie. Er is een koppeling gelegd tussen de verplichting tot het voeren van een wateradministratie en de verplichting tot het plaatsen van watermeters en het meten van de hoeveelheden water met behulp daarvan. De laatste verplichting is er niet, indien er geen administratieverplichting voor water is. In artikel 3 van het uitvoeringsbesluit is bepaald dat met betrekking tot bepaalde vrijgestelde onttrekkingen, al dan niet onder voorwaarden, geen administratieverplichting geldt. Dit impliceert dat er, ingevolge artikel 2, tweede lid, van het uitvoeringsbesluit ook geen verplichting tot het plaatsen van watermeters bestaat. In artikel 2, derde lid, van het uitvoeringsbesluit is bepaald dat de watermeters zodanig nauwkeurig dienen te zijn, dat het meetresultaat in enige maand niet meer dan vijf procent afwijkt van de werkelijk onttrokken hoeveelheid grondwater dan wel van de werkelijk geïnfiltreerde hoeveelheid water. Deze bepaling is ontleend aan artikel 2, eerste lid, van het Uitvoeringsbesluit ex artikel 11 en 12 Grondwaterwet (Stb. 1985, 531). Ingevolge artikel 2, vierde lid, van het uitvoeringsbesluit mag de afwijking voor onttrekkingen van grondwater voor de doeleinden, bedoeld in artikel 8, onderdelen b (bronbemaling), c (proefonttrekkingen) en e (beregening en bevloeiing), van de wet maximaal tien procent bedragen. De toegestane afwijking is in deze gevallen op maximaal tien procent gesteld omdat door de aard van deze vormen van grondwateronttrekking en infiltratie de meting veelal niet met dezelfde nauwkeurigheid kan geschieden als bij de overige onttrekkingen en infiltraties. Geacht wordt te zijn voldaan aan de nauwkeurigheidsvoorschriften van het derde en vierde lid van artikel 2 van het uitvoeringsbesluit, indien de watermeters zijn voorzien van één van de volgende keurmerken:


Grondwaterbelasting

27

– ijkmerk van eerste EG-ijk, waaruit blijkt dat wordt voldaan aan de voorwaarden gesteld in Richtlijn 75/33/EEG van de Raad van 17 december 1974, PbEG 1975, L 14, betreffende de onderlinge aanpassing van de wetgevingen der Lid-Staten inzake koudwatermeters ; – nationaal keurmerk van eerste keuring, afgegeven op grond van de ijkregeling vloeistofmeters; – KIWA-keurmerk. Indien de watermeters niet zijn voorzien van één van de bovengenoemde keurmerken, dient de belastingplichtige aan te tonen dat wordt voldaan aan het gestelde in het derde en vierde lid van artikel 2 van het uitvoeringsbesluit. In artikel 2, vijfde lid, van het uitvoeringsbesluit is neergelegd dat indien plaatsing van watermeters tot zodanige technische problemen en/of bovenmatige kosten leidt dat in alle redelijkheid niet van de belastingplichtige kan worden gevergd om aan de bemeteringsverplichting te voldoen, de inspecteur op verzoek van de houder van de inrichting kan toestaan dat plaatsing van watermeters achterwege blijft, indien op een andere wijze tot een aanvaardbare vaststelling van de hoeveelheid onttrokken grondwater dan wel van de hoeveelheid geïnfiltreerd water kan worden gekomen. Toepassing van deze bepaling kan onder andere aan de orde zijn bij onttrekkingen en infiltraties met een eenmalig of kortlopend karakter of onttrekkingen en infiltraties ter zake waarvan naar alle waarschijnlijkheid geen belasting verschuldigd zal zijn. Een andere aanvaardbare manier van vaststelling van de hoeveelheden onttrokken of geïnfiltreerd water kan worden gevonden in een berekening hiervan. Met behulp van urentellers kan het aantal draaiuren van de inrichting worden vastgesteld. Door deze te vermenigvuldigen met de uurcapaciteit van de inrichting kan de hoeveelheid onttrokken of geïnfiltreerd water worden bepaald. In artikel 2, zesde tot en met achtste lid, van het uitvoeringsbesluit wordt ingegaan op de procedure ten aanzien van het hiervoor bedoelde verzoek van de houder van de inrichting om plaatsing van watermeters achterwege te laten. Een betrouwbare vaststelling wordt verkregen door een continue bemetering van de onttrekkingen van grondwater en infiltratie van water met een watermeter. De betrouwbaarheid van de bemetering met een watermeter hangt onder meer af van de plaats waar de meter is geplaatst en de kwaliteit van het grondwater dat wordt onttrokken. Voor de plaats is bijvoorbeeld van belang of de omgeving trillingvrij is of niet en of het mogelijk is de meter op een recht stuk pijp van voldoende lengte te monteren. Voorts beïnvloedt de kwaliteit van het grondwater de zuiverheid van de meting. IJzerhoudend water bijvoorbeeld vervuilt de meter snel, wat veel extra onderhoud en nieuwe ijking van watermeters noodzakelijk maakt. In bepaalde situaties kunnen gelet op het vorenstaande de kosten verbonden aan het plaatsen, ijken, onderhouden en controleren van de meters zo hoog zijn, dat het niet verantwoord zou zijn het gebruik van watermeters voor te schrijven. In die gevallen zal volstaan moeten worden met een meer globale, doch verantwoorde, wijze van vaststelling van de hoeveelheid onttrokken grondwater, bijvoorbeeld met behulp van urentellers. Tevens komen situaties voor dat de samenstelling van het grondwater zodanig is dat meting met behulp van een watermeter praktisch helemaal niet mogelijk is. Ook in die gevallen is een werkwijze waarbij niet met watermeters wordt gewerkt, maar op andere wijze de hoeveelheid van de onttrekking wordt vastgesteld, de enige reële mogelijkheid. In het geval van “grote” onttrekkers, zoals waterleidingbedrijven, levert de vaststelling van de van belang zijnde hoeveelheden geen problemen op, omdat die onttrekkers de winningsinstallaties op degelijke wijze hebben bemeterd.


28

Grondwaterbelasting

Ook bij bronbemaling van bouwputten is bemetering regel als het gaat om onttrekkingen van enige omvang. De nauwkeurigheid van de meters kan afnemen, afhankelijk van de toegepaste pomptechniek. Bij andere vormen van winning en gebruik, vooral bij beregening in de landen tuinbouwsector, ontbreekt bemetering veelal. Voorzover hier sprake is van onttrekkingen van bescheiden omvang, vallen deze echter onder de daarvoor voorziene vrijstelling. Er kunnen zich echter gevallen voordoen waarin de onttrekking te groot is voor de vrijstelling, maar een betrouwbare bemetering niet goed mogelijk is of vanwege de kosten zeer bezwaarlijk is. Hoewel meting van de feitelijke onttrekkingen in beginsel steeds de voorkeur verdient, zal in die gevallen op andere wijze moeten worden voorzien in een methode van vaststelling van de onttrokken hoeveelheden grondwater. Hierbij valt te denken aan een gemiddeld aantal pompdagen of uren in relatie tot de pompcapaciteit. 4.7.2

Artikel 2 van de uitvoeringsregeling

In artikel 2, eerste lid, van de uitvoeringsregeling is bepaald dat de watermeters, bedoeld in artikel 2, eerste lid, van het uitvoeringsbesluit, worden geplaatst in aansluiting op een recht gedeelte van de pijpleiding zodanig dat de lengte van het rechte gedeelte voor de meter minimaal tienmaal de nominale doorsnede van de pijpleiding bedraagt en de lengte van het rechte gedeelte na de meter minimaal vijfmaal de nominale doorsnede van de pijpleiding bedraagt. De wijze van plaatsing is voorgeschreven om tot een zo nauwkeurig mogelijke meting te komen van de voor de GWB van belang zijnde waterstromen. Van dit plaatsingsvoorschrift mag worden afgeweken indien de plaatsing van de meter alsdan volgens de specificaties van de fabrikant is geschied en de vereiste nauwkeurigheid heeft. In een aantal gevallen is het niet goed mogelijk in of bij de put de hoeveelheid onttrokken grondwater te meten, maar wordt de watermeter geplaatst in een centrale leiding of verzamelleiding. Hiertoe bestaat de mogelijkheid mits er geen verliezen (kunnen) optreden tussen de put en de meter. Aangezien het niet de bedoeling is belastingplichtigen te confronteren met onredelijk hoge kosten voor bemetering wordt in artikel 2, tweede lid, van de uitvoeringsregeling aan de houder van de inrichting de mogelijkheid geboden bij de inspecteur een verzoek in te dienen om plaatsing van watermeters op de wijze als aangegeven in het hiervoor genoemde eerste lid, achterwege te laten, indien om technische dan wel financiële redenen niet in redelijkheid plaatsing op die wijze kan worden gevergd. De inspecteur kan – indien hij dit verzoek inwilligt – nadere voorwaarden stellen om een betrouwbare meting te waarborgen.

4.8

Tijdstip verschuldigdheid

Artikel 7, van de wet bepaalt dat het feitelijk onttrekken van grondwater tegelijk het ontstaan van de materiële belastingschuld oplevert. De betekenis van deze bepaling hangt nauw samen met artikel 37 van de wet. Dat houdt in dat de in een tijdvak verschuldigd geworden GWB op aangifte moet worden voldaan. Daarmede worden ook de artikelen 19 en 20 van de AWR toepasselijk.


Grondwaterbelasting

4.9

29

Vrijstellingen

Op basis van artikel 8 van de wet worden een aantal vrijstellingen verleend. In het voetspoor van de provinciale regelingen wordt bij de vrijstellingen een onderscheid gemaakt naar het doel van de grondwateronttrekking en naar het al dan niet permanente karakter van de onttrekking. Bij permanente onttrekkingen gaat het om in beginsel continu in bedrijf zijnde winningsinstallaties van met name de waterleidingbedrijven en de industrie. Bij tijdelijke onttrekkingen gaat het onder meer om bronbemaling van bouwputten in de bouwnijverheid en om beregening of bevloeiing in de landbouw. In de grondwaterwet en de daarop steunende provinciale verordeningen gelden voor dergelijke tijdelijke onttrekkingen in het algemeen hogere drempelwaarden en vrijstellingen voor de registratie en voor de vergunning dan voor permanente onttrekkingen, omdat hun invloed op de schaarsheid van schoon grondwater betrekkelijk is. Anderzijds is er in gevallen waarin de totale winning omvangrijk zou kunnen worden, tevens een grens gesteld aan de toegestane winningsperiode of aan de totaal te onttrekken hoeveelheid. In het algemeen berusten de vrijstellingsgrenzen die zijn opgenomen in artikel 8 van de wet op een globaal gemiddelde vrijstellingsgrens zoals die voorkomt in de diverse provinciale grondwaterverordeningen. Uit een oogpunt van uitvoerbaarheid en begrijpelijkheid voor belastingplichtigen is zoveel mogelijk aangesloten bij deze gemiddelde provinciale vrijstellingsgrens. De vrijstellingen worden in de hierna volgende paragrafen afzonderlijk toegelicht. 4.9.1

Kleine pomp

In artikel 8, onderdeel a, van de wet is vastgelegd dat grondwateronttrekkingen door middel van een inrichting met een pompcapaciteit die niet meer bedraagt dan 10 kubieke meters per uur is vrijgesteld van de GWB. Gekozen is voor een algemeen geldende drempel omdat dit de meest voorkomende ondergrens is in de provinciale grondwaterverordeningen. Voor de toepassing van deze vrijstelling is het onverschillig of het bijvoorbeeld om drinkwatervoorzieningen van particulieren gaat dan wel om onttrekkingen voor bedrijfsdoeleinden. In artikel 3, eerste lid, van het uitvoeringsbesluit is bepaald dat met betrekking tot deze vrijstelling de verplichting tot het voeren van een administratie, bedoeld in artikel 11 van de wet, niet van toepassing is. De verplichting tot bemetering en het voeren van een administratie zijn aan elkaar gekoppeld in artikel 2, tweede lid, van het uitvoeringsbesluit zodat in dit geval ook de plaatsing van een watermeter niet is voorgeschreven. 4.9.2

Drooghouden bouwput

In artikel 8, onderdeel b, van de wet wordt een vrijstelling verleend voor grondwateronttrekkingen door middel van een inrichting die uitsluitend wordt gebruikt voor het drooghouden van een bouwput ten behoeve van bouwen waterbouwkundige werken, indien de te onttrekken hoeveelheid grondwater niet meer bedraagt dan 50 000 kubieke meters per maand en de onttrekking niet langer duurt dan 4 achtereenvolgende maanden.


30

Grondwaterbelasting

In het spraakgebruik kan dit omschreven worden als bronbemaling ten behoeve van fundering en bouwputten. Ook zogenaamde “open bemaling” valt onder deze bepaling. Gekozen is voor grenswaarden die gemiddeld overeenkomen met de in de provinciale regelingen gehanteerde cijfers. Bij bronbemalingsprojecten, zoals de bouw van een woonwijk, wordt vaak gewerkt met onderaannemers die voor hun (deel)project zelf grondwater (laten) onttrekken. Een dergelijk samenhangend project wordt als één werk (inrichting) aangemerkt en de vergunninghouder moet worden aangemerkt als “houder van de inrichting”, zijnde alle inrichtingen tot het onttrekken van grondwater die een samenhangend geheel vormen. De retourbemaling in het kader van bronbemaling valt niet onder de vrijstelling van artikel 8 van de wet. Voor retourbemaling is onder bepaalde voorwaarden een nihiltarief van toepassing. Hiervoor wordt verwezen naar onderdeel Nihiltarief. Voor onttrekkingen in het kader van het drooghouden van bouwputten kan de inspecteur ingevolge artikel 3, tweede lid, van het uitvoeringsbesluit ontheffing van de in artikel 11 van de wet opgenomen verplichting tot het voeren van een administratie verlenen, indien vaststaat dat de onttrekking niet langer dan twee achtereenvolgende maanden zal duren en de pompcapaciteit van de inrichting minder dan 60 kubieke meters per uur bedraagt. De ontheffing geschiedt alleen op verzoek van de houder van de inrichting. De inspecteur kan nadere voorwaarden stellen aan de verlening van deze ontheffing. 4.9.3

Proef onttrekking

Artikel 8, onderdeel c, van de wet biedt een vrijstelling voor grondwateronttrekkingen door middel van een inrichting die bij wijze van proef grondwater aan de bodem onttrekt, indien de te onttrekken hoeveelheid grondwater niet meer bedraagt dan 50 000 kubieke meters per maand en de onttrekking niet langer duurt dan 4 achtereenvolgende maanden. In navolging van de provinciale grondwaterverordeningen biedt de GWB aan installaties voor proefonttrekkingen dezelfde vrijstelling als voor bronbemaling. In artikel 3, tweede lid, van het uitvoeringsbesluit is bepaald dat de inspecteur, op verzoek van de houder van een inrichting en onder nader te stellen voorwaarden, ontheffing kan verlenen van de in artikel 11 van de wet, opgenomen verplichting tot het voeren van een administratie, indien vaststaat dat de onttrekking niet langer dan twee achtereenvolgende maanden zal duren en de pompcapaciteit van de inrichting minder dan 60 kubieke meters per uur bedraagt. 4.9.4

Noodvoorzieningen

Artikel 8, onderdeel d, van de wet omvat een vrijstelling voor onttrekkingen van grondwater door middel van een inrichting ten behoeve van noodvoorzieningen, waaronder mede worden verstaan brandputten, koeling van noodstroomaggregaten, sprinklerinstallaties en dergelijke, indien deze uitsluitend worden gebruikt voor buitengewone omstandigheden. In artikel 3, eerste lid, en 2, tweede lid, van het uitvoeringsbesluit is bepaald dat voor grondwateronttrekkingen, die vallen onder de vrijstelling voor


Grondwaterbelasting

31

noodvoorzieningen, zowel het voeren van een administratie, bedoeld in artikel 11 van de wet, als de plaatsing van watermeters niet verplicht is. 4.9.5

Beregening

In artikel 8, onderdeel e, van de wet wordt geregeld dat vrijstelling van de GWB wordt verleend voor grondwateronttrekkingen door middel van een inrichting die uitsluitend of nagenoeg uitsluitend wordt gebruikt voor beregenings- of bevloeiingsdoeleinden, dan wel voor beide doeleinden, indien de te onttrekken hoeveelheid grondwater niet meer bedraagt dan 40 000 kubieke meters per jaar. De genoemde vrijstellingsgrens van 40 000 kubieke meters per jaar is met ingang van 1 januari 1997 van kracht geworden. Gedurende de jaren 1995 en 1996 was een vrijstellingsgrens van 100 000 kubieke meters per jaar voor de te onttrekken hoeveelheid grondwater van toepassing. De wet geeft geen definitie of omschrijving van hetgeen onder de begrippen beregening en bevloeiing moet worden verstaan. Beregening en bevloeiing zal in het algemeen plaats vinden in het kader van het agrarisch bedrijf en veelal tot doel hebben het groeiproces van het gewas te bevorderen. Dit geschiedt enerzijds in omstandigheden waarin een grote mate van verdamping pleegt plaats te vinden waarbij er vanuit mag worden gegaan dat het onttrokken grondwater na beregening voor verreweg het grootste deel via het bodemvocht door de gewassen wordt opgenomen dan wel vanaf de bodem of het vegetatiedek rechtstreeks verdampt. Anderzijds houden deze activiteiten tot op zekere hoogte ook in dat er bij zeer hoge watergiften sprake kan zijn van infiltratie waarbij het aan de bodem onttrokken water weer terug wordt gebracht in de bodem waaraan het was onttrokken, hetgeen leidt tot een beperkte aanvulling van het grondwater. In de vrijstellingsbepaling voor beregening en bevloeiing wordt als voorwaarde gesteld dat de onttrekking uitsluitend of nagenoeg uitsluitend voor dit doel geschiedt. De uitdrukking “uitsluitend of nagenoeg uitsluitend” betekent: voor 90% of meer. Voor de tolerantie die daarin is opgesloten is gekozen om te voorkomen dat gebruik mede voor andere doeleinden, indien dat van beperkte omvang is, de vrijstelling zou doen vervallen. Men kan in dit verband denken aan het gebruik van grondwater voor het schoonmaken van gebouwen, transportmiddelen en installaties, voor het drenken van het vee door middel van zogenaamde weidepompjes en voor het besproeien van fruitbomen ter voorkoming van vorstschade. Indien dit gebruik voor andere doeleinden dan beregening en bevloeiing meer bedraagt dan 10% van de hoeveelheid onttrokken grondwater vervalt de gehele vrijstelling. In artikel 3, derde lid, van het uitvoeringsbesluit is opgenomen dat de inspecteur ontheffing kan verlenen van de in artikel 11 van de wet opgenomen verplichting tot het voeren van een administratie, indien gelet op de pompcapaciteit van de inrichting en de samenstelling en omvang van het bedrijf het uitgesloten kan worden geacht dat per jaar meer dan 20 000 kubieke meters grondwater zal worden onttrokken. De verlening van de ontheffing geschiedt op verzoek van de houder van een inrichting. De inspecteur kan nader voorwaarden aan deze ontheffing verbinden. Gedurende de jaren 1995 en 1996 was bovenbedoelde grens gelegd bij 70 000 kubieke meters in plaats van de huidige 20 000 kubieke meters. De verlaging van deze grens hield verband met het verlagen van de grens voor de belastingplicht van 100 000 naar 40 000 kubieke meters per 1 januari 1997.


32

Grondwaterbelasting

4.9.6

Sanering grondwater

Artikel 8, onderdeel f, van de wet zegt dat grondwateronttrekkingen ten behoeve van de sanering van het grondwater zijn vrijgesteld van de GWB. Onttrekking van grondwater in het kader van een grondwatersanering geschiedt uitsluitend met het oog op de bescherming van het milieu. Daarom is daarvoor in een vrijstelling voorzien. Bij grondwateronttrekkingen ten behoeve van grondwatersanering betreft het veelal langdurige projecten, dit in tegenstelling tot grondwateronttrekkingen ten behoeve van grondsaneringen. Deze laatste onttrekkingen zijn wel belast. Een voorbeeld van grondwatersanering is het bemalen en zuiveren van grondwater onder en nabij een benzinestation. Door diverse lekkages is het grondwater verontreinigd met olieproducten. Door het grondwater onder en in de nabije omgeving van het benzinestation gedurende een aantal jaren op te pompen en het opgepompte water te zuiveren van oliebestanddelen, waarna het gezuiverde water weer in de bodem wordt teruggevoerd, wordt het grondwater ter plaatse gesaneerd. Ook de grondwaterwet kent een uitzonderingsbepaling voor onttrekking van grondwater ten behoeve van de sanering van het grondwater. Hiervoor is in het algemeen geen vergunning voorgeschreven. Indien geen vergunning aanwezig is, zal belastingplichtige op een andere wijze moeten aantonen dat de vrijstelling in het kader van de sanering van grondwater van toepassing is. Te denken valt hier aan een deskundigenrapport. In artikel 3, eerste lid, van het uitvoeringsbesluit is bepaald dat bij toepassing van deze vrijstelling de verplichting tot het voeren van een administratie, bedoeld in artikel 11, van de wet, vervalt. In artikel 2, tweede lid, van het uitvoeringsbesluit is opgenomen dat dan ook de plaatsing van een watermeter niet verplicht is. 4.9.7

Koude- en warmte opslag

Artikel 8, onderdeel g, van de wet bevat een vrijstelling voor grondwateronttrekkingen ten behoeve van koude- en warmte-opslag door middel van een inrichting waarbij grondwater wordt onttrokken en vervolgens in een gesloten systeem weer volledig wordt teruggevoerd in hetzelfde watervoerende pakket als waaraan het is onttrokken, in overeenstemming met de voorwaarden welke daartoe zijn gesteld in de vergunning die voor het onttrekken en terugvoeren van water is verleend ingevolge de grondwaterwet. Hierbij wordt er op gewezen dat in de tekst van dit onderdeel zoals dat van toepassing was voor de jaren 1995 tot en met 1999 de termen ’geïnfiltreerd’ in plaats van ’teruggevoerd’ en ’infiltreren’ in plaats van ’terugvoeren’ werden gebezigd. Infiltreren is een bijzondere vorm van het in de bodem brengen van water, waarvoor op grond van de grondwaterwet speciale bepalingen gelden, die niet automatisch betrekking hebben op andere vormen waarbij water in de bodem wordt teruggevoerd. Bij de koude- en warmte-opslag circuleert het water in een gesloten systeem. Het is daarbij zorgvuldiger om de term terugvoeren te gebruiken. Dat betekent overigens niet dat wanneer in de vergunning die is verleend voor de koude- en warmte-opslag de term infiltreren is gebruikt, de vrijstelling vervalt: infiltreren is een bijzondere vorm van terugvoeren.


Grondwaterbelasting

33

In geval van koude- en warmte-opslag is per saldo geen sprake van blijvend onttrekken van grondwater. Al het onttrokken grondwater wordt in een gesloten kringloop direct in dezelfde watervoerende laag weer teruggevoerd. Thermische energie wordt tijdelijk in de bodem opgeslagen om te worden benut als daar vraag naar is. Er is sprake van een seizoensmatig cyclisch proces. Grondwater wordt enkel gebruikt als medium. Onder de vrijstelling van artikel 8, onderdeel g, van de wet worden alleen begrepen onttrekkingen van grondwater in het kader van de zogenaamde koude- en warmte-opslagprojecten, waarin water in een gesloten kringloop wordt onttrokken en teruggevoerd. Hieruit volgt dat overige retourbemalingen niet onder deze vrijstellingsbepaling vallen. Voor retourbemaling in het kader van bronbemaling wordt verwezen naar het onderdeel Bronbemaling. Ingevolge artikel 3, eerste lid, van het uitvoeringsbesluit vervalt bij toepassing van deze vrijstelling de verplichting tot het voeren van een administratie, bedoeld in artikel 11 van de wet. Op grond van artikel 2, tweede lid, van het uitvoeringsbesluit is als gevolg hiervan ook de plaatsing van een watermeter niet verplicht. 4.9.8

Spoelwater

Artikel 8, onderdeel h, van de wet verleent een vrijstelling voor onttrekkingen van grondwater ten behoeve van het gebruik als spoelwater voor meermaals te gebruiken productverpakkingen. Dit onderdeel van artikel 8 van de wet is in een later stadium toegevoegd bij de verfijningswet. Fabrikanten, die ter wille van het milieu retourverpakkingen bewerken, worden vrijgesteld van een heffing op het gebruik van grondwater. Het begrip “productverpakking” heeft voor de toepassing van de GWB een beperkte reikwijdte. Daarbij moet worden gedacht aan retourflessen en -potten van glas of kunststof voor bier en frisdranken, zuivelproducten en andere voedingsmiddelen. Het moet derhalve gaan om verpakkingen die het product direct omhullen en waarin het product aan consumenten (= gebruiker) wordt verkocht. Na gebruik door de consument worden de verpakkingen teruggenomen en gespoeld om ze vervolgens opnieuw te gebruiken. Andere verpakkingsmiddelen die het transport of de opslag vergemakkelijken, zoals kratten, vallen niet onder het begrip productverpakking. Onder het begrip productverpakking kunnen ook worden begrepen de kleinere fusten met een inhoud van 20 liter die door bierbrouwerijen worden verkocht en die nagenoeg uitsluitend worden gebruikt bij consumenten thuis in combinatie met een te huren tapinstallatie. Na gebruik worden deze fusten schoon gespoeld en afgevuld om opnieuw te worden verkocht. Deze fusten dienen als directe verpakking voor het product en zijn niet te vergelijken met de bierfusten waarin bier aan horeca-instellingen worden geleverd en die (tevens) een opslagfunctie hebben. Voor kunststof of stalen drums en Intermediat bulk containers (IBC’s) met een inhoud van 25 tot 1000 liter, die worden gebruikt voor schoonmaakartikelen, diverse stoffen als eetbare oliën, oplosmiddelen, e.d., ligt dit anders. Deze verpakkingen worden niet direct door particuliere huishoudens gebruikt, maar door bedrijven. De vrijstelling is des tijds nadrukkelijk ingesteld om te voorkomen dat daar waar bij de verpakking van frisdranken, waters, bieren, e.d., bestemd


34

Grondwaterbelasting

voor particuliere huishoudens, voor de fabrikant de keuze bestaat uit het toepassen van eenmalige dan wel meermaals te gebruiken productverpakkingen, met de GWB een verkeerd signaal zou worden gegeven over de voorkeur van de overheid voor meermaals te gebruiken productverpakkingen. Op grond hiervan geldt de spoelwatervrijstelling niet voor de onttrekking van grondwater dat wordt gebruikt voor het schoonspoelen van de kunststof of stalen drums en Intermediat bulk containers. De vrijstelling voor spoelwater is ook niet van toepassing op het gebruik van grondwater dat deel uit maakt van het product zelf, zoals mineraalwater bereid uit grondwater, of op het gebruik voor handelingen die een onderdeel vormen van het productieproces, zoals bij voorbeeld het wassen van conservengroenten of het steriliseren van volle dichte flessen. Hierbij is geen sprake van het schoonspoelen van productverpakkingen. De onttrekking van grondwater ten behoeve van het gebruik als spoelwater voor meermaals te gebruiken productverpakkingen is de enige vrijgestelde onttrekking waarvoor te allen tijde een administratie, als bedoeld in artikel 11 van de wet verplicht is. In een mogelijk verzoek tot ontheffing hiervan is niet voorzien. 4.9.9

Landijsbanen

In artikel 8, onderdeel i, van de wet wordt een vrijstelling geïntroduceerd voor onttrekkingen van grondwater ten behoeve van landijsbanen. Dit onderdeel van artikel 8 van de wet is met ingang van 1 januari 1997 in de wet ingevoegd met terugwerkende kracht tot en met 1 januari 1995. Onder landijsbanen kunnen worden verstaan de in het kader van de exploitatie door een ijsclub of –vereniging, met het oog op de beoefening door haar leden en betalend publiek van de schaatssport, in de winter onder water gezette onbebouwde wei- of bouwlanden. De onttrekking van grondwater om het stuk land onder te laten lopen is dan vrijgesteld. In artikel 3, eerste lid, van het uitvoeringsbesluit is bepaald dat in dit geval het voeren van een administratie, bedoeld in artikel 11 van de wet, niet verplicht is. Hierdoor is ingevolge artikel 2, tweede lid, van het uitvoeringsbesluit ook de plaatsing van een watermeter niet voorgeschreven.

4.10 Tarief In artikel 9 van de wet zijn de tarieven van de GWB opgenomen. Het betreft een normaal tarief voor onttrekkingen van grondwater, een nihiltarief voor retourbemaling en een bijzonder tarief voor onttrekkingen van grondwater door middel van een OEDI. 4.10.1 Normaal tarief

In het eerste lid van artikel 9 van de wet is het tarief per onttrokken kubieke meter grondwater opgenomen. Artikel 9, eerste lid, van de wet is in de huidige redactie met ingang van 1 januari 2001 in werking getreden in verband met het vervallen van het


Grondwaterbelasting

35

afzonderlijke tarief voor grondwateronttrekkingen door waterleidingbedrijven en voor de onttrekkingen door anderen dan waterleidingbedrijven. Gedurende de jaren 1995 tot en met 2000 waren de overeenkomstige heffingen opgenomen in artikel 9, onderdelen a en b, van de wet. Het tarief voor grondwateronttrekkingen door niet-waterleidingbedrijven bedroeg van 1995 tot en met 1999 de helft van het tarief voor waterleidingbedrijven. Een zo zuiver mogelijke toepassing van de milieugrondslag, de schaarste, heeft ertoe geleid dat vanaf 2001 een eenheidstarief per onttrokken kubieke meter is ingesteld, omdat anders het grondwater dat wordt gebruikt voor hoogwaardige doeleinden (drinkwater) zwaarder wordt belast dan grondwater dat voor minder hoogwaardige doeleinden wordt gebruikt (industrieel). Ter aanpassing aan dit eenheidstarief is voor 2000 een overgangstarief van toepassing. 4.10.2 Nihiltarief Artikel 9, tweede lid, van de wet bepaalt dat in afwijking van het eerste lid van dat artikel het tarief nihil bedraagt voor onttrekkingen door middel van een inrichting waarbij grondwater wordt onttrokken en vervolgens in een gesloten systeem weer volledig wordt teruggevoerd in hetzelfde watervoerende pakket als waaraan het is onttrokken, in overeenstemming met de voorwaarden welke daartoe zijn gesteld in de vergunning die voor het onttrekken en terugvoeren van water is verleend ingevolge de grondwaterwet. De regeling van het huidige tweede lid van artikel 9 van de wet is met ingang van 1 januari 2001 van kracht geworden. In de hieraan voorafgaande jaren was een overeenkomstige regeling opgenomen in artikel 9, onderdeel c, van de wet. De wijzigingen in de tekst van 1995 hebben betrekking op de termen “geïnfiltreerd” en “infiltreren” die vervangen zijn door de termen “teruggevoerd” respectievelijk “terugvoeren”. Bij retourbemaling, in de zin van artikel 9, tweede lid, van de wet, circuleert het water in een gesloten systeem. In de gebezigde terminologie is het daarbij zuiverder om de term “terugvoeren” te gebruiken. Dat betekent overigens niet dat wanneer in de vergunning die is verleend voor retourbemaling de term infiltreren is gebruikt, het nihiltarief vervalt. Voor de toepassing van het nihiltarief voor retourbemaling is het doorslaggevend dat hetzelfde water dat is onttrokken in een gesloten systeem weer volledig wordt teruggevoerd in hetzelfde watervoerende pakket als waaraan het is onttrokken. Aan de voorwaarde van een gesloten systeem staat niet in de weg het afvangen van zand en het ontluchten. Op grond van het bovenstaande geldt voor retourbemaling in het algemeen geen vrijstelling van de GWB. De retourbemaling blijft in de GWB betrokken, echter tegen een nihiltarief. Dit geeft de mogelijkheid om in de praktijk meer inzicht te verkrijgen in de hele situatie rond retourbemaling, waarop dan te zijner tijd kan worden teruggekomen. 4.10.3 Tarief OEDI Artikel 9, derde lid, van de wet bepaalt dat in afwijking van het eerste lid van dat artikel er een bijzonder tarief voor onttrekkingen met behulp van een OEDI geldt. Voorwaarde is wel dat de in een jaar onttrokken hoeveelheid grondwater de in dat jaar geïnfiltreerde hoeveelheid water niet overschrijdt, met dien verstande dat in dat geval de onttrekking door middel van een oevergrondwaterwinning en de infiltratie niet in aanmerking worden genomen.


36

Grondwaterbelasting

De regeling van het derde lid is in de huidige redactie met ingang van 1 januari 2001 van kracht geworden. Gedurende het jaar 2000 was een overeenkomstige regeling opgenomen in artikel 9, onderdeel d, van de wet. Het bijzondere tarief is van toepassing op de uiteindelijk door de OEDI onttrokken hoeveelheid grondwater. De hoeveelheid grondwater die meer wordt onttrokken dan de hoeveelheid waarop diepinfiltratie wordt toegepast, moet worden belast met het normale tarief.

4.11 Bedrag vermindering In artikel 10 van de wet is het bedrag opgenomen van de in artikel 6, tweede lid, van de wet bedoelde vermindering per kubieke meter geïnfiltreerd water. Artikel 10 van de wet is in zijn huidige vorm per 1 januari 2001 inwerking getreden. Gedurende de jaren 1995 tot en met 2000 werd in het tarief onderscheid gemaakt tussen infiltratie door waterleidingbedrijven en infiltratie door anderen. In 2001 is het gedifferentieerde tarief voor het onttrekken van grondwater door waterleidingbedrijven enerzijds en overige onttrekkers anderzijds komen te vervallen en vervangen door één eenheidstarief. Tegelijkertijd is ook de toepassing van het hiermee parallel lopende gedifferentieerd tarief voor de infiltratievergoeding beëindigd; evenals voor de onttrekking van grondwater is ook voor de infiltratie door niet-waterleidingbedrijven in 2000 een overgangstarief van toepassing. Artikel 10 van de wet bevat een negatieve component van de GWB. De vermindering dient ter tegemoetkoming van de belastingplichtigen die door infiltratie tot op zekere hoogte de onttrekking van grondwater weer goedmaken.

4.12 Teruggaaf spoelwater In artikel 10a van de wet is een speciale regeling opgenomen voor teruggaaf van GWB aan degene die van een waterleidingbedrijf betrokken water gebruikt als spoelwater voor meermaals te gebruiken productverpakkingen. De GWB wordt op verzoek teruggegeven. Op grond van artikel 10a, vijfde en zesde lid, van de wet zijn in het uitvoeringsbesluit en de uitvoeringsregeling nadere regels gesteld ten behoeve van de uitvoering van dit artikel. Voor een nadere interpretatie van het begrip productverpakking wordt verwezen naar wat daarover gesteld is in het onderdeel Vrijstelling spoelwater. In artikel 4 van het uitvoeringsbesluit worden nadere voorwaarden en beperkingen gesteld waaronder de teruggaaf van belasting op spoelwater, dat wordt aangewend voor meermaals te gebruiken productverpakkingen, wordt verleend. De teruggaaf van de belasting wordt uitsluitend verleend aan degene die beschikt over een door de inspecteur afgegeven vergunning, waarin nadere technische en administratieve voorwaarden kunnen worden gesteld ter vaststelling van de betrokken hoeveelheid spoelwater. Hierop aansluitend stelt artikel 4 van de uitvoeringsregeling dat de inspecteur in de vergunning nadere voorwaarden kan stellen met betrekking tot de


Grondwaterbelasting

37

administratie, de wijze waarop het spoelwater wordt geregistreerd alsmede met betrekking tot de bescheiden die bij het verzoek om teruggaaf moeten worden overgelegd. In artikel 4, vierde lid, van het uitvoeringsbesluit is vastgelegd dat het tijdvak waarover de teruggaaf wordt verleend het kalenderkwartaal is. De inspecteur kan een ander tijdvak aanwijzen.

4.13 Administratieve verplichtingen Artikel 11, eerste lid, van de wet stelt aan de belastingplichtige de eis dat een administratie wordt gevoerd zodanig dat daaruit de hoeveelheden van de onttrekkingen en van de infiltraties van water te allen tijde duidelijk blijken. Deze eis wordt gesteld om ervoor te zorgen dat de controle op de naleving van de bepalingen van de GWB niet alleen doeltreffend maar ook op redelijk doelmatige wijze kan plaatsvinden. In artikel 3, eerste lid, van het uitvoeringsbesluit is bepaald dat voor geheel vrijgestelde onttrekkingen, bedoeld in artikel 8, onderdelen a (pompcapaciteit lager dan 10 kubieke meters per uur), d (noodvoorzieningen), f (grondwatersanering), g (koude- en warmte-opslag) en i (landijsbanen), van de wet in het geheel geen administratieverplichting geldt. Volgens artikel 3, tweede lid, van het uitvoeringsbesluit kan de inspecteur bij een onttrekking als bedoeld in artikel 8, onderdeel b (bronbemaling) of c (proefonttrekkingen), van de wet ontheffing van de administratieverplichting verlenen, als vaststaat dat de onttrekking niet langer dan twee achtereenvolgende maanden zal duren en de pompcapaciteit van de inrichting minder dan 60 kubieke meters per uur bedraagt. Artikel 3, derde lid, van het uitvoeringsbesluit geeft de inspecteur de bevoegdheid voor een onttrekking als bedoeld in artikel 8, onderdeel e, van de wet (beregening en bevloeiing) ontheffing van de verplichting tot het voeren van een administratie te verlenen, indien gelet op de pompcapaciteit van de inrichting en de samenstelling en omvang van het bedrijf het uitgesloten kan worden geacht dat per jaar meer dan 20 000 kubieke meters grondwater zal worden onttrokken. Gedurende de jaren 1995 en 1996 lag de grens waarbij om vrijstelling tot het voeren van een administratie kon worden verzocht op 70 000 in plaats van de huidige 20 000 kubieke meters. Voor de onttrekking van grondwater ten behoeve van het gebruik als spoelwater voor meermaals te gebruiken productverpakkingen is in het kader van de administratieverplichting geen bijzondere regeling getroffen. In artikel 3, vierde lid, van het uitvoeringsbesluit wordt bepaald dat met betrekking tot het verzoek, bedoeld in artikel 3, tweede en derde lid, van het uitvoeringsbesluit, artikel 2, zesde tot en met achtste lid, van het uitvoeringsbesluit van overeenkomstige toepassing is. Artikel 11, tweede lid, van de wet geeft onze Minister de bevoegdheid nadere regels te stellen betreffende de wijze waarop aan de in het eerste lid, van dit artikel bedoelde verplichting moet worden voldaan. De invulling van de regels op welke wijze aan de administratieverplichting moet worden voldaan, is neergelegd in artikel 3 van de uitvoeringsregeling.


38

Grondwaterbelasting

Artikel 3, eerste lid, van de uitvoeringsregeling verplicht de houder van een inrichting als bedoeld in artikel 3, eerste lid, onderdeel c, van de wet, dagelijks op een meetstaat aantekening te houden van de hoeveelheden onttrokken grondwater en geïnfiltreerd water, gespecificeerd naar meter en winningspunt. Voor de invulling van de administratieverplichting is aangesloten bij het begrip meetstaat zoals dat voorkomt in artikel 3, van het Uitvoeringsbesluit ex artikel 11 en 12 Grondwaterwet (Stb. 1985, 531). De houder van een inrichting dient in beginsel dagelijks aantekening te houden. Volgens artikel 3, tweede lid, van de uitvoeringsregeling behelst de hiervoor bedoelde meetstaat in ieder geval: a. gegevens ter identificatie van de meter; b. de datum van opname en de stand van de meter; c. de onttrekking en infiltratie sinds de vorige opname van de meter; d. voorvallen die van invloed zijn of kunnen zijn op de meting (onder opgave van de datum). Bij de in onderdeel d genoemde voorvallen wordt in het bijzonder gedacht aan de vervanging van of defecten aan de watermeters. Ingevolge artikel 3, derde lid, van de uitvoeringsregeling kan de inspecteur toestaan de in het eerste lid, van dit artikel bedoelde aantekeningen anders in te richten dan wel de in het eerste lid bedoelde hoeveelheden niet dagelijks aan te tekenen. De inspecteur verleent deze toestemming bij een voor bezwaar vatbare beschikking. Het verzoek om toestemming geschiedt door de houder van een inrichting. De inspecteur kan aan die toestemming nadere voorwaarden verbinden. In de GWB zijn de verplichting tot het voeren van een wateradministratie en de verplichting tot het plaatsen van een watermeter aan elkaar gekoppeld. In artikel 2, tweede lid, van het uitvoeringsbesluit is bepaald dat in gevallen waarin geen verplichting tot het voeren van een administratie bestaat ook de plaatsing van watermeters niet verplicht.


Belasting op leidingwater

5

39


5.1

Begripsbepalingen

Artikel 11a van de wet bevat de definitiebepalingen welke van specifiek belang zijn voor de BOL. Het gaat om de volgende begrippen: a. leidingwater; b. waterleidingbedrijf; c. afzonderlijke watervoorziening; d. aansluiting; e. particuliere installatie voor centrale watervoorziening. 5.1.1

Leidingwater

Artikel 11a, onderdeel a, van de wet bevat de definitie van leidingwater. Leidingwater is water dat door een waterleidingbedrijf of door middel van een afzonderlijke watervoorziening aan derden ter beschikking wordt gesteld, al dan niet van drinkwaterkwaliteit. Deze definitie steunt weliswaar op de definitie van leidingwater in de waterleidingwet, maar is daaraan niet gelijk. Voor de BOL geldt, anders dan bij de waterleidingwet, niet de beperking dat het moet gaan om water dat bestemd is om te drinken, te koken, voedsel te bereiden of voor andere huishoudelijke doeleinden. Het gaat hier behalve om drinkwater dat direct geschikt is voor menselijke consumptie ook om andere soorten water, al dan niet van drinkwaterkwaliteit, die ook wel worden aangeduid als huishoudwater, grijs water of b-water. Ook kan gedacht worden aan warm tapwater dat geleverd wordt door een energiebedrijf of door de beheerder van het gebouw of terrein waarvan het warmwaterproductie- en distributiesysteem deel uitmaakt. 5.1.2

Waterleidingbedrijf

Voor de in artikel 11a, onderdeel b, van de wet opgenomen definitie van waterleidingbedrijf wordt verwezen naar de waterleidingwet. Ingevolge artikel 1, eerste lid, onderdeel d, van de waterleidingwet wordt onder waterleidingbedrijf verstaan: 1. een bedrijf uitsluitend of mede bestemd tot openbare drinkwatervoorziening door levering van drinkwater aan verbruikers; 2. een bedrijf uitsluitend of mede bestemd tot levering van drinkwater in het groot aan bedrijven als bedoeld onder 1; 3. een bedrijf, zowel bestemd tot openbare drinkwatervoorziening door levering van drinkwater aan verbruikers, als tot levering van drinkwater in het groot aan bedrijven als bedoeld onder 1. 5.1.3

Afzonderlijke watervoorziening

In artikel 11a, onderdeel c, van de wet is de definitie van afzonderlijke watervoorziening opgenomen. Een afzonderlijke watervoorziening is een landgebonden voorziening, niet zijnde een waterleidingbedrijf, voor de winning of behandeling van water dat met behulp van een leiding of distributienet als leidingwater ter beschikking wordt gesteld. Als voorbeeld kunnen worden genoemd watervoorzieningen op campings en defensieterreinen.


40


5.1.4

Aansluiting

In artikel 11a, onderdeel d, van de wet is de definitie van het begrip aansluiting opgenomen. Onder aansluiting wordt verstaan een aansluiting van een in Nederland gelegen onroerende zaak als bedoeld in artikel 16, onderdelen a tot en met d, van de wet WOZ op het distributienet van een waterleidingbedrijf of van een afzonderlijke watervoorziening, waaruit leidingwater aan de verbruiker wordt geleverd. In artikel 16 van de wet WOZ is de objectafbakening van onroerende zaken ten behoeve van de heffing van belastingen neergelegd. Het gaat zowel om gebouwde als om ongebouwde onroerende zaken of gedeelten daarvan. Daarbij wordt uitgegaan van de kleinste zelfstandig bruikbare eenheid, met dien verstande dat gedeelten die bij dezelfde (rechts)persoon in gebruik zijn en die - naar de omstandigheden beoordeeld - bij elkaar behoren, als een eenheid worden beschouwd (zogenaamde complexbepaling). De definitie van het begrip aansluiting is grotendeels gelijkluidend aan die uit de REB. Ook voor de BOL is de koppeling aan het begrip onroerende zaak uit de wet WOZ een bruikbare afbakening. In de meeste gevallen gaat het om woningen, waarbij sprake is van één aansluiting op het waterleidingnet. In sommige gevallen kan er per locatie sprake zijn van meer dan één leveringspunt. Dit kan het geval zijn wanneer meer soorten water worden geleverd, bijvoorbeeld indien naast het gewone drinkwater ook grijs water, of huishoudwater wordt geleverd. In dat geval kan op grond van de definitie voor de toepassing van de wet sprake zijn van één aansluiting. 5.1.5

Particuliere installatie voor centrale watervoorziening

In artikel 11a, onderdeel e, van de wet is de definitie van een particuliere installatie voor centrale watervoorziening opgenomen. Een particuliere installatie voor centrale watervoorziening is een voorziening voor de levering van water aan meer dan een onroerende zaak als bedoeld in artikel 16, onderdeel c, van de wet WOZ, welke installatie permanent is aangesloten op het distributienet van een waterleidingbedrijf of van een afzonderlijke watervoorziening. Het moet gaan om een gemeenschappelijke voorziening voor de levering van water aan meer dan één onroerende zaak. Daarbij valt te denken aan woningen in een flatgebouw of kantoren in een kantoorgebouw. In artikel 16, onderdeel c, van de wet WOZ wordt deze categorie objecten afgebakend. Artikel 16, onderdeel c, van de wet WOZ, geeft aan dat als een onroerende zaak wordt aangemerkt: een gedeelte van een gebouwd of ongebouwd eigendom dat volgens zijn indeling is bestemd om als een afzonderlijk geheel te worden gebruikt. Indien de aldus afgebakende objecten gebruik maken van dezelfde installatie die deze objecten van water voorziet, is er sprake van een installatie voor centrale watervoorziening.

5.2

Grondslag

Artikel 11b van de wet geeft aan van welk goed de BOL wordt geheven. Het gaat hierbij om leidingwater, het water dat uit de kraan komt en dat wordt geleverd door een waterleidingbedrijf of door een afzonderlijke watervoorziening. Het gaat hier behalve om drinkwater dat direct geschikt is voor menselijke consumptie ook om andere soorten water, al dan niet van drinkwaterkwaliteit, die ook wel worden aangeduid als huishoudwater, grijs water of b-water. Ook kan gedacht worden aan warm tapwater dat geleverd wordt door een energiebedrijf of door de beheerder van het gebouw of



41

terrein waarvan het warmwaterproductie- en distributiesysteem deel uitmaakt. Het leveringspunt van het drinkwater wordt samen met het leveringspunt van het andere leidingwater als één aansluiting beschouwd voor de toepassing van artikel 11c van de wet (maximum). De levering van warmte door middel van water uit een installatie voor warmtekrachtkoppeling of een installatie voor blokverwarming valt niet onder de BOL. Aangezien dit water uitsluitend dient om de woningen te verwarmen en dus de leiding niet verlaat, is er geen reden dit water te belasten met de BOL.

5.3

Belastbaar feit

Artikel 11c, eerste lid, van de wet bevat het belastbare feit. Het belastbare feit is de levering van leidingwater aan de verbruiker. De BOL wordt geheven over de hoeveelheid water die geleverd is tot ten hoogste een hoeveelheid van 300 m³ per verbruiksperiode van 12 maanden per aansluiting. Voor die verbruiksperiode is gekozen omdat de jaarafrekening van de waterleidingbedrijven in het algemeen, net als bij de energiedistributiebedrijven, betrekking heeft op een verbruiksperiode van 12 maanden en niet op een kalenderjaar. 5.3.1

Maatstaf afwijkende periode

In artikel 11c, tweede lid, van de wet is voorzien in een evenredige verlaging of verhoging van het maximum bij een verbruiksperiode korter of langer dan 12 maanden. Dit kan zich bij vo orbeeld voordoen indien de meteropname niet plaatsvindt binnen een periode van twaalf maanden na de vorige meteropname of bij verhuizingen. Artikel 4a van de uitvoeringsregeling geeft uitvoering aan artikel 11c, vierde lid, van de wet. In artikel 4a, eerste lid, van de uitvoeringsregeling is bepaald dat een gedeelte van een maand als een hele maand wordt aangemerkt bij aanvang van de verbruiksperiode vóór de zestiende dag van de kalendermaand en bij einde van de levering na de vijftiende dag van de kalendermaand (de maandmethode). Artikel 4a, tweede lid, van de uitvoeringsregeling geeft aan dat die methode buiten toepassing kan blijven indien een gedeelte van een maand in aanmerking wordt genomen naar evenredigheid van het aantal dagen (de dagmethode). Deze methoden worden ook door het waterleidingbedrijf gehanteerd voor de bepaling van vastrecht. De maandmethode is verplicht, tenzij het waterleidingbedrijf kiest voor de (meer verfijnde) dagmethode. Deze methoden worden ook bij de REB gehanteerd. 5.3.2

Centrale voorziening

Bij een installatie voor centrale watervoorziening gaat het om verbruikers die, indien zij een eigen aansluiting zouden hebben, de BOL van de leverancier doorberekend zouden krijgen over hun verbruik tot 300 m³. In het algemeen zullen deze verbruikers ieder afzonderlijk niet boven deze grens uitkomen. Omdat deze verbruikers gezamenlijk wel boven deze grens uitkomen, is in artikel 11c, derde lid, van de wet bepaald dat de hoeveelheid van 300 m³ niet van toepassing is op de levering van water ten behoeve van een installatie voor centrale watervoorziening. In beginsel wordt derhalve geheven over de totale hoeveelheid geleverd water, tenzij de exploitant van de installatie aan degene die het leidingwater


42


heeft geleverd, een verklaring heeft overgelegd waarin opgaaf wordt gedaan van het aantal onroerende zaken, zoals bedoeld in artikel 16, onderdeel c, van de wet WOZ, dat door de installatie van water wordt voorzien. In dat geval wordt de BOL geheven over niet meer dan over een hoeveelheid die wordt berekend door het aantal onroerende zaken te vermenigvuldigen met 300 kubieke meter. Artikel 4a, derde lid, van de uitvoeringsregeling geeft aan welke gegevens in de bovengenoemde verklaring moeten worden opgenomen. De verklaring moet zijn ondertekend en ten minste de volgende gegevens te bevatten: a. de dagtekening; b. naam en adres van de exploitant; c. naam en adres van de leverancier; d. het aantal alsmede een omschrijving van de onroerende zaken met plaatselijke en kadastrale aanduiding, die gemiddeld op de installatie zijn aangesloten.

5.4

Belastingplichtige

In artikel 11d van de wet wordt degene aangewezen van wie de BOL wordt geheven. Belastingplichtige is degene die het leidingwater aan de verbruiker levert. Gelet op de definitie van leidingwater (water dat door een waterleidingbedrijf of een afzonderlijke watervoorziening aan derden ter beschikking wordt gesteld) zijn dat de waterleidingbedrijven dan wel de afzonderlijke watervoorzieningen.

5.5

Maatstaf

In artikel 11e, eerste lid, van de wet is de maatstaf van heffing opgenomen. Het tweede lid van artikel 11e van de wet bevat een regeling voor de gevallen waarin de geleverde hoeveelheid niet per perceel bekend is omdat de aansluiting (nog) niet bemeterd is. De desbetreffende waterleidingbedrijven brengen in die gevallen een abonnementstarief in rekening, dat doorgaans zijn grondslag vindt in het aantal vertrekken of de oppervlakte van het perceel dat is aangesloten op de waterleiding. Dit in rekening gebrachte tarief wordt met behulp van de in genoemd eerste lid van artikel 11e opgenomen rekenregels herleid tot een hoeveelheid afgeleverd water. Mocht de berekening leiden tot een hoeveelheid die groter is dan 300 m³, dan is artikel 11c van de wet van toepassing en wordt de BOL beperkt tot 300 m³ per zelfstandige onroerende zaak.

5.6


In artikel 11f van de wet is het tijdstip waarop de BOL verschuldigd is, vastgesteld. Voor dit tijdstip heeft de bepaling in de REB ter zake van de levering van gas en elektriciteit model gestaan. Dit houdt in dat de BOL in de gevallen waarin het waterleidingbedrijf een voorschotnota uitreikt, verschuldigd is op het tijdstip van het uitreiken van die nota. Bij de eindfactuur wordt het definitief verschuldigde bedrag vastgesteld, waarmee de bedragen van de voorschotnota’s worden verrekend. In gevallen waarin geen sprake is van voorschotten, is de BOL verschuldigd bij de uitreiking van de factuur.



43

Artikel 4b van de uitvoeringsregeling geeft uitvoering aan artikel 11f, vierde lid, van de wet. Artikel 4b, eerste lid, van de uitvoeringsregeling bepaalt dat uit de administratie van degene die leidingwater levert aan de verbruiker, dient te blijken hoe de voorschotbedragen kunnen worden herleid naar een hoeveelheid leidingwater. Tevens dient uit de administratie te blijken hoe het voorschotbedrag is opgebouwd. Artikel 4b, tweede lid, van de uitvoeringsregeling ziet op de in artikel 11f, derde lid, van de wet bedoelde verrekening. Na afloop van een verbruiksperiode wordt een eindfactuur opgemaakt, waarin verrekening plaatsvindt met de op deze verbruiksperiode betrekking hebbende voorschotten. Indien deze verrekening leidt tot een hoger bedrag aan verschuldigde BOL dan over de verbruiksperiode aan BOL is begrepen in de voorschotbedragen, is de belastingplichtige het meerdere verschuldigd op het tijdstip van de uitreiking van de eindfactuur (artikel 11f, eerste lid, onderdeel a, onder 2°, van de wet). Artikel 4b, tweede lid, van de uitvoeringsregeling ziet op de omgekeerde situatie: vorenbedoelde verrekening leidt tot een lager bedrag aan verschuldigde BOL dan is begrepen in de voorschotbedragen. In dat geval wordt het verschil in mindering gebracht op de aangifte over het tijdvak waarin de eindfactuur is uitgereikt.

5.7

Tarief

Artikel 11g van de wet bevat het tarief van de BOL.

5.8

Vrijstelling noodvoorziening

In artikel 11h, eerste lid, van de wet is de vrijstelling opgenomen voor water dat geleverd wordt voor brandblussing door middel van noodvoorzieningen indien deze uitsluitend worden gebruikt in buitengewone omstandigheden. Over het algemeen wordt het water dat geleverd wordt voor brandblussing niet afzonderlijk in rekening gebracht, maar brengen de waterleidingbedrijven voor geplaatste brandkranen of andere blusvoorzieningen, zoals sprinklerinstallaties, een vast bedrag in rekening. Dit bedrag kan gebaseerd zijn op de beschikbaar gestelde volumestroom of pompcapaciteit. Het maakt hierbij niet uit of daadwerkelijk en in welke mate van de blusvoorziening gebruik is gemaakt. Omdat dergelijke blusvoorzieningen veelal zijn aangesloten op daartoe speciaal aangebrachte leidingen en niet in alle gevallen bemeterd zijn, kan de hoeveelheid gebruikt water niet worden vastgesteld. Hierbij is aangesloten door een vrijstelling op te nemen voor leidingwater dat met dit doel geleverd wordt. Artikel 4a van het uitvoeringsbesluit geeft uitvoering aan artikel 11h, tweede lid, van de wet. Op grond van artikel 4a van het uitvoeringsbesluit dient de belastingplichtige om voor de vrijstelling in aanmerking te komen, in zijn administratie aantekening te houden van de buitengewone omstandigheden die zich hebben voorgedaan.

5.9

Teruggaaf wanbetaling

In artikel 11i, eerste lid, van de wet is een bepaling opgenomen die erin voorziet dat op verzoek teruggaaf wordt verleend van de BOL ter zake van leveringen van water, voor zover de belastingplichtige van de afnemer ter


44


zake van deze leveringen geen betaling ontvangt. Deze bepaling is identiek aan de regeling voor de REB zoals opgenomen in artikel 36m van de wet. Met betrekking tot het verzoek om teruggaaf bevatten het tweede tot en met vierde lid van genoemd artikel 11i een aantal procedurele regels. Artikel 4b van het uitvoeringsbesluit geeft uitvoering aan artikel 11i, vijfde lid, van de wet. De teruggaaf van BOL wordt in gevolge artikel 4b van het uitvoeringsbesluit verleend ter zake van de vorderingen waarvoor tevens een verzoek om teruggaaf van omzetbelasting als bedoeld in artikel 29, eerste lid, onderdeel a, van de wt OB is gedaan, voor zover ter zake van die vorderingen teruggaaf van omzetbelasting wordt verleend Artikel 4c van de uitvoeringsregeling geeft aan dat de administratie van degenen die teruggaaf verzoekt zodanig moet zijn ingericht dat daarin op overzichtelijke wijze alle voor de vaststelling van het bedrag van de teruggaaf van belang zijnde gegevens zijn opgenomen.

5.10 Teruggaaf meerdere leveranciers Artikel 11j, eerste lid, van de wet bevat een teruggaafregeling op verzoek voor het geval er sprake is van twee of meer leveranciers en de hoeveelheid water die door hen samen in een verbruiksperiode van twaalf maanden is geleverd, meer is dan 300 m³. De teruggaaf wordt verleend op verzoek van degene aan wie het water is geleverd. Het derde lid van artikel 11j van de wet verklaart het tweede tot en met zesde lid van artikel 11i van de wet van overeenkomstige toepassing. Op grond van die bepalingen gelden procedurele voorschriften en kunnen nadere regels bij algemene maatregel van bestuur en ministeriële regeling worden gesteld. Artikel 4c van het uitvoeringsbesluit geeft uitvoering aan artikel 11j, derde lid, van de wet. Het verzoek moet worden gedaan na afloop van elke kalendermaand waarin het recht op terggaaf is ontstaan en dient uiterlijk te worden gedaan binnen dertien weken na afloop van de verbruiksperiode van 12 maanden. De teruggaaf wordt alleen verleend indien de eindfacturen worden overgelegd. Artikel 4d van de uitvoeringsregeling geeft uitvoering aan artikel 11j, derde lid, van de wet. Op grond van artikel 4d van de uitvoeringsregeling dient het verzoek om teruggaaf de volgende gegevens te bevatten: a. het tijdvak waarover teruggaaf wordt verzocht; b. naam en adres van de verbruiker; c. naam en adres van de leveranciers; d. de hoeveelheid leidingwater waarvoor teruggaaf wordt verzocht per leverancier; e. de periode van levering van het leidingwater; f. het bedrag aan BOL dat wordt teruggevraagd.

5.11 Administratieve verplichtingen Het eerste lid van artikel 11k van de wet bevat aanvullende administratieve verplichtingen voor de belastingplichtige. Het is van belang dat de administratie zodanig is ingericht dat daaruit te allen tijde op te maken is aan wie voorschotnota’s, eindfacturen en facturen zijn uitgereikt, en op



45

welke grondslag deze gebaseerd zijn. Daarnaast dient uit de administratie ook te blijken dat de bepalingen over de in artikel 11c van de wet bedoelde hoeveelheidgrens van 300 m³ per jaar per aansluiting zijn toegepast. Op grond van artikel 11k, tweede lid, van de wet kunnen nadere regels worden gesteld met betrekking tot de eisen waaraan de administratie moet voldoen. Artikel 4e van de uitvoeringsregeling geeft aan dat de administratie van de belastingplichtige zodanig moet zijn ingericht dat daarin op overzichtelijke wijze de gegevens zijn opgenomen met betrekking tot: a. de hoeveelheid leidingwater die is geleverd; b. de BOL begrepen in voorschotnota's en voorschotbedragen; c. de BOL begrepen in eindfacturen; d. de BOL begrepen in facturen; e. het aantal aansluitingen voor leidingwater; f. de periode van aansluiting; g. het aantal malen dat de bovengrens is toegepast; h. de evenredige toedeling van de bovengrens bij afwijkende verbruiksperioden; i. het eigen verbruik; j. de contracten ten aanzien van de onbemeterde aansluitingen; k. de toepassing van de regeling, bedoeld in artikel 11c, derde lid, van de wet; l. de toepassing van de vrijstelling, bedoeld in artikel 11h, eerste lid, van de wet.


46

Afvalstoffenbelasting

6


6.1

Begripsbepalingen

Voor de toepassing van dit hoofdstuk wordt verstaan onder: a. bouwstoffenbesluit: Bouwstoffenbesluit bodem- en oppervlaktewaterenbescherming (Stb. 1995, 567); b. richtlijn: Richtlijn 75/442/EEG van de Raad van de Europese Gemeenschappen van 15 juli 1975, PbEG L 194, betreffende afvalstoffen; c. stortbesluit: Stortbesluit bodembescherming (Stb. 2001, 492); d. Baga: Besluit aanwijzing gevaarlijke afvalstoffen (Stb. 1993, 617) (vervallen met ingang van 8 mei 2002); e. Eural: Europese afvalstoffenlijst; f. SCG: Service Centrum Grond; g. Bssa: Besluit stortplaatsen en stortverboden afvalstoffen (Stb. 2001, 493); h. Ivb: Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer (Stb. 1993, 50); Artikel 12, eerste lid, van de wet definieert de volgende begrippen: a. afvalstoffen; b. verwijdering; ba. nuttige toepassing; bb. storten; c. inrichting; d. niet-reinigbare verontreinigde baggerspecie; e. niet-reinigbare verontreinigde grond; f. ontinktingsresidu (belang verloren per 1 januari 2001); g. stoffen; h. preparaten; i. volumieke massa; j. percolaat; k. stortgas. Deze begrippen worden in de volgende paragrafen nader toegelicht. 6.1.1

Afvalstoffen

In artikel 12, eerste lid, onderdeel a, van de wet wordt voor de definitie van het begrip afvalstoffen verwezen naar de betekenis die dat begrip heeft in de wet milieubeheer. Per 1 januari 2000 heeft de wijziging in de wet van wat onder afvalstoffen moet worden verstaan en de daarbij gegeven toelichting geleid tot een wijziging ten opzichte van het beleid zoals dat gevoerd werd tot 1 januari 2000. Een overzicht van de verschillende regimes is als bijlage 1 opgenomen. Jurisprudentie heeft uitgemaakt dat met betrekking tot het begrip afvalstoffen in de wet milieubeheer - en dus ook in de wet - het naar de bedoeling van de wetgever geen andere inhoud heeft dan dat het begrip



47

heeft voor de toepassing van de richtlijn (HR 30 mei 2001, nr. 34368; HR 2 november 2001, nr. 35348). 6.1.1.1

Begrip afvalstoffen tot 1 januari 2000

Tot 1 januari 2000 zijn afvalstoffen in de wet gedefinieerd als huishoudelijke afvalstoffen, bedrijfsafvalstoffen en gevaarlijke afvalstoffen in de zin van de wet milieubeheer. In de wet milieubeheer waren destijds afvalstoffen gedefinieerd als: alle stoffen, preparaten of andere producten, waarvan de houder zich - met het oog op de verwijdering daarvan - ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen. In de periode 1995 tot en met 1999 werd ASB geheven van alle afvalstoffen, dat wil zeggen van alle stoffen waarvan de houder zich wil of moet ontdoen en die hij daarom ter verwerking aan een inrichting aanbiedt. Het betrekken van bouwof grondstoffen door een inrichting die dienen als bouwstoffen, viel buiten de ASB-heffing. Voorwaarde was dan wel dat de houder van de inrichting voor die stoffen betaalde, wat inhoudt dat er een reële positieve prijs moest zijn betaald. Belangrijk onderscheidend criterium of er - voor de toepassing van de wet sprake was van afvalstoffen dan wel van bouwstoffen, was derhalve het feit of er een reële positieve prijs was betaald door de houder van de inrichting (dan werden de materialen aangemerkt als bouwstoffen en dus niet belast) of dat de houder van de materialen deze materialen om niet of tegen betaling van een storttarief aan de inrichting aanbood (dan was er sprake van afvalstoffen en dus wel belast). De wijziging per 1 januari 2000 in de wet van wat onder afvalstoffen moet worden verstaan en de daarbij gegeven toelichting heeft geleid tot een wijziging van dit beleid (reële positieve prijs). 6.1.1.2

Begrip afvalstoffen na 1 januari 2000

Per 1 januari 2000 wordt in artikel 12, eerste lid, onderdeel a, van de wet voor de definitie van het begrip afvalstoffen verwezen naar de betekenis die dit begrip in de wet milieubeheer heeft. In de wet milieubeheer waren tot 8 mei 2002 afvalstoffen gedefinieerd als: alle stoffen, preparaten of andere producten, waarvan de houder zich - met het oog op de verwijdering daarvan - ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen. Met ingang van 8 mei 2002 wordt in artikel 1.1, eerste lid, van de wet milieubeheer, rechtstreeks naar de richtlijn verwezen. Afvalstoffen zijn gedefinieerd als: alle stoffen, preparaten of andere producten die behoren tot de categorieën die zijn genoemd in bijlage I bij de richtlijn, waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen. In artikel 1 van de richtlijn wordt het begrip afvalstof gedefinieerd als: elke stof of elk voorwerp behorende tot de in bijlage I genoemde categorieën, waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen. In de wet milieubeheer is aan de definitie toegevoegd: met het oog op de verwijdering daarvan. Onder dit begrip worden ook hergebruiks- en nuttige toepassingshandelingen verstaan. 6.1.1.2.1

Bijlage I van de richtlijn - Categorieën afvalstoffen:

Q1 Productie- of consumptieresiduen die niet hieronder nader zijn gespecificeerd.


48


Q2 Producten die niet aan de normen voldoen. Q3 Producten waarvan de ge- of verbruiksdatum is verstreken. Q4 Stoffen die per ongeluk zijn geloosd, weggelekt en dergelijke. Hieronder vallen ook stoffen en materialen die als gevolg van dergelijke incidenten zijn verontreinigd. Q5 Stoffen die zijn besmet of verontreinigd als gevolg van vooraf geplande activiteiten (bij voorbeeld residuen van schoonmaakwerkzaamheden, verpakkingsmateriaal, houders enz.). Q6 Onbruikbaar materiaal (bij voorbeeld lege batterijen, uitgewerkte katalysatoren enz.). Q7 Stoffen die onbruikbaar zijn geworden (bij voorbeeld verontreinigde zuren, verontreinigde oplosmiddelen, uitgewerkte hardingszouten enz.). Q8 Bij industriële -procédés ontstane residuen (bij voorbeeld slakken, distillatieresiduen enz.). Q9 Residuen van afvalzuivering (bij voorbeeld slib afkomstig van gaswassing, stof afkomstig van luchtfilters, gebruikte filters enz.). Q10 Residuen van de fabricage/bewerking van producten (bij voorbeeld bij het draaien of frezen overgebleven residuen enz.). Q11 Bij winning en bewerking van grondstoffen overgebleven residuen (bij voorbeeld residuen van mijnbouw of oliewinning enz.). Q12 Verontreinigde stoffen (bij voorbeeld met PCB’s verontreinigde olie enz.). Q13 Alle materialen, stoffen of producten waarvan het gebruik van rechtswege is verboden. Q14 Producten die voor de houder niet of niet meer bruikbaar zijn (bij voorbeeld artikelen die zijn afgedankt door landbouw, huishoudens, kantoren, winkels, bedrijven enz.). Q15 Verontreinigde materialen, stoffen of producten die afkomstig zijn van bodemsaneringsactiviteiten. Q16 Alle stoffen, materialen of producten die niet onder de hierboven vermelde categorieën vallen. 6.1.1.3

Jurisprudentie

Uit de jurisprudentie ten aanzien van het begrip afvalstoffen komen de volgende criteria naar voren. Naar de bedoeling van de wetgever heeft het begrip afvalstoffen in de wet geen andere inhoud dan dat begrip heeft voor de toepassing van de richtlijn. In artikel 1 van de richtlijn wordt het begrip afvalstof omschreven als elke stof of elk voorwerp behorende tot de in bijlage I bij die richtlijn genoemde categorieën, waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of moet ontdoen. Uit het arrest van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen van 15 juni 2000 in de gevoegde zaken C-418/97 en C-419/97, gepubliceerd in Administratiefrechtelijke Beslissingen 2000, 311, blijkt het volgende: - Maatschappelijke opvattingen zijn niet terzake dienend, maar kunnen wel een aanwijzing zijn dat sprake is van een afvalstof. - Bij de uitleg van het begrip afvalstof voor de richtlijn is de toekomstige bestemming van een voorwerp of een stof niet van invloed op het karakter van afvalstof van die stof.



49

- Het begrip afvalstof moet niet zo beperkt worden opgevat dat daaronder niet vallen stoffen en voorwerpen die op milieuhygiënisch verantwoorde wijze en zonder ingrijpende bewerking nuttig kunnen worden toegepast. - Het begrip afvalstof moet niet restrictief worden uitgelegd en de vraag of inderdaad sprake is van een afvalstof in de zin van de richtlijn, moet worden beoordeeld met inachtneming van alle omstandigheden, waarbij rekening moet worden gehouden met de doelstelling van de richtlijn en ervoor moet worden gewaakt, dat geen afbreuk wordt gedaan aan de doeltreffendheid daarvan. 6.1.1.4

Niet als afvalstoffen aangemerkte stoffen, preparaten of andere producten gebruikt voor aangewezen toepassingen

Indien stoffen kwalificeren als afvalstof in de zin van de wet milieubeheer en dus in de zin van artikel 12, eerste lid, van de wet, wordt voor de verschuldigdheid van ASB gekeken of deze afvalstoffen op grond van hun toepassing expliciet worden uitgezonderd van het begrip afvalstof in de zin van de wet. Op grond van artikel 12, tweede lid, van de wet worden bij wijze van fictie afvalstoffen in verband met hun aanwending binnen de inrichting niet als afvalstoffen aangemerkt en zijn dus bij de afgifte aan de inrichting niet belast. In artikel 5 van het uitvoeringsbesluit is nader aangegeven welke toepassingen van stoffen, preparaten en andere producten binnen een inrichting geacht worden verband te houden met de bedrijfsvoering, hetzij deel uit te maken van het bedrijfsproces. Deze toepassingen houden verband met de ondersteunende processen (zoals de kantoorfunctie) van de inrichting. De stoffen, preparaten en andere producten vervullen een functie in het bedrijfsproces van de inrichting. Te denken valt aan materiaal voor de administratie, het kantoorgebouw, de weegbrug, het rollende materiaal, afdichtingsmateriaal, rioolbuizen, enz. Het gaat dus niet om toepassingen die een vorm van verwijderen zijn. Zo zullen stoffen, preparaten en andere producten die worden verwijderd op een stortplaats en die deel gaan uitmaken van het eigenlijke stortlichaam, hoe nuttig zij ook worden toegepast (denk bij voorbeeld aan oude autobanden die als koker dienen voor het stortgas) nooit onder de uitzondering vallen. Deze fictie geldt uitsluitend voor de toepassing van de ASB. Om misverstand op dit terrein te vermijden, is dit uitdrukkelijk vastgelegd in artikel 12, tweede lid, van de wet. In milieuvergunningen is een groot aantal bepalingen opgenomen voor het inrichten en in werking houden van een inrichting. Tevens leggen ze vast wat de vergunningaanvrager/exploitant van de inrichting in de vergunningaanvraag heeft beschreven. Volgens de wet milieubeheer dient bij stortplaatsen een aantal noodzakelijke voorzieningen te zijn gerealiseerd alvorens met het daadwerkelijk storten van afvalstoffen in het stortlichaam begonnen kan worden. Het stortlichaam is dat deel van de stortplaats, al dan niet in compartimenten onderverdeeld, waar, tussen een onderafdichtings - en een bovenafdichtingsconstructie als verlangd in het stortbesluit, de afvalstoffen daadwerkelijk worden gestort. Het terrein dient gereed te worden gemaakt om afvalstoffen te kunnen ontvangen en te storten. Dit houdt in dat rond de inrichting een afrastering dient te worden aangebracht en te worden onderhouden. Het terreingedeelte waar het stortlichaam wordt gerealiseerd, dient te worden voorzien van een afdichtingsconstructie en van controledrainagebuizen onder deze constructie. De opbouw hiervan is in de aanvraag en/of vergunning exact aangegeven.


50


Buiten het stortlichaam dienen, in ieder geval voor de periode dat de stortplaats operationeel is, voorzieningen te worden aangebracht en onderhouden zoals een weegbrug, kantoorruimten, een controle- en registratiepost, een laboratorium, een loods voor de stalling en het onderhoud van rollend materieel, een wasplaats voor vrachtwagens en rollend materieel, een verhard terrein met rioolstelsel voor het parkeren van voertuigen en voor het doen van sorteerproeven. In sommige gevallen zal de stortplaats ook een eigen afvalwaterzuiveringsinstallatie hebben en worden binnen het terrein van de inrichting be- en verwerkingsactiviteiten uitgevoerd. Een toelichting op de stoffen, preparaten en andere producten die binnen de stortplaats worden gebracht om een in de milieuvergunning voorgeschreven voorziening te realiseren en operationeel te houden en daarmee buiten de heffing van ASB vallen is hierna opgenomen. a. Materiaal voor het realiseren en onderhouden van een afrastering Stortplaatsen dienen van de omgeving te worden gescheiden door een natuurlijke of kunstmatige afscheiding. Veelal wordt daartoe een afrastering aangebracht. Ook binnen een stortplaats kunnen in verband met het indelen van het terrein in compartimenten, bijvoorbeeld tussen het stortlichaam en het terrein waarop be- of verwerking van afvalstoffen plaatsvindt, afscheidingsconstructies, zoals hekwerken van metaal of gaas of betonnen keerwanden, worden aangebracht. Deze voorzieningen dienen de bedrijfsvoering en de daarvoor gebruikte materialen zijn, als zij een stortplaats worden binnengebracht voor dit doel, niet als afvalstof aan te merken. b. Materiaal voor het realiseren van de onderafdichtingsconstructie, de geohydrologische maatregelen en het controlesysteem Voor de toepassing van de ASB wordt niet als afvalstoffen beschouwd, materiaal voor het realiseren van de onderafdichtingsconstructie, de geohydrologische maatregelen en het controlesysteem zoals verlangd in het stortbesluit, de Regeling stortplaatsen voor baggerspecie op land, dan wel de Richtlijnen voor baggerspeciestortplaatsen in het beleidsstandpunt “Verwijdering baggerspecie”. Alvorens in het stortlichaam van een stortplaats afvalstoffen te kunnen storten dient een afdichtingsconstructie te zijn gerealiseerd. De onderafdichtingsconstructie is voorgeschreven op basis van het stortbesluit. Deze constructie wordt voornamelijk gerealiseerd met primaire bouwstoffen en met producten. De onderafdichtingsconstructie omvat een zand-bentonietlaag met folie of een daaraan ten minste gelijkwaardige constructie met daarop een drainagelaag. De maximale dikte van de totale onderafdichtingsconstructie is één meter en de exacte opbouw is beschreven in de aanvraag en/of in de vergunning. Door het in de ASB betrekken van baggerspecie per 1 januari 2002 is deze bepaling uitgebreid met materiaal die specifiek nodig is voor de bedrijfsvoering van baggerdepots op grond van de Richtlijnen voor baggerspeciedepots in het beleidsstandpunt “Verwijdering baggerspecie” (kamerstukken II 1993/94, 23450, nr. 1). c. Materiaal voor het realiseren van de bovenafdichtingsconstructie Voor de toepassing van de ASB wordt niet als afvalstoffen beschouwd, materiaal voor het realiseren van de bovenafdichtingsconstructie zoals verlangd in het stortbesluit, de Regeling stortplaatsen voor baggerspecie op land, dan wel de Richtlijnen voor baggerspeciestortplaatsen in het beleidsstandpunt “Verwijdering baggerspecie”. Door het in de ASB betrekken van baggerspecie per 1 januari



51

2002 is deze bepaling uitgebreid met materiaal dat specifiek nodig is voor de bedrijfsvoering van baggerdepots op grond van de Richtlijnen voor baggerspeciedepots in het beleidsstandpunt “Verwijdering baggerspecie” (kamerstukken II 1993/94, 23 450, nr. 1). Nadat een stortlichaam is volgestort dient een bovenafdichtingsconstructie te worden aangebracht. De bovenafdichtingsconstructie bestaat uit de materialen die op de egalisatie- of steunlaag wordt aangebracht, en wordt gevormd door een zand-bentonietlaag met folie of een daaraan ten minste gelijkwaardige constructie en de lagen die daarboven worden aangebracht, zoals een drainagelaag en een teeltlaag voor aan te brengen vegetatie. De opbouw van de bovenafdichtingsconstructie is in de aanvraag en/of vergunning beschreven. Het komt ook voor dat het bevoegde gezag voorschrijft dat een afdichtingsplan dient te worden overgelegd en goedgekeurd een aantal maanden voordat met het daadwerkelijk realiseren van de bovenafdichtingsconstructie wordt begonnen. Het moet bij droge stortplaatsen gaan om een bovenafdichtingsconstructie zoals verlangd in het stortbesluit. In artikel 4, vierde lid, van het stortbesluit is het bevoegd gezag de verplichting opgelegd voorschriften aan de vergunning te verbinden, die de houder van de inrichting verplichten aan de bovenkant van de gestorte afvalstoffen een bovenafdichting aan te brengen, die tegengaat dat water in de gestorte afvalstoffen infiltreert. De voorschriften geven aan, dat de bovenafdichting een beschermingsniveau moet bieden dat ten minste gelijkwaardig is aan de bescherming van de bodem die is beoogd met het gestelde in de Richtlijn voor dichte eindafwerking op afval- en reststofbergingen (Publikatiereeks bodembescherming nr. 1991/2). In deze richtlijn voor dichte eindafwerking is aangegeven dat een goede bescherming wordt bereikt als een meervoudige afdichtingsconstructie op de afvalstoffen wordt aangebracht. Deze afdichtingsconstructie bestaat uit een minerale afdichtingslaag en een synthetische afdichtingslaag. Voordat de afdichtingsconstructie kan worden aangebracht wordt op de gestorte afvalstoffen veelal een egalisatie- of steunlaag aangebracht welke tevens dient voor de opvang en afvoer van stortgas. Deze egalisatie- of steunlaag maakt weliswaar deel uit van de eindafwerking van een stortplaats maar behoort in gevolge eerder genoemde richtlijn voor dichte eindafwerking niet tot de bovenafdichtingsconstructie. De daarvoor gebruikte afvalstoffen zijn niet uitgezonderd van het begrip afvalstof en zijn dus aan de ASB onderworpen. De bovenafdichtingsconstructie die bestaat uit de materialen die boven op de egalisatie-/steunlaag worden aangebracht, wordt gevormd door een minerale en een synthetische component. De minerale component is veelal een zand/bentoniet mengsel en de synthetische component een HDPE-folie. Hierbij kan het zogenoemde Hydrostab een vervanger voor het zand/bentonietmengsel zijn. Indien het Expertisenetwerk Bodembescherming ingesteld door VROM heeft aangegeven dat een afdichtingsconstructie van Hydrostab met een synthetische laag gelijkwaardig is aan een afdichtingsconstructie van een zand/bentonietmengsel met een synthetische laag, wordt de Hydrostab beschouwd als een onderdeel van de bovenafdichtingsconstructie. In dat geval wordt het gebruik van componenten in de Hydrostab niet beschouwd als het storten van afvalstoffen ook al waren enkele componenten voor de toepassing in de bovenafdichtingsconstructie afvalstoffen. d. (Riool)buizen voor de opvang en afvoer van percolaat en neerslag en materiaal voor installaties voor de behandeling van percolaat en neerslag


52


In het stortlichaam van de inrichting dienen in verband met de opvang en afvoer van neerslag, welke leidt tot percolaat, voorzieningen te worden gerealiseerd. In het stortlichaam worden daartoe verzameldrainagebuizen aangebracht. Buiten het stortlichaam monden deze buizen uit in verzameldrains of in rioolbuizen. Binnen een inrichting is het bebouwde en verharde terrein voorzien van een rioolstelsel, waarvoor eveneens buismateriaal benodigd is. Opgevangen percolaat en neerslag kan in de inrichting in een afvalwaterbehandelingsinstallatie worden verwerkt. De materialen benodigd voor de drainage- en rioleringsbuizen en voor de installatie voor de behandeling van afvalwater vallen onder de uitzonderingen. Tevens geldt dat voor chemicaliën die dienen te worden toegevoegd aan de afvalwaterbehandelingsinstallatie. e. Verzamelleidingen voor de opvang en afvoer van stortgas in de egalisatie- of steunlaag en materiaal voor installaties voor de behandeling van stortgas In het stortlichaam ontstaat stortgas ten gevolge van afbraak van de gestorte afvalstoffen. Dit stortgas, dat tijdens de exploitatie en nadat het stortlichaam is afgedekt vrijkomt, moet worden opgevangen en uit het stortlichaam worden afgevoerd. In het stortlichaam worden daartoe voorzieningen aangebracht om het stortgas naar de bovenzijde van het stortlichaam te geleiden. Deze voorzieningen worden vrijwel altijd gerealiseerd met afvalstoffen en deze behoren dan ook niet tot de uitzonderingen, zodat voor de toepassing daarvan ASB verschuldigd is. Aan de bovenzijde van het stortlichaam, in de egalisatie- of steunlaag, worden verzamelleidingen geplaatst voor de opvang en afvoer van het stortgas naar een behandelings- of vernietigingsinstallatie. Die verzamelleidingen en de behandelings - of vernietigingsinstallatie vallen wel onder uitzonderingen. f. Realisering en in werking houden van nutsvoorzieningen Binnen inrichtingen worden altijd diverse nutsvoorzieningen zoals die voor gas, water, elektriciteit en telecommunicatie aangelegd. De materialen die nodig zijn om deze voorzieningen aan te leggen en in werking te houden behoren tot de uitzonderingen. g. Realise ring en in werking houden van installaties voor het be- of verwerken van afvalstoffen Op een tijdelijk niet in gebruik zijnde deel van het stortlichaam of op een deel van de inrichting buiten het stortlichaam worden steeds vaker be- of verwerkingsinstallaties geplaatst en in bedrijf genomen. De materialen die nodig zijn om deze installaties te bouwen en operationeel te houden, worden aangemerkt als middelen die deel uitmaken van het bedrijfsproces. De afvalstoffen die in deze installaties worden be- of verwerkt vallen uiteraard niet onder de uitzonderingen. Voor deze afvalstoffen is terzake van de afgifte aan de inrichting ASB verschuldigd. h. Operationeel houden van kantoren, van de weegbrug(gen), van de controle- en registratieposten, van een laboratorium, van werkplaatsen, van het aanwezige rollende materieel en van de wasplaats Voor het in bedrijf houden van de diverse faciliteiten in de inrichting zijn allerlei materialen nodig, zoals kantoorbehoeften, reservemateriaal, brandstoffen,



53

schoonmaakmiddelen, materieel, etc. Dergelijke materialen behoren tot de uitzonderingen. i. Materiaal voor het realiseren en in stand houden van bouwwerken Binnen een inrichting zijn altijd gebouwen aanwezig waarin werkzaamheden worden verricht om de inrichting draaiende te houden. Materialen voor het bouwen en in stand houden van deze gebouwen behoren tot de uitzonderingen. j. Materiaal voor het realiseren en in stand houden van een terreinverharding buiten het stortlichaam Binnen de inrichting wordt altijd een deel van het terrein verhard, bijvoorbeeld voor verkeersbewegingen, voor overslaglocatie, als parkeerterrein van (vracht)auto's, voor het neerzetten van installaties of het doen van sorteerproeven. Deze gedeelten liggen buiten het eigenlijke stortlichaam. Het stortlichaam is dat deel van de stortplaats, al dan niet in compartimenten onderverdeeld, waar tussen een onderafdichtings- en een bovenafdichtingsconstructie als verlangd in het stortbesluit, afvalstoffen worden gestort. In de vergunningaanvraag dient te zijn aangegeven welke terreingedeelten van de inrichting voor deze doeleinden zullen worden verhard en hoe dat zal geschieden. Het bevoegd gezag dient erop toe te zien dat de terreinverharding overeenkomstig de aanvraag wordt gerealiseerd. Voor dergelijke terreinverharding worden categorie-1 bouwstoffen of primaire bouwmaterialen gebruikt. Deze terreinverhardingen zijn veelal al gerealiseerd op het moment dat het storten in het stortlichaam gaat plaatsvinden. De categorie-1 bouwstoffen (zie onderdeel Afvalstoffen die worden aangeschaft als bouwstof ten behoeve van voorzieningen) of primaire bouwmaterialen benodigd voor het aanleggen en in stand houden van de terreinverharding buiten het stortlichaam behoren tot de uitzonderingen. Materialen ten behoeve van wegen en verharde terreingedeelten binnen het stortlichaam worden echter niet tot de uitzonderingen gerekend. Deze materialen dienen zo veel mogelijk te worden hergebruikt en niet in het stortlichaam achter te blijven. Door het in de ASB betrekken van baggerspecie per 1 januari 2002 is deze bepaling uitgebreid met materiaal die specifiek nodig is voor de bedrijfsvoering van baggerdepots op grond van de Richtlijnen voor baggerspeciedepots in het beleidsstandpunt “Verwijdering baggerspecie” (kamerstukken II 1993/94, 23 450, nr. 1). k. Ongediertebestrijding Binnen inrichtingen waar afvalstoffen worden gestort, bewerkt of verwerkt kan het noodzakelijk zijn aan ongediertebestrijding te doen. De hulp- en bestrijdingsmiddelen die voor dat doel in de inrichting worden gebracht worden uitgezonderd voor de ASB. 6.1.1.5

Afvalstoffen die worden aangeschaft als bouwstof ten behoeve van voorzieningen

De wijziging per 1 januari 2000 in de definitie van afvalstoffen en de daarbij gegeven toelichting heeft geleid tot een wijziging ten opzichte van het beleid zoals dat gevoerd werd vóór 1 januari 2000. Het criterium van de positieve prijs is per 1 januari 2000 vervallen. Dit gevoegd bij het meer nadrukkelijk aansluiten bij het begrip afvalstoffen zoals opgenomen in de wet milieubeheer en de omstandigheid dat ondanks de inkadering door Europese jurisprudentie nog niet


54


in alle gevallen eenduidig bepaald kan worden of er sprake is van een afvalstof, leidt er toe dat de volgende gedragslijn geldt. Een stortplaats is een inrichting voor de verwijdering van afvalstoffen. Derhalve kan ervan worden uitgegaan dat alle stoffen, preparaten en producten die aan de stortplaats worden aangeboden, afvalstoffen zijn, tenzij het gaat om materialen die door de stortplaats worden aangeschaft voor bedrijfsprocessen of investeringen, zoals het tot stand brengen van voorzieningen op de stortplaats. Voor zover het daarbij steenachtige materialen betreft, gaat het dan om alle materialen, die voldoen aan de normen van het bouwstoffenbesluit, als bouwmateriaal (met certificaat of partijkeuring) worden geleverd en als bouwstof worden toegepast. Deze “primaire” en “secundaire” bouwstoffen, waaronder wordt verstaan bouwstoffen die voldoen aan het bouwstoffenbesluit, worden derhalve niet als afvalstoffen aangemerkt. Bij primaire bouwstoffen gaat het bijvoorbeeld om schoon zand. Bij secundaire bouwstoffen betreft het de zogenoemde categorie I materialen (die zonder nadere voorziening mogen worden toegepast), de categorie II materialen (voor de toepassing waarvan een nadere voorziening vereist is) en de buitencategorie materialen (waarvoor een dubbele voorziening vereist is). Dat van dergelijke materialen sprake is, moet blijken uit de bij deze materialen horende bescheiden. 6.1.2

Verwijdering

Artikel 12, eerste lid, onderdeel b, van de wet geeft aan dat onder verwijdering wordt verstaan: storten of verbranden van afvalstoffen, met uitzondering van verbranden met een hoofdgebruik als brandstof of een hoofdgebruik voor een andere wijze van energieopwekking. Deze bepaling is in de loop van de jaren diverse keren gewijzigd. Artikel 12 van de wet luidde van 1995 tot en met 1997: “voor de toepassing van dit hoofdstuk en de daarop berustende bepalingen wordt verstaan onder b. het verwerken van afvalstoffen: het verbranden dan wel het op of in de bodem brengen van afvalstoffen, al dan niet in verpakking, om deze stoffen daar te laten”. Van 1998 tot en met 1999 luidde artikel 12, eerste lid, van de wet: “voor de toepassing van dit hoofdstuk en de daarop berustende bepalingen wordt verstaan onder: b. het verwerken van afvalstoffen: het verbranden dan wel storten van afvalstoffen; ba. het storten van afvalstoffen: het op of in de bodem brengen van afvalstoffen, al dan niet in verpakking, om deze stoffen daar te laten”. Het verwerken van afvalstoffen is gedefinieerd als het verbranden van afvalstoffen dan wel het op of in de bodem brengen van afvalstoffen om deze daar te laten. Het eerste slaat op de verwerking bij afvalverbrandingsinstallaties. Het tweede op het storten van afval op daartoe bestemde stortplaatsen waar de afvalstoffen in beginsel altijd zullen blijven. Dergelijke inrichtingen functioneren op basis van een door het bevoegde gezag, meestal de provincie, daartoe verstrekte vergunning. Met ingang van 1 januari 2000 is de definitie gewijzigd als gevolg van de nieuwere terminologie uit de milieuregelgeving en is het begrip “definitieve verwijdering” gebruikt in plaats van het voor die datum gebruikte begrip “verwerking”. Onder definitieve verwijdering wordt verstaan storten of verbranden van afvalstoffen, met uitzondering van verbranden waarbij de



55

afvalstoffen in de eerste plaats als brandstof dienen of voor een andere wijze van energieopwekking. Met ingang van 8 mei 2002 zijn de termen “bewerking”, “verwerking” of “definitieve verwijdering” van afvalstoffen vervangen door de termen “nuttige toepassing of verwijdering van afvalstoffen”. Deze wijziging is een gevolg van de inwerkingtreding van de Wet van 21 juni 2001 tot wijziging van de Wet milieubeheer (structuur beheer afvalstoffen)(Stb. 346). In die wet wordt een aantal begrippen in de wet milieubeheer en in de wet aangepast aan de terminologie van de richtlijn. In de wet milieubeheer doelt het begrip “verwijdering” op het geheel van inzamelen, bewaren, op- of overslag, bewerken, verwerken, storten, verbranden of op andere wijze vernietigen van afvalstoffen. Anders dan in de wet milieubeheer wordt in de wet de definitie van verwijdering beperkt tot het storten en verbranden van afvalstoffen. De grondslag voor de heffing van de ASB is daarmee gelijk gebleven aan de daarvoor reeds bestaande grondslag. 6.1.2.1

Nuttige toepassing

De definitie van het begrip nuttige toepassing in artikel 12, eerste lid, onderdeel ba, van de wet is per 8 mei 2002 in de wet gekomen en verwijst naar de betekenis die de wet milieubeheer hieraan geeft. In artikel 1.1, eerste lid, van de wet milieubeheer is bepaald dat onder nuttige toepassing wordt verstaan: de handelingen die zijn genoemd in bijlage II B bij de richtlijn. Handelingen van nuttige toepassing zijn onder meer handelingen gericht op het hergebruiken en terugwinnen van stoffen, het verbranden met een hoofdgebruik als brandstof en het verbranden met een hoofdgebruik voor een andere vorm van energieopwekking. 6.1.2.2

Bijlage II B bij de richtlijn – Nuttige toepassing

In deze bijlage wordt een overzicht gegeven van handelingen voor de nuttige toepassing van afvalstoffen zoals die in de praktijk plaatsvinden. Overeenkomstig artikel 4 van de richtlijn moeten de afvalstoffen nuttig worden toegepast zonder gevaar voor de gezondheid van de mens en zonder dat procédés of methoden worden aangewend die nadelige gevolgen voor het milieu kunnen hebben. R 1 Hoofdgebruik als brandstof of een andere wijze van energieopwekking. R 2 Terugwinning van oplosmiddelen. R 3 Recycling/terugwinning van organische stoffen die niet als oplosmiddel worden gebruikt (met inbegrip van compostbemesting en bemesting met andere biologisch omgezette stoffen). R 4 Recycling/terugwinning van metalen en metaalverbindingen. R 5 Recycling/terugwinning van andere anorganische stoffen. R 6 Terugwinning van zuren of basen. R 7 Terugwinning van bestanddelen die worden gebruikt om vervuiling tegen te gaan. R 8 Terugwinning van bestanddelen uit katalysatoren. R 9 Herraffinage van olie en ander hergebruik van olie. R 10 Uitrijden voor landbouwkundige of ecologische verbetering. R 11 Gebruik van afvalstoffen die bij een van de onder R 1 tot en met R 10 genoemde behandelingen vrijkomen. R 12 Uitwisseling van afvalstoffen voor een van de onder R 1 tot en met R 11 genoemde behandelingen.


56


R 13 Opslag van afvalstoffen bestemd voor een van de onder R 1 tot en met R 12 genoemde behandelingen (met uitsluiting van voorlopige opslag voorafgaande aan inzameling op de plaats van productie). 6.1.2.3

Storten

In artikel 12, eerste lid, onderdeel bb, van de wet is de definitie van storten opgenomen. Deze definitie verwijst naar de betekenis die de wet milieubeheer hieraan geeft. In artikel 1.1, eerste lid, van de wet milieubeheer wordt storten gedefinieerd als het op of in de bodem brengen van afvalstoffen om deze daar te laten. De uitdrukking “om deze daar te laten” betekent dat de afvalstoffen daar in beginsel voor de eeuwigheid worden gedeponeerd. Het tijdelijk opslaan of anderszins tijdelijk op of in de bodem brengen is er dus niet onder begrepen. 6.1.3

Inrichting

De definitie van het begrip inrichting in artikel 12, eerste lid, onderdeel c, van de wet verwijst naar de betekenis die de wet milieubeheer hieraan geeft. In die wet wordt het begrip inrichting omschreven als: elke door de mens bedrijfsmatig of in een omvang alsof zij bedrijfsmatig was, ondernomen bedrijvigheid, die binnen een zekere begrenzing pleegt te worden verricht. Deze omschrijving is opgenomen in artikel 1.1, eerste lid, van de wet milieubeheer. Tot het begrip inrichting, dat in artikel 1.1, derde tot en met vijfde lid, van de wet milieubeheer verder wordt uitgewerkt, worden ook “werken” gerekend. Bij werken gaat het om afzonderlijke locaties waarin alleen bepaalde soorten afvalstromen mogen worden gebruikt. Het gaat hier om activiteiten als het ophogen van terreinen - bijvoorbeeld voor gebruik als sportterrein - en het aanleggen van wallen - bij voorbeeld met het oog op geluidswering - waartoe gebruik wordt gemaakt van een hoeveelheid afvalstoffen die op of in de bodem wordt gebracht. Het is uiteraard ook de bedoeling dat een en ander daar blijft. Deze werken zijn echter in artikel 12, eerste lid, onderdeel c, van de wet buiten het bereik van de ASB gebracht. Omdat de onderhavige ASB zich alleen richt op verwijdering van afvalstoffen en aldus alle vormen van hergebruik en nuttige toepassing buiten aanmerking laat, dient afvalverwijdering annex nuttige toepassing in het kader van werken buiten het bereik van deze ASB te blijven. Een inrichting kent verschillende fases (oprichting, exploitatie, afwerking, buiten bedrijfstelling). In de voor een inrichting op basis van de wet milieubeheer afgegeven vergunning is bepaald, welke stoffen gedurende welke fase en onder welke voorwaarden mogen worden verwerkt. Voor de toepassing van de wet is niet van belang in welke fase de inrichting zich bevindt. Indien er sprake is van een inrichting en daaraan worden afvalstoffen ter verwijdering afgegeven is terzake van die afgifte ASB verschuldigd. Stortplaatsen zijn inrichtingen en kunnen als zodanig niet worden aangemerkt als een werk waarin afvalstoffen nuttig kunnen worden toegepast. Het primaire doel van een stortplaats is het op een verantwoorde manier verwerken van (in beginsel niet-herbruikbare) afvalstoffen. Een werk als bedoeld in de wet kan niet gesitueerd zijn binnen een inrichting. Dit houdt onder meer in, dat verharde wegen binnen de stortplaats niet moeten worden aangemerkt als werken (HR 2 november 2001, nr. 35 348.) Verder blijkt uit de jurisprudentie, dat voor de kwalificatie als werk in ieder geval sprake moet zijn van hergebruik of nuttige toepassing van afvalstoffen op een speciale afzonderlijke locatie, waar alleen bepaalde soorten afvalstromen mogen



57

worden gebruikt. Onderzocht moet worden of de afgifte van afvalstoffen inderdaad, zoals in de vergunning staat, uitsluitend heeft plaatsgevonden teneinde op die locatie een transitopunt of eventueel een informatiecentrum te kunnen vestigen, of dat, gezien de activiteiten welke in feite hebben plaatsgevonden, moet worden geconcludeerd dat de voormalige stortplaats in wezen is heropend. In dat laatste geval in geen sprake van een werk in de zin van de wet (HR 30 mei 2001, nr. 34 368). 6.1.4

Niet-reinigbare verontreinigde baggerspecie

Niet-reinigbare verontreinigde baggerspecie wordt in artikel 12, eerste lid, onderdeel d, van de wet gedefinieerd als verontreinigde baggerspecie waarvan door middel van een verklaring van een door de Minster van VROM aan te wijzen instelling, is aangetoond dat deze niet reinigbaar is tot een nuttig toepasbaar product. Op grond van artikel 1 van de Regeling aanwijzing instelling afvalstoffenbelasting (Stcrt. 2001, 247) is het SCG aangewezen als beoordelende instantie. De definitie van niet-reinigbare verontreinigde baggerspecie is opgenomen met het oog op de vrijstelling in artikel 17 van de wet. Bij wijze van fictie werd - eerst tot 1 juli 1997 en vervolgens tot 1 januari 2002 - alle baggerspecie als niet-reinigbare verontreinigde baggerspecie aangemerkt. De reden hiervoor was dat voor de reiniging van baggerspecie eind 1994 geen operationele techniek beschikbaar was, hoewel te verwachten was dat gezien de ontwikkeling van reinigingstechnieken voor baggerspecie deze op afzienbare termijn (5 – 10 jaar) wel beschikbaar zou komen. De reinigbaarheidscriteria voor baggerspecie worden stapsgewijs ingevoerd. Met ingang van 1 januari 2002 is baggerspecie met een zandgehalte van 60% of meer in het kader van de wet als reinigbaar aangemerkt. Op een datum gelegen tussen 1 januari 2004 en 1 januari 2006 zullen de reinigbaarheidscriteria worden uitgebreid. Vanaf dat moment zal ook baggerspecie die met andere eenvoudige reinigingstechnieken kan worden verwerkt tot een product dat aan de milieueisen voldoet, als reinigbaar worden aangemerkt. De definitie van niet-reinigbare verontreinigde baggerspecie is van belang omdat met ingang van 1 januari 2002 het storten van reinigbare baggerspecie belast is. Omdat baggerspecie met een zandgehalte van 60% of meer met ingang van 1 januari 2002 als reinigbaar wordt beschouwd, is de gelijkstelling van alle baggerspecie met niet-reinigbare verontreinigde baggerspecie komen te vervallen. Om na die datum baggerspecie zonder ASB te mogen storten, moet een verklaring van niet-reinigbaarheid worden overlegd. Die verklaring wordt afgegeven door het SCG. 6.1.5

Niet-reinigbare verontreinigde grond

Niet-reinigbare verontreinigde grond wordt in artikel 12, eerste lid, onderdeel e, van de wet gedefinieerd als verontreinigde grond waarvan door middel van een verklaring van een door de minister van VROM aan te wijzen instelling is aangetoond dat deze niet reinigbaar is tot een nuttig toepasbaar product. Op grond van artikel 1 van de Regeling aanwijzing instelling afvalstoffenbelasting is het SCG aangewezen als beoordelende instantie. De definitie is opgenomen met het oog op de vrijstelling in artikel 17 van de wet.


58


De positie van niet-reinigbare grond is een bijzondere vergeleken met die van andere afvalstoffen. Het ontstaan van de meeste andere afvalstoffen kan worden voorkomen, althans teruggedrongen, met zogenaamde brongerichte maatregelen. De verontreiniging in grond is echter veelal gedurende een lange tijd in het verleden ontstaan en kan door de eigenaar van de grond niet meer met brongerichte maatregelen ongedaan worden gemaakt. Om het tot stand komen van saneringsoperaties op dit terrein te bevorderen, is het gerechtvaardigd de afgifte van niet-reinigbare verontreinigde grond niet te belasten. 6.1.5.1

Grond

De definitie voor grond die het SCG in het kader van de wet hanteert luidt als volgt: het geheel van bestanddelen van de aardbodem van natuurlijke oorsprong, d.w.z. een mengsel van gesteente en mineraalfragmenten vermengd met organische stof, dat niet is ontstaan door menselijk handelen en dat door ontgraven in het kader van sanering of grondverzet vrijkomt. Indien de grond voor meer dan 50% (gewichtspercentage) is vermengd met niet -afzeefbare bodemvreemde materialen (puin/afval) dan wordt gesproken over een afvalstof, niet zijnde grond. In bijlage 2 is een schema opgenomen om na te gaan wanneer er sprake is van grond. Het eerste gedeelte van de definitie van grond geeft aan dat de partijen moeten vrijkomen uit de bodem. Dit betekent dat partijen die qua samenstelling vergelijkbaar zijn met partijen grond maar van natuurlijke oorsprong niet uit de bodem vrijkomen, worden beoordeeld als een afvalstof niet zijnde grond. Voorbeelden hiervan zijn zuiveringsslib (afkomstig uit een rioolwaterzuiveringsinstallatie), dakgrindreinigingsresidu (afkomstig uit een bouwwerk), zeefzand en zeefzandresidu (afkomstig van bouwen sloopafval), RKG-slib en veegvuil en residuen daarvan (afkomstig van riool- en straatonderhoud). Deze worden alle niet als grond, maar als afvalstof beschouwd (zie schema in bijlage 2, deelstroom 5). Materialen die wel als gevolg van menselijk handelen uit de bodem vrijkomen, maar anders dan bij sanering/grondverzet, worden beschouwd als afvalstof. Voorbeeld hiervan is drinkwaterbereidingsslib (zie schema in bijlage 2, deelstroom 1). Materialen die wel uit de bodem komen, maar als gevolg van een productieproces worden verontreinigd, worden beschouwd als een bedrijfsafvalstof niet-zijnde grond. Voorbeelden hiervan zijn vormzand (tijdens het productieproces verontreinigd met metalen) en boorgruis (in sommige gevallen tijdens het productieproces verontreinigd met verontreinigde stabilisatievloeistof) (in schema in bijlage 2, deelstroom 3). Materialen die oorspronkelijk uit de bodem komen en in een productieproces worden gebracht waardoor de partij niet wordt verontreinigd, worden na afloop van het productieproces beschouwd als grond mits de ter beoordeling aangeboden partij voldoet aan het tweede gedeelte van de definitie van grond (maximaal 50% niet -afzeefbare bodemvreemde materialen). Voorbeelden hiervan zijn ontwaterde of gerijpte baggerspecie, de residuen en het gereinigde zand van natte grondreiniging, tarra (afgezeefde grond bij rooien van aardappelen/bieten) en boorgruis (voorzover water/bentoniet als stabilisatie is gebruikt) (zie schema in bijlage 2, deelstroom 4).



59

Baggerspecie komt vrij bij sanering en onderhoud van waterbodem en kan onder bepaalde voorwaarden tijdelijk op de kant worden gelegd voor rijping. Dit kan zowel binnendijks als buitendijks gebeuren. Bij rijping buitendijks (het zogenaamde Wvo-gebied) kan de gerijpte bagger weer deel uitmaken van de waterbodem en blijft daarmee baggerspecie. Na rijping binnendijks is wel sprake van grond cq. bodem. Voor alle duidelijkheid: ontwateren kan deel uitmaken van rijping. Ontwateren is vooral bedoeld om het volume van de partij baggerspecie te laten afnemen voordat deze gestort, dan wel verwerkt wordt. Aangezien in het bijzonder daar waar ernstige bodemverontreiniging is ontstaan de bovengrond van de Nederlandse bodem vermengd kan zijn geraakt met bodemvreemde materialen is een tweede zin aan de werkdefinitie die in het kader van de wet wordt gehanteerd voor grond toegevoegd. Hierin staat dat in een partij grond een percentage van maximaal 50% bodemvreemd materiaal mag voorkomen. Bij het ontgraven van partijen moet nadrukkelijk rekening worden gehouden met het feit dat vermenging van partijen grond/baggerspecie en partijen afval niet zijnde grond niet is toegestaan. Het breed uitgraven van partijen afval niet zijnde grond om zo te voldoen aan het 50% criterium is derhalve niet toegestaan. In dergelijke gevallen moet voor beide partijen apart (voor zover gescheiden ontgraven technisch mogelijk is) een verklaring door het SCG worden opgesteld. 6.1.5.2

Service Centrum Grond

Het SCG is een zelfstandig bestuursorgaan waaraan taken van VROM zijn gedelegeerd met betrekking tot het afgeven van adviezen over de reinigbaarheid van verontreinigde grond, verklaringen van nietreinigbaarheid voor grond en baggerspecieverklaringen. Met ingang van 1 januari 2002 geeft het SCG verklaringen van niet -reinigbaarheid af voor baggerspecie. Het SCG voert haar taken uit op basis van de Wet bodembescherming (Stb. 1996, 496), het Bssa en de wet. Deze taken zijn vastgelegd in het reglement van het SCG. 6.1.6

Ontinktingsresidu (belang verloren per 1 januari 2001)

Onder ontinktingsresidu wordt op grond van artikel 12, eerste lid, onderdeel f, van de wet verstaan de afvalstof die bij papier- en kartonfabrieken die oud papier als grondstof inzetten, ontstaat tijdens het proces waarbij het oud papier wordt ontinkt door middel van een flotatie- of wasproces. Ander afval dat ontstaat als gevolg van de inzet van oud papier, zoals slib, afkomstig van biologische afvalwaterzuivering en zogenoemde rejects (metalen, kunststoffen, stenen en glazen voorwerpen van substant iële afmetingen), worden hieronder niet begrepen. 6.1.7

Stoffen en preparaten

De definities van stoffen (chemische elementen en hun verbindingen zoals deze in de natuur voorkomen dan wel door menselijk toedoen worden voortgebracht) en preparaten (mengsels en oplossingen van stoffen) in artikel 12, eerste lid, onderdelen f en g, van de wet zijn ontleend aan de Wet milieugevaarlijke stoffen (Stb. 1992, 632). Duidelijk is dat hieronder alle vaste, vloeibare en gasvormige goederen worden begrepen die maar voorkomen. Uiteraard vallen ook samenstellingen van stoffen en preparaten hieronder. Deze worden in de milieuregelgeving wel afzonderlijk geduid als andere producten, maar in die regelgeving niet verder gedefinieerd.


60


6.1.8

Volumieke massa

Volumieke massa is in gevolge artikel 12, eerste lid, onderdeel i, van de wet het gewicht van een stof per volume-eenheid uitgedrukt in kilogram per kubieke meter, dus het gewicht gerelateerd aan een bepaald volume. Dit gegeven kan gevolg hebben voor het toe te passen tarief. Voorbeeld: het gewicht van een kubieke meter veren is lager dan dat van ijzer. 6.1.9

Percolaat

De in artikel 12, eerste lid, onderdeel j, van de wet opgenomen definitie van percolaat is ontleend aan het stortbesluit. Percolatiewater is water dat uit een stort treedt. Dit water is verontreinigd, omdat het in contact is geweest met gestorte afvalstoffen. Het betreft bijvoorbeeld neerslag die door afval heen stroomt en daarbij afvalstoffen opneemt, maar het kan ook een vloeistof zijn die gedurende een omzettingsproces uit de gestorte afvalstoffen sijpelt. Om de stortplaats beheersbaar te houden (dat wil zeggen de omvang van emissies beneden een vastgesteld niveau houden) dient het percolatiewater op grond van het stortbesluit opgevangen en gezuiverd of afgevoerd te worden. 6.1.10 Stortgas Op grond van artikel 12, eerste lid, onderdeel k, van de wet is stortgas een brandbaar gas dat uit gestort afval vrijkomt als gevolg van boilogische afbraakreacties. Op grond van het stortbesluit worden in de vergunning van de stortplaats voorschriften opgenomen ter zake van de opvang en verwerking van het gas, dat onvermijdelijk ontstaat op een stortplaats waar organisch materiaal wordt gestort. 6.2

Grondslag en belastbaar feit

Op grond van artikel 13 van de wet wordt de ASB geheven ter zake van a. de afgifte ter verwijdering van afvalstoffen aan een inrichting; b. de verwijdering van afvalstoffen binnen de inrichting waarin deze zijn ontstaan. De term “definitieve verwijdering” is met ingang van 8 mei 2002 gewijzigd in “verwijdering” met het oog op de nieuwe terminologie die als gevolg van de in werkingtreding van de Wet structuur beheer afvalstoffen (Stb. 2001, 346) in de milieuwetgeving wordt gehanteerd voor de eindverwerking. Anders dan in de wet milieubeheer wordt in de wet de definitie van verwijdering beperkt tot het storten en verbranden van afvalstoffen. De grondslag voor de heffing van de ASB blijft daarmee gelijk aan die van voor 8 mei 2002. Voor 1 januari 1998 bestond de grondslag van de ASB uitsluitend uit de afgifte ter verwerking aan een inrichting. Verwerken was gedefinieerd als het op of in de bodem brengen van afvalstoffen om daar te blijven (storten) of verbranden. Met het vervangen van het begrip verwerken door respectievelijk definitief verwijderen en verwijderen is geen inhoudelijke wijziging van de grondslag bedoeld, in die zin dat de ASB verschuldigd blijft ter zake van het storten en verbranden van afvalstoffen. 6.2.1

Afgifte ter verwijdering aan een inrichting

Een van de grondslagen van de ASB bestaat uit de afvalstoffen die ter verwijdering worden afgegeven aan een inrichting. Het betreft een met een vergunning van de overheid geëxploiteerde verbrandingsinrichting of stortplaats.



61

Er is gekozen voor aansluiting bij de afgifte ter verwijdering, de zogenaamde feitelijke aflevering. Deze vindt als het ware plaats aan de poort van de inrichting. Op dat moment dienen de aanbieder en de exploitant van de inrichting het eens te worden over de dienst die verricht zal worden, de afvalstof waar het om gaat (en daarmee ook het stort - of verbrandingstarief dat van toepassing is) en de hoeveelheid waar het om gaat. Deze grootheden komen tot uitdrukking in de wegens de verleende dienst op te maken factuur. In samenhang met betalings- en vervoersdocumenten ter zake is hiermede een spoor geconstrueerd tussen degene waarvan de afvalstoffen afkomstig zijn en de inrichting. Hierdoor is een effectieve controle mogelijk. Deze aanpak verdient dan ook de voorkeur boven het aanknopen bij het begrip “verwijderen”. Met verwijderen kan, met name bij de verbranding van gevaarlijke afvalstoffen, immers geruime tijd gemoeid zijn, omdat niet alle soorten afvalstoffen tegelijk en op dezelfde wijze worden verwerkt. Bovendien zullen in een afvalverwijderingsinrichting ook uit doelmatigheidsoogpunt kleine partijen van diverse herkomst vaak een zekere tijd worden opgeslagen om te worden samengevoegd tot grotere als één geheel te verwijderen partij afval. Indien bij de sanering van voormalige stortplaatsen (afval gestort vóór 1995) afval vrijkomt dat voor verwijdering wordt afgegeven aan daarvoor bestemde inrichtingen is ASB verschuldigd. Op deze wijze wordt gestimuleerd dat bij sanering van oude stortplaatsen vrijkomende stoffen in belangrijke mate op een andere wijze worden verwerkt dan door deze opnieuw te storten. Het vrijkomende afval dat uiteindelijk toch moet worden gestort is belast met ASB. 6.2.1.1

Fictiebepaling

Op grond van artikel 13, tweede lid, van de wet worden de aan een inrichting afgegeven afvalstoffen geacht alle te zijn afgegeven ter verwijdering. Er is ook sprake van de afgifte van afvalstoffen ter verwijdering, indien afvalstoffen, na te zijn afgegeven aan een inrichting, worden hergebruikt en nuttig toepassing vinden binnen de inrichting. Op grond van de fictie van artikel 13, tweede lid, eerste volzin, van de wet worden deze afvalstoffen geacht alle te zijn afgegeven ter verwijdering (HR 30 mei 2001, nr. 34.368). 6.2.1.2

Vrijstelling voor groente-, tuin of fruitafval (vervallen per 1 januari 2000)

Tot 1 januari 2000 wordt van gescheiden ingezameld en afzonderlijk aan de inrichting afgegeven groente-, fruit- of tuinafval (GFT-afval) bij voorbaat aangenomen dat het is bestemd voor compostering en derhalve niet voor eindverwerking. Voor GFT-afval was in artikel 13, tweede lid, tweede volzin, van de wet een uitzondering opgenomen. Deze uitzondering is met ingang van 1 januari 2000 vervallen. Voor GFT-afval geldt een stortverbod. 6.2.2

Storten in eigen beheer

Artikel 13, eerste lid, onderdeel b, van de wet geeft aan dat ASB wordt geheven ter zake van de verwijdering van afvalstoffen binnen de inrichting waarin deze zijn ontstaan. In de wet is geen definitie gegeven van het begrip “ontstaan” van afvalstoffen. De wet sluit, blijkens artikel 12, eerste lid, onderdeel a, voor wat betreft het begrip afvalstoffen aan bij hetgeen daarover is bepaald in de wet milieubeheer.


62


Per 1 januari 2001 is de vrijstelling voor de definitieve verwijdering van afvalstoffen binnen de inrichting waarin zij zijn ontstaan, het zogenaamde storten van afvalstoffen in eigen beheer, komen te vervallen. Dit betekent dat vanaf dat moment het storten in eigen beheer, dat wil zeggen het storten van afvalstoffen binnen de inrichting waarin zij zijn ontstaan, in de heffing van ASB wordt betrokken. Tot die datum was er in artikel 17, onderdeel c, van de wet een vrijstelling opgenomen voor de definitieve verwijdering van afvalstoffen binnen de inrichting. Het storten in eigen beheer van afvalstoffen die binnen afvalverbrandingsinstallaties ontstaan, is al met ingang van 1 januari 1998 onder de heffing gebracht. Ten aanzien van verplaatsing van afval in het kader van een sanering binnen de afvalverwijderingsinrichting geldt het volgende beleid. Binnen een afvalverwijderingsinrichting wordt een gedeelte van de stortplaats, waar vóór 1 januari 1995 afvalstoffen zonder de heffing van ASB zijn gestort, gesaneerd. De sanering geschiedt door het oude gedeelte af te graven, waarbij de afvalstoffen worden gezeefd en gescheiden in bruikbare stoffen, die een toepassing vinden buiten de stortplaats, en onbruikbaar residu dat weer wordt gestort binnen de inrichting. De afvalstoffen waar het in deze gevallen om gaat zijn afvalstoffen die in het verleden zijn ontstaan en waarvan de houder zich heeft ontdaan door ze aan een stortplaats af te geven. Afvalstoffen die op deze manier zijn verwijderd, blijven afvalstoffen. Dit betekent dat bij bewerkingshandelingen met reeds gestorte afvalstoffen geen nieuwe afvalstoffen ontstaan. Er is geen ASB verschuldigd op grond van artikel 13, eerste lid, onderdeel b, van de wet indien deze afvalstoffen binnen dezelfde inrichting worden gestort. 6.3

Belastingplichtige

In artikel 14 van de wet is bepaald dat de ASB wordt geheven van de houder van de inrichting. De wet betrekt de verwijdering die plaatsvindt in inrichtingen waar afvalstoffen worden verwijderd die van anderen afkomstig zijn en die in eigen beheer zijn ontstaan, in de heffing. Om de ASB redelijk eenvoudig uitvoerbaar te maken is de houder van de inrichting als belastingplichtige aangewezen en niet de afzonderlijke aanbieders. 6.4


In artikel 15 van de wet is bepaald, dat de ASB wordt berekend over het gewicht van de afvalstoffen, gemeten in kilogrammen. 6.4.1

Maatstaf van heffing hoofdregel

Op grond van artikel 15, tweede lid van de wet, in samenhang met artikel 5 van de uitvoeringsregeling, wordt het gewicht onder verantwoordelijkheid van de houder van de inrichting onmiddellijk vóór dan wel aansluitend op de afgifte bepaald door weging met een weegwerktuig als bedoeld in de IJkwet (Stb. 1997, 693).



63

In nagenoeg alle gevallen wordt de tariefstelling voor eindverwerking van afvalstoffen gebaseerd op de hoeveelheid en aard van de ter verwerking aangeboden afvalstoffen, gemeten in kilogrammen (of veelvouden daarvan). De verwijderingsinrichtingen beschikken over een weegbrug om de hoeveelheidsbepaling met de nodige zorgvuldigheid te doen plaatsvinden. Het spreekt voor zich dat de weegbrug aan bepaalde eisen moet voldoen. Met het oog op de aan de weegbruggen en bijvoorbeeld de periodieke ijking daarvan te stellen eisen kunnen onze ministers nadere regels stellen omtrent de wijze waarop het gewicht van de afvalstoffen wordt bepaald. 6.4.2

Maatstaf van heffing “natte” baggerspecie

Met ingang van 1 januari 2002 is het storten van (reinigbare) baggerspecie belast met ASB. In verband daarmee zijn in de uitvoeringsregeling enkele bepalingen aangepast. Het gaat hierbij onder meer om het vastleggen van een rekenmethode waarbij de aan het baggerdepot aangeboden hoeveelheid vloeibare baggerspecie wordt omgerekend naar steekvast (de verschijningsvorm van baggerspecie in de bodem voordat de specie is gebaggerd). ASB wordt in gevolge de wettelijke bepalingen berekend over de hoeveelheid afgegeven afvalstoffen, gemeten in kilogrammen. Dit geldt ook voor baggerspecie. Indien baggerspecie wordt aangevoerd per vrachtauto betreft het steekvaste baggerspecie en kan het gewicht van de afgegeven hoeveelheid eenvoudig volgens de hoofdregel van het eerste lid van artikel 5 van de uitvoeringsregeling via de weegbrug worden vastgesteld. De afgifte van baggerspecie aan een stortplaats vindt echter niet altijd plaats op deze wijze, met name niet wanneer baggerspecie wordt gestort in de zogenoemde “natte depots”. Aanvoer in een geijkt middel van transport (dit kan zijn een beunschip of -bak, een hopper, een tankauto of een dumper) of via een pijpleiding betreft vaak natte specie waaraan water is toegevoegd tijdens het baggerproces of om transport mogelijk te maken. Dit water wordt niet gestort maar als retourwater uit het depot geloosd. Met behulp van een rekenmethode kan de aangevoerde baggerspecie die met water vermengd is, worden herleid tot steekvaste baggerspecie. 6.4.2.1

Rekenmethode

Voor de rekenmethode is aangesloten bij het droge stof gehalte van baggerspecie. Alle baggerspecie wordt zodoende op dezelfde wijze in de ASBheffing betrokken. De noodzaak tot het toepassen van een rekenmethode doet zich in twee situaties voor: - bij aanvoer per (geijkt) vaartuig of in een ander geijkt middel van transport zoals een tankwagen of dumper, waarbij de baggerspecie veel water bevat als gevolg van het baggerproces (artikel 5, tweede lid, onderdeel a, en derde lid, van de uitvoeringsregeling); - in het geval waarin de baggerspecie wordt gestort met behulp van een rechtstreekse pijpverbinding tussen de plek waar gebaggerd wordt en het depot (artikel 5, tweede lid, onderdeel b, van de uitvoeringsregeling). Omdat voor de heffing van ASB de afgifte aan de poort het relevante moment is, wordt daarbij ook voor de baggerspecie zoveel mogelijk aangesloten. Bij aanvoer per geijkt voer- of vaartuig levert dit geen probleem op (volume en gewicht zijn bekend), zij het dat er een omrekening moet plaatsvinden om het overtollige water te elimineren. Bij bagger die rechtstreeks via een pijpleiding van baggerplaats naar baggerdepot wordt gebracht is het niet mogelijk op het


64


moment van afgifte de hoeveelheid en het gewicht te bepalen. Afhankelijk van de situatie van aanvoer zijn er verschillende rekenmethodes die dienen te worden toegepast. 6.4.2.2

Massa (m) en het volume (V) gemeten aan de poort

In artikel 5 van de uitvoeringsregeling is bepaald dat het gewicht van baggerspecie in eenheden van duizend kilogram (ton) bij afgifte vanuit een geijkt middel van transport wordt bepaald volgens de formule: m - rho w V x rho va.st x V x 1,25, rho va.st –rho w waarbij rho w voorstelt: de dichtheid van het water in ton/m 3; rho va.st voorstelt: de dichtheid van de vaste stof in ton/m3; m voorstelt: de gemeten massa van de baggerspecie in ton; V voorstelt: het gemeten volume van de baggerspecie in m 3. Indien geen waarden bekend zijn voor rho w en rho va.st, wordt het gewicht van de baggerspecie bepaald volgens de formule: (1,606 x (m - V)) x 1,25. Bij aanvoer van baggerspecie in een geijkt vaartuig kan gebruik worden gemaakt van de kadastrale meetbrieven (de beunbrief voor de inhoud en de ijkbrief voor het gewicht). Hierop staan onder meer vermeld de ruimcapaciteit van het schip, ofwel de geijkte laadruimte, de waterverplaatsing van het lege schip en de geladen tonnen per centimeter inzinking. De massa (m) en het volume (V) van de baggerspecie dienen aan de poort in het middel van vervoer te worden gemeten. Het volume dient gemeten te worden in de geijkte laadruimte. De massa dient bij aanvoer in een vaartuig berekend te worden uit de inzinking van het vaartuig. Bij aanvoer in overige geijkte middelen van transport (bijvoorbeeld tankwagens) is het volume bekend en kan de massa worden bepaald via een weegbrug. Voor het berekenen van de ASB wordt uitgegaan van een vochtgehalte in de baggerspecie van 20%. Om het overtollige water uit de gemeten massa te elimineren, wordt de massa droge stof (in tonnen) berekend met de RAW formule 17.27.02 (RAW 1995; zoals opgenomen in de tabellen voor Rationalisatie en Automatisering in de Wegenbouw (RAW) van het Centrum voor regelgeving en onderzoek in de grond-, wateren wegenbouw en verkeerstechniek en overgenomen als RAW-formule 22.07.10 in de RAW 2000). De heffingsplichtige massa wordt vervolgens berekend door de massa droge stof te vermenigvuldigen met de factor 1,25. Als geen waarden bekend zijn voor rho w en rho va.st, wordt voor de berekening uitgegaan van de waarden rho w = 1,00 ton/m 3 en rho va.st = 2,65 ton/m3. In dat geval kan de massa droge stof in tonnen berekend worden met de vereenvoudigde formule (1,606 x (m - V)), waarbij V voorstelt het gemeten volume van de baggerspecie in m3, vermenigvuldigd met een dichtheid van water gesteld op 1 ton/m3. Vervolgens wordt de heffingsplichtige massa weer berekend door de massa droge stof te vermenigvuldigen met de factor 1,25. 6.4.2.3

Volume (V) gemeten aan de poort

In artikel 5 van de uitvoeringsregeling is bepaald dat het gewicht van baggerspecie in eenheden van duizend kilogram (ton) bij afgifte waarbij



65

uitsluitend sprake is van hydraulisch transport wordt bepaald volgens de formule: rhositu x V, waarbij rho situ voorstelt: de in situ dichtheid van de aangeboden baggerspecie in ton/m3; V = het volume van de aangeboden baggerspecie in m 3. Als de aanvoer van baggerspecie plaats vindt per pijpleiding (hydraulisch transport: artikel 5, tweede lid, onderdeel b, van de uitvoeringsregeling) is het niet mogelijk om op het moment van afgifte de hoeveelheid en gewicht te bepalen. Vandaar dat in dergelijke situaties wordt uitgegaan van de gegevens van de baggerspecie zoals die zich in de waterbodem bevindt (in situ). Het volume van de aangeboden baggerspecie wordt berekend uit het verschil in diepteligging van de waterbodem voorafgaande aan het baggerwerk en na afloop van het baggerwerk. Indien de situ dichtheid niet in het veld is gemeten, dient gebruik te worden gemaakt van de indicatieve waarden voor de situ dichtheid, zoals vermeld in tabel G1.2 van het Handboek bodemsaneringstechnieken, afl. 13, juni 1999. 6.4.3

Maatstaf van heffing volumieke massa

De volumieke massa (de massa per volume-eenheid uitgedrukt in kilogram per kubieke meter) van de aangevoerde afvalstoffen wordt bepaald door het gewicht van de afvalstoffen te delen door het met het registratienummer van de container, kipwagen of het vaartuig corresponderende volume. De voorwaarden die worden gesteld aan de volumieke massa zijn toegelicht in onderdeel Tarief volumieke massa. 6.5


Artikel 16 van de wet legt vast dat de ASB materieel verschuldigd wordt op het tijdstip waarop de afvalstoffen ter verwijdering aan de houder van de inrichting worden afgegeven. De ASB voor het storten in eigen beheer wordt verschuldigd op het tijdstip waarop de afvalstoffen binnen de inrichting waarin deze stoffen zijn ontstaan, worden verwijderd. Tot 1998 werd in artikel 16 van de wet bepaald, dat de ASB verschuldigd wordt op het tijdstip waarop de afvalstoffen ter verwerking worden afgegeven. Per 1 januari 1998 is de tekst van genoemd artikel 16 gewijzigd in: ”De ASB wordt verschuldigd op het tijdstip waarop: a. de afvalstoffen, bedoeld in artikel 13, eerste lid, onderdeel a, ter verwerking worden afgegeven; b. de afvalstoffen, bedoeld in artikel 13, eerste lid, onderdeel b, binnen de inrichting waarin deze zijn ontstaan, worden verwerkt.” Deze wijziging was al voorzien bij de invoering van de wet in 1995. Met ingang van 1 januari 2000 is de term “verwerking” in overeenstemming met het gewijzigde eerste lid van artikel 13 van de wet vervangen door: “definitieve verwijdering”. Met ingang van 1 januari 2002 is de term “definitieve verwijdering” vervangen door “verwijdering”. Inhoudelijk is er geen verschil beoogd. 6.6

Vrijstellingen

In artikel 17 van de wet is een aantal vrijstellingen opgenomen. Het gaat hierbij om de verwijdering van:


66


a. baggerspecie voor zover de verwijdering geschiedt in een inrichting in de territoriale zee van Nederland; b. baggerspecie door het storten ervan in oppervlaktewater dat in open verbinding staat met ander oppervlaktewater; c. baggerspecie voor zover de verwijdering geschiedt in het kader van een aangewezen rivierverruimingsproject; d. niet-reinigbare verontreinigde baggerspecie; en e. niet-reinigbare verontreinigde grond. Deze vrijstellingen worden hierna toegelicht. 6.6.1

Baggerspecie in een inrichting in de territoriale zee van Nederland

Met ingang van 1 januari 2002 is in artikel 17, eerste lid, onderdeel a, van de wet een vrijstelling opgenomen voor de verwijdering van baggerspecie in een inrichting in de territoriale zee van Nederland. Het gaat hier om het brengen van verspreidbare baggerspecie in begrensde gebieden in zee, die mogelijk als een inrichting kunnen worden beschouwd. De berging van baggerspecie in een begrensd gebied verdient de voorkeur boven de verspreiding ervan in zee, om het terugspoelen van de baggerspecie tegen te gaan. De baggerspecie wordt weer zeebodem. Op grond van artikel 17, tweede lid, van de wet kunnen voorwaarden en beperkingen worden gesteld aan het verlenen van de vrijstelling. In artikel 5a van de uitvoeringsregeling zijn per 1 januari 2003 de volgende voorwaarden aan de vrijstelling gesteld: a. voor de verwijdering van de baggerspecie is een ontheffing verleend krachtens de Wet verontreiniging zeewater (Stb. 1981, 695); b. in de ontheffing is de voorwaarde opgenomen, dat de baggerspecie voldoet aan de normering “uniforme gehaltetoets verspreiding baggerspecie in zoute wateren” uit de Vierde Nota Waterhuishouding, en c. de houder van de inrichting beschikt over een afschrift van de ontheffing. Voor de vrijstelling ter zake van het storten van reinigbare baggerspecie in zee (artikel 17, eerste lid, onderdeel a, van de wet) wordt aangesloten bij de ontheffing die op grond van de Wet verontreiniging zeewater wordt verleend. 6.6.2

Baggerspecie in open oppervlaktewater

Per 1 januari 2003 is met terugwerkende kracht tot 1 januari 2002 in artikel 17, eerste lid, onderdeel b, van de wet een vrijstelling opgenomen voor de verwijdering van baggerspecie door het storten ervan in oppervlaktewater dat in open verbinding staat met ander oppervlaktewater. Deze vrijstelling is opgenomen naar aanleiding van een uitspraak van de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State waarin is aangegeven, dat er sprake is van een inrichting wanneer baggerspecie in een begrensd gebied in het oppervlaktewater of op de bodem wordt verspreid (14 juni 1996, nr. E.03 941961/Westerschelde). Deze uitspraak zou betekenen dat het op of in de bodem brengen van verspreidbare baggerspecie in begrensde gebieden in oppervlaktewateren onderworpen is aan de heffing van ASB. Indien sprake is van schone tot matig verontreinigde baggerspecie (klasse 0, 1 en 2) wordt het brengen van baggerspecie in dergelijke inrichtingen die in open verbinding staan met ander oppervlaktewater weinig bezwaarlijk voor het milieu geacht. Er geldt daarom geen vergunningplicht op grond van de wet milieubeheer. Om te voorkomen dat baggerspecie in dergelijke situaties



67

eveneens in de heffing wordt betrokken is artikel 17, eerste lid, onderdeel b, van de wet opgenomen. In artikel 17, tweede lid, van de wet is aangegeven dat bij uitvoeringsregeling voorwaarden en beperkingen worden gesteld aan het verlenen van de vrijstelling. In artikel 5aa van de uitvoeringsregeling zijn per 1 januari 2003 de volgende voorwaarden aan de vrijstelling gesteld: a. het betreft een inrichting waarop bijlage I, categorie 28.3, onderdeel f, van het Ivb van toepassing is; b. voor de verwijdering van de baggerspecie is een vergunning verleend krachtens de Wvo; c. in de vergunning is de voorwaarde opgenomen, dat de baggerspecie behoort tot de klasse 0, 1 of 2 overeenkomstig de classificatie krachtens de Vierde Nota Waterhuishouding dan wel dat de baggerspecie voldoet aan de normering “uniforme gehaltetoets verspreiding baggerspecie in zoute wateren” uit de Vierde Nota Waterhuishouding, en dat d. de houder van de inrichting beschikt over een afschrift van de vergunning. Uitgangspunt voor de vrijstelling is bijlage I, categorie 28.3, onderdeel f, van het Ivb waar een ontheffing is geregeld voor de vergunningplicht op grond van de wet milieubeheer. Voor de controle op de toepassing van de vrijstelling is bepalend of er een vergunning is verleend op grond van de Wvo dan wel een ontheffing op grond van de Wet verontreiniging zeewater, indien de vrijstelling van artikel 17, eerste lid, onderdeel a, van de wet van toepassing is. Daarnaast moet uit de vergunning of ontheffing blijken dat het gaat om het verspreiden van schone tot matig verontreinigde baggerspecie (baggerspecie klasse 0, 1 of 2) of baggerspecie die voldoet aan de normering “uniforme gehaltetoets verspreiding baggerspecie in zoute wateren” uit de Vierde Nota Waterhuishouding (hierna: UGT-norm). Omdat het moet gaan om schone tot matig verontreinigde baggerspecie, wordt hiermee aansluiting verkregen met de voorwaarde die wordt gesteld in bijlage I, categorie 28.3, onderdeel f, van het Ivb. Doordat in de vergunning of ontheffing moet zijn vermeld om welke soort baggerspecie het gaat, kan de Belastingdienst aan de hand daarvan controleren of aan de voorwaarde dat het gaat om schone tot matig verontreinigde baggerspecie wordt voldaan. Omwille van de controleerbaarheid is de voorwaarde gesteld dat de houder van een inrichting moet beschikken over een afschrift van de vergunning of ontheffing. Het antwoord op de vraag waar de baggerspecie wordt verspreid is bepalend voor de vraag welke vergunning of ontheffing wordt afgegeven. Voor het verspreiden van baggerspecie op de Noordzee is een ontheffing vereist op grond van de Wet verontreiniging zeewater en voor het verspreiden van baggerspecie in overige oppervlaktewateren (zoet, brak, of zout) is een vergunning vereist op grond van de Wvo. In zoute wateren (Noordzee en zoute binnenwateren, bijvoorbeeld Westerschelde, Oosterschelde, Waddenzee en Eemshaven) mag alleen baggerspecie worden verspreid die voldoet aan de UGT-norm. Voldoet de baggerspecie aan deze norm, dan betreft het schone tot matig verontreinigde baggerspecie. Voldoet de baggerspecie niet aan de UGTnorm, dan mag deze baggerspecie niet in deze gebieden worden verspreid. Voor het verspreiden van baggerspecie in andere zoute wateren dan de Noordzee, moet dus een Wvo-vergunning zijn verleend en in deze vergunning moet zijn opgenomen dat de baggerspecie voldoet aan de UGT-


68


norm. Het storten van baggerspecie in alle andere wateren wordt getoetst aan de productkwaliteitklassen van de Vierde Nota Waterhuishouding. Als er sprake is van baggerspecie klasse 0, 1 of 2, dan wordt aan deze voorwaarde voor toepassing van de vrijstelling voldaan. De waterkwaliteitsbeheerder ziet toe op de naleving van de voorwaarden van de vergunning. 6.6.3

Baggerspecie inzake aangewezen rivierverruimingsprojecten

Met ingang van 1 januari 2002 is in artikel 17, onderdeel c, van de wet een vrijstelling opgenomen voor de verwijdering van baggerspecie, voor zover de verwijdering geschiedt in het kader van een door VROM aangewezen project inzake rivierverruiming, de baggerspecie afkomstig is uit het aangewezen projectgebied, en de baggerspecie wordt geborgen in dat projectgebied. Het betreft eenmalige projecten ten behoeve van veiligheid waarbij de uit die projecten vrijkomende baggerspecie binnen de ruimtelijke begrenzing van het desbetreffende project wordt geborgen. De projecten betreffen maatregelen ter bescherming van het land tegen overstroming door extra ruimte voor waterberging te creëren in verband met de verwachte veranderingen van het klimaat. Het gaat hier onder andere om rivierverruimingsprojecten in het kader van de PKB-Rivieren. Voorwaarde is dat de baggerspecie afkomstig is uit het aangewezen projectgebied en dat de baggerspecie wordt geborgen in dat projectgebied. Baggerspecie afkomstig uit deze projecten die elders wordt gestort is wel onderhevig aan het regime van de wet evenals baggerspecie afkomstig van buiten het gebied die wordt gestort in een baggerspeciestortplaats die is gelegen binnen het betreffende gebied. 6.6.4

Niet-reinigbare verontreinigde baggerspecie

In artikel 17, onderdeel d, van de wet is een vrijstelling opgenomen voor niet reinigbare verontreinigde baggerspecie. De vrijstelling is beperkt tot niet reinigbare baggerspecie omdat, indien deze stoffen wel als reinigbaar zijn aan te merken, het uit milieuhygiënisch oogpunt doelmatiger en dus wenselijk is die specie te (laten) reinigen tot een nuttig toepasbaar product. Baggerspecie met een zandgehalte van 60% of meer wordt als reinigbaar beschouwd. Het storten van reinigbare baggerspecie is aan de heffing van ASB onderworpen. Tot 1 januari 2002 werd alle baggerspecie aangemerkt als niet-reinigbare verontreinigde baggerspecie. Daardoor gold in overeenstemming met het bepaalde in artikel 17 van de wet tot die datum een algehele vrijstelling van de ASB voor baggerspecie. Met betrekking tot inrichtingen waar ook andere afvalstoffen dan baggerspecie mogen worden verwerkt moest met ingang van 1 juli 1997 wel door de aanbieder van de baggerspecie aan de houder van de inrichting een verklaring worden overgelegd waaruit bleek dat er sprake is van baggerspecie. Evenals het geval is bij grond, heeft het SCG een belangrijke taak bij de vaststelling of voor het storten van baggerspecie al dan niet ASB moet worden betaald. Vrijgesteld is immers verontreinigde baggerspecie en residuen die vrijkomen na een reinigingsproces waarvan door middel van een verklaring van het SCG wordt aangetoond dat het niet-reinigbare baggerspecie betreft. De criteria op grond waarvan wordt bepaald dat baggerspecie niet reinigbaar is hangen onder meer samen met de zandigheid van de baggerspecie en, indien het residuen van baggerspecie betreft, het toegepaste reinigingsproces. In de Regeling beoordeling reinigbaarheid baggerspecie zijn voorwaarden geformuleerd waaraan de



69

scheidingsinstallatie of een sedimentatiebekken waarin baggerspecie wordt gereinigd moet voldoen. Het SCG beoordeelt samen met de Belastingdienst of aan die voorwaarden wordt voldaan. Mede gelet op het feit, dat de systematiek voor de beoordeling van de reinigbaarheid van baggerspecie in ontwikkeling is en bedrijven zich moeten kunnen instellen op de nieuwe situatie, wordt individueel maatwerk geleverd. 6.6.5

Niet-reinigbare verontreinigde grond

In artikel 17, onderdeel e, van de wet is een vrijstelling voor niet-reinigbare verontreinigde grond opgenomen. De vrijstelling is beperkt tot niet -reinigbare grond omdat, indien deze stoffen wel als reinigbaar zijn aan te merken, het uit milieuhygiënisch oogpunt doelmatiger en dus wenselijk is die grond te (laten) reinigen tot een nuttig toepasbaar product. Dat sprake is van niet reinigbare verontreinigde grond moet, met toepassing van artikel 12, eerste lid, onderdeel e, van de wet, worden aangetoond door middel van een verklaring van het SCG waaruit blijkt dat het gaat om verontreinigde grond, die niet reinigbaar is tot een nuttig toepasbaar product. De eis van beoordeling van de reinigbaarheid door het SCG past in het milieubeleid inzake de verwijdering van verontreinigde grond. 6.6.5.1

Nuttig toepasbaar product

Voor het begrip nuttig toepasbaar wordt verwezen naar het bouwstoffenbesluit waarin de criteria staan aangegeven waaraan categorie-1 en -2 bouwstoffen moeten voldoen. Het komt er globaal op neer dat categorie-1 bouwstoffen zonder nadere voorzieningen mogen worden toegepast en dat bij categorie-2 bouwstoffen isolerende voorzieningen moeten worden getroffen om het uitlooggedrag tegen te gaan. 6.6.5.2

SCG - verklaringen

Het SCG is een zelfstandig bestuursorgaan waaraan taken van de minister van VROM zijn gedelegeerd met betrekking tot het afgeven van adviezen over de reinigbaarheid van verontreinigde grond en verklaringen van niet reinigbaarheid. Het SCG geeft verklaringen af in het kader van de Wet bodembescherming, het Bssa en de wet. De reinigbaarheid van verontreinigde grond is geregeld is de ministeriële regeling beoordeling reinigbaarheid grond bodemsanering. Het feit dat terzake van een bepaalde partij afvalstoffen een SCG-verklaring is afgegeven, wil niet zonder meer zeggen dat deze partij is vrijgesteld van ASB. In het kader van milieuwetgeving zijn ook verklaringen niet-reinigbaarheid afgegeven voor grond die niet (verder) gereinigd hoeft te worden om als categorie-1 of categorie -2 bouwstof te mogen worden toegepast. Voor de wet mist deze verklaring betekenis omdat alleen van belang is de verklaring waaruit blijkt dat het gaat om verontreinigde grond die niet reinigbaar is tot een nuttig toepasbaar product. Grond die zonder reiniging als categorie-1 of categorie-2 bouwsof kan worden toegepast, komt dus als deze wordt verwijderd in een inrichting niet in aanmerking voor vrijstelling van ASB. Om voor de vrijstelling in aanmerking te komen dient dus uit de verklaring te blijken, dat: - er sprake is van verontreinigde grond; - deze grond niet reinigbaar is tot een nuttig toepasbaar product. Categorie-1 en -2 grond zijn nuttig toepasbare producten en kwalificeren niet als niet-reinigbare verontreinigde grond als bedoeld in de wet;


70


- de desbetreffende partij bij de verklaring hoort. Dit houdt in dat de stortinrichting het afvalstroomnummer op de originele SCG-verklaring vermeldt en deze bij haar administratie bewaart; - de verklaring geldig is. Voor de aanbieding van niet-reinigbare verontreinigde grond geldt dat overeenstemming dient te bestaan tussen de grond waarvoor het SCG een verklaring heeft afgegeven dat deze niet reinigbaar is tot een nuttig toepasbaar product, en de ter verwerking afgegeven grond. 6.6.5.3

Geldigheid van de SCG verklaring

Een SCG-verklaring is gedurende zes maanden na de datum van afgifte geldig, dat wil zeggen dat binnen zes maanden na afgifte de eerste (deel-)partij aan de stortplaats moet zijn afgegeven. Daarna blijft de SCG-verklaring voor het desbetreffende project twee jaar geldig. Over hetgeen na het verstrijken van deze termijn wordt aangeboden, is ASB verschuldigd, tenzij het SCG voor het verstrijken van de termijn de verklaring schriftelijk heeft verlengd. 6.6.5.4

Overschrijding van de hoeveelheden

Ingeval er meer verontreinigde grond wordt aangeboden dan in de SCGverklaring staat vermeld, is het meerdere aangebodene belast, tenzij het SCG binnen vier weken na overschrijding voor het meerdere een aanvullende verklaring heeft afgegeven. Voor een overschrijding van minder dan 10% is geen aanvullende verklaring nodig. 6.6.6

Afvalstoffen binnen de inrichting waarin deze stoffen zijn ontstaan (gewijzigd)

Gedurende de periode 1 januari 1998 tot 1 januari 2001 zijn afvalstoffen binnen de inrichting waarin deze stoffen zijn ontstaan indien de inrichting een andere is dan een afvalverbrandingsinstallatie, vrijgesteld. In deze periode is de heffing ter zake van de stort in eigen beheer dus beperkt tot afvalstoffen die in afvalverbrandingsinstallaties bij het verwerkingsproces ontstaan (de zogenoemde verbrandingsresten) en die op het bedrijfsterrein worden gestort. De beperking tot afvalstoffen ontstaan in afvalverbrandingsinstallaties was toen nog nodig, omdat de administratie van andere inrichtingen dan de afvalverbrandingsinrichtingen, nog niet voldoende was ingericht om op verantwoorde wijze tot heffing van ASB over te gaan. Zie in dit verband het onderdeel Storten in eigen beheer. 6.7 6.7.1

Tarief Tarief voor storten

Op grond van artikel 18, eerste lid, van de wet is in beginsel voor het storten van alle afvalstoffen het hoge tarief verschuldigd, tenzij voor een afvalstof het lage of nihiltarief van toepassing is. In de onderdelen hierna wordt hier nader op ingegaan. In de periode 1 januari 1995 tot 1 januari 1998 gold één tarief voor het storten van afvalstoffen ongeacht de samenstelling. In de periode 1 januari 1998 tot 1 januari 2000 gold een gedifferentieerd tarief. Voor het storten van afvalstoffen was in beginsel het normale – lage – tarief van



71

toepassing, tenzij het ging om het storten van brandbaar afval. Dan was het hoge tarief van toepassing. Tot 1 januari 2000 gold het verhoogde tarief voor brandbare afvalstoffen niet voor de zogenoemde zeeffractie van scheidingsinstallaties die zijn gekoppeld aan een verbrandings oven. Met ingang van 1 januari 2000 heeft het tariefartikel van de ASB een nieuwe opzet gekregen, om te voorkomen dat het wijzigen van de benaming van een afvalstof een verschuiving van het hoge naar het lage tarief tot gevolg zou kunnen hebben. Omdat sommige afvalstoffen die onder het hoge tarief vallen, sterk lijken op afvalstoffen die onder het lage tarief vallen, gebeurde dit «omkatten» in de praktijk ook regelmatig. Door verhogingen van het tarief neemt de prikkel om afval «om te katten» nog verder toe. Dit is aanleiding geweest na te gaan of er een belastinggrondslag kan worden vastgesteld die minder fraudegevoelig is dan de huidige grondslag op basis van de benaming van de afvalstof. In dit kader is door VROM opdracht gegeven de verschillende mogelijkheden hiertoe te onderzoeken. Het onderzoek is begeleid door vertegenwoordigers van provincies en van het bedrijfsleven dat betrokken is bij de afvalverwijdering. Op basis van de bevindingen van het onderzoek is de wet aangepast. Een motivering voor een differentiatie naar gelang van de soort afval moet gevonden worden in het belang van het bevorderen van andere verwijderingsopties. Afval dat hergebruikt kan worden of afval waarvan het ontstaan zoveel mogelijk moet worden voorkomen, kan hoger belast worden dan afval dat zich uitsluitend voor stort leent. 6.7.2

Tarief voor verbranden

Het tarief bedraagt op grond van artikel 18, eerste lid, onderdeel b, van de wet in geval van het verbranden van afvalstoffen nihil. Er is gekozen voor een nihiltarief omdat enerzijds verbranden als milieuvriendelijker wordt beschouwd dan storten en anderzijds omdat verbranden gemiddeld veel duurder is dan storten. In tegenstelling tot een vrijstelling past een nihiltarief bovendien in de systematiek van de wet waarbij verwijdering - als onderscheiden van preventie en hergebruik - onder de ASB valt. De ASB heeft vanuit milieuhygiënisch oogpunt vooral de functie van financieel signaal. Het signaal dat ook het verbranden moet worden verminderd ten gunste van preventie en hergebruik blijft door een nihil tarief ten principale gehandhaafd. Indien daaraan in een later stadium behoefte zou ontstaan kan alsnog een materieel tarief voor het verbranden worden ingevoerd zonder dat daartoe de systematiek van de regeling behoeft te worden aangepast. 6.7.3

Verlaagd tarief

In de artikelen 5a tot en met 5e van het uitvoeringsbesluit zijn voorwaarden gesteld met betrekking tot de toepassing van het lage tarief, waardoor het voeren van discussie over de benaming van de afvalstoffen vrijwel geheel overbodig is. Artikel 18, tweede lid, van de wet geeft aan voor welke stoffen het verlaagde tarief van toepassing is. Het betreft: a. de categorieën 17 en 21 van het Bssa (shredder en straalgrit); b. gevaarlijke afvalstoffen; c. afvalstoffen met een volumieke massa van 1100 kg of meer per kubieke meter;


72


d. baggerspecie; e. afvalstromen die bij ministeriële regeling zijn aangewezen als monostromen. 6.7.3.1

Shredder en straalgrit

In artikel 18, tweede lid, onderdeel a, van de wet is bepaald dat voor afvalstoffen die uitsluitend bestaan uit de categorieën van afvalstoffen, genoemd in artikel 1, eerste lid, onder 17 en 21 van het Bssa een verlaagd tarief geldt. Het gaat om shredder (categorie 17) en straalgrit (categorie 21). Deze zijn visueel herkenbaar en goed te traceren naar herkomst (geen mengpartij). Voorwaarde is dat er geen andere stoffen doorheen gemengd zijn. 6.7.3.1.1

Afvalcodes shredder en straalgrit

Met ingang van 8 mei 2002 gelden de codes zoals vermeld in de Eural. Voor deze datum werd in de uitvoeringspraktijk door de stortplaatsbeheerder niet gewerkt met de codes van het Bssa, maar met de afvalstofcodes volgens de provinciale milieuverordening/landelijk meldpunt afvalstoffen (LMA). Daarom is vastgesteld welke afvalstofcodes volgens de LMA tot 8 mei 2002 corresponderen met de genoemde codes van het Bssa. Categorie 17 van het Bssa geeft aan dat het gaat om shredderafval, afkomstig van de verwerking van afvalstoffen behorende tot de categorieën 11 of 16. Categorie 11 van het Bssa (het zogenaamde wit- en bruingoed) omvat: a. koel- of vriesapparatuur; b. verwarmingsapparatuur; c. warmwaterapparatuur; d. was- of wasdrogerapparatuur; e. apparatuur voor koken, bakken of braden; f. geluidsapparatuur; g. beeldontvangstapparatuur; h. computers; i. papierbedrukkende apparatuur; j. telecommunicatie-apparatuur; k. elektrische of elektronische oplaadapparatuur; l. elektrische of elektronische keukenapparatuur; m. elektrisch of elektronisch gereedschap; n. andere elektrische of elektronische huishoudelijke apparatuur. Categorie 16 betreft autowrakken of onderdelen daarvan. Op grond daarvan vallen de volgende codes onder de omschrijving van shredderafval als bedoeld in categorie 17 van het Bsa: PMV/LMA code 05.15.121 05.15.122 12.17.641 14.43.100 14.43.101

Omschrijving shredderstof (filterstof) shredderstof elektronica (filterstof) non-ferro-houdend shreddermateriaal shredderafval shredderafval van auto's, witgoed en bruingoed

De codes 03.07.109, 12.16.121, 12.16.122, 12.17.111, 12.26.402, 14.43.102 en 14.43.199 vallen niet onder de omschrijving van shredderafval als bedoeld in categorie 17 Bssa.



73

Categorie 21 van het Bssa betreft straalgrit. Alleen straalgrit dat overeenkomstig de Regeling niet-reinigbaar straalgrit als niet reinigbaar is aangemerkt, mag worden gestort. De volgende codes worden onder de omschrijving van straalgrit als bedoeld in categorie 21 van het Bssa worden begrepen: PMV/LMA code 15.41.390 15.41.391 15.41.392 15.41.393 15.41.394

Omschrijving straalafval straalgrit, niet geschikt voor hergebruik straalstof straalzand, afkomstig van gesloten toepassingen straalmiddelresten, storten

De codes 12.20.300 en 12.20.301 worden niet gerekend tot deze categorie 21. 6.7.3.2

Gevaarlijke afvalstoffen

Per 1 januari 2000 geldt voor het storten van gevaarlijke afvalstoffen het lage tarief van de ASB. De wet verwijst in artikel 18, tweede lid, onderdeel b, voor de definitie van gevaarlijke afvalstoffen naar artikel 1.1 van de wet milieubeheer. Door de verwijzing in de wet naar de wet milieubeheer is met ingang van 8 mei 2002 de Eural van toepassing voor de bepaling of er sprake is van een gevaarlijke afvalstof. Tot 8 mei 2002 werden op grond van de wet milieubeheer gevaarlijke afvalstoffen bij algemene maatregel van bestuur in het Baga aangewezen. Er was voorzien dat het Baga al per 1 januari 2002 zou worden vervangen door de per die datum te implementeren Eural. De inwerkingtreding van de Eural werd echter uitgesteld tot 8 mei 2002. Op deze wijze kwam de Minister van VROM tegemoet aan bezwaren van provincies en bedrijfsleven op het gebied van de vergunningverlening. Voor de milieuregelgeving is voorzien in een overgangsregeling van 8 mei 2002 tot en met 31 december 2002. Deze overgangregeling ziet niet op de kwalificatie van gevaarlijke afvalstoffen, maar op de aanpassingen van de vergunningen van stortinrichtingen aan de Eural. Voor de ASB geldt dus geen overgangsregeling. VROM heeft het bevoegde gezag en het bedrijfsleven geïnformeerd dat vanaf het moment dat de Eural in werking is gesteld de Euralcode op de vrije ruimte van de begeleidingsbrief, waarmee de afvalstoffen worden vervoerd, moet worden geplaatst. Dit heeft tot gevolg dat de stortplaatsexploitanten - uiteraard met behoud van de eigen verantwoordelijkheid - op de aangeboden afvalstoffen het juiste tarief van de ASB kunnen toepassen, Voor het storten van gevaarlijk afval geldt een laag tarief. Er is geen reden om de gevaarlijke afvalstromen waarvoor geen alternatieve verwerkingsmethoden beschikbaar zijn onder het hoge tarief te laten vallen. Wel kunnen door techniekontwikkeling op den duur andere verwerkingsmethoden beschikbaar komen waardoor storten van dergelijke stromen ook voorkomen kan worden. In de sectorplannen van het Landelijk Afvalbeheerplan wordt per afvalstroom aangegeven wat, naar de huidige stand der techniek, de minimale hoogwaardigheid van verwerking is. Voor een mindere wijze van verwerking wordt in beginsel geen vergunning gegeven. Voor 8 mei 2002 gaf het Baga aan welke afvalstoffen worden aangemerkt als gevaarlijke afvalstoffen. Dit betreft met name het niet-herbruikbare en niet-


74


brandbare gevaarlijk afval, de zogenoemde C2- en C3-afvalstoffen. Het overige gevaarlijke afval wordt in de regel niet gestort, maar hergebruikt of verbrand. De C2 en C3-afvalstoffen mogen alleen worden gestort op een beperkt aantal stortplaatsen waarvan de vergunning dit expliciet toestaat. Op basis van de wet milieubeheer is degene die afvalstoffen vervoert verplicht een begeleidingsbrief bij zich te hebben. Deze brief bevat onder andere de gebruikelijke benaming en de hoeveelheid van afvalstoffen en deze dient te worden afgegeven aan de beheerder van de stortplaats. Op basis van milieuwetgeving dient de ontvanger het in ontvangst nemen van gevaarlijk afval te melden. Ook de afgever dient een melding te verrichten. 6.7.3.3

Volumieke massa

Artikel 18, tweede lid, onderdeel c, van de wet geeft aan dat voor het storten van afvalstoffen met een volumieke massa van meer dan 1100 het lage tarief geldt. Tot het criterium van volumieke massa is gekomen omdat naar verwachting deze afvalstoffen alle onbrandbaar zijn, waardoor het lage tarief gerechtvaardigd is. De volumieke massa van de aangevoerde afvalstoffen wordt bepaald door het gewicht van de afvalstoffen te delen door het met het registratienummer van de container, kipwagen of het vaartuig corresponderende volume. Op grond van artikel 18, vierde lid, van de wet zijn voorwaarden gesteld aan de toepassing van het lage tarief. Daartoe is in artikel 5a van het uitvoeringsbesluit aangeven, dat het lage tarief voor afvalstoffen met een volumieke massa van meer dan 1100 kilogram per kubieke meter slechts toepassing vindt indien voldaan wordt aan een aantal voorwaarden die zijn vermeld in de artikelen 5b tot en met 5e van het uitvoeringsbesluit. De regeling van de volumieke massa is per 1 januari 2000 ingevoerd. Met de in 2000 opgedane ervaringen, de gesignaleerde knelpunten en oplossingen daarvoor, is per 1 januari 2001 in het uitvoeringsbesluit rekening gehouden. De toepassing van het criterium volumieke massa dient in de praktijk eenvoudig uitvoerbaar en handhaafbaar te zijn. Een ieder dient te weten waaraan zich te houden en een extra belasting voor de stortplaatsbeheerder met discussies tussen hem en de aanbieder van de afvalstoffen over het wel of niet juist berekenen van de volumieke massa dient te worden voorkomen. De bepalingen in de artikelen 5a en 5b van het uitvoeringsbesluit per 1 januari 2001 komen in de plaats van de bepalingen in artikel 5a van de uitvoeringsregeling. Artikel 5a van de uitvoeringsregeling geldt dus alleen voor 2000. 6.7.3.3.1

Volumieke massa - voorwaarden in 2000

In 2000 waren in de toen geldende tekst van artikel 5a van de uitvoeringsregeling de volgende voorwaarden voor de toepassing van het verlaagde tarief gesteld: - De afvalstoffen zijn aangeboden in een container, kipwagen of vaartuig met een uniek registratienummer en bekende inhoud in kubieke meters; - De aanbieder van afvalstoffen aan de houder van een afvalverwerkingsinrichting een ondertekende verklaring geeft waarin het registratienummer en de bijbehorende inhoud van de door hem gebruikte containers, kipwagens of vaartuigen zijn opgenomen; - De administratie van de houder van een afvalverwerkinginrichting zodanig is ingericht dat daarin op overzichtelijke wijze de gegevens zijn opgenomen met betrekking tot de volumieke massa per partij afval, het registratienummer van de



75

container, kipwagen of het vaartuig waarmee de afvalstoffen aan de inrichting zijn aangeboden per partij afval en de verklaringen van de aanbieders van afvalstoffen. In beginsel zou in 2000 controle op de volumieke massa plaatsvinden doordat de containers waarin het afval wordt aangevoerd, geijkt moeten zijn en moeten zijn voorzien van een uniek registratienummer en gewaarmerkte volumeaanduiding. Afvalstoffen die worden aangevoerd in containers die niet zijn voorzien van een uniek registratienummer worden aangemerkt als afvalstoffen met een volumieke massa van minder dan 1100 kg/m³. In een algemene maatregel van bestuur zouden nadere voorwaarden worden gesteld aan het gebruik van (geijkte) containers. In afwachting daarvan is in artikel 5a van de uitvoeringsregeling een regeling getroffen met betrekking tot containers. Op grond daarvan mogen de eigenaren zelf - in afwachting van de definitieve regeling - het volume van de container opmeten en het (door de stortplaats af te geven) voorlopig registratienummer vermelden op een zelf te vervaardigen volumeplaat. De stortplaatsen geven het voorlopige registratienummer af. In dit voorlopige registratienummer moet herkenbaar zijn welke stortplaats het nummer heeft afgegeven. De stortplaatsen leggen een register aan waarin het registratienummer, het volume, de eigenaar en eventuele andere kenmerken van de container zijn vastgelegd. In 2001 is de tijdelijke regeling vervangen door de bepalingen in het uitvoeringsbesluit. In plaats van voorwaarden met betrekking tot het ijken van containers zijn in het uitvoeringsbesluit voorwaarden opgenomen voor het bepalen van de inhoud van containers e.d. 6.7.3.3.2

Artikel 5b van het uitvoeringsbesluit – niet geperst aanleveren

In 2000 was er nog geen beperking met betrekking tot het persen opgenomen. In de praktijk is gebleken, dat in de handel perscontainers verkrijgbaar zijn waarmee afvalstoffen, die eigenlijk op basis van hun gewicht (en aard van de stof) onder het hoge tarief zouden moeten vallen, zodanig in een container kunnen worden samengeperst, dat de volumieke massa boven de 1100 kg per kubieke meter komt. Letterlijke toepassing van de wet betekent dat op de aldus aan de inrichting ter definitieve verwijdering aangeboden afvalstoffen, het lage tarief van toepassing is. Deze situatie is aanleiding geweest is om per 1 januari 2001 de wetgeving op dit punt aan te scherpen. In artikel 5b van het uitvoeringsbesluit is per 1 januari 2001 de bepaling opgenomen dat voor de toepassing van het tarief als bedoeld in artikel 18, tweede lid, van de wet het niet is toegestaan om afvalstoffen te persen. Het is niet de bedoeling dat de volumieke massa van afvalstoffen door bewuste ingrepen van menselijk handelen, zoals door middel van persen, verdichten of vermenging met zware materialen, wordt verhoogd tot boven de grens van 1100 welke is vermeld in artikel 18, tweede lid, onderdeel c, van de wet. Ook is gebleken dat het mogelijk is bepaalde afvalstoffen die verbrandbaar zijn en dus onder het hoge tarief zouden moeten vallen, onder druk zodanig samen te persen dat het volume afneemt waardoor zij per kubieke meter zwaarder zijn dan 1100 kg. Na het passeren van de weegbrug wordt deze druk opgeheven en nemen deze stoffen weer het oorspronkelijke volume aan. Dit is niet de bedoeling. Door deze bepaling op te nemen wordt het persen of verdichten uitgesloten. Hoewel het woord "verdichten" doorgaans alleen wordt gebruikt voor het dichter maken van dampen en gassen, is bij het gebruik van deze term naar het oordeel


76


van het Gerechtshof het aantrillen (mede) beoogd. Volgens het hof is het de bedoeling van de wetgever, dat voor de bepaling van het toepasselijke tarief van de ASB uit moet worden gegaan van de situatie zoals die tijdens het wegen is zonder dat een "bewuste ingreep van menselijk handelen" tot verhoging van de volumieke massa leidt of heeft geleid. Die opvatting leidt er bovendien toe dat aantrillen, wat hetzelfde resultaat heeft als persen in een perscontainer, ook op gelijke wijze wordt behandeld. 6.7.3.3.3

Artikel 5c en 5d, van het uitvoeringsbesluit – voorwaarden lage tarief

In de artikelen 5c en 5d van het uitvoeringsbesluit zijn per 1 januari 2001 de volgende voorwaarden opgenomen: - De afvalstoffen worden aangevoerd in een container, een kipwagen, een vaartuig of in een big bag waarvan de inhoud in kubieke meters bekend is. - De inhoud van een container, van de laadbak van een kipwagen of van het laadruim van een vaartuig wordt tot op één decimaal nauwkeurig berekend in kubieke meters door de aan de binnenzijde gemeten lengte van de container, de laadbak onderscheidenlijk het laadruim te vermenigvuldigden met de breedte of de hoogte ervan, met dien verstande dat indien de lengte, de breedte of de hoogte niet overal gelijk is, steeds de grootste maat in aanmerking wordt genomen. - Het volume van containers, laadbakken van kipwagens of laadruimen van schepen dient te worden aangegeven in een op één decimaal afgerond getal. Het bepalen van het volume in kubieke meters (m³) geschiedt door aan de binnenzijde van de container, de laadbak of het laadruim de opgemeten lengte, breedte en hoogte met elkaar te vermenigvuldigen. Indien de lengte, breedte of hoogte niet overal gelijk is, dient steeds de grootste maat in aanmerking te worden genomen. Decimalen tot en met 0,500 worden afgerond naar beneden, decimalen vanaf 0,501 worden afgerond naar boven. De producent van deze transportmiddelen kan het volume al bij de productie op een nagelvast aangebrachte plaat aangeven. - De inhoud van een container, de laadbak van een kipwagen of het laadruim van een vaartuig is op een nagelvast aangebrachte plaat aan de linker- en rechterbuitenzijde van de container, de laadbak of het laadruim vermeld. - De inhoud en het unieke registratienummer worden in zwarte cijfers en letters van ten minste 15 centimeter hoogte aangebracht op een gele achtergrond. - De grootte van deze plaat dient zodanig te zijn dat het volume en het registratienummer daarop kunnen worden aangebracht in letters of cijfers met een hoogte van ten minste 15 centimeter. De letters of cijfers dienen te zijn aangebracht in zwart op een gele achtergrond. Op de plaat is tevens het voor de container, de kipwagen of het vaartuig unieke registratienummer aangebracht. - De inhoud van een big bag is duidelijk leesbaar en op een eenvoudig waarneembare plaats in de zijwanden van de big bag in cijfers en letters van ten minste 20 centimeter hoogte en in een contrasterende kleur in het weefsel ingeweven of aangebracht. - Ten aanzien van het bepalen van de inhoud van big bags is een nadere regelgeving opgenomen, aangezien de inhoud hiervan over het algemeen



77

bekend is. De inhoud dient in een decimaal achter de komma door de producent te zijn ingeweven of nadien te zijn aangebracht. De in de big bag ingeweven of aangebrachte volumeaanduiding dient zich op twee aangrenzende zijvlakken te bevinden. De cijfers, waarmee het volume wordt aangegeven, dienen ten minste 20 centimeter hoog te zijn en duidelijk af te steken tegen het weefsel van de big bag. - De afvalstoffen worden aangevoerd op zodanige wijze dat zij binnen de begrenzingen van de container, de laadbak, het laadruim of de big bag blijven. Deze bepaling dient er toe om duidelijk te maken dat het transportmiddel waarmee de afvalstoffen worden aangevoerd op een normale wijze beladen dient te zijn. Dit betekent dat het volume van het transportmiddel niet kunstmatig wordt vergroot door het plaatsen van schotten langs de wanden of dat de container, de laadbak, het laadruim of de big bag zodanig met afvalstoffen worden beladen dat deze boven de bovenzijde van de container, laadbak, laadruim of big bag uitsteken. - Voor de bepaling van het verschuldigde tarief van de ASB over aangevoerde afvalstoffen wordt te allen tijde de inhoud toegepast die op de plaat is vermeld, onderscheidenlijk die op de big bag is aangebracht. - De administratie van de houder van de inrichting is zodanig ingericht dat daarin op overzichtelijke wijze is opgenomen of en op welke wijze aan de voorwaarden al dan niet wordt voldaan. - De houder van de inrichting dient in zijn administratie onder andere bij te houden in hoeverre en op welke wijze al dan niet wordt voldaan aan de voorwaarden inzake belading. - De aanbieder van de afvalstoffen overhandigt aan de houder van de inrichting voorafgaande aan de aanvoer een lijst van de door hem gebruikte containers, kipwagens of vaartuigen met hun inhoud en registratienummer. - De aanbieder van afvalstoffen in big bags stelt voorafgaand aan de aanvoer van de afvalstoffen de houder van de inrichting in kennis van de aanvoer van afvalstoffen in big bags en geeft daarbij aan het aantal big bags en de inhoud per big bag. Het is niet noodzakelijk dat alle in Nederland gebruikte transportmiddelen worden voorzien van een volumeaanduiding. Om gebruik te kunnen maken van het lage tarief dienen alleen die containers, laadbakken, laadruimen of big bags van een volumeaanduiding te worden voorzien, die worden gebruikt voor de aanvoer van de desbetreffende afvalstoffen. De volumeaanduiding kan door de fabrikant van het transportmiddel tijdens de fabricage worden aangebracht. De gebruiker van het transportmiddel zal, indien de container, de kipwagen of het vaartuig wordt gebruikt voor het vervoer van afvalstoffen die op basis van de volumieke massa worden beoordeeld, daarop een eigen specifiek en uniek registratienummer dienen aan te brengen. Het is overigens al gebruikelijk dat de containers e.d. van een eigen nummer zijn voorzien ten behoeve van de bedrijfsvoering. De houder van de inrichting voert in zijn administratie het unieke nummer en het volume in. De vastlegging van de inhoud op een transportmiddel met een uniek registratienummer maakt dat niet elke keer wanneer afvalstoffen worden aangeboden met het desbetreffende transportmiddel, de inhoud opnieuw behoeft te worden vastgesteld. Indien bij controle onjuiste gegevens


78


worden geconstateerd is en blijft de aanbieder van de afvalstoffen daarvoor verantwoordelijk. 6.7.3.3.4

Artikel 5e van het uitvoeringsbesluit

In artikel 5e van het uitvoeringsbesluit is per 1 januari 2001 aangegeven, dat voor het bepalen van de volumieke massa te allen tijde uit wordt gegaan van het volume zoals dat op de container, de laadbak van de kipwagen, het laadruim of de big bag is vermeld. Hiermee worden discussies over een mogelijk onjuist gehanteerd vulpercentage voorkomen en wordt tevens vermeden dat afvalstoffen worden aangevoerd in half gevulde containers, laadbakken, laadruimen of big bags. Er wordt steeds vanuit gegaan dat de container vol geladen is. Er vindt geen correctie plaats als dat niet het geval is. De basis van de regeling is immers dat de volumieke massa van de aangevoerde afvalstoffen wordt bepaald door het gewicht van de afvalstoffen te delen door het met het registratienummer van de container, kipwagen of vaartuig corresponderende volume (artikel 5a, tweede lid, van de uitvoeringsregeling, zie onderdeel Maatstaf van heffing). Oorspronkelijk was ook voorzien in het voorschrijven van gesloten containers, maar op verzoek van de branche is deze eis komen te vervallen omdat de meeste containers die in gebruik zijn, daar niet aan voldoen. 6.7.3.4

Reinigbare baggerspecie

Met ingang van 1 januari 2002 is het storten van reinigbare baggerspecie aan de heffing van de ASB onderworpen. Door baggerspecie expliciet te noemen in het tweede lid van artikel 18 van de wet is geregeld dat voor niet vrijgestelde baggerspecie het lage tarief van toepassing is. De volumieke massa van baggerspecie varieert van 1200 tot 2000 kilogram per kubieke meter en is met name afhankelijk van het watergehalte, het organisch stofgehalte en de mate van verdichting. Wanneer het gestort zou worden in die hoedanigheid zou daarop het lage tarief van toepassing zijn. Het is bij baggerspecie zoals die uiteindelijk wordt gestort, niet mogelijk de volumieke massa op de wettelijk voorgeschreven wijze vast te stellen. Dit wordt veroorzaakt door de wijze van storten (veelal per pijp) en door de omstandigheid dat er in bepaalde gevallen water wordt toegevoegd tijdens het baggerproces of om transport mogelijk te maken. Dit water wordt niet gestort, maar wordt als retourwater uit het depot geloosd. Met name het storten per pijpleiding laat niet toe om de volumieke massa vast te stellen en derhalve zou zonder nadere regeling het lage tarief niet van toepassing zijn. Voorkomen moet worden dat de wijze van storten van baggerspecie bepalend wordt voor het toe te passen tarief. Door baggerspecie expliciet te noemen in het tweede lid van artikel 18 van de wet wordt geregeld dat voor niet vrijgestelde baggerspecie, ongeacht de wijze van aanvoer, het lage tarief van toepassing is. In verband hiermee is in artikel 5, tweede lid, van de uitvoeringsregeling een rekenmethode vastgelegd waarbij de aan het baggerdepot aangeboden hoeveelheid vloeibare baggerspecie wordt omgerekend naar steekvast, ofwel naar de verschijningsvorm van de specie in de bodem voordat de specie is gebaggerd (zie het onderdeel Maatstaf van heffing baggerspecie). 6.7.3.5

Aangewezen afvalstoffen: monostromen

Op grond van artikel 18, tweede lid, onderdeel e, van de wet geldt het verlaagde tarief voor afvalstoffen die bij ministeriële regeling zijn aangewezen (zogenoemde monostromen). Het gaat hierbij om afvalstoffen die niet brandbaar



79

zijn, die niet kunnen worden hergebruikt en die niet vermengd zijn met andere afvalstoffen. Voorts is de afkomst van de afvalstoffen traceerbaar omdat zij rechtstreeks van de producent afkomstig zijn en onder een apart administratienummer worden aangeboden. Het gaat in deze vangnetbepaling bijvoorbeeld om stoffen die – als gevolg van de vorm waarin zij bij de stortplaats worden aangeboden – niet kunnen voldoen aan het vereiste dat de volumieke massa groter is dan 1100 kg. Dit kan gebeuren op grond van vervoersvoorschriften (de container mag met het oog op de verkeersveiligheid niet volgeladen worden) of omdat door de vorm van de afvalstoffen het niet mogelijk is het volume van de container optimaal te benutten. Het gaat bij deze partijen om monostromen die bij ministeriële regeling van onze ministers zijn aangemerkt als niet herbruikbaar en niet brandbaar. In de uitvoeringsregeling zijn nadere voorwaarden met betrekking tot certificering en controle van de aangeboden afvalstoffen gesteld. De in de uitvoeringsregeling opgenomen stoffen worden regelmatig opnieuw getoetst met het oog op technische ontwikkelingen die in de toekomst hergebruik mogelijk maken. Met ingang van 1 januari 2001 zijn in artikel 5c van de uitvoeringsregeling aangewezen: - residuen afkomstig van vertical technology (VERTEC) voor het reinigen van zuiveringsslib en - residuen afkomstig van installaties voor het verbranden van specifiek ziekenhuisafval (als bedoeld in het Baga). Per 1 januari 2002 is een nieuwe categorie afvalstoffen toegevoegd, namelijk: - regeneratiezandstof dat vrijkomt bij het stralen van voorwerpen of bij het vervaardigen van zandvormen in het productieproces van aluminium- en ijzergieterijen. Op grond van artikel 5ab van de uitvoeringsregeling is het verlaagde tarief slechts van toepassing indien de aanbieder van de afvalstoffen aan de houder van een inrichting een ondertekende verklaring afgeeft waarin wordt aangegeven de hoeveelheid aangeboden afvalstoffen en het productieproces waarvan de afvalstoffen afkomstig zijn. Indien de afvalstoffen niet worden aangeboden door de producent, wordt de verklaring zowel door de producent als door de vervoerder ondertekend. In gevolge artikel 5b, eerste lid, van de uitvoeringsregeling dient de administratie van de houder van de inrichting zodanig te zijn ingericht dat daarin op overzichtelijke wijze de gegevens zijn opgenomen met betrekking tot: a. de aanbieders van de aangeboden partij afvalstoffen; b. het gewicht per partij afval; c. de verklaring. 6.7.3.6

Tarief asbest

Tot 1 januari 2002 bedraagt het tarief voor afzonderlijk aan een inrichting afgegeven asbest in gevolge het bepaalde in artikel 18, derde lid, van de wet nihil. Met ingang die datum wordt asbest belast overeenkomstig de normale regeling. Dit houdt in dat indien asbest wordt aangemerkt als een gevaarlijke afvalstof als bedoeld in artikel 1.1, eerste lid, van de wet milieubeheer, het lage tarief van de ASB van toepassing is. Voor de kwalificatie “gevaarlijke afvalstof” verwijst de wet milieubeheer met ingang van 8 mei 2002 naar de Eural. In de Eural is geregeld welke afvalstoffen als gevaarlijke afvalstof kwalificeren. Voor 8 mei 2002 vindt het Baga toepassing om te bezien of bepaalde afvalstoffen als gevaarlijk afval kwalificeren. Bepaalde asbesthoudende


80


afvalstoffen worden in het Baga niet als gevaarlijk aangemerkt, maar in de Eural wel. Het was de bedoeling van de wetgever dat deze stoffen onmiddellijk na het vervallen van het nihiltarief voor asbest, dus met ingang van 1 januari 2002, zouden gaan vallen onder het lage tarief dat geldt voor gevaarlijke afvalstoffen. Door de uitgestelde inwerkingtreding van de Eural zouden deze afvalstoffen echter onbedoeld tijdelijk onder het hoge tarief komen te vallen. Teneinde deze tijdelijke tariefsverhoging – die zich bij andere afvalstoffen niet voordoet – te voorkomen wordt goedgekeurd, dat op asbesthoudende afvalstoffen die vanaf de inwerkingtreding van de Eural worden aangemerkt als gevaarlijke afvalstoffen reeds vanaf 1 januari 2002 het lage tarief voor gevaarlijk afval bedoeld in artikel 18, tweede lid, onderdeel b, van de wet wordt toegepast. In de periode 1 januari 1998 tot 1 januari 2002 bedraagt het tarief voor afzonderlijk aan een inrichting afgegeven asbest nihil. Het nihiltarief voor asbest draagt er in deze periode aan bij, dat de kosten van een verantwoorde verwijdering zo laag mogelijk zijn. (Onder verantwoorde verwijdering wordt verstaan het storten van bij sloop of ontmanteling vrijgekomen asbest op stortplaatsen. Hergebruik is (nog) niet mogelijk, evenmin als verbranding. De technieken waarbij asbest wordt omgezet van een schadelijk product in een volstrekt inert product, zijn in ontwikkeling.) Voor de toepassing van het nihiltarief op asbest is vereist dat het asbest afzonderlijk wordt aangeboden. Op grond van het Asbest-verwijderingsbesluit in samenhang met het Asbestbesluit Arbeidsomstandighedenwet, waarin voorschriften zijn gegeven met betrekking tot as best bij de bedrijfsmatige sloop van gebouwen en bij de verwijdering uit objecten, moet het bij die handelingen vrijgekomen asbest van de lucht afgesloten verpakt en voorzien van een etiket worden aangeboden aan de inrichting waar het asbest wordt gestort. Bij het merendeel van de stortplaatsen is vooraanmelding verplicht. De houders van de stortplaatsen zijn op grond van de aan hen verleende vergunning gehouden het asbest zodanig te storten dat geen emissie van asbestdeeltjes kan plaatsvinden. 6.7.3.7

Verhoogd tarief brandbaar afval (1 januari 1998 tot 1 januari 2000)

Voor brandbare afvalstoffen geldt gedurende periode 1 januari 1998 tot 1 januari 2000 een verhoogd tarief. Voor brandbaar afval geldt in principe een stortverbod. Ondanks dit stortverbod is het in bepaalde omstandigheden onvermijdbaar dat er toch moet worden overgegaan tot storten. In die gevallen worden door de verhoging van het tarief de kosten van het storten van brandbare afvalstoffen meer in overeenstemming gebracht met de kosten van het verbranden van dit afval. Met betrekking tot de uitvoeringsaspecten van een verhoging van de ASB voor een deel van de afvalstroom is het van belang dat een goed onderscheid kan worden gemaakt tussen het afval dat wel hoog wordt belast (het brandbare afval) en het afval dat niet hoog wordt belast (het niet-brandbare afval). Om dit te bereiken is aangesloten bij die categorieën van het Bssa die als brandbaar kunnen worden aangemerkt. Het betreft hier onder andere de volgende categorieën: papier of karton (categorie 9), groente-, fruit- of tuinafval (categorie 10), houtafval (categorie 22), huishoudelijke afvalstoffen (categorie 30) en kantoor- winkel- of dienstenafval (categorie 31).



81

De stortplaatshouder zal moeten uitmaken of het hoge tarief van toepassing is. De Belastingdienst zal de opgave van de stortplaatshouder met betrekking tot de hoeveelheden die tegen het hoge tarief belast moeten worden, controleren door vergelijking van deze gegevens met de gegevens die aanwezig zijn in het kader van de regeling op grond waarvan het storten van brandbare afvalstoffen mogelijk is. Het storten van dit afval is alleen mogelijk op een stortplaats die een vergunning heeft om het desbetreffende afval te accepteren en die voor een bepaalde hoeveelheid gedurende een bepaalde periode toestemming heeft van de provincie om deze afvalstoffen in ontvangst te nemen. De provincie kan deze toestemming alleen verlenen, indien de Minister van VROM heeft verklaard dat er voor het desbetreffende afval geen andere verwijderingsmogelijkheden dan storten voorhanden zijn. De Minister van VROM baseert het afgeven van deze verklaring op het Verdeelplan overschot brandbaar afval, dat jaarlijks door het Afval Overleg Orgaan wordt vastgesteld en zo nodig periodiek wordt bijgesteld. De verklaring van de Minister van VROM verplicht de provincie maandelijks een opgave te doen van de hoeveelheden afval die met deze verklaring zijn gestort en op welke stortplaatsen dat heeft plaatsgevonden. Dit systeem van toestemming en verklaring maakt dat de Belastingdienst kan controleren of de aangegeven hoeveelheden die belast zijn naar het verhoogde tarief van de ASB, in overeenstemming zijn met de door de Minister van VROM gecontroleerde afvalstromen. Voor de toepassing van het verhoogde tarief worden als brandbare afvalstoffen aangemerkt de categorieën afvalstoffen, genoemd in artikel 1, eerste lid, onder 5, 6, 7, 8, 9, 10, 13, 14, 15, 17, 22 en 25 tot en met 32, van het Bssa, voor zover dit besluit in werking is getreden. Het betreft de categorieën: 5. oliefilters; 6. gevaarlijke afvalstoffen als aangewezen in het Baga, bijlage I, proces 46 (afvalstoffen uit de gezondheidszorg); 7. verpakkingen en chemicaliën; 9. papier of karton; 10. groente-, fruit,- en tuinafval; 13. kunststofafval dat vrijkomt in de vorm van procesafval, productie-afval of productafval, afkomstig van de rubber- en kunststofverwerkende industrie; 14. a. kunststofafval, afkomstig van toepassing van folies in landbouw; 14. b. kunststofafval, afkomstig van toepassing van folies in tuinbouw; 15. banden, afkomstig van motorrijtuigen en aanhangwagens als bedoeld in artikel 1, van de Wegenverkeerswet 1994; 17. shredderafval, afkomstig van de verwerking van afvalstoffen, behorende tot de categorieën 11 of 16; 22. houtafval; 25. plantaardig afval, afkomstig van land- of tuinbouw; 26. veilingafval; 27. marktafval; 28. plantsoen- of groenafval 29. drijfafval; 30. a. huishoudelijke afvalstoffen; 30. b. deelstromen, afkomstig van het scheiden of sorteren van huishoudelijke afvalstoffen; 30. c. residuen, afkomstig van het bewerken, anders dan door middel van scheiden of sorteren, of verwerken van deelstromen als bedoeld onder 30b; 31. a. kantoor-, winkelof dienstenafval; 31. b. deelstromen, afkomstig van het scheiden of sorteren van kantoor-, winkelof dienstenafval;


82


31. c. residuen, afkomstig van het bewerken, anders dan door middel van scheiden of sorteren, of verwerken van deelstromen als bedoeld onder 31b; 32. a. industrieel afval, dat naar aard of samenstelling overeenkomt met categorie 31, onder a; 32. b. deelstromen, afkomstig van het scheiden of sorteren van industrieel afval als bedoeld onder 32a; 32. c. residuen, afkomstig van het bewerken, anders dan door middel van scheiden of sorteren, of verwerken van deelstromen als bedoeld onder 32b. In de uitvoeringspraktijk wordt door de stortplaatsbeheerder niet gewerkt met de codes van het Bssa, maar met de afvalstofcodes volgens de provinciale milieuverordening/landelijk meldpunt afvalstoffen (LMA). Daarom is vastgesteld welke afvalstofcodes volgens de LMA corresponderen met de genoemde codes van het Bssa. 6.7.3.7.1

Bssa categorie 5 6 7 8 9 10 13 14 15 17 22 25 26

27 28 29 30/30a 30b 31/31a 31b 32/32a 32b

Afvalcodes brandbaar afval periode 1 januari 1998 tot 1 mei 1999 Afvalstofcode LMA 03.06.102 06.24.101 12.11.501; 12.11.502 12.11.501; 12.11.502; 12.15.301 12.10. xxx; 14.42.121 12.15.501; 13.31.105; 13.31.106 stortverbod niet inwerking getreden (Stb. 1997, 665) 12.11.503; 12.11.504 12.12.202; 12.12.203; 12.12.204 stortverbod niet inwerking getreden (Stb. 1997, 665) 12.15. xxx; 14.15. xxx stortverbod niet inwerking getreden (Stb. 1997, 665) 13.31.102; overig veilingafval, zijnde kratten, pallets of verpakkingsmateriaal vallen onder de categorieën 8, 22 en/of 31 11.01.600 12.15.501; 13.31.104 15.61.305 11.01.201; 11.01.210; 11.01.299; 11.01.999; 12.26.5xx; 12.26.999; 14.43.2xx 11.01.202; 11.01.204 11.01.3xx; 11.01.4xx; 11.01.799; 11.01.999; 12.11.599; 12.15.301; 13.31.116 11.01.701; 11.01.703 11.01.301; 11.01.351; 11.01.352; 11.01.799; 11.01.999 11.01.701; 11.01.703

De achtervoeging xxx of xx in een code betekent dat alle codes waarvoor x een willekeurig cijfer is in te vullen onder de aangegeven categorie vallen. Voor mengpartijen waarin zich brandbare afvalstoffen bevinden die behoren tot een categorie waarvoor een stortverbod geldt, geldt dat de hele partij onder het stortverbod valt en moet worden geregistreerd onder een bij de brandbare afvalstof behorende afvalstoffencode.



83

Categorie 19 zal ook voor niet-herbruikbaar brandbaar bouwen sloopafval in werking treden. Omdat de brandbare fracties van bouwen sloopafval al onder een van de andere genoemde categorieën zijn vermeld, zijn de afvalstoffencodes al vermeld in het overzicht van de codes. Het betreft met name 12.15.401; 12.15.402 en 12.15.403. 6.7.3.7.2

Afvalcodes brandbaar afval periode 1 mei 1999 tot 1 januari 2000

Met ingang van 1 mei 1999 is de afvalcode lijstaangepast. Met name de brandbare categoriën 30a en 31a van het Bssa zijn aangepast voor de afvalstoffen die kunnen vrijkomen als huishoudelijk afval of als kantoor-, winkel- en dienstenafval. Voor enkele van deze afvalstoffen, zoals bij voorbeeld tapijtresten (12.14.406 en 14.42.111), geldt dat zij ook als productieafval, waarvoor (nog) geen stortverbod geldt, kunnen ontstaan. Desondanks wordt aan de vermelde afvalstofcodes het hoge tarief gekoppeld. Een stortplaatsbeheerder die kan aantonen (aan de hand van boeken en bescheiden) dat een afvalstroom, met een van de vermelde afvalcodes, productieafval betreft waarvoor geen stortverbod geldt, kan voor die partij het lage tarief in rekening brengen. Bssa categorie 5 6 7 8 9 10 13 14 15 17 22 25 26

27 28 29 30/30a

30b 31/31a

31b

Afvalstofcode LMA 03.06.102 06.24.101 12.11.501; 12.11.502 12.11.501; 12.11.502; 12.15.301 12.10.xxx; 14.42.121 12.15.501; 13.31.105; 13.31.106 stortverbod niet inwerking getreden (Stb. 1997, 665) 12.11.503; 12.11.504 12.12.202; 12.12.203; 12.12.204 stortverbod niet inwerking getreden (Stb. 1997, 665) 12.15.xxx; 14.15.xxx stortverbod niet inwerking getreden (Stb. 1997, 665) 13.31.102; overig veilingafval, zijnde kratten, pallets of verpakkingsmateriaal vallen onder de categorieën 8, 22 en/of 31 11.01.600 12.15.501; 13.31.104 15.61.305 11.01.201; 11.01.210; 11.01.299; 11.01.999; 12.10.299; 12.10.399; 12.14.105; 12.14.106; 12.14.199; 12.14.406; 12.14.432; 12.15.501; 12.15.599; 12.26.5xx; 12.26.999; 14.42.111; 14.43.2xx (m.u.v. 14.43.202) 11.01.202; 11.01.204 11.01.3xx; 11.01.4xx; 11.01.799; 11.01.999; 12.10.299; 12.10.399; 12.11.5xx; 12.14.406; 12.14.432; 12.15.599; 12.15.301; 12.26.501; 12.26.503; 13.31.116; 14.42.111 11.01.701; 11.01.703


84


32/32a 32b

11.01.301; 11.01.351; 11.01.352; 11.01.799; 11.01.999 11.01.701; 11.01.703

De achtervoeging xxx of xx in een code betekent dat alle codes waarvoor x een willekeurig cijfer is in te vullen onder de aangegeven categorie vallen. Voor mengpartijen waarin zich brandbare afvalstoffen bevinden die behoren tot een categorie waarvoor een stortverbod geldt, geldt dat de hele partij onder het stortverbod valt en moet worden geregistreerd onder een bij de brandbare afvalstof behorende afvalstoffencode. Categorie 19 zal ook voor niet-herbruikbaar brandbaar bouwen sloopafval in werking treden. Omdat de brandbare fracties van bouwen sloopafval al onder een van de andere genoemde categorieën zijn vermeld, zijn de afvalstoffencodes al vermeld in het overzicht van de codes. Het betreft met name 12.15.401; 12.15.402 en 12.15.403. 6.7.3.8

Zeefractie; uitzondering verhoogd tarief brandbaar afval (1998 – 1999)(vervallen)

Met betrekking tot de categorieën afvalstoffen genoemd in artikel 1, eerste lid, onder 30, onderdeel b, 31, onderdeel b, en 32, onderdeel b, van het Bssa geldt voor de zeeffractie die ontstaat bij de afscheiding van de hoogcalorische fractie, indien de hoogcalorische fractie volledig wordt verbrand binnen de inrichting waarin zij is ontstaan, tot 1 januari 2000 het lage storttarief Het gaat hierbij om de zogenoemde zeeffractie van scheidingsinstallaties die zijn gekoppeld aan een verbrandingsoven voor «refuse derived fuel» (RDF). De zeeffractie is de fractie die resteert na het afscheiden van de herbruikbare fractie en de hoogcalorische fractie (het RDF). De zeeffractie, ook wel aangeduid als organische doorval, is aan te merken als brandbaar afval. Het maken van een (tijdelijke) uitzondering voor deze zeeffractie sluit aan bij de afspraken die gemaakt zijn in het Tienjarenprogramma Afval 1992-2002. In dat programma is namelijk voorzien in een tijdelijke ontheffing van het stortverbod voor deze stof. 6.8 6.8.1

Teruggaaf Teruggaaf in/uitmethode (met ingang van 1 januari 2000)

De in/uitmethode is per 1 januari 2000 in de plaats gekomen van de tot dan geldende regeling van het verhoudingsgetal. Eerder uitgevoerde evaluatieonderzoeken hadden uitgewezen dat het bedrijfsleven daar geen gebruik van maakte. Hantering van het verhoudingsgetal dat op verzoek vooraf door de inspecteur moest worden vastgesteld en betrekking had op alle activiteiten op een stortplaats werd te weinig pragmatisch en te weinig flexibel gevonden. Het bedrijfsleven prefereerde de in/uitmethode op grond waarvan alle stoffen bij de afgifte aan de inrichting worden belast, terwijl voor die stoffen die de inrichting weer verlaten met het oog op hergebruik elders, de ASB op verzoek weer wordt teruggegeven. Door opneming in artikel 18b van de wet wordt deze methode geformaliseerd. Volledigheidshalve wordt hier alvast gewezen op het feit dat aan de in/uitmethode nadelen kleven, die aanleiding zijn geweest voor een nader overleg met de branche om te komen tot de toepassing van een verhoudingsgetal per afvalstroom.



85

Deze in/uitmethode is opgenomen in artikel 18b van de wet. Artikel 18b, eerste lid, van de wet bepaalt dat de ASB op verzoek wordt teruggegeven voor stoffen, preparaten en andere producten die de inrichting, al dan niet na nuttige toepassing, verlaten. Uit de keuze voor de woorden ‘teruggaaf van belasting verleend’ is op te maken dat het moet gaan om ASB die eerst is betaald terzake van de afgifte van de stoffen, preparaten en andere producten aan de inrichting. De teruggaaf van de ASB wordt uitsluitend verleend aan degene die beschikt over een door de inspecteur afgegeven vergunning, waarin nadere voorwaarden kunnen worden gesteld ter vaststelling van de betrokken hoeveelheid stoffen, preparaten en andere producten terzake waarvan teruggaaf wordt gevraagd. In de vergunning kan de inspecteur nadere voorwaarden stellen met betrekking tot de administratie, het volgen van de afvalstromen, de gewichtsbepaling van de afvalstoffen, alsmede met betrekking tot de bescheiden die bij het verzoek om teruggaaf dienen te worden overgelegd. Voor de toepassing van de in/uitmethode kan de inspecteur per inrichting en per stof, preparaat of ander product een factor vaststellen waarmee het gewicht wordt vermenigvuldigd ten behoeve van de berekening van het terug te geven bedrag aan ASB. De wet voorziet niet in teruggaaf voor percolaat en stortgas dat de stortplaats weer verlaat, omdat het niet mogelijk is bij deze ‘producten’ een corresponderende partij afval aan te wijzen waarover ASB is voldaan. 6.8.1.1

Rekenregel

Om een mogelijk nadeel bij de combinatiebedrijven (inrichtingen waarbinnen afval wordt gestort en afval wordt bewerkt voor hergebruik) tegen te gaan, is voorzien in de zogenoemde in/uitmethode waarbij aan de inrichting op verzoek, teruggaaf van ASB wordt verleend voor de (bewerkte) afvalstoffen die de inrichting weer verlaten. Voor bewerkingen die gepaard gaan met gewichtsverlies (verdamping, afbraak) wordt voorzien in een compensatie hiervan door middel van een rekenregel. De stoffen en preparaten kunnen na het moment van afgifte een bewerking of een verwerking hebben ondergaan. Na een bewerking zien de stoffen er wellicht anders uit, maar zijn qua samenstelling niet veranderd. Te denken is aan bouwen sloopafval waarvan de stenen verpulverd zijn en het hout gesorteerd en geschaafd tot herbruikbare planken. Wanneer de stoffen een verwerking hebben ondergaan, is een nieuw product ontstaan en is niet altijd duidelijk welk deel van de ASB drukt op de weer uitgevoerde stoffen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij compost uit GFT-afval. De term “verwerken” wordt gereserveerd voor de situatie dat een stof, preparaat of ander product opgaat in een nieuw product, bijvoorbeeld GFT-afval dat wordt verwerkt tot compost. Dit is weer anders dan bij het “bewerken” van een stof, preparaat of ander product. Dan wijzigt wel de uiterlijke verschijningsvorm, maar de fysieke samenstelling blijft ongewijzigd, zoals bij bouwen sloopafval dat na bewerking resulteert in houtsnippers en puingranulaat. De nadere specificering van de begrippen is nodig onder meer in verband met de in artikel 18b van de wet opgenomen in/uit-methode. 6.8.1.2

In/uitmethode (tot 1 januari 2000)

Op grond van de fictie in artikel 13, tweede lid, van de wet worden alle afvalstoffen die worden afgegeven aan de stortplaats geacht te zijn afgegeven ter verwerking, ook al staat van te voren vast dat bepaalde stoffen slechts tijdelijk zullen worden opgeslagen. Deze afvalstoffen dienen in de aangifte betrokken te worden. Naast de wettelijke mogelijkheid van het verhoudingsgetal (tot 1 januari 2000), kan een inrichting verzoeken om toepassing van de in/uit-


86


methode. Deze methode is buitenwettelijk geregeld. Bij toepassing van deze in/uit-methode kan de ASB verrekend worden in de aangifte ingeval deze stoffen na een be- of verwerkingsproces of na tijdelijke opslag de stortplaats weer verlaten teneinde nuttig te worden toegepast. Deze methode kan een financieringsnadeel opleveren voor de inrichting. Ook wordt onvoldoende rekening gehouden met het gewichtsverlies bij de be- en verwerkingactiviteiten. Per 1 januari 2000 is in artikel 18b, eerste en tweede lid, van de wet de huidige in-/uitmethode opgenomen. Hiervoor wordt verwezen naar het onderdeel Teruggaaf in-/uitmethode. 6.8.2 6.8.2.1

Verhoudingsgetal Specifiek verhoudingsgetal per stortplaats per afvalstroom (met ingang van 1 januari 2000)

De toepassing van het verhoudingsgetal is opgenomen in artikel 18b, derde en vierde lid, van de wet. Stortinrichtingen die naast stortactiviteiten ook be- en verwerkingsactiviteiten verrichten zijn door de in/uitmethode als bedoeld in artikel 18b, eerste en tweede lid, van de wet in het nadeel ten opzichte van gewone recyclingbedrijven. Dit uit zich met name in de voorfinanciering van de ASB. Om deze nadelige effecten zoveel mogelijk te op te heffen, staat als alternatief voor de in/uitmethode, voor belastingplichtigen die aan een aantal voorwaarden voldoen, de mogelijkheid open voor afvalstromen waarvan bekend is dat zij na bewerking of verwerking de inrichting weer geheel of gedeeltelijk verlaten, aangifte te doen op basis van een verhoudingsgetal. Het verhoudingsgetal geldt per afvalstroom en per bewerking en mag uitsluitend worden toegepast indien de inspecteur heeft ingestemd met een daartoe strekkend verzoek. Indien dat niet het geval is, of indien afwijzend wordt beslist omdat bijvoorbeeld de administratie naar het oordeel van de inspecteur niet aan de voorwaarden voldoet, kan de in/uitmethode van toepassing zijn. Hiervoor wordt verwezen naar onderdeel Teruggaaf in-/uitmethode. Het verhoudingsgetal is gebaseerd op de ervaringscijfers van de periode die voorafgaat aan de maand waarover aangifte moet worden gedaan en wordt aan het eind van het jaar gecorrigeerd voor de werkelijke cijfers. Dit is geregeld door het samenstel van regels in artikel 18b van de wet. Dit samenstel van regels maakt het mogelijk dat, ter vermindering van het financieringsnadeel, door middel van toepassing van een verhoudingsgetal op voorlopige wijze rekening wordt gehouden met de situatie waarin een deel van de afvalstoffen die de inrichting worden binnengebracht, deze – al dan niet na een bewerking te hebben ondergaan – weer verlaten. Na afloop van het kalenderjaar moet dan alsnog worden afgerekend. Met de verwijzing in het vierde lid van artikel 18b van de wet naar het eerste lid van dat artikel wordt geregeld dat, als onderdeel van de in/uit-methode, na afloop van het kalenderjaar herberekening plaatsvindt aan de hand van de werkelijke cijfers. Bij bepaalde discontinue productieprocessen kan de strikte toepassing van het verhoudingsgetal echter wel tot een zeker financieringsnadeel leiden, omdat bij de toepassing daarvan de herrekening op basis van de werkelijke cijfers moet plaatsvinden na afloop van het kalenderjaar. Bij deze productieprocessen zullen niet alle afvalstromen die in enig kalenderjaar in de heffing van de ASB zijn betrokken ook in datzelfde kalenderjaar de stortplaats weer verlaten in een andere verschijningsvorm of in de vorm van een ander product.



87

Gelet op het vorenstaande is goedgekeurd dat bij de vaststelling van de definitieve afrekening in voorkomend geval rekening wordt gehouden met de mogelijke vorming van voorraad op de stortplaats. In dat geval kan die afrekening worden verschoven naar het moment waarop de in enig jaar op de inrichting aangeboden en in de heffing van de ASB betrokken afvalstromen de inrichting in de een of andere vorm hebben verlaten. Rekeninghoudend met de feiten en omstandigheden zoals die zich in de praktijk zullen voordoen, levert de Belastingdienst met betrekking tot de toepassing van deze goedkeuring zoveel mogelijk maatwerk. Deze methode mag uitsluitend worden toegepast indien de inspecteur heeft ingestemd met een daartoe strekkend verzoek overeenkomstig artikel 6 van het uitvoeringsbesluit. Op grond van artikel 6 van de uitvoeringsregeling willigt de inspecteur het verzoek in indien hij heeft geconstateerd dat aan door hem aan de administratie en de interne controle op de stortplaats te stellen voorwaarden wordt voldaan. Deze voorwaarden zijn in bijlage 3 opgenomen. De inspecteur beslist op het verzoek bij een voor bezwaar vatbare beschikking Er is voorzien in een afrekenmoment voor belastingplichtige inrichtingen die tot en met 1999 de in-/uitmethode hebben toegepast en die met ingang van 1 januari 2000 zijn overgegaan naar de methode van het verhoudingsgetal. De situatie doet zich voor dat na 1 januari 2000 nog afvalstoffen binnen de inrichting in bewerking zijn waarover bij afgifte afvalstoffenbelasting is afgedragen, maar nog geen belasting terug is gekregen omdat de partij de inrichting nog niet heeft verlaten. Deze situatie doet zich met name voor ten aanzien van afvalstoffen die een langere bewerkingstijd hebben, zoals bijvoorbeeld grond. Indien voor die afvalstof een verhoudingsgetal is vastgesteld, kan met toepassing van dat verhoudingsgetal een teruggaaf worden verleend van de voor 1 januari 2000 belaste inname van die afvalstof die de inrichting nog niet hebben verlaten. Als afrekenmoment geldt dan 1 januari 2000. 6.8.2.2

Verhoudingsgetal tot 2000 (vervallen)

In de wet is de fictie opgenomen dat alle afvalstoffen geacht worden te zijn afgegeven voor eindverwerking. Dit kan tot op zekere hoogte anders zijn, omdat slechts een deel van deze afvalstoffen is bestemd om te worden gestort of verbrand. Met het oog hierop is geregeld dat de inspecteur, op verzoek van de belastingplichtige, een verhoudingsgetal kan vaststellen waarmee de totale aangeboden hoeveelheid niet-GFT-afvalstoffen wordt herleid tot de voor de ASB in aanmerking te nemen hoeveelheid. Deze regeling is per 1 januari 2000 vervangen door de in-/uitmethode en het verhoudingsgetal per specifieke afvalstroom. 6.8.2.3

Niet afgegeven voor eindverwerking (vervallen)

Verscheidene inrichtingen passen op de aan hen afgegeven afvalstoffen, andere dan GFT, een voorbehandeling toe. Dit geschiedt omdat aan hen ook afval wordt aangeboden dat zich leent voor scheiding tussen enerzijds te storten of te verbranden afvalstoffen en anderzijds materialen die geschikt zijn voor bewerking tot nuttig toepasbare producten. Ook vindt dit plaats om een vermindering van de hoeveelheid en het gewicht te bewerkstelligen. Bij het laatste kan het bij voorbeeld gaan om vergisten. Een voorbeeld van scheiding ten behoeve van hergebruik is het winnen van metalen uit het afval.


88


Een en ander heeft tot gevolg dat er een verschil kan optreden tussen de totale aan de inrichting aangeboden hoeveelheid niet-GFT-afvalstoffen en de hoeveelheid afvalstoffen die moet worden aangemerkt als afgegeven voor verwerking in de zin van de wet. Teneinde met het laatstgenoemde verschil rekening te houden en de regeling zo eenvoudig mogelijk uitvoerbaar te houden, is de grondslagbepaling in artikel 13, eerste lid, van de wet aangevuld. De aanvulling (in het tweede lid van dat artikel) betreft enerzijds het rechtsvermoeden dat de aan een inrichting afgegeven afvalstoffen – andere dan afzonderlijk aangeboden GFT – zijn afgegeven ter verwerking, anderzijds een regeling voor de gevallen waarin een afwijking daarvan gerechtvaardigd is, omdat niet alle aan de inrichting afgegeven niet-GFT-afvalstoffen zijn bestemd voor eindverwerking. 6.8.2.4

Verhoudingsgetal op verzoek (vervallen)

De inspecteur stelt op verzoek van de belastingplichtige een verhoudingsgetal vast waarmee de totale hoeveelheid afgegeven niet GFT-afvalstoffen voor de toepassing van de ASB herleid kan worden tot de in aanmerking te nemen hoeveelheid voor verwerking afgegeven afvalstoffen. Het verhoudingsgetal wordt vastgesteld voor die gevallen waarin de aan de inrichting voor eindverwerking afgegeven afvalstoffen niet volledig worden verwerkt, omdat er elementen uit worden teruggewonnen met het oog op hergebruik of omdat het gewicht van de afvalstoffen anderszins wordt gereduceerd (bijvoorbeeld door middel van op volume- of gewichtsreductie gericht vergisten). Het verhoudingsgetal wordt vastgesteld aan de hand van de administratie van de inrichting dan wel, indien deze onvoldoende aanknopingspunten biedt, op basis van adviezen en dergelijke van externe deskundigen. Aan onze minister is de bevoegdheid verschaft om nadere regels te stellen omtrent de wijze waarop de administratieverplichting door de afvalverwerkende inrichtingen moet worden nagekomen. De inspecteur neemt een beslissing op een dergelijk verzoek bij een voor bezwaar vatbare beschikking. Hij doet dit zo mogelijk binnen acht weken na ontvangst van het verzoek. Door deze opzet verkrijgt de belastingplichtige zo spoedig als mogelijk is zekerheid omtrent het standpunt van de fiscus ter zake. Mocht de belastingplichtige bezwaar tegen de beslissing van de inspecteur hebben, dan kan hij tegen de uitspraak van de inspecteur op dat bezwaar beroep instellen bij de belastingrechter. 6.8.2.5

Bepaling verhoudingsgetal (vervallen)

In de praktijk zijn er twee elementen van belang voor de bepaling van het verhoudingsgetal. Het ene element heeft betrekking op hergebruik/nuttige toepassing, het andere op reductie van het volume. Voor beide elementen zal een afzonderlijk verhoudingsgetal worden vastgesteld. Het verhoudingsgetal voor afval dat wordt gescheiden ten behoeve van hergebruik kan door de inspecteur aan de hand van de administratie van de inrichting worden beoordeeld. Dit is mogelijk, omdat tegenover de voor hergebruik aan derden geleverde afvalstoffen doorgaans een facturenstroom kan worden onderkend. Dit is niet het geval bij het afval dat, alvorens te worden gestort, een reductiebehandeling ondergaat. De administratie van de inrichting zelf biedt hier doorgaans onvoldoende aanknopingspunten om tot de vaststelling van een verhoudingsgetal te komen. In voorkomende gevallen zal de inspecteur moeten afgaan op adviezen en rapporten van externe deskundigen.



89

Voor de berekening van de af te dragen ASB, zal aan de hand van beide elementen de totale reductie in één verhoudingsgetal worden vastgesteld. Dit verhoudingsgetal weerspiegelt dan het verschil tussen het aangeboden en het daadwerkelijk gestorte afval. Dit verhoudingsgetal wordt vervolgens toegepast op alle ontvangsten van de inrichting. 6.8.2.6

Toepassing verhoudingsgetal (vervallen)

Als een verhoudingsgetal is vastgesteld, zal dit worden toegepast bij iedere zending ter verwerking aangeboden afvalstoffen, met uitzondering van het gescheiden aangeboden GFT-afval aangezien dit niet in de ASB wordt betrokken. Dit betekent overigens niet dat de houder van de inrichting per individueel aangeboden zending geen rekening kan houden met het in meerdere of mindere mate aanwezige te hergebruiken of te reduceren afval. Hij zou dit kunnen doen door middel van een per leverancier gedifferentieerd tarief. Een andere methodiek, waarbij per aangeboden zending het verhoudingsgetal wordt bepaald, zal zowel voor de houder van de inrichting als voor de Belastingdienst op zeer grote uitvoeringstechnische bezwaren stuiten. 6.8.3

Teruggaaf wanbetaling

In artikel 18c van de wet is een bepaling opgenomen die erin voorziet dat op verzoek teruggaaf wordt verleend van de ASB die is betaald ter zake van de afgifte van afvalstoffen ter definitieve verwijdering, voor zover de belastingplichtige van de aanbieder van de afvalstoffen geen betaling ontvangt. Teruggaaf wordt uiteraard alleen verleend als de belastingplichtige zijn uiterste best heeft gedaan om de verschuldigde som te innen. In artikel 6a van het uitvoeringsbesluit worden nadere regels gesteld met betrekking tot de indiening van het verzoek en de wijze waarop kan worden aangetoond dat aan de voorwaarden voor teruggaaf wordt voldaan. Deze regels houden in dat ingeval tegelijkertijd een verzoek om teruggaaf is gedaan op grond van artikel 29 van de wet OB, teruggaaf wordt verleend voorzover ter zake van de vorderingen teruggaaf van omzetbelasting wordt verleend. 6.8.4

Teruggaaf bestuursdwang

In de situatie dat een provincie of gemeente op grond van artikel 122 van de Provinciewet respectievelijk artikel 125 van de Gemeentewet juncto artikel 5:21 van de Algemene wet bestuursrecht en artikel 18.2 van de wet milieubeheer in verband met milieurisico’s bestuursdwang uitoefent en daarbij genoodzaakt is voor de verwijdering van afvalstoffen van derden zorg te dragen en deze te brengen naar een stortplaats ter verwijdering, komen de stortkosten, waaronder ook de ASB, voor rekening van de provincie of gemeente. Op grond van artikel 5:25 van de Algemene wet bestuursrecht kan de provincie of gemeente de kosten van de bestuursdwang (inclusief de ASB) verhalen op de overtreder. Het komt echter voor dat de kosten van de bestuursdwang feitelijk niet zijn te verhalen op de overtreder bijvoorbeeld omdat deze failliet is. Op dit moment biedt de wet milieubeheer nog niet de mogelijkheid om vooraf bij de afgifte van de milieuvergunning een zekerheidstelling te verlangen en de kosten die voortvloeien uit de uitoefening van bestuursdwang hierop te verhalen. Gelet op doel en strekking van de betrokken bepalingen in de wet, welke bepalingen uiteindelijk vooral ten doel hebben de ASB te laten betalen door degene die de vervuiling veroorzaakt heeft en voorts om lagere overheden tegemoet te komen in hun milieubeleid, is goedgekeurd dat per 1 januari 2000 aan provincies of gemeenten op verzoek teruggaaf van ASB wordt verleend die


90


aan de provincie of gemeente in rekening is gebracht door de houder van de inrichting ter zake van de afgifte van afvalstoffen ter definitieve verwijdering aan die inrichting, indien en voor zover de kosten niet zijn te verhalen op de overtreder. Aan de teruggaaf zijn de volgende voorwaarden verbonden: 1. Er moet sprake zijn van de uitoefening van bestuursdwang in de hierboven bedoelde zin door het bevoegd gezag van een provincie of gemeente ter zake waarvan afvalstoffen ter definitieve verwijdering worden afgegeven aan een inrichting. 2. De afvalstoffen moeten apart worden aangeboden aan de inrichting en uit de administratie van de provincie of gemeente moet de herkomst van de aangeboden afvalstoffen blijken. 3. De kosten van de uitoefening bestuursdwang, hieronder begrepen de stortkosten, ASB en de overige kosten die direct met de verwijdering van de afvalstoffen samenhangen, zijn (blijvend) niet of niet in het geheel te verhalen op de overtreder (bijv. faillissement). Om te bepalen of de kosten niet verhaald kunnen worden, kan aansluiting worden gezocht bij artikel 29 van de wet OB. Indien de kosten voor een deel op de overtreder kunnen worden verhaald, dan wordt teruggaaf van ASB verleend naar evenredigheid van het deel van de kosten dat niet verhaalbaar is. 4. Het storten van het afval op de desbetreffende stortplaats is in lijn met het rijksafvalstoffenbeleid, vast te stellen door bijvoorbeeld de Regionale Inspectie Milieuhygiëne in de regio, waarin de stortplaats is gelegen. 5. Het verzoek moet worden ingediend bij de inspecteur van de belastingplichtige (inrichting). Bij het verzoek moet de provincie of gemeente een afschrift van de afrekening van de stortinrichting voegen met separate vermelding van het bedrag dat aan ASB is betaald en de overige bescheiden waaruit blijkt dat zich een situatie voordoet waarop de onderhavige regeling betrekking heeft. Wanneer de wet milieubeheer de mogelijkheid opent om een zekerheidstelling te verlangen bij de afgifte van de milieuvergunning zal deze teruggaafregeling nader worden bezien. De regeling is in werking getreden per 1 januari 2000. 6.8.5

Teruggaaf ontinktingsresidu (per 1 januari 2001 vervallen)

Destijds was voorzien in een tegemoetkoming voor ontinktingsresidu (in de vorm van een teruggaaf aan degene die het ontinktingsresidu ter verwerking aan een inrichting heeft afgegeven), omdat o.m. nog geen reële alternatieve verwerkingsmethoden voorhanden waren. De bedrijven die zich bezighouden met papierrecycling zijn flink gevorderd met de operationalisering van alternatieve verwerkingsmethoden en in de loop van 1999/2000 werd de realisatie daarvan verwacht. In verband daarmee was in het thans vervallen artikel 18a, eerste lid, van de wet bepaald dat de tegemoetkoming voor ontinktingsresidu is verlengd tot 1 januari 2001. In verband met de goedkeuring door de Europese Commissie daarmee werd de datum van inwerkingtreding van de teruggaafregeling met terugwerkende kracht bepaald op 1 januari 1998 (de datum waarop de oorspronkelijke teruggaafregeling afliep). Aan degene die voor 1 januari 2001 ontinktingsresidu ter verwijdering heeft afgegeven aan een inrichting, wordt op zijn verzoek door de inspecteur een teruggaaf verleend van de ASB op de betrokken hoeveelheid ontinktingsresidu.



91

In het tweede lid van het thans vervallen artikel 18a van de wet was bepaald, dat op het verzoek van degene die teruggaaf wenst, artikel 10a, tweede tot en met zesde lid, van de wet van overeenkomstige toepassing is. Dit is in artikel 6 van het uitvoeringsbesluit nader uitgewerkt. De teruggaaf van de ASB wordt uitsluitend verleend aan degene die beschikt over een door de inspecteur afgegeven vergunning, waarin nadere voorwaarden kunnen worden gesteld ter vaststelling van de betrokken hoeveelheid ontinktingsresidu ter zake waarvan teruggaaf wordt gevraagd. Het tijdvak waarover de teruggaaf wordt verleend is het kalenderkwartaal. De inspecteur kan op verzoek een ander tijdvak aanwijzen. Een verzoek om teruggaaf wordt gedaan binnen dertien weken na afloop van het tijdvak. Met betrekking tot de aanvraag van de hiervoor genoemde vergunning is artikel 2, zesde tot en met achtste lid, van het uitvoeringsbesluit van overeenkomstige toepassing. De inspecteur beslist op het verzoek bij een voor bezwaar vatbare beschikking. Binnen acht weken na ontvangst van het verzoek geeft de inspecteur een beschikking op dat verzoek, dan wel zendt hij de in het achtste lid bedoelde kennisgeving. Indien de inspecteur de beschikking niet binnen de in het zevende lid genoemde termijn kan geven stelt hij belanghebbende daarvan onder opgaaf van redenen in kennis en noemt hij de termijn waarop de beschikking wel zal worden afgegeven. 6.9

Administratieve verplichtingen

Artikel 19, eerste lid, van de wet stelt aan de exploitanten van verbrandingsinrichtingen en stortplaatsen de eis dat zij een administratie voeren zodanig dat daaruit te allen tijde duidelijk blijken de aard, de hoeveelheid en de herkomst van de afgegeven afvalstoffen. In veel gevallen zal aan deze verplichting worden voldaan, omdat de administratie inzake aangenomen opdrachten, productieplanning, facturering en ontvangen betalingen en dergelijke reeds om andere redenen – zoals de verantwoording van het gevoerde beheer aan de verantwoordelijke overheids instanties – zodanig is ingericht dat de gewens te gegevens daaruit duidelijk blijken. De aard van de afvalstoffen vormt een gegeven, dat in het algemeen intern voor de toepassing van de tarieven van belang zal zijn. Dat de hoeveelheid zowel voor de exploitant als voor de toepassing van de ASB essentieel is, spreekt voor zich. De herkomst, die thans ook veelal reeds zal blijken uit afgesloten overeenkomsten, capaciteitsreserveringen, vervoersbrieven, weegbrieven, facturen en dergelijke, dient in alle gevallen duidelijk uit de administratie te blijken. Dit is van belang om te verzekeren dat het controlespoor tussen degene die de afvalstoffen afgeeft of laat afgeven en de verwijderaar te allen tijde is te volgen, zodat een effectieve en doelmatige controle op de uitvoering van de belas tingregeling mogelijk is. Indien niet alle aan de inrichting afgegeven afvalstoffen bestemd zijn voor verwijdering, moet de administratie van de inrichting ook een deugdelijke grondslag opleveren voor de vaststelling van de in-/uitmethode en het verhoudingsgetal als bedoeld in artikel 18b van de wet. Artikel 5b van de uitvoeringsregeling geeft uitvoering aan artikel 19, tweede lid, van de wet. Hierin worden nadere regels gegeven omtrent de wijze waarop de administratieverplichting door de afvalverwerkende inrichtingen moet worden nagekomen.


92


De wijze van aanvoer van baggerspecie maakt het noodzakelijk om met behulp van een rekenmethode de aangevoerde specie die met water vermengd is, te herleiden tot baggerspecie zoals die wordt aangevoerd op een droog depot. Deze rekenmethode is opgenomen in het tweede en derde lid van artikel 5 van de uitvoeringsregeling. Teneinde controle door de Belastingdienst op de toepassing van deze methode mogelijk te maken, zijn in artikel 5b van de uitvoeringsregeling de gegevens opgesomd die noodzakelijk zijn om het gewicht van de baggerspecie waarover de ASB wordt berekend te kunnen vaststellen. Deze gegevens sluiten aan op de formules die in het tweede en derde lid van artikel 5 van de uitvoeringsregeling zijn opgenomen. Daarnaast moeten in de administratie van de depothouder worden opgenomen algemene gegevens inzake de herkomst van de baggerspecie, de wijze van aanvoer en het zandgehalte zoals dat blijkt uit de afgegeven verklaring als bedoeld in artikel 12, eerste lid, onderdeel d, van de wet. Tenslotte moet in de administratie melding worden gemaakt van de gegevens die noodzakelijk zijn om de teruggaaf van ASB ingevolge artikel 18b van de wet te kunnen toepassen.


Brandstoffenbelasting

7

93


7.1

Begripsbepalingen

Voor de toepassing van dit hoofdstuk wordt verstaan onder: Accijnsrichtlijn: Richtlijn 92/81/EEG van de Raad van 19 oktober 1992, Pb EG 1992, L 316 betreffende de harmonisatie van de structuur van de accijns op minerale oliën. 7.2

Definities

Artikel 20, eerste lid, van de wet definieert de volgende begrippen: a. minerale oliën; b. ongelode lichte olie en gelode lichte olie, halfzware olie, gasolie, zware stookolie en vloeibaar gemaakt petroleumgas (LPG); c. L; d. brandstof; e. kolen; f. gas; g. weg, motorrijtuig en pleziervaartuig; h. Nm³; i. invoer; j. uitslag; k. afleveren; l. gebruiken; m. KV-gas. Deze begrippen worden in de volgende paragrafen nader toegelicht. 7.2.1

Minerale oliën

Blijkens artikel 20, eerste lid, onderdeel a, van de wet wordt onder minerale oliën verstaan hetgeen in artikel 25 van de accijnswet onder dit begrip wordt verstaan. Deze definitie is in overeenstemming met de definities zoals deze zijn opgenomen in artikel 2 van de accijnsrichtlijn. Zie voor een toelichting op de definities van minerale oliën hoofdstuk 4 van de Leidraad Accijns 1997. Met betrekking tot gas moet van geval tot geval worden beoordeeld of het desbetreffende product naar zijn aard of bestemming als minerale olie kan worden aangemerkt. De hiervoor relevante criteria zijn opgenomen in de artikelen 25, 26 en 28 van de accijnswet. Van de onderscheiden soorten gas moet raffinaderijgas als minerale olie worden aangemerkt. Aardgas is in de accijnswetgeving uitgezonderd van het begrip minerale olie, maar wordt ingevolge artikel 25, tweede lid, onderdeel a, van de accijnswet wel als zodanig aangemerkt indien het als motorbrandstof, als additief of als vulstof voor motorbrandstoffen wordt bestemd. 7.2.2

Ongelode lichte olie en gelode lichte olie, halfzware olie, gasolie, zware stookolie en LPG

Onder ongelode lichte olie en gelode lichte olie, halfzware olie, gasolie, zware stookolie en vloeibaar gemaakt petroleumgas (LPG) wordt op grond van artikel 20, eerste lid, onderdeel b, van de wet verstaan hetgeen in


94


gevolge de artikelen 26 en 28 van de accijnswet onder deze begrippen wordt verstaan. In artikel 20, tweede lid, onderdeel b, van de wet is bepaald dat regels worden gesteld met betrekking tot de vaststelling van het loodgehalte van ongelode en gelode lichte olie. In artikel 7, tweede lid, van de uitvoeringsregeling is aangegeven dat dit geschiedt op de voet van artikel 12 van de Uitvoeringsregeling accijns. 7.2.3

Liter

Voor de toepassing van de wet wordt ingevolge artikel 20, eerste lid, onderdeel c, van de wet onder 1 L verstaan een liter bij een temperatuur van 15º C. De hoeveelheid bij een temperatuur van 15 o Celsius is de maatstaf van heffing van lichte olie, halfzware olie en gasolie. Bij een afwijkende temperatuur dient de feitelijk opgenomen hoeveelheid minerale olie te worden herleid tot de hoeveelheid bij deze temperatuur. In artikel 20, tweede lid, onderdeel a, van de wet is bepaald dat regels worden gesteld met betrekking tot de herleiding van feitelijke hoeveelheden minerale oliën en niet als minerale oliën aangemerkt gas tot hoeveelheden bij een temperatuur van 15 o Celsius. Deze herleiding geschiedt ingevolge artikel 7, eerste lid, van de uitvoeringsregeling op de voet van artikel 14 van de Uitvoeringsregeling accijns. 7.2.4

Brandstof

In artikel 20, eerste lid, onderdeel d, van de wet wordt brandstof wordt omschreven als een stof – met inbegrip van alle daaraan toegevoegde stoffen – dienende voor verbranding met het doel de daarbij ontstane energie te benutten, bij welke verbranding verontreinigende stoffen in de buitenlucht kunnen geraken. Dit begrip brandstof is ontleend aan de Wet inzake de luchtverontreiniging. Het begrip brandstof moet ruim worden uitgelegd. In de zaak BK-96/01065 van 15 juli 1998, overweegt het Gerechtshof te ’s-Gravenhage, met een verwijzing naar het arrest van de Hoge Raad van 27 november 1996, nr. 31 409, BNB 1997/26, dat de wetgever gekozen heeft voor een duidelijke definitie hoezeer die ook afwijkt van wat naar maatschappelijke opvattingen of krachtens het spraakgebruik onder brandstof wordt verstaan. Niet alleen stoffen die in het economische verkeer als brandstof worden verhandeld en stoffen die naar maatschappelijke opvattingen of krachtens het spraakgebruik behoren daartoe, maar ook restproducten. Doorslaggevend om voor de toepassing van de wet als brandstof te worden aangemerkt is de feitelijke omstandigheid dat de stof wordt verbrand en dat de bij de verbranding vrijkomende energie wordt benut. Het is daarbij niet van belang of de benutting van de energie het hoofddoel van de verbranding is of een nevendoelstelling, evenmin de omstandigheid dat er speciale voorzieningen moeten worden getroffen om de stof te kunnen verbranden. 7.2.5

Kolen

Blijkens artikel 20, eerste lid, onderdeel e, van de wet worden onder kolen verstaan steenkool of uit steenkool vervaardigde vaste brandstoffen, bruinkool en geperste bruinkool. Steenkoolcokes kent een bijzondere behandeling. Daarvoor wordt verwezen naar het onderdeel Belastbaar feit kolen en niet als minerale olie aangemerkt gas.



7.2.6

95

Gas

Op grond van artikel 20, eerste lid, onderdeel f, van de wet worden onder gas verstaan aardgas, hoogovengas, cokesovengas, kolengas en raffinaderijgas. Onder aardgas wordt mede begrepen: producten die direct of indirect zijn bestemd voor gebruik, worden aangeboden voor verkoop of worden gebruikt als aardgas. Deze uitbreiding van het begrip aardgas ziet er met name op, dat analoog aan de systematiek die in de accijnsrichtlijn wordt gehanteerd, de heffing over zowel zuiver als bijgemengd waterstofgas is geregeld alsof het aardgas betreft. Met kolengas wordt bedoeld het in de staalindustrie en gieterijen voorkomende restgas dat ontstaat bij het gebruik van kolen als hulp- of grondstof. Hiermee wordt dus niet bedoeld het gas dat ontstaat in een kolenvergasser. Zie daarvoor het onderdeel KV-gas. 7.2.7

Weg, motorrijtuig en pleziervaartuig

Blijkens artikel 20, eerste lid, onderdeel g, van de wet wordt onder de begrippen weg, motorrijtuig en pleziervaartuig verstaan hetgeen daaronder in artikel 27, vijfde lid, van de accijnswet wordt verstaan. Voor een toelichting op deze begrippen wordt verwezen naar hoofdstuk 5 van de Leidraad Accijns 1997. 7.2.8

Nm³

Onder Nm³ (normaalkubiekemeter) wordt ingevolge artikel 20, eerste lid, onderdeel h, van de wet verstaan een kubieke meter bij een temperatuur van 0º C en een druk van 101,325 kPa (kiloPascal). 7.2.9

Invoer en uitslag

Voor de begrippen invoer en uitslag wordt in artikel 20, eerste lid, onderdeel j, van de wet verwezen naar de accijnswet. Deze begrippen zijn nader toegelicht in hoofdstuk 3 van de Leidraad Accijns 1997. 7.2.10 Afleveren Afleveren is in artikel 20, eerste lid, onderdeel k, van de wet omschreven als het aan de voorraad onttrekken door een leverancier in verband met de afgifte aan of verzending naar een afnemer. 7.2.11 Gebruiken In artikel 20, eerste lid, onderdeel l, van de wet is gebruiken iomschreven als het aanwenden van brandstoffen overeenkomstig de bestemming. 7.2.12 KV-gas KV-gas is blijkens artikel 20, eerste lid, onderdeel m, van de wet gas dat door de vergassing van kolen wordt verkregen. Het ontstane KV-gas wordt in de praktijk gebruikt voor de verbranding in een gasturbine voor de opwekking van elektriciteit. Dit is vergelijken met aardgas en kolen die worden gebruikt als brandstof in een conventionele elektriciteitscentrale.


96


7.3

Grondslag

Artikel 21, eerste lid, van de wet bevat een opsomming van de goederen waarvan de BSB wordt geheven. Het betreft de volgende brandstoffen: ongelode lichte olie en gelode lichte olie, halfzware olie, gasolie, zware stookolie, LPG, kolen, gas en KV-gas. 7.4 7.4.1

Belastbaar feit Belastbaar feit minerale oliën

Op grond van artikel 21, tweede lid, van de wet worden de als minerale oliën aangemerkte brandstoffen in de BSB betrokken overeenkomstig de regels die gelden voor de accijns. Dat wil zeggen dat BSB verschuldigd wordt bij invoer en bij uitslag uit een accijnsgoederenplaats en dat indien op grond van de accijnsbepalingen een vrijstelling van accijns geldt deze ook van toepassing is op de BSB. Op grond van deze bepaling worden minerale oliën die worden gebruikt voor de vervaardiging van minerale oliën in een accijnsgoederenplaats niet belast met BSB. Het verbruik van minerale oliën als brandstof voor het vervaardigen van minerale oliën in een accijnsgoederenplaats is op grond van artikel 2, vierde lid, van de accijnswet namelijk niet belast met accijns en dus ingevolge artikel 21, tweede lid, van de wet ook niet met BSB. Zo dient raffinaderijgas als minerale olie in de zin van de accijnswet te worden aangemerkt, Indien dit gas wordt gebruikt als brandstof voor het vervaardigen van minerale oliën in een accijnsgoederenplaats wordt het derhalve niet belast met BSB. Tot 1 januari 2000 werd deze zogenoemde raffinaderijvrijstelling niet toegepast bij de heffing van de BSB en de REB. Voor de BSB werd dit bereikt door in artikel 21, tweede lid, van de wet de betreffende accijnsbepaling niet van toepassing te verklaren. Naar aanleiding van jurisprudentie van het Hof van Justitie EG is dit verbruik - conform de bij de heffing van accijns geldende handelwijze - niet langer belast met BSB en REB. De destijds in artikel 21, tweede lid, van de wet opgenomen bepaling dat artikel 2, vierde lid, van de accijnswet geen toepassing vindt, is per 1 januari 2000 komen te vervallen. Dit betekent dat voor zover minerale oliën worden gebruikt voor de vervaardiging van minerale oliën in een accijnsgoederenplaats niet meer kunnen worden belast met BSB en REB. 7.4.2

Belastbaar feit kolen en niet als minerale olie aangemerkt gas

Artikel 21, derde lid, van de wet bepaalt dat kolen en niet als minerale olie aangemerkt gas in de BSB worden betrokken indien zij worden afgeleverd of gebruikt. Ingevolge artikel 21, vierde lid, van de wet wordt de belasting echter slechts geheven voor zover die brandstoffen door degene die deze aflevert of gebruikt, zijn gewonnen, vervaardigd of binnen Nederland zijn gebracht. Met deze bepaling wordt bereikt dat de BSB slechts één keer wordt geheven en wel in de eerste schakel. Degene die deze brandstoffen heeft gewonnen, vervaardigd of binnen Nederland heeft gebracht, is de BSB verschuldigd als hij zelf de brandstoffen gebruikt, maar ook als hij ze aan een ander aflevert. Zijn afnemer, die ze als brandstof gaat gebruiken of doorlevert aan anderen, blijft buiten de heffing, aangezien hij de brandstoffen niet zelf heeft


Brandstoffenbelasti ng

97

gewonnen, vervaardigd of binnen Nederland gebracht. Op deze wijze wordt cumulatie van BSB voorkomen. Met betrekking tot niet als minerale olie aangemerkt aardgas geldt een afwijkende regeling. Deze regeling is in artikel 24 van de wet opgenomen. Daarvoor wordt verwezen naar het onderdeel Belastingplichtige aardgas. De BSB op kolen wordt geheven ongeacht de bewerking die daarop mocht zijn toegepast. 7.4.2.1

Steenkoolcokes

Voor steenkoolcokes geldt het volgende. Een strikte interpretatie van de wet zou met zich meebrengen dat steenkoolcokes voorzover deze wordt ingezet en benut als brandstof, aan de BSB is onderworpen. Bij de totstandkoming van de wettelijke bepalingen ter zake is echter beoogd de inzet van steenkoolcokes genuanceerd te behandelen. Cokes die wordt ingezet bij de productie van ruw ijzer, zo was de opvatting van de toenmalige wetgever, diende buiten de heffing te blijven. De achterliggende gedachte was dat het doorslaggevend belang om cokes in dat productieproces in te zetten, afgezien van de brandstoffunctie, ook andere functies aan de cokes kunnen worden toegekend, zoals de grondstoffunctie en de reductiefunctie. Goedgekeurd is, dat bij de inzet van steenkoolcokes in andere productieprocessen waarbij andere functies dan de brandstoffunctie aan de orde zijn, van heffing wordt afgezien (Besluit van 30 juni 1994, VB94/1050). 7.4.3

Regulerende heffing benzine

Artikel 22 van de wet bevat, in de vorm van een toeslag op de “normale” BSB, een regulerende heffing op gelode en ongelode lichte oliën met een researchoktaangetal lager dan 97 respectievelijk 95. 7.4.4

Vaststelling researchoktaangetal

De vaststelling van het researchoktaangetal van ongelode en gelode lichte olie geschiedt volgens artikel 7, derde lid, van de uitvoeringsregeling volgens de norm (NEN)-ISO 5164 (RON). Interpretatie van de resultaten geschiedt volgend de norm ISO 4259. 7.5 7.5.1

Belastingplichtige Belastingplichtige minerale olie

In artikel 23, eerste lid, van de wet wordt degene van wie de BSB wordt geheven met betrekking tot minerale oliën aangewezen. Belastingplichtige is degene die ter zake accijns verschuldigd is. Dit vloeit voort uit de keuze die is gemaakt om voor de onderhavige brandstoffen de accijnssystematiek te volgen. Afgezien van in de accijnswet voorziene bijzondere gevallen van belastingplicht is de belastingplichtige over het algemeen de vergunninghouder van de accijnsgoederenplaats of de importeur. In dit verband valt te denken aan raffinaderijen en handelaren in minerale oliën. 7.5.2

Belastingplichtige kolen en niet als minerale olie aangemerkt gas, ander dan aardgas

In artikel 23, tweede lid, van de wet wordt degene aangewezen van wie de BSB wordt geheven met betrekking tot de niet als minerale oliën


98


aangemerkte brandstoffen. Met betrekking tot kolen en niet als minerale olie aangemerkt gas, ander dan aardgas wordt de BSB geheven van degene die deze goederen aflevert of gebruikt, voor zover ze door hem zijn gewonnen, vervaardigd of binnen Nederland zijn gebracht. Dit voorbehoud strekt er toe dat de BSB slechts eenmaal wordt geheven, opdat cumulatie van BSB wordt voorkomen. De winner, producent of importeur van de hierbedoelde brandstof is derhalve altijd belastingplichtig. Het belastbaar feit is ofwel het gebruik of de aflevering door deze persoon. Artikel 24 van de wet bevat een afwijkende regeling voor aardgas. Daarvoor wordt verwezen naar het onderdeel Belastingplichtige aardgas. 7.5.3

Belastingplichtige aardgas

Artikel 24 van de wet bevat een, van artikel 21, vierde lid, en artikel 23, tweede lid, van de wet, afwijkende regeling voor niet als minerale aangemerkt aardgas. De regeling wijkt in zoverre af van de hoofdregel dat gaswinners alleen belast kunnen worden ter zake van (eigen) gebruik. In artikel 24, eerste lid, onderdeel a, van de wet is daartoe bepaald dat de winners van aardgas slechts belastingplichtig zijn voor zover zij het door hen gewonnen gas zelf gebruiken. Gaswinners kunnen niet belast worden ter zake van aflevering van aardgas. In die gevallen is degene belastingplichtig aan wie zij geleverd hebben. Belastbaar feit is het gebruik of de aflevering door deze persoon. Daargelaten eventuele parallelimport kan dus verder uitsluitend belastingplicht ontstaan ter zake van het afleveren of gebruiken van aardgas. Per 1 januari 2002 is aan artikel 24, eerste lid, onderdeel b, het begrip “vervaardigd” toegevoegd. Daarmee wordt bereikt dat ter zake van geproduceerde waterstof en andere aardgasvervangers de heffingssystematiek kan worden toegepast zoals die in de BSB wordt gehanteerd voor aardgas dat door een ander dan de winner wordt afgeleverd of gebruikt (heffing in de tweede schakel in plaats van bij de producent). 7.5.4

Samenloopbepaling aardgas

Met ingang van 1 januari 2000 is in artikel 24, tweede lid, van de wet voorzien in de situatie dat een gebruiker zelf belastingplichtig is en daarnaast aardgas krijgt afgeleverd, waarop BSB rust. De BSB kent voor aardgas een schijventarief (artikel 27, eerste lid, onderdeel j, van de wet). Bij levering van meer dan 10 miljoen Nm 3 aardgas per jaar aan een gebruiker geldt voor het meerdere een verlaagd tarief. Indien een gebruiker gas betrekt van de een leverancier en daarnaast zelf rechtstreeks gas betrekt uit een ander land, is de verbruiker voor dit laatste zelf belastingplichtig op grond van artikel 24 van de wet. In dit geval zal de binnenlandse leverancier het in artikel 27, eerste lid, onderdeel j, van de wet bedoelde tarief moeten toepassen. Om te waarborgen dat de heffing van de BSB tot de juiste bedragen plaatsvindt, voorziet artikel 24, tweede lid, van de wet in een samenloopbepaling, vergelijkbaar met die in artikel 36c, zesde lid, van de wet voor de REB. De formulering aan het slot van artikel 24, tweede lid, van de wet voorkomt dat de binnenlandse leverancier bij de toepassing van het schijventarief rekening zou moeten houden met de bij de verbruiker zelf in



99

de heffi ng te betrekken hoeveelheid aardgas. De verbruiker dient in zijn aangifte voor de toepassing van het schijventarief zelf rekening te houden met de van een binnenlandse leverancier betrokken belaste hoeveelheden aardgas. 7.6


In artikel 25 van de wet wordt de maatstaf van heffing bepaald. Voor ongelode lichte olie en gelode lichte olie, halfzware olie en gasolie is het aantal liters de maatstaf van heffing, voor zware stookolie en LPG het aantal kilogrammen en voor hoogovengas, cokesovengas, kolengas, raffinaderijgas en KV-gas het aantal gigajoules. Voor aardgas is de normaalkubiekemeter de gehanteerde eenheid. 7.7 7.7.1

Tijdstip verschuldigdheid Tijdstip verschuldigdheid minerale oliën

In artikel 26, eerste lid, van de wet is het tijdstip van verschuldigdheid voor de minerale oliën geregeld. De BSB op deze goederen wordt verschuldigd op het tijdstip waarop de accijns van die minerale oliën verschuldigd wordt of zou worden indien van die minerale oliën accijns zou worden geheven. 7.7.2

Tijdstip verschuldigdheid kolen en niet als minerale oliën aangemerkt gas

Artikel 26, tweede lid, van de wet bepaalt dat de BSB op kolen en niet als minerale oliën aangemerkte gassen verschuldigd wordt op het moment van gebruik of aflevering van de brandstof. 7.8

Tarieven

De tarieven voor de BSB zijn opgenomen in artikel 27 van de wet. 7.8.1

Tarieven aardgas

Artikel 27, eerste lid, onderdeel j, van de wet bevat het tarief voor aardgas. Indien aardgas wordt geleverd aan een gebruiker geldt een schijventarief. Tot een levering van 10 miljoen Nm³ aardgas aan een gebruiker geldt een (hoog) tarief voor de BSB. Voor het meerdere geldt een verlaagd tarief. Volgens de jurisprudentie (HR 10 maart 1999, nr. 32.835) moet “levering” als bedoeld in artikel 27, eerste lid, onderdeel j, van de wet, worden uitgelegd als levering door belanghebbende via een bepaald aansluitpunt op het aardgasnet. Slechts indien via een zodanig aansluitpunt door belanghebbende aan een gebruiker per jaar meer dan 10 miljoen Nm³ aardgas wordt geleverd, geniet belanghebbende voor het meerdere het in die bepaling vermelde lagere tarief. Dit uitgangspunt leidt ertoe dat de levering per locatie (= per aansluitpunt) moet worden beoordeeld. Het is hierbij niet van belang wie is aan te merken als gebruiker van het aardgas of met wie de gasleveringscontracten zijn gesloten. 7.8.2

Aanpassing tarief verbrandingswaarde aardgas

Het tarief voor aardgas zoals vermeld in artikel 27, eerste lid, onderdeel j, van de wet, geldt voor aardgas met een verbrandingswaarde van 35,17 megajoule per Nm³. In artikel 27, tweede lid, van de wet is bepaald dat bij


100


aardgas met een lagere of hogere verbrandingswaarde het genoemde tarief naar evenredigheid wordt verlaagd, onderscheidenlijk verhoogd. 7.8.3

Toeslag regulerende heffing minerale oliën

In artikel 27, derde lid, van de wet zijn de toeslagen op de tarieven opgenomen voor gelode en ongelode lichte oliën met een researchoktaangetal lager dan 97 respectievelijk 95. 7.8.4

Nihiltarief bij aflevering buitenland

Op grond van artikel 27, vierde lid, van de wet bedraagt het tarief nihil voor niet als minerale oliën aangemerkte brandstoffen die worden afgeleverd met een buiten Nederland gelegen bestemming. Voorwaarde is dat kan worden aangetoond dat de desbetreffende brandstoffen in verband met de aflevering buiten Nederland zijn gebracht. Met betrekking tot als minerale oliën aangemerkte brandstoffen wordt het achterwege blijven van de heffing in het hier bedoelde geval verwezenlijkt door de overeenkomstige toepassing van artikel 2, derde lid, van de accijnswet. Op grond van deze bepaling wordt het brengen van minerale oliën buiten Nederland onder bepaalde voorwaarden niet als uitslag aangemerkt, zodat geen verschuldigdheid van accijns en BSB ontstaat. Zie hoofdstuk 3 van de Leidraad accijns 1997. 7.8.5

Nihiltarief hoogovengas, cokesovengas en kolengas

In artikel 27, vijfde lid, is een tarief van nihil opgenomen voor hoogovengas, cokesovengas en kolengas, voor zover deze als brandstof wordt gebruikt in de inrichting waarin zij zijn ontstaan. Indien zij niet binnen die inrichting worden gebruikt geldt het tarief genoemd in artikel 27, eerste lid, onderdeel i, van de wet. 7.8.6

Raffinaderijgas

Raffinaderijgas is belast tegen het in artikel 27, eerste lid, onderdeel i, van de wet genoemde tarief. Aangezien raffinaderijgas als minerale olie in de zin van de accijnswet wordt aangemerkt, wordt het niet belast indien het wordt gebruikt als brandstof voor het vervaardigen van minerale oliën in een accijnsgoederenplaats. Zie het onderdeeel Belastbaar feit minerale oliën. 7.8.7

Nihiltarief aardgasvervangers

In artikel 27, zesde lid, van de wet is een nihiltarief opgenomen voor aardgas en als aardgas aangemerkte producten die als brandstof worden gebruikt in de inrichting waarin zij zijn ontstaan. Bij de invoering van dit nihiltarief is een zelfde gedachtegang gevolgd als ten aanzien van het gebruik van minerale oliën binnen een bedrijf dat minerale oliën produceert. Ingevolge artikel 4, derde lid, van de accijnsrichtlijn wordt dat gebruik immers niet aangemerkt als een belastbaar feit. Omdat aardgas en als aardgas aangemerkte producten voor dit gebruik niet onder de definitie van minerale oliën in de hiervoor genoemde accijnsrichtlijn vallen, is het noodzakelijk om – anders dan voor de overige als minerale oliën aangemerkte restbrandstoffen, waarvoor het belastbaar feit ontbreekt – een nihiltarief op te nemen.



7.8.8

101

Afwijkend tarief kolen

In artikel 27, eerste lid, onderdeel h, van de wet is voor kolen het tarief vastgesteld op een vast bedrag per ton ongeacht de energie-inhoud. Dit betekent dat de overstap naar steenkolen met een lagere energie-inhoud uitgaande van de door bij voorbeeld een elektriciteitscentrale benodigde hoeveelheid energie om elektriciteit op te wekken - ertoe zal leiden dat de centrale meer BSB verschuldigd is, omdat voor hetzelfde resultaat meer tonnen steenkool ingekocht moeten worden. Dat werd niet redelijk gevonden. In verband daarmee is per 1 januari 1998 voor kolen in artikel 27, zevende lid, van de wet, de mogelijkheid opgenomen dat op verzoek van belastingplichtige de belasting niet wordt geheven per kilogram, maar per eenheid brandstof uitgedrukt in zowel energie-inhoud als CO 2 –emissie bij verbranding van kolen. Vervolgens is in het zevende lid van genoemd artikel een tarief ingevoerd gebaseerd op werkelijke energie-inhoud en CO 2 emissie. Indien belastingplichtigen kiezen voor deze mogelijkheid dienen zij op grond van artikel 6b van het uitvoeringsbesluit onder meer hun administratie zodanig in te richten dat voor elke partij kolen de energie-inhoud en het koolstofgehalte worden vastgelegd. Met behulp van deze gegevens kan de verschuldigde BSB worden berekend. Belastingplichtigen die voor deze mogelijkheid kiezen, dienen hierbij een bestendige gedragslijn te volgen. Om die reden is bepaald dat bij inwilliging van het verzoek zulks geldt tot wederopzegging door belanghebbende doch ten minste voor vijf jaren. Een hernieuwd verzoek kan eerst vijf jaren na die wederopzegging worden ingewilligd. 7.8.8.1

Voorwaarden

Artikel 6b van het uitvoeringsbesluit geeft uitvoering aan artikel 27, negende lid, van de wet. In artikel 6b van het uitvoeringsbesluit is opgenomen wanneer het verzoek uiterlijk bij de inspecteur ingediend moet zijn. Het verzoek moet uiterlijk zijn ingediend op de laatste dag voor de aanvang van het eerste tijdvak waarover de BSB berekend wordt naar zowel energieinhoud als koolstofgehalte. In artikel 6b, tweede lid, van het uitvoeringsbesluit is geregeld dat artikel 2, zevende en achtste lid, van het uitvoeringsbesluit van overeenkomstige toepassing zijn. Dat betekent dat de inspecteur binnen acht weken de beschikking afgeeft dan wel kennis geeft van de redenen waarom hij de beschikking niet heeft afgegeven en binnen welke termijn hij dat wel zal doen. In artikel 6b, derde lid, van het uitvoeringsbesluit zijn de voorwaarden opgenomen die aan de administratie van de belastingplichtige worden gesteld. Het betreft het opnemen in de administratie van de energie-inhoud en het koolstofgehalte per partij kolen. In artikel 6b, vierde lid, van het uitvoeringsbesluit is geregeld wat het gevolg is indien de belastingplichtige zich niet houdt aan de voorwaarden. In dat geval kan de beschikking bij voor bezwaar vatbare beschikking worden ingetrokken. In artikel 6b, vijfde lid, van het uitvoeringsbesluit is bepaald dat ingeval de beschikking is ingetrokken omdat de belastingplichtige zich niet aan zijn


102


administratieve verplichtingen heeft gehouden, een eventueel hernieuwd verzoek eveneens pas vijf jaren na die intrekking kan worden ingewilligd. 7.9

Vrijstelling brandstoffen voor elektriciteitsopwekking

Artikel 27a van de wet voorziet per 1 januari 2001 in een vrijstelling van BSB, indien de in artikel 21, eerste lid, onderdelen f tot en met h, van de wet genoemde brandstoffen worden gebruikt om elektriciteit op te wekken in een installatie met een elektrisch rendement van minimaal 30%. De brandstoffen die worden gebruikt zullen voornamelijk steenkool, aardgas en KV-gas betreffen. Indien de desbetreffende brandstof door de belastingplichtige rechtstreeks wordt geleverd aan de producent van elektriciteit kan de brandstof met toepassing van een vrijstelling worden geleverd. Indien de gebruiker zelf als belastingplichtige wordt aangemerkt omdat hij bijvoorbeeld zelf de desbetreffende brandstof binnen Nederland heeft gebracht, kan de vrijstelling door de gebruiker zelf worden toegepast. De toepassing van de vrijstelling is niet mogelijk als bijvoorbeeld een belastingplichtige aardgas binnen Nederland brengt en aflevert aan een energiebedrijf, waarna het energiebedrijf het gas doorlevert aan de gebruiker. Hetzelfde geldt voor minerale oliën, zoals gasolie en zware stookolie. Voor deze gevallen voorziet artikel 28a, tweede lid, van de wet in een teruggaafregeling. In artikel 27a, tweede lid, van de wet is aangegeven welke installatie wordt beschouwd als een installatie met een elektrisch rendement van minimaal 30%. Het rendement wordt gelijkgesteld aan een maximaal gemiddeld gebruik van 0,38 Nm³ aardgas, 0,35 L gasolie respectievelijk 12 megajoule van andere brandstoffen per opgewekt kWh. Oorspronkelijk was de vrijstelling van BSB van toepassing ingeval de brandstof werd gebruikt voor het opwekken van elektriciteit of als de brandstof wordt gebruikt voor een installatie voor warmtekrachtkoppeling (WKK-installatie). In laatstbedoeld geval werd toepassing van de vrijstelling beperkt tot WKK-installaties waarvoor de bij de REB geldende vrijstelling voor aardgas dat als brandstof wordt gebruikt voor een WKK-installatie van toepassing is. Dit betekent dat toepassing van de vrijstelling beperkt werd tot WKK-installaties met een totaal rendement van minimaal 60% (artikel 36a, eerste lid, onderdeel g, van de wet). Per 1 januari 2002 is - met terugwerkende kracht tot 1 januari 2001 - de oorspronkelijk in artikel 27a van de wet genoemde verwijzing naar de in artikel 36a, eerste lid, onderdeel g, van de wet opgenomen definitie voor WKK-installaties vervallen. Daarvoor in de plaats is een lichte rendementseis van minimaal 30% elektriciteitsopwekking opgenomen. Deze rendementseis strekt ertoe alleen installaties met een enigszins serieuze elektriciteitsproductie in aanmerking te laten komen voor de vrijstelling of voor teruggaaf van BSB op grond van artikel 28a, van de wet. 7.9.1

Voorwaarden

Op grond van artikel 27a, derde lid, van de wet zijn in artikel 6c van het uitvo eringsbesluit voorwaarden opgenomen voor het verlenen van de vrijstelling. In het eerste lid van artikel 6c van het uitvoeringsbesluit is bepaald dat degene die de brandstoffen gebruikt een verklaring aan de leverancier van de brandstoffen moet overleggen waaruit blijkt dat hij de brandstoffen voor het beoogde doel gebruikt.



103

Daarnaast worden op grond van artikel 6c, derde lid, onderdeel a en b, van het uitvoeringsbesluit administratieve verplichtingen opgelegd aan de gebruiker van de brandstoffen. Indien aardgas mede wordt gebruikt voor andere doeleinden dient voor de vaststelling van de hoeveelheid aardgas waarop de vrijstelling ziet, te worden gemeten met behulp van gasmeters. Het vierde lid, van artikel 6c, van het uitvoeringsbesluit geeft aan dat deze verplichtingen ook gelden ingeval de belastingplichtige zelf de brandstoffen gebruikt. Op grond van artikel 27a, vierde lid, van de wet zijn nadere regels gesteld aan de uitvoering van de vrijstelling. De in artikel 6c, eerste lid, van het uitvoeringsbesluit genoemde verklaring, dient op grond van artikel 7b van de uitvoeringsregeling te zijn ondertekend. In dat artikel is tevens bepaald welke gegevens in de verklaring moeten worden opgenomen. 7.10

Teruggaaf

7.10.1 Teruggaaf artikel 28 van de wet 7.10.1.1 Teruggaaf anders dan brandstof Op grond van artikel 28, eerste lid, van de wet wordt op verzoek teruggaaf verleend aan degene die door derden aan hem afgeleverde kolen of niet als minerale olie aangemerkt gas heeft gebruikt anders dan als brandstof. Voor als minerale olie aangemerkt gas geldt de accijnssystematiek. De teruggaaf ziet op het geval waarin een afnemer de met BSB betrokken brandstoffen niet als brandstof gebruikt. De teruggaaf wordt op grond van artikel 28, derde lid, van de wet niet verleend indien kolen worden gebruikt voor de vervaardiging van vaste brandstoffen die als zodanig worden gebruikt of binnen Nederland afgeleverd. Een uitzondering wordt gemaakt voor steenkoolcokes (zie onderdeel Belastbaar feit kolen en niet als minerale olie aangemerkt gas). 7.10.1.2 Teruggaaf buiten Nederland afleveren of brengen In artikel 28, tweede lid, van de wet is voorzien in een teruggaaf van BSB met betrekking tot de niet als minerale oliën aangemerkte brandstoffen, indien deze brandstoffen: a. worden afgeleverd met een buiten Nederland gelegen bestemming, dan wel b. buiten Nederland worden gebracht ten einde daar te worden afgeleverd of gebruikt door degene die deze brandstoffen buiten Nederland brengt. In deze gevallen wordt op verzoek door de inspecteur teruggaaf van BSB verleend. 7.10.1.3 Voorwaarden teruggaaf artikel 28 van de wet In artikel 28, vierde tot en met zesde lid, van de wet is aangegeven hoe de inspecteur dient te reageren op een verzoek om teruggaaf. In beginsel dient hij binnen acht weken op dat verzoek te beslissen bij een voor bezwaar vatbare beschikking. Het doel van deze bepaling is het mogelijk maken van een rechtsingang voor de indiener van het teruggaafverzoek. Indien de inspecteur deze beschikking niet binnen acht


104


weken kan geven, stelt hij (binnen die termijn) belanghebbende in kennis van de redenen waarom hij de beschikking niet kan afgeven en binnen welke termijn hij dat wel zal doen. Op grond van artikel 28, zevende lid, van de wet worden er nadere regels gesteld met betrekking tot de indiening van het verzoek en de wijze waarop kan worden aangetoond dat aan de voorwaarden voor teruggaaf bij gebruik anders dan als brandstof wordt voldaan. In artikel 7 van het uitvoeringsbesluit is aangegeven, dat het tijdvak waarover de teruggaaf wordt verleend het kalenderkwartaal is. De inspecteur kan op verzoek een ander tijdvak aanwijzen. Het verzoek om teruggaaf wordt gedaan binnen dertien weken na het einde van het hiervoor bedoelde tijdvak waarin de kolen of het gas anders dan als brandstof zijn gebruikt of nadat de niet als minerale oliën aangemerkte brandstoffen buiten Nederland zijn afgeleverd of gebracht. Teruggaaf wordt alleen verleend indien de aankoopfac tuur en de relevante gegevens over de bestemming van de goederen waarop de teruggaaf betrek king heeft, worden overgelegd en indien de administratie van degene die om teruggaaf verzoekt voldoet aan de voorwaarden opgenomen in artikel 8, eerste lid, van de uitvoeringsregeling. Artikel 8, eerste lid, van de uitvoeringsregeling, dat uitvoering geeft aan artikel 28, achtste lid, van de wet, stelt voorwaarden aan de administratie van degene die om teruggaaf van BSB verzoekt. Op grond van dat artikel moet de administratie zodanig zijn ingericht dat daarin op overzichtelijke wijze alle voor de vaststelling van het bedrag van de teruggaaf van belang zijnde gegevens zijn opgenomen. 7.10.2 Teruggaaf artikel 28a van de wet 7.10.2.1 Teruggaaf aardgas meerdere leveranciers De BSB kent voor aardgas een schijventarief (artikel 27, eerste lid, onderdeel j, van de wet). Bij levering van meer dan 10 miljoen Nm 3 aardgas per jaar aan een gebruiker geldt voor het meerdere een verlaagd tarief. Het op juiste wijze toepassen van het schijventarief in de situatie waarin een gebruiker meer dan één leverancier heeft en zijn totaal gebruik hoger is dan 10 miljoen Nm 3 per jaar is problematisch. De verschillende leveranciers weten namelijk niet van elkaar hoeveel er geleverd wordt (of zelfs dat er geleverd wordt) en op welk moment de vorenbedoelde gebruiksgrens wordt overschreden. Gelet op het commerciële karakter van de geliberaliseerde markt ligt het ook niet voor de hand dat tussen de verschillende leveranciers op dit punt informatie zal worden uitgewisseld. Teneinde te waarborgen dat de heffing van de BSB tot de juiste bedragen plaatsvindt, dient elke leverancier het in artikel 27, eerste lid, onderdeel j, van de wet bedoelde tarief toe te passen als ware hij de enige leverancier. Vervolgens voorziet artikel 28a, eerste lid, van de wet in een teruggaaf van de BSB op aardgas voor zover de BSB over de hoeveelheden aardgas die door een gebruiker in een jaar van verschillende leveranciers zijn betrokken, hoger is dan de BSB die zou zijn verschuldigd indien sprake was van één leverancier. De gebruiker kan bij de Belastingdienst een verzoek om teruggaaf indienen voor de hoeveelheid aardgas boven de 10 miljoen Nm 3 waarover het normale tarief is berekend (hoeveelheid maal het verschil tussen het normale en het gemitigeerde tarief). Dit verzoek kan worden ingediend zodra in de loop van het jaar de verbruiksgrens van 10 miljoen Nm 3 wordt overschreden.



105

In artikel 28a, derde lid, van de wet is aangegeven, dat de teruggaaf wordt verleend aan de verbruiker van het aardgas. 7.10.2.2 Voorwaarden teruggaaf meerdere leveranciers Op grond van artikel 28a, vierde lid, van de wet zijn in artikel 7a van het uitvoeringsbesluit de voorwaarden en beperkingen opgenomen waaronder de teruggaaf op aardgas wordt verleend. In het eerste lid van dat artikel is aangegeven, dat het verzoek om teruggaaf kan worden gedaan na afloop van elke kalendermaand waarin recht op teruggaaf is ontstaan, maar dat het uiterlijk dient te worden gedaan binnen 13 weken na afloop van het kalenderjaar. Verbruikers die al in de loop van het kalenderjaar de grens van 10 miljoen Nm 3 aardgas overschrijden hoeven dus niet met het verzoek te wachten tot het einde van het kalenderjaar. Artikel 7a, tweede lid, van het uitvoeringsbesluit bevat een bepaling met betrekking tot de bij het verzoek om teruggaaf over te leggen bescheiden. Artikel 28a, vijfde lid, van de wet geeft aan dat artikel 28, vierde tot en met zesde lid en achtste lid, van de wet van overeenkomstige toepassing zijn. In artikel 28, vierde tot en met zesde lid, van de wet is aangegeven hoe de inspecteur dient te reageren op een verzoek om teruggaaf. In beginsel dient hij binnen acht weken op dat verzoek te beslissen bij een voor bezwaar vatbare beschikking. Het doel van deze bepaling is het mogelijk maken van een rechtsingang voor de indiener van het teruggaafverzoek. Indien de inspecteur deze beschikking niet binnen de acht weken kan geven, stelt hij (binnen die termijn) belanghebbende in kennis van de redenen waarom hij de beschikking niet kan afgeven en binnen welke termijn hij dat wel zal doen. Artikel 8, eerste lid, van de uitvoeringsregeling, dat uitvoering geeft aan artikel 28, achtste lid, van de wet, stelt voorwaarden aan de administratie van degene die om teruggaaf van BSB verzoekt. De administratie dient zodanig te zijn ingericht dat daarin op overzichtelijke wijze alle voor de vaststelling van het bedrag van de teruggaaf van belang zijnde gegevens zijn opgenomen. Artikel 8, tweede lid, van de uitvoeringsregeling, stelt aanvullende voorwaarden aan het verzoek om teruggaaf ingeval aardgas wordt betrokken van meerdere leveranciers (artikel 28a, eerste lid, van de wet). Het verzoek dient te vermelden: a. het tijdvak waarover teruggaaf wordt verzocht; b. naam en adres van de verbruiker; c. naam en adres van de leveranciers; d. de hoeveelheid aardgas waarvoor teruggaaf wordt verzocht per leverancier; e. de periode van levering van het aardgas; f. het bedrag aan BSB dat wordt teruggevraagd. 7.10.2.3 Teruggaaf voor elektriciteitsopwekking


106


Artikel 28a, tweede lid, van de wet voorziet in de mogelijkheid op verzoek teruggaaf van BSB te verlenen voor de in artikel 21, eerste lid, van de wet genoemde brandstoffen die worden gebruikt om elektriciteit op te wekken in een installatie met een elektrisch rendement van minimaal 30% als bedoeld in artikel 27a van de wet. Deze teruggaafmogelijkheid is in de wet opgenomen voor die situaties waarin de in artikel 27a van de wet opgenomen vrijstelling (zie onderdeel Vrijstelling brandstoffen voor elektriciteitsopwekking) niet kan worden toegepast omdat bijvoorbeeld de brandstoffen niet door de belastingplichtige voor de BSB rechtstreeks worden geleverd aan de producent van elektriciteit, maar via één of meer tussenschakels. Belanghebbende kan dan met toepassing van artikel 28a een verzoek om teruggaaf indienen voor de hem doorberekende BSB. Voor deze gevallen voorziet artikel 28a, tweede lid, van de wet in een teruggaafregeling. Evenals bij de in artikel 27a van de wet opgenomen vrijstelling geldt op grond van artikel 7b, vierde lid, van het uitvoeringsbesluit dat installaties voor het opwekken van elektriciteit – zowel WKK als niet-WKK – met een vermogen van minder dan 60 kW niet voor de teruggaaf in aanmerking komen. In artikel 28a, derde lid, van de wet is aangegeven dat de teruggaaf wordt verleend aan de verbruiker van de brandstof. 7.10.2.4 Voorwaarden teruggaaf voor elektriciteitsopwekking Op grond van artikel 28a, vierde lid, van de wet zijn in artikel 7b van het uitvoeringsbesluit de voorwaarden en beperkingen opgenomen waaronder de teruggaaf wordt verleend. In artikel 7b, eerste lid, van het uitvoeringsbesluit is aangegeven, dat het tijdvak waarover de teruggaaf wordt verleend het kalenderkwartaal is. De inspecteur kan op verzoek een ander tijdvak aanwijzen. Het verzoek om teruggaaf kan worden gedaan binnen dertien weken na het einde van het in het eerste lid bedoelde tijdvak waarin de brandstoffen zijn gebruikt om elektriciteit op te wekken (artikel 7b, tweede lid, van het uitvoeringsbesluit). In artikel 7b, derde lid, van het uitvoeringsbesluit worden ten behoeve van de controle nadere voorwaarden gesteld met betrekking tot de informatieverstrekking en de administratie van degene die om teruggaaf verzoekt. Zo dient bij de aanvraag voor de teruggaaf de aankoopfactuur van de desbetreffende brandstoffen te worden overgelegd. Aan de hand van de factuur kan de inspecteur afleiden of de brandstoffen in de heffing van de BSB zijn betrokken. Tevens moet de administratie voldoen aan de voorwaarden, gesteld in artikel 8 van de uitvoeringsregeling. Artikel 28a, vijfde lid, van de wet geeft aan dat artikel 28, vierde tot en met zesde lid en achtste lid, van de wet van overeenkomstige toepassing zijn. In artikel 28, vierde tot en met zesde lid, van de wet is aangegeven hoe de inspecteur dient te reageren op een verzoek om teruggaaf. In beginsel dient hij binnen acht weken op dat verzoek te beslissen bij een voor bezwaar vatbare beschikking. Het doel van deze bepaling is het mogelijk maken van een rechtsingang voor de indiener van het teruggaafverzoek. Indien de inspecteur deze beschikking niet binnen de acht weken kan geven, stelt hij (binnen die termijn) belanghebbende in kennis van de



107

redenen waarom hij de beschikking niet kan afgeven en binnen welke termijn hij dat wel zal doen. Op grond van artikel 28, achtste lid, van de wet zijn in artikel 8 van de uitvoeringsregeling de voorwaarden opgenomen waaraan de administratie van degene die om teruggaaf van BSB verzoekt moet voldoen. Artikel 8, eerste lid, van de uitvoeringsregeling geeft aan dat de administratie zodanig is ingericht dat daarin op overzichtelijke wijze alle voor de vaststelling van het bedrag van de teruggaaf van belang zijnde gegevens zijn opgenomen. Artikel 8, derde lid, van de uitvoeringsregeling, stelt aanvullende voorwaarden aan het verzoek om teruggaaf ingeval brandstoffen worden gebruikt in een installatie voor de opwekking van elektriciteit (artikel 28a, tweede lid, van de wet). Het verzoek dient de volgende gegevens te bevatten: a. het tijdvak waarover teruggaaf wordt verzocht; b. naam en adres van de verbruiker; c. naam en adres van de leverancier; d. de hoeveelheid en de soort brandstoffen waarvoor teruggaaf wordt verzocht; e. de periode van levering van de brandstoffen; f. het bedrag aan BSB dat wordt teruggevraagd. 7.11 Administratieve verplichtingen In artikel 29 van de wet zijn de verplichtingen opgenomen specifiek ten dienste van de belastingheffing van BSB. De belastingplichtige is gehouden een zodanige administratie te voeren dat de voor de heffing van de BSB benodigde gegevens te allen tijde duidelijk uit de administratie blijken. Met betrekking tot de minerale oliën gaat het om gegevens over de herkomst, de invoer en uitslag van de in artikel 21, eerste lid, van de wet bedoelde minerale oliën. Met betrekking tot kolen en niet als minerale olie aangemerkt gas betreft het gegevens over het winnen, vervaardigen, binnen Nederland brengen, afleveren en gebruiken van deze brandstoffen. Op grond van artikel 29, tweede lid, van de wet zijn bij ministeriële regeling nadere voorwaarden gesteld met betrekking tot deze verplichtingen. Artikel 7a van de uitvoeringsregeling geeft in dit verband aan dat voor de toepassing van artikel 24, tweede lid, van de wet uit de administratie van de belastingplichtige bedoeld in artikel 24, eerste lid, van de wet moet blijken hoeveel aardgas aan hem is geleverd. 7.12 Samenloop met accijns In artikel 30, eerste lid, van de wet is geregeld dat de BSB van die producten waarvan ingevolge de accijnswet ook accijns van minerale oliën wordt geheven, geheven en ingevorderd wordt volgens de voor de accijns geldende regels. Met toepassing van artikel 30, tweede lid, van de wet is in artikel 8 van het uitvoeringsbesluit bepaald dat de BSB op accijnsgoederen te samen met de accijns van minerale oliën wordt geheven en ingevorderd. Op grond daarvan kan voor beide middelen aangifte worden gedaan op één aangifteformulier.


108

Regulerende energiebelasting

8


8.1

Begripsbepalingen

Voor de toepassing van dit hoofdstuk wordt verstaan onder: a. WKK-installatie: installatie voor warmtekrachtkoppeling; b. richtlijn duurzaam: Richtlijn nr. 2001/77/EG van het Europees Parlement en de Raad van 27 september 2001, PbEG L 283, betreffende de bevordering van elektriciteitsopwekking uit hernieuwbare energiebronnen op de interne elektriciteitsmarkt; c. AVI: afvalverbrandingsinstallatie. 8.2

Definities

Artikel 36a va n de wet definieert de volgende begrippen: a. halfzware olie, gasolie en vloeibaar gemaakt petroleumgas (LPG); b. L; c. weg, motorrijtuig en pleziervaartuig; d. invoer; e. uitslag; f. aansluiting; g. installatie voor warmtekrachtkoppeling; h. installatie voor blokverwarming; i. hernieuwbare energiebronnen; k. biomassa; l. zuivere biomassa. - kleinschalige waterkracht (vervallen per 1 januari 2003); - energiezuinige apparaten, energiebesparende voorzieningen en voorzieningen voor het opwekken van duurzame energie (vervallen per 1 januari 2003). Deze begrippen worden in de volgende paragrafen nader toegelicht. 8.2.1

Halfzware olie, gasolie en vloeibaar gemaakt petroleumgas (LPG)

In artikel 36a, eerste lid, onderdeel a, van de wet wordt voor het begrip halfzware olie, gasolie en LPG, aangesloten bij het geen onder deze begrippen wordt verstaan in de artikelen 26 en 28 van de accijnswet. Dit houdt in dat REB eveneens is verschuldigd indien halfzware olie, gasolie en LPG worden vervangen door zogenaamde alternatieve brandstoffen, zoals bij voorbeeld biodiesel en bio-ethanol. Zie voor een toelichting op de definities van minerale oliën hoofdstuk 4 van de Leidraad Accijns 1997. 8.2.2

Liter

In artikel 36a, eerste lid, onderdeel b, van de wet is aangegeven dat onder L wordt verstaan een liter bij een temperatuur van 15° C. De hoeveelheid bij een temperatuur van 15 o Celsius is de maatstaf van heffing voor de REB van halfzware olie en gasolie. Bij een afwijkende temperatuur dient de feitelijk opgenomen hoeveelheid minerale olie te worden herleid tot de hoeveelheid bij deze temperatuur.



109

In artikel 36a, tweede lid, van de wet is bepaald dat regels worden gesteld met betrekking tot de herleiding van feitelijke hoeveelheden van halfzware olie en gasolie tot hoeveelheden bij een temperatuur van 15o Celsius. Op grond van artikel 8a van de uitvoeringsregeling geschiedt deze herleiding op voet van artikel 14 van de Uitvoeringsregeling accijns. 8.2.3

Weg, motorrijtuig en pleziervaartuig

In artikel 36a, eerste lid, onderdeel c, van de wet wordt voor het begrip weg, motorrijtuig en pleziervaartuig aangesloten bij hetgeen onder deze begrippen wordt verstaan op grond van artikel 27, vijfde lid, van de accijnswet. Voor een toelichting op deze begrippen wordt verwezen naar hoofdstuk 5 van de Leidraad Acccijns 1997. 8.2.4

Invoer en uitslag

In artikel 36a, eerste lid, onderdelen d en e, van de wet wordt voor het begrip invoer en uitslag aangesloten bij hetgeen onder deze begrippen wordt verstaan in de accijnswet. Deze begrippen zijn nader toegelicht in hoofdstuk 3 van de Leidraad Accijns 1997. 8.2.5

Aansluiting

Een definitie van het begrip aansluiting is opgenomen in artikel 36a, eerste lid, onderdeel f, van de wet. Onder een aansluiting wordt verstaan een aansluiting van een in Nederland gelegen onroerende zaak als bedoeld in artikel 16, onderdelen a tot en met d, van de wet WOZ op het Nederlandse distributienet waaruit elektriciteit of aardgas aan de verbruiker wordt geleverd. In artikel 16 van de wet WOZ is de objec tafbakening van onroerende zaken ten behoeve van de heffing van belas tingen neergelegd. Het gaat zowel om gebouwde als om ongebouwde onroerende zaken of gedeelten daarvan. Daarbij wordt uitgegaan van de kleinste zelfstandig bruikbare eenheid, met dien verstande dat gedeelten die bij dezelfde (rechts)persoon in gebruik zijn en die, naar de omstandigheden beoordeeld, bij elkaar behoren, als een eenheid worden beschouwd (zogenaamde complexbepaling). In de meeste gevallen gaat het om woningen, waarbij er sprake is van één aansluiting voor aardgas en één aansluiting voor elektriciteit. Voor zakelijke gebruikers kan er per locatie sprake zijn van meer dan één leveringspunt van aardgas of elektriciteit. In dat geval kan op grond van de definitie voor de toepassing van de wet sprake zijn van één aansluiting. In artikel 16, onderdeel c, van de wet WOZ is bepaald dat een gedeelte van een gebouwd of ongebouwd eigendom dat blijkens zijn indeling is bestemd om als een afzonderlijk geheel te worden gebruikt, als één onroerende zaak wordt aangemerkt. Gedeelten die zelfstandig kunnen worden gebruikt, moeten in beginsel worden aangemerkt als zelfstandige objecten. Bedoeld worden gedeelten die elk nog als zelfstandige onafhankelijke eenheid kunnen worden gebruikt. Uit de jurisprudentie inzake de wet WOZ en de Wvo kan worden afgeleid dat afzonderlijke kamers, die niet zijn voorzien van een afzonderlijke keuken, badgelegenheid en toilet, wat betreft indeling niet zijn bestemd om als een afzonderlijk geheel te worden gebruikt. Deze kamers kunnen dus niet als afzonderlijke onroerende zaken worden aangemerkt. Of er sprake is van een afzonderlijke onroerende zaak moet blijken uit een voor die onroerende zaak afgegeven beschikking of opgelegde aanslag onroerende-zaakbelasting.


110


Met de hantering van het criterium "zelfstandige onroerende zaak" wordt aangesloten bij de praktijk van de onroerende-zaakbelasting. Dit houdt in dat het feit dat meer "huishoudens" of meer gezinnen in één onroerende zaak gevestigd zijn niet van belang is en dan ook geen basis vo rmt voor deze tegemoetkomende regeling zodat zij toepas sing mist voor woongroepen, studentenhuizen, hospita's die een kamer verhuren e.d. Basis voor deze regeling blijft het in de wet neergelegde uitgangs punt dat er sprake moet zijn van een zelfstandige onroerende zaak. Om op grond van de complexbepaling van artikel 16, onderdeel d, van de wet WOZ een aantal objecten aan te kunnen merken als één onroerende zaak is het niet voldoende dat deze bij eenzelfde (rechts)persoon in gebruik zijn, maar er moet gelet op de feitelijke situatie, waarbij fysieke criteria doorslaggevend zijn, sprake zijn van een eenheid. Het gaat bij voorbeeld om een woning met schuur en tuin of een fabriekscomplex bestaande uit een kantoorgebouw, fabrieksruimte en een opslagt errein. Het is dus zeker niet zo dat alle vestigingen binnen een provincie of binnen Nederland die behoren tot één concern als één onroerende zaak (en dus als één aansluiting) kunnen worden aangemerkt. 8.2.5.1

Straatverlichting, telefooncellen, CAI-aansluitingen, e.d.

In een aantal gevallen wordt op basis van een contract elektriciteit recht streeks door het distributiebedrijf afgeleverd aan vele afleveringspunten, die in een bepaald gebied (stad, gemeente, regio) in beheer zijn bij een bepaalde (rechts)persoon aan wie de geleverde elektriciteit in rekening wordt gebracht. Het betreft bijvoorbeeld de levering van elektriciteit aan een gemeente voor straatverlichting, aan de PTT voor de verlichting van telefooncellen, aan busondernemingen voor bushok jes en aan kabelexploitanten voor CAI-aansluitingen. Voor deze voorzieningen is in het algemeen geen wet WOZ-beschikking afgegeven. De (rechts)persoon die deze voorzieningen beheert, ontvangt in de prak tijk per gemeente of per regio veelal een factuur voor het totaal van het - forfaitair bepaalde - elektriciteitsverbruik van die voorzieningen. Voor de heffing van de REB wordt daarbij aangesloten. Dit betekent dat in de tarieven voor deze leveringen waarvoor per gemeente, stad of regio specifieke contracten zijn afgesloten, de REB is verwerkt, waarbij uiteraard rekening wordt gehouden met de tariefsgrenzen, maximale hoeveelheid waarover de REB wordt geheven en de belastingvermindering (artikel 36j, eerste lid, van de wet). Tot 1 januari 2001 werd rekening gehouden de belastingvrije voet van 800 kWh in plaats van genoemde belastingvermindering. 8.2.5.2

Evenementen

De elektriciteitsvoorziening bij evenementen geschiedt veelal via een mobiele meetkast, een zogenoemde kermiskast, waarop verschillende attracties zijn aangesloten, dan wel via een rechtstreekse aftap van de kabel. Voor deze voorzieningen is in het algemeen geen wet WOZ-beschikking afgegeven. In een aantal gevallen worden de kosten voor de aansluiting en de elektriciteit niet rechtstreeks aan de daadwerkelijke verbruiker in rekening gebracht maar aan een tussenpersoon (bijvoorbeeld de gemeente of een installatiebedrijf), die ook het verzoek tot de aansluiting heeft gedaan. Deze tussenpersoon rekent vervolgens af met de individuele afnemers. Voorshands kan voor de REB bij deze praktijk worden aangesloten. Dat betekent dat in voorkomend geval voor het distributiebedrijf de tussenpersoon (de gemeente, het installatiebedrijf) als verbruiker wordt aangemerkt en dat derhalve in de tarieven die in rekening worden gebracht



111

de REB is verwerkt. De toedeling van de belastingvermindering van artikel 36j, eerste lid, van de wet en de maximale hoeveelheid waarover REB wordt berekend geschiedt naar tijdsevenredigheid. Tot 1 januari 2001 geldt dit ook voor de toedeling van de toen geldende belastingvrije voet (800 kWh) in plaats van de belastingvermindering. 8.2.6

Installatie voor warmtekrachtkoppeling (WKK)

Ingevolge artikel 36a, eerste lid, onderdeel g, van de wet wordt onder een WKK verstaan een installatie waarin aardgas wordt verstookt voor de gecombineerde opwekking van warmte en kracht met een totaal energetisch rendement van minimaal 60%, gebaseerd op de calorische onderwaarde van het gas. Onder het totaal energetisch rendement wordt verstaan de som van het rendement van de elektriciteitsopwekking en tweederde deel van het rendement van de productie van nuttig aan te wenden warmte, berekend op de onderste verbrandingswaarde van aardgas (in de branche bekend als het SENTER rendement). In verband met de invoering per 1 januari 2001 van de bijzondere regeling ter stimulering van WKK-installaties in de REB is de definitie van een WKK in de wet aangescherpt. Tot deze datum luidde de definitie van WKK: een installatie waarin aardgas wordt verstookt voor de gecombineerde opwekking van warmte en kracht met een totaal rendement van minimaal 75%, gebaseerd op de calorische onderwaarde van het aardgas. Deze definitie was ook van belang voor de vrijstellingsregeling van artikel 36k van de wet. Per 1 januari 2001 wordt een installatie voor WKK niet afzonderlijk meer genoemd in dit artikel. 8.2.7

Installatie voor blokverwarming

Ingevolge artikel 36a, eerste lid, onderdeel h, van de wet wordt onder een installatie voor blokverwarming verstaan een gemeenschappelijke voorziening, niet zijnde een WKK als bedoeld in artikel 36a, eerste lid, onderdeel g, van de wet voor verwarming van meer dan één onroerende zaak als bedoeld in artikel 16, onderdeel c, van de wet WOZ. Artikel 16, onderdeel c, van de wet WOZ geeft aan dat als één onroerende zaak wordt aangemerkt: een gedeelte van een gebouwd of ongebouwd eigendom dat blijkens zijn indeling is bestemd om als een afzonderlijk geheel te worden gebruikt. In de definitie van blokverwarming zijn twee aspecten te onderscheiden. Het moet gaan om een gemeenschappelijke voorziening voor de verwarming, die verschillende woningen/gebouwen van warmte voorziet. Daarbij valt te denken aan woningen in een flatgebouw, of kantoren in een kantoorgebouw. In artikel 16, onderdeel c, van de wet WOZ wordt deze categorie objecten afgebakend. Indien de aldus afgebakende objecten gebruik maken van dezelfde verwarmingsinstallatie, is er sprake van blokverwarming. Bij blokverwarming is sprake van collectieve afname van aardgas ten behoeve van warmteopwekking voor individuele ruimteverwarming. Voor zover het gaat om warmtelevering vanuit een WKK is geen sprake van blokverwarming. Over de levering van warmte via stadsverwarming aan een verbruiker is geen REB verschuldigd. Bij stadsverwarming gaat het voornamelijk om een warmtekrachtinstallatie of een andere energiebesparende warmtebron: afvalverbranding, industriële restwarmte, aardwarmte of een grote


112


warmtepomp dan wel combinaties van verschillende van voornoemde warmtebronnen. Er zijn energiebedrijven die REB berekenen over de levering van warmte. De redenering van deze energiebedrijven is dat zij de afnemers van warmte niet extra willen bevoordelen boven de afnemers van gas. Afnemers van gas zetten dit zelf om in warmte en betalen REB over het gas, afnemers van warmte betalen geen REB. Om deze ongelijkheid weg te nemen brengen de betreffende energiebedrijven een heffing in rekening, die overeenkomt met de REB die verschuldigd zou zijn als gas was afgenomen ("heffing equivalent energieheffing gas"). Deze heffing wordt niet afgedragen aan de Belastingdienst. Er is immers geen sprake van een belastbaar feit. Bovendien is er geen verplichting in de wet opgenomen om de in rekening gebrachte heffing ook af te dragen. Voor zover voor stadsverwarming aardgas is ingezet is over dit aardgas uiteraard wel REB verschuldigd. 8.2.8

Hernieuwbare energiebronnen

De definitie van hernieuwbare energiebronnen is per 1 januari 2003 in artikel 36a, eerste lid, onderdeel i, van de wet opgenomen bij de implementatie van de richtlijn duurzaam. Hernieuwbare energiebronnen zijn windenergie, zonne-energie, aardwarme, golfenergie, getijdenenergie, waterkracht, biomassa, stortgas, rioolwaterzuiveringsgas en biogas. De begrippen stortgas, rioolwaterzuiveringsgas en biogas dienen ter vervanging van de voormalige term “aardgas afkomstig uit de omzetting van biomassa” zoals gehanteerd in het per 1 januari 2003 aangepast eerste lid van artikel 36o van de wet. Inhoudelijk is met deze vervanging geen wijziging beoogd. De gassen komen tot stand door bijvoorbeeld vergassing, (co-)vergisting of pyrolyse van de biologisch afbreekbare fracties zoals genoemd in de definitie van biomassa. Deze vormen van gas worden aangemerkt als aardgas op grond van artikel 36b, tweede lid, van de wet. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen groot - en kleinschalige waterkracht, maar wel tussen golfenergie (de energie die ontstaat door gebruik te maken van de golfbewegingen op zee), getijdenenergie (de energie die ontstaat door gebruik te maken van de stroming in het water door eb en vloed) en andere vormen van waterkracht (de kracht van stromend en vallend water, niet zijnde golf- of getijdenenergie). 8.2.9

Biomassa

De definitie van biomassa is per 1 januari 2003 in artikel 36a, eerste lid, onderdeel j, van de wet opgenomen bij de implementatie van de richtlijn duurzaam. Onder biomassa wordt verstaan de biologisch afbreekbare fractie van producten, afvalstoffen en residuen van de landbouw - met inbegrip van plantaardige en dierlijke stoffen - de bosbouw en aanverwante bedrijfstakken, alsmede de biologisch afbreekbare fractie van industrieel en huishoudelijk afval. De richtlijn duurzaam schrijft een ruime definitie van biomassa voor, zoals die nu is opgenomen. Dit heeft onder meer tot gevolg dat naast zuivere biomassastromen ook mengstromen, dat wil zeggen stromen bestaande uit biologisch afbreekbaar en niet -biologisch afbreekbaar materiaal, in aanmerking kunnen komen voor groencertificaten als bedoeld in de Regeling groencertificaten elektriciteitswet 1998. In de REB wordt bij biomassa een onderscheid gemaakt tussen zuivere biomassastromen en biomassa die is begrepen in mengstromen. Voor situaties waarin naast zuivere biomassastromen ook mengstromen worden



113

ingezet, is uitsluitend voor het gedeelte van de elektriciteit afkomstig uit zuivere biomassa het verlaagde c.q. nihiltarief van artikel 36i, zesde lid, van de wet van toepassing. Elektriciteit die is opgewekt door middel van zogenoemde mengstromen of door inzet van andere stromen dan zuivere biomassa naast de primaire brandstoffen steenkool, olie en gas, komt niet in aanmerking voor het verlaagde of nihiltarief. Voor alle duidelijkheid wordt opgemerkt dat dit ook geldt voor de daarin begrepen biomassafractie. Daarom is in onderdeel k van artikel 36a, eerste lid, van de wet voor de toepassing van de REB een definitie van zuivere biomassa opgenomen. 8.2.10 Zuivere biomassa De definitie van zuivere biomassa is per 1 januari 2003 in artikel 36a, eerste lid, onderdeel k, van de wet opgenomen. Zuivere biomassa is gedefinieerd als producten, afvalstoffen en residuen van de landbouw - met inbegrip van plantaardige en dierlijke stoffen - de bosbouw en aanverwante bedrijfstakken die geheel biologisch afbreekbaar zijn, alsmede industrieel en huishoudelijke afval dat geheel biologisch afbreekbaar is. Op grond van artikel 36a, derde lid, van de wet kunnen bij ministeriële regeling nadere regels wordt gesteld met betrekking tot de inhoud van het begrip zuivere biomassa. Aan deze bepaling is uitvoering gegeven in artikel 8aa van de uitvoeringsregeling. Op grond van artikel 8aa, eerste lid, van de uitvoeringsregeling geldt dat er sprake is van zuivere biomassa als de onvermijdbare verontreiniging van het materiaal met kunststoffen en andere materialen van lang-cyclisch organische oorsprong niet meer bedraagt dan 3 massaprocent. Tot materialen van lang-cyclisch organische oorsprong behoren niet alleen synthetisch vervaardigde stoffen, maar ook fossiele brandstoffen. In de praktijk wordt doorgaans uitsluitend over kunststoffen gesproken. De toegelaten verontreiniging geldt echter voor alle materialen van lang-cyclisch organische oorsprong. Voor alle duidelijkheid worden daarom in genoemd artikel 8aa naast kunststoffen ook de overige aangeduid. Waar hierna over kunststoffen wordt gesproken, worden daarmee tevens andere materialen van lang-cyclisch organische oorsprong bedoeld. De reden dat een zekere verontreiniging met kunststoffen en andere materialen van lang-cyclisch organische oorsprong wordt toegelaten, is, dat het in de praktijk niet mogelijk is de aanwezigheid ervan geheel uit te bannen. Met het opnemen van een maximum aandeel van 3 massaprocent in de definitie van zuivere biomassa wordt aangesloten bij de grenswaarde zoals die is opgenomen in de Kiwa-beoordelingsrichtlijn BRL-K 10016 voor de vaststelling van het aandeel biomassa in secundaire brandstoffen. Indien onderzoeken/of ervaringsgegevens daartoe aanleiding geven zal dit percentage in nader overleg met de betrokken branche worden aangepast. Met betrekking tot de toegelaten verontreinigingen moet onderscheid gemaakt worden tussen veront reiniging met kunststoffen en andere verontreinigingen. Bij de laatste categorie moet worden gedacht aan nietbrandbaar materiaal, zoals zand en metalen. Dergelijke materialen dragen niet bij aan de opwekking van elektriciteit zodat de aanwezigheid ervan met het oog op de REB-regelingen voor zuivere biomassa niet bezwaarlijk is. Ten aanzien van verontreinigingen met kunststoffen is van belang of deze vermijdbaar dan wel onvermijdbaar in het materiaal aanwezig zijn. Zij zijn vermijdbaar, als zij door actief menselijk handelen aan de biomassa zijn toegevoegd of ermee zijn vermengd, dan wel op eenvoudige wijze van de biomassa te scheiden zijn. Zij zijn onvermijdbaar, als zij niet door actief menselijk handelen aan de biomassa zijn toegevoegd of ermee vermengd,


114


en niet op eenvoudige wijze van de biomassa te scheiden zijn. Hierbij kan onder meer worden gedacht aan kunststoffen die intrinsiek in de biomassa aanwezig zijn, zoals het geval is bij gelijmd afvalhout, zoals triplex, of afvalhout met bindmiddel/lijm, zoals spaanplaat of MDF. Uitsluitend de categorie onvermijdbare kunststoffen komt in aanmerking voor toetsing aan de maximumgrens van 3 massaprocenten. Bij verontreinigingen met vermijdbare kunststoffen kan dus nimmer sprake zijn van zuivere biomassa. Het tweede lid van artikel 8aa van de uitvoeringsregeling geeft aan dat als partij bedoeld in artikel 8aa, eerste lid, van de uitvoeringsregeling wordt aangemerkt de op basis van één specificatie geleverde hoeveelheid materiaal die voor controle op het aandeel onvermijdbare kunststoffen en ander materiaal van lang-cyclisch organische oorsprong door degene die het materiaal gebruikt voor de opwekking van elektriciteit gedurende een door hem vastgestelde periode als eenheid wordt aangemerkt en als zodanig identificeerbaar is. 8.2.11 Kleinschalige waterkracht (tot 1 januari 2003) In de definitie van hernieuwbare energiebronnen (opgenomen per 1 januari 2003) wordt, anders dan voor deze datum, geen onderscheid meer gemaakt tussen groot- en kleinschalige waterkracht. In verband met de tegemoetkoming voor met behulp van duurzame bronnen opgewekte elektriciteit (artikel 36o van de wet) is tot 1 januari 2003 een definitie opgenomen van kleinschalige waterkracht. Deze tegemoetkoming voor waterkracht is vervallen per 1 januari 2003. Onderstaande tekst geldt derhalve tot deze datum. Elektriciteit opgewekt door middel van grootschalige waterkracht valt niet onder deze tegemoetkoming. De overweging daarbij is dat de toepassing van grootschalige waterkracht veelal een grote verstoring van de natuur betekent. Bevordering van grootschalige waterkracht ligt daarom niet voor de hand. In artikel 36a, eerste lid, onderdeel i, van de wet is bepaald dat onder kleinschalige waterkracht wordt verstaan een waterkrachtcentrale voor de opwekking van elektriciteit met een vermogen van minder dan 15 megawatt. Deze definitie is per 1 januari 2003 komen te vervallen. Een daminstallatie met drie turbines van ieder minder dan 15 megawatt, wordt voor de toepassing van de REB aangemerkt als één installatie, waarbij het vermogen van de drie turbines bij elkaar wordt genomen. 8.2.12 Energiezuinige apparaten en energiebesparende voorzieningen (tot 1 januari 2003) Tot 1 januari 2003 was met het oog op de per 1 januari 2000 in artikel 36p van de wet opgenomen regeling voor energiepremies in artikel 36a, eerste lid, onderdeel j, een definitie opgenomen van energiezuinige apparaten en energiebesparende voorzieningen. Het moet daarbij gaan om apparaten en voorzieningen die in het belang zijn van een doelmatig gebruik van energie of van de opwekking van duurzame energie. Hiertoe is bij ministeriële regeling van onze Minister in overeenstemming met de Ministers van Economische Zaken en van VROM een lijst vastgesteld met daarop de energiezuinige apparaten en energiebesparende voorzieningen, waarvan de aankoop met energiepremies zal worden gestimuleerd. Onder energiebesparende voorzieningen wordt mede verstaan: een EnergiePrestatieAdvies dat voldoet aan in de Regeling EnergiePrestatieAdvies gestelde voorwaarden.



115

Per 1 januari 2003 is artikel 36p van de wet vervallen. In verband hiermee is per gelijke datum de omschrijving van energiezuinige apparaten in artikel 36a, eerste lid, onderdeel j, vervallen. 8.3

Grondslag

Artikel 36b van de wet bevat een opsomming van de goederen waarvan de REB wordt geheven. De toepassing van de REB is beperkt tot elektriciteit, aardgas en brandstoffen die in de praktijk in huishoudens en bedrijven worden gebruikt als substituut voor aardgas, te weten huisbrandolie (gasolie), halfzware olie en LPG. Voor zover sprake is van minerale oliën is de heffing van de REB gekoppeld aan de heffing van de accijns. De heffing en de inning alsmede de controle daarop is voor zover het minerale oliën betreft opgedragen aan de Belastingdienst/Douane. Voor elektriciteit en aardgas is de Belastingdienst/ Rivierenland verant woordelijk. Kolen, turf en hout worden niet in de heffing betrokken, omdat deze producten in Nederland vrijwel niet meer gebruikt worden voor kleinschalige toepassingen. De distributiekanalen zijn dan ook nagenoeg geheel verdwenen. Ook zware stookolie is niet in de heffing betrokken omdat verbruik hiervan bij kleinverbruikers praktisch niet mogelijk is. 8.3.1

Grondslag minerale oliën

Halfzware olie, gasolie en LPG kunnen worden gebruikt voor het aandrijven van motorrijtuigen op de weg of van pleziervaartuigen en voor andere doeleinden. Dit onderscheiden gebruik komt bij gasolie tot uitdrukking in de gehanteerde benamingen: dieselolie respectievelijk huisbrandolie. Bij de REB gaat het om het verbruik voor andere doeleinden (in hoofdzaak verbruik als brandstof voor verwarmingsdoeleinden). Daartoe is het tarief voor het gebruik als motorbrandstof op nihil gesteld. Huisbrandolie valt onder het in de accijnswet gehanteerde begrip gasolie (zie artikel 26, vierde lid, van de accijnswet). Indien gasolie wordt gebruikt voor ander gebruik dan voor het aandrijven van motorrijtuigen op de weg of van pleziervaartuigen en is voorzien van wettelijk voorgeschreven herkenningsmiddelen – dit is de zogenoemde rode gasolie – geldt een verlaagd accijnstarief (zie artikel 27, derde lid, van de accijnswet ). Propaan, butaan en LPG worden in de accijnswet aangeduid als vloeibaar gemaakt petroleumgas (zie artikel 26, zesde lid, van de accijnswet). Voor vloeibaar gemaakt petroleumgas dat is bestemd voor ander gebruik dan voor het aandrijven van motorrijtuigen op de weg of van pleziervaartuigen bedraagt het tarief voor de accijns nihil (zie artikel 27, vierde lid, van de accijnswet). De REB ziet in tegenstelling daarop juist wel op vorenbedoeld gebruik. Huisbrandolie, halfzware olie en LPG worden in de praktijk in huishoudens en bedrijven gebruikt als substituut voor aardgas in die gevallen waar er geen aansluiting op het aardgasnet is. Zowel vanuit de doelstelling van de REB als vanuit het oogpunt van rechtsgelijkheid zijn ook deze energiedragers in de heffing betrokken. Ook het verbruik van huisbrandolie, halfzware olie en LPG voor onder andere mobiele werktuigen wordt in de heffing betrokken. Enerzijds


116


geschiedt dit om uitvoeringstechnische redenen, aangezien voor de afbakening wordt aangesloten bij het reeds voor de accijns van minerale oliën met behulp van herkenningsmiddelen gemaakte onderscheid tussen brandstoffen die worden gebruikt voor het aandrijven van motorrijtuigen op de weg of van pleziervaartuigen en brandstoffen voor ander gebruik dan voor voornoemd doel. Anderzijds wordt met het betrekken van de bedoelde brandstoffen in de REB ook energiebesparing bereikt bij die toepassingen. De REB ziet niet op het gebruik van de genoemde minerale oliën als grondstof. 8.3.2

Grondslag elektriciteit

De REB op elektriciteit wordt geheven in de schakel die de elektriciteit levert aan de verbruiker, de energiedistributiebedrijven, en dus niet bij de elektriciteitscentrales. Daarmee is de REB op elektriciteit een outputheffing: elektriciteit als zodanig wordt in de heffing betrokken en niet de brandstofinzet in elektriciteitscentrales. 8.3.3

Grondslag aardgas

Met ingang van 1 januari 2002 worden op grond van artikel 36b, tweede lid, van de wet als aardgas aangemerkte producten ook in de grondslag betrokken. Hiermee wordt bereikt, dat in situaties waarin een product c.q. brandstof direct of indirect als aardgasvervanger wordt gebruikt, op eenzelfde wijze REB-heffing plaats vindt als bij aardgas. Op die manier wordt voorkomen dat de heffingsgrondslag van de REB wordt uitgehold door het gebruik van aardgas-equivalenten die niet onder de opsomming van artikel 36b van de wet vallen. Dit geldt ook voor situaties waarin waterstof wordt gebruikt als brandstof voor bijvoorbeeld een WKK-installatie. In dergelijke situaties functioneert waterstof in feite als indirecte aardgasvervanger. Deze systematiek wordt eveneens toegepast in de accijnsrichtlijn. Tot 1 januari 2002 werd waterstof niet genoemd in opsomming in artikel 36b van de wet van de producten waarover REB wordt geheven en viel daarmee buiten de heffingsgrondslag. Daardoor was de positie van aardgas waarin waterstof is bijgemengd niet duidelijk. Met ingang van 1 januari 2003 worden de begrippen stortgas, rioolwaterzuiveringsgas en biogas op grond van artikel 36b, tweede lid, van de wet eveneens als aardgas aangemerkt. 8.4 8.4.1

Belastbaar feit Belastbaar feit minerale oliën

In artikel 36c van de wet zijn de belastbare feiten opgenomen. Voor huisbrandolie, halfzware olie en LPG zijn de belastbare feiten, de uitslag en de invoer van deze goederen. Voor deze begrippen is aangesloten bij de bepalingen van de accijnswet. Met betrekking tot deze goederen wordt de REB geheven als een accijns. De heffing zal dus plaatsvinden via de accijnssystematiek, zoals die ook grotendeels geldt voor de BSB. Dit heeft tot gevolg dat de in de accijnswet opgenomen vrijstellingen voor minerale oliën ook gelden voor de REB.



117

Door de heffing van REB op minerale oliën te koppelen aan de heffing van accijns ontstaat in twee gevallen de situatie dat het moment van de heffing van de ac cijns en van de heffing van de REB niet op hetzelfde tijdstip vallen. Dit doet zich in de eerste plaats voor bij de aflevering van hoogbelaste (blanke) gasolie ten behoeve van ander gebruik dan voor het aandrijven van motorrijtuigen op de weg en van pleziervaartuigen. In dat geval is namelijk de (hoge) accijns betaald, terwijl geen REB is verschuldigd in verband met het nultarief. Indien deze blanke gasolie wordt verbruikt voor andere, zogenaamde laagbelaste doeleinden ontstaat recht op teruggaaf van accijns tot het lage tarief, terwijl gelijktijdig verschuldigdheid van REB ontstaat. In de tweede plaats ontstaat een soortgelijke situatie bij de aflevering van LPG in bulk aan handelaren in LPG, waarbij in de meeste gevallen de bestemming van het LPG niet vaststaat. Voor zover minerale oliën worden gebruikt voor de vervaardiging van minerale oliën in een accijnsgoederenplaats worden deze niet belast met REB. Het verbruik van minerale oliën als brandstof voor het vervaardigen van minerale oliën in een accijnsgoederenplaats is in de accijnswetgeving niet belast met accijns. Tot 1 januari 2000 werd deze zogenoemde raffinaderijvrijstelling niet toegepast voor de heffing van de BSB en de REB. Voor de REB werd dit bereikt doordat in artikel 36c, eerste lid, van de wet was opgenomen dat artikel 2, vierde lid, van de accijnswet geen toepassing vond. Het Hof van Justitie van de EG heeft geoordeeld, dat het de lidstaten niet is toegestaan om een milieubelasting op brandstoffenverbruik (bij binnenlandse vluchten) in te voeren omdat daarmee de verplichte vrijstelling van de accijns van minerale oliën op dergelijk gebruik teniet wordt gedaan. Op grond van deze jurisprudentie wordt conform de bij de heffing van accijns geldende handelwijze dit verbruik alsnog niet belast met BSB en REB. 8.4.2

Belastbaar feit aardgas en elektriciteit

Voor aardgas en elektriciteit is het belastbare feit in beginsel de levering via een aansluiting aan de verbruiker. In artikel 36c, tweede lid, van de wet is bepaald dat REB wordt geheven over de hoeveelheid aardgas die is geleverd tot ten hoogste een hoeveelheid van 1 miljoen m³ per verbruiksperiode van 12 maanden per aansluiting (tot 1 januari 1999: 170 000 m³). Voor elektriciteit wordt op grond van artikel 36c, derde lid, van de wet REB geheven over de hoeveelheid elektriciteit die is geleverd tot ten hoogste 10 miljoen kWh (tot 1 januari 1999: 50 000 kWh) per verbruiksperiode van 12 maanden per aansluiting. Er wordt dus over het meerdere boven de 10 miljoen kWh niet geheven. In artikel 36c, tweede en derde lid, van de wet is aangegeven, dat voor de toepassing van deze hoeveelheden geen rekening wordt gehouden met leveringen van aardgas en elektriciteit als bedoeld in artikel 36c, vijfde lid, van de wet. Die bepaling ziet op de gevallen waarin sprake is van een samenloop van leveringen als bedoeld in het tweede en derde lid en het – als levering aangemerkte – verbruik van aardgas en elektriciteit als bedoeld in het vijfde lid. Deze bepaling voorkomt dat het distributiebedrijf bij het in aanmerking nemen van de maximale hoeveelheden rekening zou moeten houden met bij de verbruiker zelf in de heffi ng te betrekken hoeveelheden aardgas en elektriciteit. 8.4.2.1

Verbruiksperiode


118


De jaarafrekening van de distributiebedrijven heeft in het algemeen betrekking op een verbruiksperiode van 12 maanden en niet op een kalenderjaar. Voor de REB is bij deze praktijk aangesloten. In geval van een verhuizing zal een verbruiker zowel voor zijn oude adres als voor zijn nieuwe adres een afrekening ontvangen, waarbij het uiteraard vaak zal voorkomen dat er twee distributiebedrijven in het spel zijn. Indien de verbruiksperioden korter dan wel langer zijn dan 12 maanden, is in artikel 36c, vierde lid, van de wet bepaald dat de bovengrenzen van aardgas en elektriciteit naar evenredigheid moeten worden verlaagd c.q. verhoogd teneinde te voorkomen dat een verbruiker twee maal belasting betaalt over deze hoeveelheden. In artikel 8b van de uitvoeringsregeling is bepaald dat een gedeelte van een maand als een hele maand wordt aangemerkt bij aanvang van de levering vóór de zestiende dag van de kalendermaand en bij einde van de levering na de vijftiende dag van de kalendermaand (de maandmethode). Die methode kan buiten toepassing blijven indien een gedeelte van een maand in aanmerking wordt genomen naar evenredigheid van het aantal dagen (de dagmethode). 8.4.2.2

Aanvullend belastbaar feit: eigen verbruik en buitenlandse leverancier

Op grond van artikel 36c, vijfde lid, van de wet wordt mede als levering aangemerkt het verbruik van aardgas en elektriciteit indien dit op andere wijze wordt verkregen dan door levering via een aansluiting. Op grond van deze bepaling kan zowel het eigen verbruik van de winner/producent als het verbruik van recht streeks - niet via distributiebedrijven of Gasunie - uit andere landen betrokken aardgas en elektriciteit in de heffing worden betrokken. Uit een oogpunt van eenheid van terminologie wordt het bedoelde verbruik aangemerkt als levering. Ook in deze gevallen geldt dat de belasting wordt geheven over de hoeveelheden aardgas en elektriciteit die zijn verbruikt tot ten hoogste de in artikel 36c, tweede en derde lid, van de wet genoemde hoeveelheden. 8.4.2.3

Aanvullend belastbaar feit: levering aan de APX

In het kader van de liberalisering van de energiemarkten is in 1999 de Amsterdam Power Exchange (APX) van start gegaan. De heffing van REB over de elektriciteit die via deze beurs wordt verhandeld, maakte een wetswijziging noodzakelijk. De APX verhandelt elektriciteit op eigen naam, maar voor rekening en risico van een ander (producenten, energiedistributiebedrijven, grootverbruikers, handelaren). In feite treedt de APX op als intermediair. De verkopende en de kopende partij zijn niet met elkaar bekend. De clearing-afdeling van de APX verzorgt de dagelijkse geldstromen tussen de marktpartijen. Deze afdeling zal voor alle contracten de tegenpartij zijn. De APX maakt ook zowel voor de verkoop als voor de inkoop facturen op. De APX is voorts verantwoordelijk voor het verstrekken van gegevens aan de zogenoemde system operators. Dit zijn netbeheerders of andere organisaties die dagelijks van marktpartijen de programma's met betrekking tot de productie van de volgende dag ontvangen en zorg dragen voor de fysieke leveringen van elektriciteit. Op grond van de wet zou de verkopende partij de REB verschuldigd zijn over de elektriciteit die geleverd wordt aan de verbruiker. De verkoper - dit kan overigens ook een buitenlands bedrijf zijn - weet echter niet wie de afnemer is (en dus niet of die afnemer een verbruiker is) en weet dus ook niet of er belastingplicht ontstaat. Heffing van REB bij de verkoper is daarom niet mogelijk. Het ligt in



119

de rede in dergelijke gevallen aan te sluiten bij de methode die in artikel 36c van de wet is neergelegd voor de heffing van REB indien aardgas en elektriciteit uit een ander land wordt verkregen. Omdat de buitenlandse leverancier niet belastingplichtig is, wordt de heffing verlegd naar de verbruiker. Ook bij leveringen via de APX wordt de REB geheven van de verbruiker. Bij deze oplossing dienen verbruikers die elektriciteit hebben gekocht via de de APX, zich bij de Belastingdienst te melden als belastingplichtige. Het zal hier in hoofdzaak gaan om de grotere verbruikers. Via de administratie van de APX kan worden nagegaan of alle afnemers/verbruikers zich hebben gemeld. 8.4.2.4

Eigen verbruik elektriciteit en aardgas

In artikel 36c, zesde lid, onderdeel a, van de wet, is bepaald dat het vijfde lid niet van toepassing is met betrekking tot de verbruiker die elektriciteit heeft opgewekt met behulp van hernieuwbare energiebronnen, met uitzondering van elektriciteit uit biomassa die niet als zuivere biomassa wordt aangemerkt. Sinds 1 januari 2003 wordt in dit artikelonderdeel verwezen naar het begrip hernieuwbare energiebronnen. Vanaf 1 januari 2003 geldt de vrijstelling ook voor eigen verbruik van energie uit waterkracht en golf- en getijdenenenergie Op grond van artikel 36c, zesde lid, onderdeel b, van de wet wordt het eigen verbruik van elektriciteit die is opgewekt door middel van een noodinstallatie in geval van storingen bij levering via het net niet belast. Tot 1 januari 2003 gold de vrijstelling voor zogenoemd eigen verbruik voor elektriciteit opgewekt door middel van windenergie, zonne-energie, of installaties waarin biomassa zonder enige bijstook of bijmenging van kunststoffen thermisch wordt verwerkt onder de omzetting van elektriciteit. In artikel 36c, zesde lid, onderdeel c, van de wet is bepaald, dat het eigen verbruik van stortgas, rioolwaterzuiveringsgas of biogas niet belast is. Deze begrippen komen in de plaats van het tot 1 januari 2003 gebruikte begrip “biomassa omgezet en opgewerkt tot aardgas”. Voor zover de door WKK-installaties geproduceerde elektriciteit wordt geleverd aan het net, wordt deze in de heffing betrokken bij de levering van deze elektriciteit door de distributiebedrijven aan de verbruiker. Het eigen verbruik van elektriciteit die is opgewekt door middel van een WKKinstallatie wordt op grond van artikel 36c, zesde lid, onderdeel d, van de wet buiten de heffing gelaten. 8.4.2.5

Blokverwarming

Artikel 36c, zevende lid, van de wet bepaalt, dat de in het tweede lid genoemde hoeveelheid van 1 miljoen m³ aardgas (tot 1 januari 1999: 170 000 m³) niet van toepassing is bij de levering van aardgas aan een installatie voor blokverwarming. Bij blokverwarming is sprake van warmtelevering aan woningen of vergelijkbare verbruikers via een gemeenschappelijke voorziening. Het gaat hierbij om verbruikers met een zodanig verbruik dat bij gebruik van een eigen cv-ketel, belasting geheven zou moeten worden over het gehele verbruik van aardgas omdat dit beneden de grens van 1 miljoen m³ zou blijven. 8.5

Uitbreiding begrip uitslag


120


In artikel 36d van de wet is bepaald dat mede als uitslag wordt aangemerkt het verbruik van halfzware olie, gasolie en LPG, waarvoor op grond van artikel 36i, tweede lid, van de wet een nihiltarief geldt, voor andere doeleinden dan voor het aandrijven van motorrijtuigen op de weg of van pleziervaartuigen. Het gaat hierbij om de gevallen waarin halfzware olie, gasolie en LPG, waarvoor de REB niet is voldaan, worden verbruikt voor andere doeleinden dan voor het aandrijven van motorrijtuigen op de weg of van pleziervaartuigen. 8.6

Belastingplichtige

8.6.1

Belastingplichtige minerale oliën

In artikel 36e, eerste lid, van de wet wordt degene aangewezen van wie de REB wordt geheven met betrekking tot halfzware olie, gasolie en LPG. Belastingplichtige in deze gevallen is degene die ter zake accijns verschuldigd is. Afgezien van voorziene bijzondere gevallen van belastingplicht is de belastingplichtige de vergunninghouder van de accijns goederenplaats. In het algemeen zijn dit raffinaderijen en handelaren in minerale oliën. Indien LPG is bestemd voor ander verbruik dan voor het aandrijven van motorrijtuigen op de weg of van pleziervaartuigen, geldt op grond van artikel 27, vierde lid, van de accijnswet voor de accijns een nihiltarief. In verband hiermee is in artikel 36h, eerste lid, van de wet bepaald dat de REB verschuldigd wordt op het tijdstip waarop de accijns verschuldigd wordt of zou worden indien van die brandstoffen accijns zou worden geheven. Bij de uitslag van LPG met vorenbedoelde bestemming is wel sprake van het belastbare feit - de uitslag - maar dit leidt als gevolg van het nihiltarief voor de accijns niet tot het daadwerkelijk verschuldigd worden van accijns. Door de bepaling in het eerste lid van artikel 36h van de wet wordt bereikt dat in deze situatie toch volledig kan worden aangesloten bij de accijnssystematiek. Omdat in artikel 36d van de wet een bijzonder belastbaar feit is opgenomen is het noodzakelijk om ook voor die situatie te bepalen van wie de belasting wordt geheven. Ingevolge artikel 36f van de wet wordt bij toepassing van genoemd artikel 36d de belasting geheven van degene die halfzware olie, gasolie of LPG gebruikt. 8.6.2

Belastingplichtige aardgas en elektriciteit

In het tweede lid van artikel 36e van de wet wordt degene aangewezen van wie de belasting wordt geheven met betrekking tot aardgas en elektriciteit. Voor de gevallen dat de levering aan de verbruiker als belastbaar feit is aangewezen, is de belastingplichtige degene die de levering aan de verbruiker verricht. Dit zijn in beginsel de energiedistributiebedrijven en in bepaalde gevallen de Gasunie (rechtstreekse levering aan verbruiker). 8.6.2.1

Belastingplichtige eigen verbruik en levering via de APX

Het derde lid van artikel 36e van de wet wijst de belas tingplichtige aan in de gevallen waarin artikel 36c, vijfde lid, van de wet toepassing vindt. Het betreft het verbruik van aardgas en elektriciteit in de gevallen waarin het aardgas en de elektriciteit op een andere wijze zijn verkregen dan door een levering via een aansluiting aan een verbruiker. Artikel 36c, vijfde lid, van de wet ziet op het eigen verbruik van de winner/producent, de levering van rechtstreeks uit het buitenland betrokken aardgas en elektriciteit en de levering van elektriciteit via de APX. In die gevallen is de verbruiker van het aardgas of de elektriciteit zelf de belastingplichtige. Ten aanzien van



121

leveringen door een buitenlandse leverancier is artikel 36e, vierde lid, van de wet van toepassing (zie onderdeel Verlegging belastingplicht bij levering door buitenlandse leverancier). 8.6.2.2

Verlegging belastingplicht bij levering door buitenlandse leverancier

Artikel 36e, vierde lid, van de wet bepaalt dat de heffing van REB wordt verlegd naar de verbruiker indien de leverancier niet in Nederland is gevestigd en aldaar geen vaste inrichting heeft. Op grond van artikel 36c, vijfde lid, van de wet wordt zowel het eigen verbruik van de winner/producent als het verbruik van rechtstreeks door de verbruiker uit andere landen betrokken aardgas of elektriciteit in de heffing betrokken. Aangezien in laatstbedoelde situatie eveneens sprake is van een levering - zij het door een buitenlandse leverancier - is de verlegging van de belastingplicht naar de verbruiker in deze specifieke gevallen per 1 januari 2000 nadrukkelijker vorm gegeven door daarvoor in het artikel 36e, vierde lid, van de wet een specifieke bepaling op te nemen. Deze bepaling is ook van toepassing indien de verbruiker een aansluiting heeft op een buitenlands distributienet. 8.6.2.3

Samenloop van leveringen van aardgas en elektriciteit

Verbruikers kunnen de benodigde aardgas en elektriciteit zelf produceren/winnen (eigen verbruik), zelf rechtstreeks uit het buitenland betrekken, via de APX betrekken of afnemen van meer dan één binnenlandse leverancier. Voor het eigen verbruik en voor het gas of elektriciteit dat hij zelf rechtstreeks betrekt uit een ander land of via de APX, is de verbruiker zelf belastingplichtig. Indien een verbruiker gas of elektriciteit betrekt van een binnenlandse leverancier moet de binnenlandse leverancier REB in rekening brengen (met inachtneming van het schijventarief en tot de bovengrenzen zijn bereikt). De samenloopbepaling in artikel 36e, vijfde lid, van de wet waarborgt dat over de totale hoeveelheid niet meer verschuldigd wordt dan de belasting die zou zijn verschuldigd indien de totale hoeveelheid was betrokken van één leverancier. Het is echter de verbruiker zelf die moet zorgen dat ook daadwerkelijk de heffing van de REB tot de juiste bedragen geschiedt. De binnenlandse leveranciers moeten ingevolge artikel 36e, vijfde lid, van de wet REB in rekening brengen (met inachtneming van het schijventarief en tot de bovengrenzen zijn bereikt), zonder rekening te houden met de overige wijzen waarop de afnemer elektriciteit of gas heeft betrokken. Indien blijkt dat bij levering van aardgas door meerdere leveranciers per saldo meer in rekening is gebracht dan het geval zou zijn geweest indien de totale benodigde hoeveelheid elektriciteit of aardgas van één binnenlandse leverancier zou zijn betrokken, dan kan voor de te veel betaalde belasting op grond van artikel 36l, vijfde lid en zesde lid, van de wet een verzoek om teruggaaf worden ingediend. 8.7


In artikel 36g van de wet is de maatstaf van heffing opgenomen. De maatstaf van heffing geeft de grondslag aan waarop het tarief moet worden toegepast. Voor minerale oliën komt deze overeen met de maatstaf van heffing die - voor zover van toepassing - is opgenomen in artikel 27 van de accijnswet en in artikel 25 van de wet. In artikel 36g van de wet is ook de


122


maatstaf van heffing opgenomen voor elektriciteit en aardgas. Voor aardgas is gekozen voor de eenheid m3 in plaats van normaalkubiekemeter (Nm 3 ). Dit houdt verband met het feit dat bij kleinverbruikers geen herrekening plaatsvindt naar Nm 3 in tegenstelling tot bij de sector grootverbruik. De gekozen maatstaf van heffing heeft dus betrekking op de afgerekende m3. In verband met het in de heffing betrek ken van elek triciteit is ook de eenheid kilowattuur (kWh) opgenomen. 8.8 8.8.1

Tijdstip verschuldigdheid Tijdstip verschuldigdheid minerale oliën

Artikel 36h, eerste lid, van de wet bepaalt het tijdstip waarop de belasting met betrekking tot halfzware olie, gasolie en LPG verschuldigd wordt. Dit tijdstip is het tijdstip waarop de accijns terzake van die brandstoffen verschuldigd wordt of zou worden, indien van de desbetreffende brandstoffen accijns zou worden geheven. De accijns terzake van de uitslag van accijnsgoederen wordt op grond van artikel 52 van de accijnswet verschuldigd op het tijdstip waarop de accijns goederen worden uitgeslagen. Dit is in het algemeen het tijdstip waarop de accijns goederen de accijnsgoederenplaats feitelijk verlaten. De accijns terzake van de invoer van minerale oliën wordt verschuldigd op het tijdstip van de invoer, dus op het moment van het binnenbrengen van de minerale oliën vanuit een derde land in Nederland. In artikel 36h, tweede lid, van de wet is aangegeven, dat indien halfzware olie, gasolie en LPG, bestemd voor het aandrijven van motorrijtuigen op de weg of van pleziervaartuigen (artikel 36d van de wet) worden gebruikt voor andere doeleinden dan voor het aandrijven van motorrijtuigen op de weg of van pleziervaartuigen, de belasting verschuldigd wordt op het tijdstip van het verbruik van deze minerale oliën. 8.8.2

Tijdstip verschuldigdheid gas/elektriciteit

Artikel 36h, derde lid, van de wet bepaalt het tijdstip waarop de belasting met betrekking tot aardgas en elektriciteit verschuldigd wordt. Hierbij wordt zoveel mogelijk aangesloten bij de in de praktijk voor de omzetbelasting gevolgde werk wijze. Daarbij worden twee situaties onderscheiden. De eerste situatie betreft de gevallen waarin de afnemers gehouden zijn in afwachting van de over een verbruiksperiode uit te reiken factuur een aantal voorschotbetalingen te doen. In deze gevallen wordt de belasting verschuldigd op het tijdstip waarop een voorschotnota wordt uitgereikt. Indien geen voorschotnota wordt uitgereikt – dit is bij voorbeeld het geval bij automatische incasso – wordt de belasting verschuldigd op het tijdstip waarop het voorschotbedrag wordt ontvangen (artikel 36h, derde lid, onderdeel a, onder 1°, van de wet). Na afloop van de verbruiksperiode volgt in het algemeen een meteropname. Op grond daarvan – en in uitzonderingsgevallen op grond van een daarvoor in de plaats tredende schatting – wordt een factuur aan de afnemer gestuurd met de eindafrekening over de desbetreffende periode. In die factuur worden de op deze periode betrekking hebbende voorschotten verrekend. Indien vorenbedoelde verrekening leidt tot een lager bedrag aan verschuldigde belasting dan over de verbruiksperiode aan belasting is begrepen in de voorschot nota's dan wel de ontvangen voorschotbedragen,



123

heeft het distributiebedrijf recht op teruggaaf van het verschil. Het bedrag van de teruggaaf kan blijkens het bepaalde in artikel 8d, derde lid, van de uitvoeringsregeling in mindering worden gebracht op de aangifte over het tijdvak waarin de eindfac tuur is uitgereikt. Indien deze verrekening leidt tot een hoger bedrag aan verschuldigde belasting dan over de verbruiksperiode aan belasting is begrepen in de voorschotnota’s dan wel de ontvangen voorschotbedragen, is het distributiebedrijf het meerdere verschuldigd op het tijdstip van de uitreiking van de eindfactuur. De tweede situatie betreft de andere dan de hiervoor bedoelde gevallen, Ingevolge artikel 36h, derde lid, onderdeel b, van de wet is dan het tijdstip van verschuldigdheid het tijdstip waarop de factuur wordt uitgereikt. Hierbij gaat het met name om de situaties waarin de leveranciers (distributiebedrijven en Gas unie) maandelijks aan de afnemers een factuur uitreiken. Deze handelwijze wordt gevolgd bij de grotere verbruikers. In verband met het feit dat de levering van aardgas en elektriciteit in artikel 36c, tweede en derde lid, van de wet is aangewezen als belastbaar feit, is in artikel 36h, vierde lid, van de wet bepaald, dat de hoeveelheden aardgas en elektriciteit waarop de voorschotnota dan wel het voorschotbedrag is gebaseerd, worden aangemerkt als geleverde hoeveelheden. In de praktijk zullen laatstbedoelde hoeveelheden uiteraard afwijken van de werkelijk geleverde hoeveelheden per periode. Op grond van artikel 36h, vijfde lid, van de wet worden deze verschillen rechtgetrokken in de eindfactuur, zijnde de factuur die wordt opgemaakt na afloop van een verbruiksperiode en waarin verrekening plaatsvindt met de op deze verbruiksperiode betrekking hebbende voorschotten. Op grond van artikel 36h, zesde lid, van de wet wordt ter zake van het eigen verbruik van de winner/producent, het als levering aangemerkte verbruik van rechtstreeks uit het buitenland betrokken aardgas en elektriciteit en de levering van elektriciteit via de APX (artikel 36c, vijfde lid, van de wet) de belasting verschuldigd op het tijdstip waarop het verbruik van aardgas en elektriciteit plaatsvindt. 8.9 8.9.1

Tarief Tarief minerale oliën

In artikel 36i, eerste lid, onderdelen a, b en c zijn de tarieven opgenomen voor halfzware olie, gasolie en LPG, voorzover deze worden gebruikt anders dan als motorbrandstof voor het wegverkeer (dit ziet op het gebruik - als alternatief voor aardgas - voor verwarmingsdoeleinden, alsmede op het gebruik in tractoren en mobiele werktuigen). Voor deze niet-leidinggebonden brandstoffen zou eigenlijk evenals voor aardgas een schijventarief moeten worden bepaald. Aangezien afnemers van deze brandstoffen relatief gemakkelijk op meer dan één punt de brandstoffen kunnen aanschaffen, zou dat echter uitvoeringstechnische problemen opleveren. Om deze reden is ervan afgezien ook voor de nietleidinggebonden brandstoffen een schijventarief in te voeren. Aangezien het onderscheid tussen gebruik als motorbrandstof en gebruik “anders dan als motorbrandstof “ voor halfzware olie en gasolie voor de toepassing van de accijns ook moet worden gemaakt - voor de accijns geldt een twee-tarievenstelsel - brengt de REB op halfzware olie en gasolie (huisbrandolie) geen extra uitvoeringsproblemen mee.


124


Met betrekking tot LPG wordt met ingang van 16 februari 1994 accijns geheven op LPG, gebruikt voor het aandrijven van motorrijtuigen op de weg of van pleziervaartuigen. Voor ander gebruik – in hoofdzaak verwarming – geldt voor de accijns een nihiltarief. Aangezien bij gebruik als motorbrandstof voor de REB een nihiltarief geldt, leidt dit tot de situatie dat op het gebruik als motorbrandstof de accijns drukt en op het gebruik “anders dan als motorbrandstof” de REB. Samengevat ontstaat met betrekking tot LPG het volgende beeld: op LPG gebruikt als motorbrandstof wordt wel accijns geheven, maar geen REB; op LPG gebruikt voor andere doeleinden wordt geen accijns maar wel REB geheven. De BSB wordt in beide gevallen geheven. 8.9.2

Nihiltarief minerale oliën wegverkeer

Op grond van artikel 36i, tweede lid, van de wet, bedraagt het tarief voor halfzware olie, gasolie en vloeibaar gemaakt petroleumgas bestemd voor het aandrijven van motorrijtuigen op de weg of van pleziervaartuigen nihil. De REB is niet bedoeld voor brandstoffen bestemd voor het aandrijven van motorrijtuigen op de weg of van pleziervaartuigen Voor LPG is voorzien in een teruggaafregeling. Zie onderdeel Teruggaaf voor LPG. 8.9.3

Verlaagd tarief minerale oliën glastuinbouw

Artikel 36i, derde lid, van de wet bevat een gemitigeerd tarief voor halfzware olie, gasolie en vloeibaar gemaakt petroleumgas als bedoeld in post a 32 van de bij de wet OB behorende Tabel I indien geen aansluiting voor aardgas aanwezig is. Op grond van bedoelde post is het verlaagde tarief voor de omzetbelasting van toepas sing op minerale oliën bestemd voor verwarming ter bevordering van het groeiproces van tuinbouwproducten. Het verlaagde tarief voor de REB ziet derhalve op de glastuinbouw. Tot 1 januari 2000 gold voor halfzware olie, gasolie en vloeibaar gemaakt petroleumgas in de glastuinbouw een nihiltarief. In artikel 8e van de uitvoeringsregeling is bepaald, dat het verlaagde tarief voor de minerale oliën die een tuinbouwer gebruikt voor verwarming ter bevordering van het groeiproces van tuinbouwproducten wordt geëffectueerd door middel van teruggaaf van REB. De teruggaaf geschiedt op verzoek van de tuinbouwer en bedraagt de aan hem wegens levering van de minerale oliën in rekening gebrachte REB. Het verzoek wordt gedaan binnen dertien weken na afloop van het kalenderkwartaal waarin de minerale oliën zijn ontvangen. In het verzoek moet zijn vermeld: a. het kwartaal waarover teruggaaf wordt verzocht; b. naam en adres van de tuinbouwer; c. de hoeveelheid en de soort minerale olie waarover teruggaaf wordt verzocht; d. de datum van levering van de minerale oliën; e. het bedrag aan belasting dat wordt teruggevraagd; f. de verklaring dat de tuinbouwer de minerale oliën gebruikt voor de verwarming ter bevordering van het groeiproces van tuinbouwproducten (in de branche bekend als Laserverklaring). Tevens moeten bij het verzoek de aankoopfacturen worden overgelegd van de in het verzoek om teruggaaf vermelde hoeveelheid minerale oliën.



8.9.4

125

Tarief aardgas

In artikel 36i, eerste lid, onderdeel d, van de wet is het tarief van de REB voor aardgas opgenomen. Het tarief voor aardgas bestaat uit een bedrag per m³ per verbruiksperiode van 12 maanden per aansluiting. Hierbij wordt uitgegaan van aardgas met een bovenste verbrandingswaarde van 35,17 megajoule. Er geldt een schijventarief. Hierbij geldt voor het verbruik in de eerste schijf tot 5 000 m³ het hoogste tarief per m³. Met deze verbruiksgrens is het mogelijk om tariefsverhogingen sterker te richten op het kleinverbruik. Voor het verbruik in de tweede schijf tussen 5 000 m³, maar niet hoger dan 170 000 m³ geldt een lager tarief. Voor het verbruik in de derde schijf, meer dan 170 000 m³, geldt het laagste tarief. Op grond van artikel 36c, tweede lid, van de wet is boven 1 miljoen m³ geen belasting verschuldigd. Tot 1 januari 1999 bestond er één verbruiksgrens van 170 000 m³ aardgas waarvoor één tarief gold. 8.9.4.1

Verlaagd tarief aardgas glastuinbouw

Artikel 36i, vierde lid, van de wet bevat een gemitigeerd tarief voor aardgas als bedoeld in post a 32 van de bij de wet OB behorende Tabel I. Op grond van bedoelde post is het verlaagde tarief voor de omzetbelasting van toepas sing op aardgas bestemd voor verwarming ter bevordering van het groeiproces van tuinbouwproducten. Het verlaagde tarief voor de REB ziet derhalve op de glastuinbouw. Tot 1 januari 2000 gold voor aardgas in de glastuinbouw een nihiltarief. Het tarief voor aardgas vindt ingevolge artikel 8f van de uitvoeringsregeling slechts toepassing indien de levering geschiedt aan een tuinbouwer. De leverancier moet per aansluiting een door de tuinbouwer ondertekende verklaring (in de branche bekend als Laserverklaring) kunnen overleggen waaruit blijkt dat deze het aardgas verbruikt voor verwarming ter bevordering van het groeiproces van tuinbouwproducten. In die verklaring moet tevens zijn vermeld: a. de dagtekening; b. naam en adres van de afnemer; c. naam en adres van de leverancier; d. het kalenderjaar waarop de verklaring betrekking heeft. De verklaring moet betrekking hebben op al het per aansluiting in het kalenderjaar door de leverancier aan de tuinbouwer te leveren aardgas. Indien slechts een gedeelte van dat aardgas wordt verbruikt voor verwarming ter bevordering van het groeiproces van tuinbouwproduc ten en een ander deel bijvoorbeeld voor verwarming van de woning, moet dit in de verklaring zijn opgenomen. Daarbij moet per doel de hoeveelheid aardgas worden aangegeven.


126


8.9.4.2

Tarief correctie verbrandingswaarde aardgas

In artikel 36i, vijfde lid, van de wet is aangegeven dat, in gevallen waarin de bovenste verbrandingswaarde van aardgas afwijkt van de waarde van 35,17 megajoule per m³ (standaard Groningen kwaliteit), de tarieven naar evenredigheid worden verlaagd dan wel verhoogd. In de praktijk wordt deze correctie hetzij op de tarieven, hetzij op de hoeveelheden toegepast. Bij correctie op de hoeveelheden zullen ook de tariefgrenzen van artikel 36i, eerste lid, van de wet en de maximaal te belasten hoeveelheid, bedoeld in artikel 36c, tweede lid, van de wet dienovereenkomstig worden aangepast. 8.9.5

Verlaagd tarief duurzaam gas

In artikel 36i, zevende lid, van de wet is sinds 1 januari 2003 een verlaagd schijventarief opgenomen voor stortgas, rioolwaterzuiveringsgas of biogas. Voor zover de geleverde hoeveelheid van dit duurzame gas groter is dan 5000 m³, geldt een nihiltarief. Van 1 januari 2002 tot 1 januari 2003 gold voor duurzaam gas een nihiltarief voor de gehele geleverde hoeveelheid. Het verlaagde schijventarief (of het nihiltarief) is slechts van toepassing als voor de levering van stortgas, rioolwaterzuiveringsgas of biogas een specifiek contract gesloten is. Op grond van artikel 8f, vierde en vijfde lid, van de uitvoeringsregeling moet de leverancier van duurzaam gas ter zake van de levering van dat gas een contract kunnen overleggen waarin vermeld moeten zijn: a. de dagtekening; b. naam en adres van de afnemer; c. naam en adres van de leverancier; d. de periode waarop het contract betrekking heeft en e. de hoeveelheid en de prijs van het te leveren duurzame gas. 8.9.6

Tarief blokverwarming

Artikel 36i, achtste lid, van de wet bevat, met ingang van 1 januari 1999, een speciaal tarief voor aardgas dat wordt geleverd voor gebruik voor een installatie voor blokverwarming. Bij blokverwarming wordt door de distributiebedrijven – ongeacht de hoogte van het verbruik – voor het gehele verbruik het tarief dat geldt voor het verbruik van aardgas tot 5 000 m³ toegepast. 8.9.7

Tarief elektriciteit

In artikel 36i, eerste lid, onderdeel e, van de wet is het tarief van de REB op elektriciteit opgenomen. Het tarief voor elektriciteit bestaat uit een bedrag per kWh per verbruiksperiode van 12 maanden per aansluiting. Er geldt een schijventarief. Hierbij geldt voor het verbruik in de eerste schijf tot 10 000 kWh het hoogste tarief per kWh. Met deze verbruiksgrens is het mogelijk tariefsverhogingen sterker te richten op het kleinverbruik. Voor het verbruik in de tweede schijf, tussen 10 000 kWh en 50 000 kWh geldt een lager tarief en voor het verbruik in de derde schijf, meer dan 50 000 kWh, geldt het laagste tarief. Op grond van artikel 36c, derde lid, van de wet is boven 10 miljoen kWh geen belasting verschuldigd.



127

Tot 1 januari 1999 bestond er één verbruiksgrens van 50 000 kWh elektriciteit waarvoor één tarief gold. 8.9.8 8.9.8.1

Tarief duurzame elektriciteit Tarief duurzame elektriciteit (per 1 januari 1998)

In de periode van 1 januari 1998 tot 1 januari 2003 is artikel 36i, zesde lid, van de wet een nihiltarief voor elektriciteit uit duurzame bronnen opgenomen, veelal aangeduid als groene stroom. Voor de afbakening van de groene stroom waarvoor het nihiltarief geldt, is tot 1 juli 2002 aangesloten bij de definitie die is opgenomen in artikel 36o van de wet. Tot die datum wordt voor de toepassing van het nihiltarief er mede uit oogpunt van controleerbaarheid en handhaafbaarheid - van uitgegaan dat de duurzame elektriciteit ook fysiek daadwerkelijk betrokken en geleverd werd. Met andere woorden een elektriciteitsleverancier kan slechts het nihiltarief op de levering toepassen, indien hij de daarvoor benodigde duurzaam opgewekte elektriciteit zelf daadwerkelijk betrokken of geproduceerd heeft. Per 1 juli 2001 is deze regeling aangepast in verband met de inmiddels is werking getreden Regeling groencertificaten Elektriciteitswet 1998 (Stcrt. 2001, 87). Zie hiervoor onderdeel Groencertificaten. Tot 1 januari 2002 gaat het om duurzame elektriciteit die is opgewekt door middel van windenergie, zonne-energie, kleinschalige waterkracht of installaties waarin biomassa zonder bijstook of bijmenging van kunststoffen thermisch wordt verwerkt onder omzetting in elektriciteit. Het nihiltarief is met ingang van 1 januari 2002 niet langer van toepassing op elektriciteit die is opgewekt door middel van waterkracht. Per 1 januari 2003 is het nihiltarief vervangen door een schijventarief. In artikel 36i, zesde lid, van de wet is bepaald dat het verlaagde tarief (nihiltarief tot 1 januari 2003) slechts toepassing vindt als voor de levering van groene stroom een specifiek contract is gesloten. Met ingang van 1 januari 2002 (bij toepassing van de goedkeuring, 1 juli 2001) is aan deze bepaling toegevoegd, dat de leverancier beschikt over een met de levering van elektriciteit overeenkomende hoeveelheid groencertificaten. Zie onderdeel Groencertificaten. Op grond van artikel 8f, vierde lid, van de uitvoeringsregeling moet de leverancier van de elektriciteit terzake van de levering dit contract kunnen overleggen waarin vermeld moeten zijn: a. de dagtekening; b. naam en adres van de afnemer; c. naam en adres van de leverancier; d. de periode waarop het contract betrekking heeft en e. de hoeveelheid en de prijs van de te leveren (groene) elektriciteit. 8.9.8.2

Groencertificaten

In het kader van de liberalisering van de markt voor duurzame elektriciteit kunnen consumenten van duurzame elektriciteit, wanneer zij dat willen, een andere (groen)leverancier kiezen dan de leverancier waarvan zij voorheen verplicht - hun elektriciteit betrokken. Voorwaarde is daarbij overigens wel dat zij voor 100% duurzame elektriciteit afnemen. Om de vrije markt voor duurzame elektriciteit te ondersteunen is een systeem van groencertificaten opgezet. Dit systeem is operationeel geworden op 1 juli 2001.


128


Per 1 januari 2002 is de verwijzing naar de Regeling groencertificaten Elektriciteitswet 1998 in artikel 36i, zesde lid, van de wet opgenomen. Het nihiltarief tot 1 januari 2003 en het schijventarief vanaf die datum voor op duurzame wijze opgewekte elektriciteit wordt slechts toegepast voor zover de belastingplichtige beschikt over een hoeveelheid groencertificaten die overeenkomt met de hoeveelheid geleverde elektriciteit. Er is niet langer een fysieke koppeling tussen de inkoop respectievelijk de productie van duurzaam opgewekte elektriciteit en de levering daarvan aan de afnemer. Door middel van de groencertificaten wordt elektriciteit als het ware groen gemaakt. Op grond van de Regeling groencertificaten Elektriciteitswet 1998 worden groencertificaten alleen verstrekt als de producent met zijn installatie duurzame elektriciteit heeft opgewekt en op het net heeft gezet. Duurzame elektriciteit is op grond van vorengenoemde regeling gedefinieerd als elektriciteit die is opgewekt op een wijze als bedoeld in artikel 53, tweede lid, onder e, van de Elektriciteitswet 1998. Voor de periode 1 juli 2001 tot 1 januari 2002 is goedgekeurd, dat het nihiltarief van artikel 36i, zesde lid, van de wet wordt toegepast op elektriciteit waarvan de elektriciteitsleverancier door middel van groencertificaten kan aantonen dat deze op duurzame wijze is opgewekt. De overige voorwaarden (zoals de aanwezigheid van het specifieke contract) blijven onverkort van kracht. Om vanaf 1 januari 2002 (bij toepassing van de goedkeuring, 1 juli 2001) het nihiltarief danwel vanaf 1 januari 2003 het verlaagd tarief te kunnen toepassen, dient de energieleverancier op het moment van levering aan een consument van duurzaam opgewekte elektriciteit in het bezit te zijn van een voldoende hoeveelheid groencertificaten, die overeenkomt met de levering van duurzaam opgewekte elektriciteit. Gelet op de omstandigheid dat energieleveranciers de verschuldigde REB per tijdvak op aangifte moeten voldoen, is goedgekeurd, dat aan de hiervóór bedoelde voorwaarde wordt voldaan, indien in het tijdvak van aangifte (in het algemeen een maand), voldoende groencertificaten aanwezig waren om de leveranties aan verbruikers in dat tijdvak te kunnen dekken. Het schijventarief is per 1 januari 2003 niet van toepassing op certificaten die zijn geboekt ter zake van elektriciteit uit biomassa die niet als zuivere biomassa wordt aangemerkt en elektriciteit die is opgewekt door middel van waterkracht. 8.9.8.3

Overgangsregeling

Met betrekking tot de overgang naar de Regeling groencertificaten per 1 juli 2001 is de volgende overgangsregeling getroffen. Het is mogelijk dat energiebedrijven nog de beschikking hebben over duurzame elektriciteit die is ingekocht (en ontvangen) of die is geproduceerd in de periode vóór 1 juli 2001, die nog niet is afgeboekt op aan consumenten geleverde groene stroom, waar het nihiltarief van artikel 36i op van toepassing is. Toegestaan kan worden dat deze vóór 1 juli 2001 ingekochte (en ontvangen) of geproduceerde duurzame energie ook aangewend kan worden voor de aanspraak van bedoeld nihiltarief met betrekking tot groene stroom leveringen in de tweede helft van 2001. In verband met het feit dat in de eerste maanden waarin het groencertificatensysteem werkt, wellicht nog niet voldoende groencertificaten kunnen zijn afgegeven (en verkregen) om alle leveranties



129

van duurzaam opgewekte elektriciteit te kunnen overlappen, kan onder daarbij te stellen voorwaarden door de inspecteur worden toegestaan dat het tijdvak waarbinnen voldoende groencertificaten aanwezig moeten zijn om de groenleveranties af te kunnen dekken bij aanvang van het nieuwe systeem gesteld wordt op de periode 1 juli 2001 tot en met 31 oktober 2001. 8.9.8.4

Berekening verlaagd en nihiltarief - toerekening aan schijven

De voor de levering van groene stroom afgesloten contracten hebben vaak niet betrekking op de totale afgenomen hoeveelheid elektriciteit, maar op een deel daarvan. De toerekening van het verbruik over de verschillende schijven is dan als volgt. Voor de REB berekening wordt aangenomen dat eerst de hoeveelheid groene stroom wordt verbruikt en daarna de conventionele stroom. Op die wijze wordt maximaal recht gedaan aan het doel van het nihiltarief en het verlaagde tarief, te weten het stimuleren van afsluiten van groenestroomcontracten. Voorbeeld De jaarafname bedraagt waarvan groene stroom resteert aan conventionele stroom Uitwerking Eerste schijf

10 000

Tweede schijf 40 000 Derde schijf 30 000 Totaal verbruik 80 000 kWh 8.9.9

80 000 kWh 50 000 kWh 30 000 kWh

Nihiltarief tot 1 januari 2003 of verlaagd tarief vanaf 1 januari 2003 (want betreft groene stroom) Nihiltarief (want betreft groene stroom) x tarief van de derde schijf

Aanpassing verbruiksperiode

De voor aardgas en elektriciteit gehanteerde verbruiksgrenzen gelden per verbruiksperiode van 12 maanden. In artikel 36i, negende lid, van de wet is bepaald dat deze hoeveelheidgrenzen naar evenredigheid worden verlaagd, onderscheidenlijk verhoogd, bij een verbruiksperiode korter dan wel langer dan 12 maanden. 8.10 Belastingvrije voeten (tot 1 januari 2001) Tot 1 januari 2001 gold op grond van artikel 36j, eerste lid, van de wet bij wijze van belastingvrije voet een vrijstelling voor de levering van 800 m³ aardgas en 800 kWh elektriciteit per aansluiting per verbruiksperiode van 12 maanden. 8.10.1 Elektrische warmtepomp Per 1 januari 1998 is een verhoogde belastingvrije voet (3384 kWh per verbruiksperiode van twaalf maanden per aansluiting) ingevoerd, in die situaties waarin er geen sprake is van een aansluiting voor gas, maar alleen voor elektriciteit en er gebruik wordt gemaakt van een elektrische warmtepomp. Evenmin mag worden voorzien in verwarming met behulp van gasolie, halfzware olie of vloeibaar gemaakt petroleumgas. Op grond van artikel 8a van het uitvoeringsbesluit moet het energiebedrijf beschikken over een verklaring dat een warmtepomp is geïnstalleerd, de desbetreffende onroerende zaak geen aansluiting heeft op het


130


aardgasdistributienet en niet wordt voorzien in verwarming met behulp van gasolie, halfzware olie of vloeibaar gemaakt petroleumgas. Deze verklaring moet op grond van artikel 8g van de uitvoeringsregeling vergezeld gaan van een factuur waaruit blijkt dat een elektrische warmtepomp is geplaatst. De verhoogde belastingvrije voet voor de elektrische warmtepomp is per 1 januari 2001 vervallen. 8.10.2 Afwijkende verbruiksperiode Indien de geleverde hoeveelheden in een verbruiksperiode lager zijn dan vorengenoemde hoeveelheden is de vrijgestelde hoeveelheid gelijk aan de geleverde hoeveelheid. Deze situatie kan zich bij voorbeeld voordoen bij woningen die slechts een gedeelte van het jaar bewoond worden. Aangezien de jaarafrekeningen van de distributiebedrijven in het algemeen betrekking hebben op een verbruiksperiode van 12 maanden en niet op een kalenderjaar, is bij deze praktijk aangesloten. In geval van een verhuizing zal een verbruiker zowel voor zijn oude adres als voor zijn nieuwe adres een afrekening ontvangen, waarbij het uiteraard voor zal komen dat er twee distributiebedrijven in het spel zijn. Voor zover de desbetreffende verbruiksperioden korter zijn dan 12 maanden, dient de belastingvrije voet naar evenredigheid te worden verlaagd teneinde te voorkomen dat een verbruiker twee maal gebruik maakt van de volledige belastingvrije voet. Voor zover de desbetreffende verbruiksperioden langer zijn dan 12 maanden, dient de belastingvrije voet naar evenredigheid te worden verhoogd. Dit kan zich bij voorbeeld voordoen indien de meteropname niet plaatsvindt binnen een periode van 12 maanden na de vorige meteropname. 8.10.3 Blokverwarming In artikel 36j, het vijfde lid, van de wet was bepaald dat de belastingvrije voet ook kan worden toegepast in geval van blokverwarming. De belastingvrije voet kan in deze situatie echter niet zonder meer worden toegepast. Artikel 36j, vijfde lid, van de wet geeft aan, dat het distributiebedrijf een «collectieve» belastingvrije voet – het aantal aansluitingen op het systeem maal de belastingvrije voet van 800 m³ – moet verlenen op basis van een verklaring van de exploitant van de installatie voor blokverwarming. In de verklaring doet de exploitant van bij voorbeeld een flatgebouw opgaaf van het aantal woningen dat deel uitmaakt van het gebouw. Deze verklaring zal door de Belastingdienst worden gecontroleerd. Indien bij die controle blijkt dat door de exploitant een onjuiste verklaring is afgegeven, wordt op grond van artikel 20, tweede lid, van de AWR, bij de exploitant de belasting nageheven. De in het vijfde lid van artikel 36j van de wet opgenomen regeling voor de toepassing van de belastingvrije voet voor aardgas in geval van blokverwarming is vervallen, aangezien de systematiek met een afzonderlijke belastingvrije voet voor aardgas en elektriciteit per 1 januari 2001 is vervangen door een belastingvermindering per elektriciteitsaansluiting. 8.11 Belastingvermindering Met ingang van 1 januari 2001 zijn de belastingvrije voeten voor aardgas en elektriciteit vervangen door een vermindering van een vast bedrag per elektriciteitsaansluiting (artikel 36j, eerste lid, van de wet). De vermindering bedraagt voor 2002 € 142 per verbruiksperiode van 12 maanden.



131

Zowel het aan de verbruiker door te berekenen bedrag aan REB als het aan de verbruiker terug te geven bedrag, zijn elementen die deel uitmaken van de vergoeding die het energiebedrijf aan de verbruiker in rekening brengt. Dat betekent dat zowel de doorberekende REB als het in mindering gebrachte bedrag per elektriciteitsaansluiting onderworpen zijn aan de heffing van de omzetbelasting. Voorts is het voor de toepassing van de vermindering niet van belang of aan belanghebbende terzake van de levering van elektriciteit een bedrag aan REB in rekening is gebracht. Dit betekent dat indien een energiebedrijf aan een verbruiker alleen groene stroom waarover geen REB in rekening is gebracht (nihiltarief) levert, op het bedrag dat in rekening wordt gebracht voor de geleverde elektriciteit € 142 in mindering moet brengen. Uiteraard mag het energiebedrijf dit bedrag in mindering brengen op de door haar verschuldigde REB. De hier bedoelde vermindering van REB is niet van toepassing met betrekking tot zaken, al dan niet als onroerende zaak aangemerkt, die niet op zichzelf als gebouwde eigendommen zijn aan te merken welke kunnen dienen als woning of ten behoeve van de uitoefening van een bedrijf of beroep of anderszins een verblijfsfunctie hebben. De vermindering is dus van toepassing op zaken die kunnen dienen als woning, fabriek, kantoor of die anderszins een verblijfsfunctie voor mensen hebben. Zo kan geen vermindering worden toegepast voor de levering van elektriciteit ten behoeve van abri’s, CAI-kastjes, kermisaansluitingen, marktaansluitingen, meetpunten, monumentverlichtingen, poldergemalen (onbemand), reclameverlichting, stadsklokken, stadsplattegronden, telefooncellen, verkeersregelinstallaties, waarschuwingslichten, winkelstraatverlichting en parkeergarages. 8.11.1 Belastingvermindering bij levering door een buitenlandse leverancier In de situatie dat zowel de verbruiker als de leverancier in Nederland woont of is gevestigd brengt de leverancier op de vergoeding die hij de verbruiker in rekening brengt voor geleverde elektriciteit (inclusief doorberekende REB) het bedrag van € 142 in mindering. Voor de situatie van een afnemer aan wie in Nederland elektriciteit wordt geleverd door een in het buitenland gevestigde leverancier is in het vierde lid van artikel 36e van de wet een specifieke bepaling opgenomen. Op grond daarvan wordt, indien de leverancier niet in Nederland is gevestigd en aldaar geen vaste inrichting heeft, de heffing van de REB verlegd naar de verbruiker. De verbruiker is zelf belastingplichtig en hij moet de in een tijdvak verschuldigde REB zelf op aangifte voldoen. Daarbij kan hij dan op die verschuldigde REB een vermindering toepassen van € 142 per verbruiksperiode van 12 maanden, indien deze vermindering niet op andere wijze wordt verkregen. Indien deze vermindering per saldo leidt tot een negatief bedrag, verleent de inspecteur teruggaaf van dat bedrag. 8.12 Vrijstellingen 8.12.1 Vrijstelling minerale oliën Vrijstelling van REB voor halfzware olie, gasolie en LPG wordt verleend in gevallen waarin op grond van de accijnswetgeving vrijstelling van accijns wordt verleend. Terzake wordt verwezen naar de accijnswet. Een toelichting hierop is gegeven in hoofdstuk 13 van de Leidraad Accijns 1997.


132


Als gevolg hiervan kan het voorkomen dat sprake is van een vrijstelling voor de REB voor minerale oliën die worden gebruikt anders dan voor de voortdrijving van motorrijtuigen op de weg of van pleziervaartuigen. Als voorbeelden kunnen o.a. worden genoemd minerale olie bestemd voor de voortdrijving van schepen en vliegtuigen, LPG gebruikt in aanstekers en LPG gebruikt als drijfgas in spuitbussen. 8.12.2 Vrijstelling inzet aardgas voor elektriciteitsopwekking Voor de opwekking van elektriciteit kan aardgas worden ingezet. Zowel aardgas als elektriciteit wordt als zodanig in de heffing van de REB betrokken. Teneinde dubbele heffing te vermijden, is in artikel 36k van de wet voorzien in een vrijstelling ter zake van de levering van aardgas dat door degene die het aardgas betrekt wordt gebruikt als brandstof voor het opwekken van elektriciteit. Deze vrijstelling is van toepassing op de levering van aardgas aan een installatie voor de opwekking van elektriciteit, met een elektrisch rendement van minimaal 30% en een vermogen van ten minste 60 kW. Hieronder vallen ook WKK-installaties waarin naast elektriciteit ook warmte wordt opgewekt. Installaties met een lager rendement produceren te weinig elektriciteit om een vrijstelling van de ingezette brandstoffen te rechtvaardigen. Of voldaan wordt aan de 30%-eis, kan worden beoordeeld aan de hand van de technische specificaties/beschrijving van de installatie. De vrijstelling betreft alle gasverbruik voor zover direct toegepast als brandstof voor de centrale elektriciteitsproductie-eenheid of WKK-installatie, uitgezonderd gas ten behoeve van hulpketels, bijstook, e.d. De vrijstelling wordt ingevolge artikel 8b van het uitvoeringsbesluit verleend indien degene die het aardgas verbruikt een verklaring heeft overgelegd aan degene die het aardgas aan hem heeft geleverd, dat hij het aardgas gebruikt als brandstof voor het opwekken van elektriciteit of als brandstof voor een WKK-installatie. Degene die het aardgas verbruikt dient zijn administratie zodanig in te richten dat daarin op overzichtelijke wijze de gegevens zijn opgenomen omtrent alle voor de vrijstelling van belang zijnde bedrijfshandelingen. Als aardgas ook voor andere doeleinden wordt gebruikt moet de hoeveelheid aardgas waarvoor vrijstelling geldt met behulp van gasmeters worden gemeten. Wijzigingen in de situatie die van invloed zijn op de toepassing van de vrijstelling dienen onmiddellijk te worden gemeld aan degene die het aardgas levert. De rendementseis van 30% is met terugwerkende kracht tot 1 januari 2001 in artikel 36k, eerste lid, van de wet opgenomen. Tot 1 januari 2001 gold de vrijstelling voor aardgas ingezet als brandstof voor opwekking van elektriciteit alsmede voor WKK-installaties met een totaal rendement van minimaal 75%. 8.12.2.1 Samenloop vrijstelling en belaste levering In de praktijk komt het voor dat op één aansluiting zowel een WKKinstallatie is aangesloten, als een CV-ketel die warmte levert als de WKKinstallatie onvoldoende warmte opwekt. Een vrijstelling voor gas dat wordt ingezet in een WKK-installatie houdt in dat de levering van dat gas geheel buiten de belastingheffing blijft. Voor de toerekening van het geleverde gas over de verschillende schijven wordt daarom geen rekening gehouden met



133

de hoeveelheden die worden verbruikt in een WKK-installatie. Anders dan ten aanzien van het nihiltarief voor groene stroom, is deze vrijstelling niet bedoeld als een stimuleringsmaatregel, maar om dubbele belasting tegen te gaan (REB op geleverd aardgas en REB op de elektriciteit die door de WKK-installatie wordt opgewekt). Tot 1 januari 2001 werd de belastingvrije voet van 800 m3 zoveel mogelijk toegerekend aan het aardgas waarover REB verschuldigd is. Voorbeeld De jaarafname bedraagt 180 000 m 3, waarvan bestemd voor WKK-installatie 130 000 m 3 en voor overig 50 000 m 3. Uitwerking WKK-vrijstelling: 130 000 m 3 Eerste schijf: 5 000 m3 x tarief eerste schijf Tweede schijf: 45 000 m 3 x tarief tweede schijf Totaal verbruik: 180 000 m 3 8.12.2.2 Vrijstelling aardgasvervangende brandstof voor elektriciteitsopwekking Indien bij de productie van waterstof aardgas als grondstof wordt gebruikt, is over dat aardgas REB verschuldigd. Op grond van artikel 36b, tweede lid, van de wet is per 1 januari 2002 ook REB verschuldigd over waterstof, dat wordt toegepast als een aardgasvervangend product. Dit levert dubbele heffing op. Hetzelfde geldt voor het aardgas dat is begrepen in het mengsel aardgas/waterstof, in situaties waarin waterstof in het aardgasnet wordt bijgemengd. Om dubbele heffing te voorkomen, is daarom artikel 36k, eerste lid, van de wet uitgebreid met aardgas dat wordt gebruikt als grondstof voor de productie van aardgasvervangende producten dan wel aardgas dat wordt gebruikt als additief/vulstof in een aardgasvervangend mengsel. Daarmee is het heffingssysteem van de REB ter zake van zowel zuivere als bijgemengde waterstof sluitend: heffing over het vervangende product en vrijstelling ter zake van de aardgas-inzet. 8.12.3 Vrijstelling internationale organisaties, ambassades e.d. Indien mocht blijken dat op grond van internationale verdragen vrijstelling van de REB moet worden verleend aan internationale organisaties e.d., dan zal die vrijstelling worden gerealiseerd door middel van teruggaaf aan die organisaties door de Belastingdienst. Het betreft hier internationale organisaties, onderdelen van de NAVO, ambassades en dergelijke. Het voorgaande brengt mee dat de energiedistributiebedrijven ten aanzien van levering van gas en elektriciteit aan bedoelde instellingen en organisaties op de normale wijze REB moeten doorberekenen en vervolgens op aangifte moeten voldoen. Indien het energiedistributiebedrijf echter op grond van een door de Douane afgegeven vergunning, ter zake van de levering voor de omzetbelasting het nihiltarief kan toepassen, wordt desgevraagd ook een vergunning afgegeven om op de voet van artikel 32a, tweede lid, van de uitvoeringsregeling AWR heffing van REB achterwege te laten. 8.13 Teruggaven 8.13.1 Teruggaaf hoeveelheidsgrens olie In artikel 36l, eerste lid, van de wet is, evenals voor aardgas en elektriciteit, ook voor gasolie, halfzware olie en LPG een bovengrens vastgesteld voor


134


de maximaal te belasten hoeveelheid. Teruggaaf van REB wordt op verzoek verleend voor halfzware olie, gasolie en LPG voor zover de hoeveelheid die door een verbruiker per kalenderjaar is betrokken hoger is dan 159.000 L, halfzware olie, 153.000 L gasolie en 119.000 kg LPG. Het hanteren van de bedoelde bovengrenzen geschiedt in verband met uitvoeringstechnische problemen echter niet op dezelfde wijze als bij aardgas en elektriciteit. De leveranciers van de minerale oliën – raffinaderijen en oliehandelaren – kunnen immers niet nagaan of bij een bepaalde verbruiker de desbetreffende bovengrens reeds is overschreden. Om die reden is voor de niet-leidinggebonden brandstoffen gekozen voor een teruggaafregeling aan de verbruiker voor zover het verbruik van deze brandstoffen ligt boven het energetisch equivalent van de (boven)grens van 170 000 m³ aardgas. Net als bij de leidinggebonden brandstoffen geldt deze bovengrens ook voor het verbruik op een bepaalde locatie. 8.13.1.1 Verbruiker Voor de teruggaafregeling van REB op minerale oliën zijn de feitelijke omstandigheden bepalend en niet de juridische of bedrijfseconomische situatie. Aan de hand van de feitelijke omstandigheden moet worden vastgesteld of het verbruik plaatsvindt in of ten behoeve van een zelfstandige locatie. Als zelfstandige locatie wordt, zoals dat ook geldt voor de leidinggebonden brandstoffen, aangemerkt een onroerende zaak als bedoeld in artikel 36a, eerste lid, onderdeel f, van de wet. Indien voor een object door de gemeente een wet WOZ-beschikking is afgegeven, dan is dat object voor de toepassing van de hiervoorgenoemde bepalingen van de wet een zelfstandige locatie. Is geen sprake van een onroerende zaak in die zin, omdat bijvoorbeeld vanwege overschrijding van de gemeentegrenzen de wet WOZ niet van toepassing is of omdat de desbetreffende onroerende zaken zijn vrijgesteld, dan wordt zoveel mogelijk met overeenkomstige toepassing van de criteria van de wet WOZ nagegaan of er sprake is van een apart af te bakenen object. Daarvan is bijvoorbeeld sprake bij constructies van min of meer duurzame aard voor het bewaren van zaken of het beschutten tegen atmosferische invloeden, maar ook bij installaties, open inrichtingen e.d. zoals open zwembaden en aardgaslocaties. In de situatie dat een bedrijf verschillende vestigingen heeft en binnen die vestigingen halfzware olie, gasolie of LPG gebruikt voor doeleinden waarvoor REB verschuldigd is, brengt deze (feitelijke) benadering mee dat de verschillende vestigingen moeten worden aangemerkt als afzonderlijke verbruikers en dat derhalve het verbruik van deze vestigingen voor de toepassing van de teruggaafbepalingen niet bij elkaar mogen worden opgeteld. In de situatie dat een kraanverhuurbedrijf in opdracht kraanwerkzaamheden verricht, is de kraan een (mobiel) gereedschap dat vanuit de locatie van de verhuurder wordt ingezet. Het verbruik van de brandstof in de verhuurde kranen is toe te rekenen aan deze locatie, die eventueel als teruggaafgerechtigde wordt aangemerkt. Indien het hijskraanbedrijf alleen de kraan verhuurt en de huurder bedient zelf de kraan is het verbruik van de brandstof toe te rekenen aan de locatie van de huurder, die eventueel kan worden aangemerkt als teruggaafgerechtigde. In de situatie dat een waterschap dat verschillende gemalen in gebruik heeft die op laagbelaste (rode) gasolie worden aangedreven en het geval van een



135

vaste boortoren waarmee naar aardgas wordt geboord is sprake van apart af te bakenen objecten van min of meer duurzame aard. Voor de teruggaafregeling zijn deze dus aan te merken als afzonderlijke locaties. In voorkomende gevallen moet dus per gemaal of boorlocatie afzonderlijk een teruggaafverzoek worden ingediend. Voor wat betreft bouwlocaties geldt het volgende. Veelal hebben gemeentes voor een bouwlocatie één wet WOZ-beschikking afgegeven aan de opdrachtgever van het project of de eigenaar van de grond, terwijl op die bouwlocaties meer dan een (rechts)persoon werkzaam kan zijn. Energiebedrijven plaatsen in het algemeen ook maar één elektriciteitsaansluiting per bouwlocatie. Bij deze praktijk kan worden aangesloten. Met andere woorden een bouwlocatie wordt aangemerkt als een zelfstandige locatie als daarvoor een wet WOZ-beschikking is afgegeven of indien deze is voorzien van een elektriciteitsaansluiting. Verbruiker is dan die (rechts)persoon voor wiens rekening en opdracht de minerale olie op die bouwlocatie wordt verbruikt. Het kan derhalve voorkomen dat op één bouwlocatie twee of meer verbruikers zijn aan te merken. Dit betekent dat indien de minerale olie op een bouwlocatie centraal wordt geleverd en in rekening wordt gebracht aan de (hoofd)aannemer, deze persoon als verbruiker wordt aangemerkt. Wordt de minerale olie geleverd en in rekening gebracht aan op de bouwlocatie werkzame onderaannemers, dan worden die onderaannemers voor de aan hem geleverde minerale olie op die locatie, als verbruiker aangemerkt. Deze laatste situatie treedt uiteraard ook op als de minerale olie aan de hoofdaannemer wordt geleverd, maar deze de olie weer doorlevert en in rekening brengt aan een onderaannemer. Blijkens het bepaalde in artikel 8c van het uitvoeringsbesluit kan het verzoek om teruggaaf worden gedaan na afloop van een kalendermaand maar moet het uiterlijk worden gedaan dertien weken na het einde van het kalenderjaar. Verbruikers die al in de loop van het kalenderjaar de maximumhoeveelheden voor eigen verbruik hebben betrokken behoeven derhalve niet met het verzoek om teruggaaf te wachten tot aan het eind van het kalenderjaar. Op grond van artikel 8i van de uitvoeringsregeling dient in het verzoek om teruggaaf te zijn vermeld: a. het tijdvak waarover teruggaaf wordt verzocht; b. naam en adres van verbruiker; c. de hoeveelheid en de soort minerale olie waarvoor teruggaaf wordt verzocht; d. de datum van levering van de minerale oliën; e. het bedrag aan REB dat wordt teruggevraagd; f. de verklaring dat de minerale oliën terzake waarvan teruggaaf wordt gevraagd voor eigen verbruik zijn betrokken. Bij het verzoek om teruggaaf dienen de aankoopfacturen van de brandstof die voor eigen verbruik is betrokken te worden overgelegd. Tevens dient de administratie van degene die het verzoek om teruggaaf doet zodanig te zijn ingericht dat daaruit op overzichtelijke wijze alle voor de vaststelling van het bedrag van de teruggaaf van belang zijnde gegevens zijn opgenomen. 8.13.2 Teruggaaf voor LPG


136


Gelet op de twee tarieven die gelden voor LPG is het van belang te weten voor welk doel LPG wordt afgeleverd. Staat niet vast dat het verbruik niet belast zal zijn, dan dient aflevering in principe belast plaats te vinden. 8.13.2.1 Aflevering in flessen LPG wordt zowel in flessen als in bulk verhandeld. Bij afleveringen in flessen kan er van worden uitgegaan dat het verbruik anders zal zijn dan voor het voortdrijven van motorrijtuigen op de weg of van pleziervaartuigen. In dat geval zal steeds sprake zijn van heffing van REB. 8.13.2.2 Aflevering in bulk uit de accijnsgoederenplaats aan de autogashandel ten behoeve van wegverkeer of pleziervaart Bij uitslag van LPG uit de accijnsgoederenplaats ten behoeve van leveringen aan tankstations voor het wegverkeer of de pleziervaart staat de bestemming vast. Bij de uitslag is dan ook accijns verschuldigd. In die gevallen kan bij de uitslag voor de REB het nihiltarief worden toegepast mits de handelaar aan de vergunninghouder van de accijns goederenplaats een verklaring afgeeft dat het LPG zal worden gebruikt ten behoeve van het wegverkeer of van de pleziervaart. In de praktijk staat het echter niet in alle gevallen vast dat al het LPG door de tussenhandelaar daadwerkelijk zal worden afgeleverd ten behoeve van het wegverkeer. Om te bereiken dat ook in die gevallen de heffing van REB aanvankelijk achterwege blijft wordt goedgekeurd dat bij uitslag van LPG uit de accijnsgoederenplaats aan een tussenhandelaar die in het bezit is van een vergunning als hierna bedoeld, voor de REB het nihiltarief wordt toegepast. 8.13.2.3 Vergunning aflevering wegverkeer Aan tussenhandelaren die LPG hoofdzakelijk afleveren ten behoeve van het wegverkeer kan op verzoek een vergunning worden verleend tot het betrekken van LPG tegen het nihiltarief voor de REB. In de vergunning dient te worden bepaald dat uit de administratie van de tussenhandelaar moet blijken dat het LPG zonder REB is betrokken. Tevens dient daaruit te blijken met welke bestemmingen het LPG werd afgeleverd. Ter zake van de hiervoor bedoelde afleveringen van betrokken LPG, dat is afgeleverd anders dan ten behoeve van het wegverkeer is alsnog REB verschuldigd. Daarnaast zal voor dat LPG de accijns kunnen worden teruggegeven. In de vergunning dient dan tevens te worden bepaald dat de bedoelde tussenhandelaar bij het indienen van het verzoek om teruggaaf van accijns als bedoeld in artikel 70, eerste lid, onderdeel e, van de accijnswet, juncto artikel 27a van het Uitvoeringsbesluit accijns, aangifte doet van de verschuldigde REB. Het verzoek om teruggaaf van accijns alsmede de aangifte van de verschuldigde REB dienen te geschieden binnen een maand na afloop van de maand waarin het LPG anders dan voor het wegverkeer is afgeleverd. 8.13.2.4 Aflevering in bulk vanuit de accijnsgoederenplaats aan de tussenhandel, waarvan de bestemming niet bekend is



137

Indien de bestemming bij uitslag uit de accijns goederenplaats echter niet vast staat zullen de leveringen van LPG aan de tussenhandel steeds met accijns en REB moeten plaatsvinden. 8.13.2.5 Aflevering in bulk door de tussenhandel, andere dan de autogashandel Bij aflevering van LPG in bulk door de tussenhandel, anders dan hiervoor bedoeld, aan de verbruikers kunnen zich vier situaties voordoen. 1. De tussenhandelaar levert aan een tankstation voor het wegverkeer of voor de pleziervaart LPG af, waarvoor voor de REB het nihiltarief is toegepast. Hij heeft daarvoor aan de vergunninghouder van de accijnsgoederenplaats verklaard het LPG te zullen afleveren ten behoeve van het wegverkeer of van de pleziervaart. In dat geval moet de tussenhandelaar bij de aflevering van het LPG aan dat tankstation in het bezit zijn van een verklaring van het tankstation dat het LPG zal worden gebruikt voor het wegverkeer of de pleziervaart. Daarnaast is bij de uitslag uit de accijns goederenplaats accijns verschuldigd geworden, die op het LPG blijft rusten. 2. De tussenhandelaar levert aan een tankstation voor het wegverkeer of voor de pleziervaart LPG af, waarvoor de REB is betaald omdat deze bestemming bij de uitslag uit de accijnsgoederenplaats niet bekend was. Omdat in dat geval sprake is van het nihiltarief voor de REB moet de tussenhandelaar bij de afleve ring van het LPG aan dat tank station in het bezit zijn van een verklaring van het tankstation dat het LPG zal worden gebruikt voor het wegverkeer of de pleziervaart. Aan de hand van die verklaring kan de betaalde REB worden teruggevraagd. Zie onderdeel Teruggaaf van REB bij aflevering voor onbelaste doeleinden. Daarnaast is bij de uitslag uit de accijnsgoederenplaats accijns verschuldigd geworden, die op het LPG blijft rusten. 3. De tussenhandelaar levert LPG af, waarvoor voor de REB het nihiltarief is toegepast, anders dan aanvankelijk bedoeld, aan een andere bestemming dan voor het wegverkeer of voor de pleziervaart. Hij heeft, gelet op zijn aanvankelijke bedoeling, aan de vergunninghouder van de accijns goederenplaats verklaard het LPG te zullen afleveren ten behoeve van het wegverkeer of van de pleziervaart. Op grond daarvan is het nihiltarief voor de REB toegepast. Die bestemming is echter gewijzigd in een bestemming die aan REB is onderworpen. In dat geval moet de tussenhandelaar ter zake van die aflevering aangifte doen en de verschuldigde REB op aangifte voldoen. Bij de uitslag uit de accijnsgoederenplaats is accijns verschuldigd geworden, waarvoor de tussenhandelaar een verzoek om teruggaaf kan indienen. 4. De tussenhandelaar levert LPG af, waarvoor de REB is betaald, aan een andere bestemming dan voor het wegverkeer of voor de pleziervaart. Die bestemming is aan REB onderworpen. In dat geval blijft de REB op het LPG rusten. Bij de uitslag uit de accijnsgoederenplaats is accijns verschuldigd geworden, waarvoor de tussenhandelaar een verzoek om teruggaaf kan indienen. 8.13.2.6 Teruggaaf van REB bij aflevering voor onbelaste doeleinden Zoals hiervoor is opgemerkt, kan het voorkomen dat een tussenhandelaar met REB belast LPG aflevert ten behoeve van het wegverkeer of van de pleziervaart. In dat geval is voor de REB sprake van onbelast verbruik. In de


138


wet is slechts voorzien in een nihiltarief voor dat verbruik. Een teruggaafbepaling om dat nihiltarief alsnog te effectueren ont breekt. Voorlopig kan op verzoek van de belanghebbende teruggaaf worden verleend. Om te voorkomen dat in de hiervoor bedoelde gevallen iedere verbruiker van LPG voor onbelas te doeleinden, een verzoek om teruggaaf van REB indient, wordt goedgekeurd dat aflevering door de tussenhandelaar van LPG dat reeds in de heffing van REB is betrokken, aan de desbetreffende verbruiker(s) of aan tank stations voor het wegverkeer of de pleziervaart plaatsvindt zonder REB en dat de tussenhandelaar periodiek een verzoek om teruggaaf REB indient bij de inspec teur voor de totale hoeveelheid LPG die hij heeft afgeleverd voor verbruik voor het wegverkeer of voor de pleziervaart. Aan deze goedkeuring is de voorwaarde verbonden dat de tussenhandelaar in het bezit is van een daartoe strekkende, op verzoek afgegeven, vergunning van de inspec teur. In de afgegeven teruggaafvergunning LPG dient te worden bepaald dat uit de administratie van de tussenhandelaar moet blijken dat het LPG met REB is betrokken en voor onbelaste doeleinden zonder REB is afgeleverd aan de verbruiker. Tevens moet de voorwaarde worden gesteld dat bij de aflevering van LPG waarvoor een recht op teruggaaf ontstaat een afleveringsbon of een factuur in tweevoud wordt opgemaakt. Op die bon of factuur moet een tweeledige verklaring zijn opgenomen als omschreven in het onderdeel Verklaring. Deze verklaring op de afleveringsbon of de factuur moet door de afnemer worden ondertekend, waarna één exemplaar van de afleveringsbon of de factuur aan de tussenhandelaar ter hand moet worden gesteld. Deze dient dat exemplaar bij zijn administratie te bewaren. De afleverings bonnen en de facturen dienen van een jaarlijks doorlopend nummer te zijn voorzien. Het verzoek om teruggaaf kan maandelijks worden ingediend, doch dient uiterlijk 3 maanden na de maand waarin de aflevering heeft plaatsgevonden te zijn gedaan. 8.13.2.7 Verklaring Op de afleveringsbonnen en de facturen die worden opgemaakt bij de aflevering van LPG voor een onbelast verbruik dient de volgende verklaring te zijn vermeld: “Koper verklaart het geleverde LPG af te leveren ten behoeve van/te gebruiken voor de voortdrijving van motorrijtuigen op de weg of van pleziervaartuigen.” Los van deze verklaring op de afleveringsbon en de fac tuur staat het de handel in LPG vrij in contracten en andere leveringsovereenkomsten soortgelijke verklaringen op te nemen. 8.13.2.8 Niet nakomen verplichtingen Indien een vergunninghouder de opgelegde voorwaarden en bepalingen niet nakomt zal de vergunning worden ingetrok ken en de eventueel verschuldigde REB worden nageheven. Indien blijkt dat een verbruiker ondanks zijn verklaring op de factuur het LPG niet verbruikt voor de aandrijving van een motorrijtuig op de weg of voor een pleziervaartuig, zal de verschuldigde REB bij de verbruiker worden nageheven. 8.13.3 Teruggaaf REB minerale oliën tuinbouw



139

Voor halfzware olie, gasolie en vloeibaar gemaakt petroleumgas als bedoeld in post a 32 van de bij de wet OB behorende Tabel I geldt vanaf 1 januari 2000 en verlaagd tarief, indien geen aansluiting voor aardgas aanwezig is. Dit tarief wordt op grond van artikel 8e van de uitvoeringsregeling geëffectueerd door middel van teruggaaf van de betaalde REB. De teruggaaf wordt verleend aan de tuinbouwer die de minerale oliën als zodanig verbruikt. De teruggaaf wordt op verzoek van de tuinbouwer verleend en bedraagt de aan hem wegens de levering van de minerale oliën in rekening gebrachte REB. Het verzoek om teruggaaf kan worden gedaan binnen dertien weken na afloop van het kalenderkwartaal waarin de minerale oliën zijn ontvangen. In het verzoek om teruggaaf dienen de te worden vermeld: a. het kwartaal waarover teruggaaf wordt verzocht; b. naam en adres van de tuinbouwer; c. de soort en de hoeveelheid minerale olie waarvoor teruggaaf van REB wordt verzocht; d. de datum van levering van de minerale oliën; e. het bedrag aan REB dat wordt teruggevraagd; f. de verklaring van de tuinbouwer dat de minerale oliën zijn verbruikt voor verwarming ter bevordering van het groeiproces van tuinbouwproducten (Laserverklaring). Bij het verzoek om teruggaaf moeten de aankoopfacturen worden overgelegd van de in het verzoek om teruggaaf vermelde hoeveelheden minerale oliën waarvoor teruggaaf van REB wordt verzocht. Met betrekking tot het nihiltarief voor door de glastuinbouw gebruikte minerale oliën is de situatie zo dat het volledige bedrag aan REB - samen met en op dezelfde manier als de accijns - bij uitslag verschuldigd wordt en bij doorlevering aan in casu glastuinbouwbedrijven ook deel uitmaakt van de kostprijs. Om het met ingang van 1 januari 2000 verlaagde tarief voor de REB te effectueren, kunnen de glastuinbouwbedrijven na afloop van elk kwartaal een verzoek om teruggaaf van de in de kostprijs doorberekende REB doen. Afgesproken is met de glastuinbouwbedrijven dat zulke verzoeken om teruggaaf over het eerste kwartaal van 2000 met inachtneming van de na inwerkingtreding van de wet geldende regels konden worden afgedaan. In concreto hield dat in dat alsdan het verschil tussen het gewone en het “glastuinbouwtarief” op verzoek werd teruggegeven. 8.13.4 Teruggaaf aardgas blokverwarming Voor aardgas dat wordt geleverd aan een installatie voor blokverwarming is in artikel 36l, derde en vierde lid, van de wet een bijzondere regeling opgenomen. De toepassing van het tarief dat geldt voor het verbruik tot 5 000 m³ zou voor de verbruikers die meer dan 5 000 m³ verbruiken met zich kunnen meebrengen, dat zij een nadeel ondervinden ten opzichte van de situatie waarin zij zouden beschikken over een eigen cv-ketel. Om die reden is in artikel 36l, derde en vierde van de wet voorzien in een teruggaafregeling. Aangezien deze verbruikers geen aardgas verbruiken maar warmte, is de hoeveelheid van 5 000 m³ omgezet in een hoeveelheid megajoules. Dit is de gebruikelijke eenheid voor warmtelevering. Daarbij is uitgegaan van een rendementsverlies van 10% en een energiewaarde van 35,17 megajoule per m³ aardgas. Resultaat is een hoeveelheidsgrens van 158 000 megajoules ((5 000 x 35,17 mj) * 90%). Indien een verbruiker in een verbruiksperiode van 12 maanden meer warmte afneemt dan deze hoeveelheid kan hij om teruggaaf verzoeken. Het verbruik van warmte


140


boven deze hoeveelheid wordt omgerekend naar m³ aardgas en de teruggaaf wordt verleend naar het verschil tussen het tarief van de eerste en de tweede schijf. De teruggaaf wordt alleen verleend indien de aankoopfacturen worden overgelegd en indien de administratie van degene die om teruggaaf verzoekt, voldoet aan de voorwaarden zoals gesteld in artikel 8i, derde lid, van de uitvoeringsregeling. Ter vaststelling van de hoeveelheid verbruikte warmte meet de gebruiker van de onroerende zaak deze hoeveelheid met behulp van een warmtehoeveelheidsmeter. Een dergelijk meter geeft het verbruik van warmte – gemeten in megajoules of gigajoules- weer. Bij het verzoek om teruggaaf wordt de afrekening overgelegd die door de exploitant van de installatie voor blokverwarming of in diens opdracht is opgemaakt. In veel gevallen worden de registratie van de warmtehoeveelheidsmeters, de facturering, e.d. door de exploitant uitbesteed aan daartoe gespecialiseerde bedrijven. Deze bedrijven verzorgen dan de afrekening aan de verbruikers. Op verzoek van de gebruiker kan de inspecteur onder nader te stellen voorwaarden toestaan dat de plaatsing van warmtehoeveelheidsmeters achterwege blijft, indien plaatsing hiervan om technische dan wel financiële redenen niet in redelijkheid kan worden gevergd en op een andere wijze tot een aanvaardbare vaststelling van de hoeveelheid verbruikte warmte kan worden gekomen. Andere aanvaardbare manieren van vaststelling van de hoeveelheid verbruikte warmte zou bijvoorbeeld kunnen worden gevonden in een berekening met behulp van een systeem van warmtekostenverdeling. Deze systemen worden toegepast in woning-, winkel- en kantoorcomplexen met een gemeenschappelijke verwarmingsinstallatie. De warmtekostenverdeling wordt door de exploitant van de installatie voor blokverwarming veelal uitbesteed aan daartoe gespecialiseerde bedrijven. Op basis van deze verdeling wordt voor iedere deelnemer (bewoner) zijn aandeel in de totale verwarmingskosten bepaald. Met behulp van deze gegevens kan het aandeel van de verbruiker in de totale hoeveelheid warmte die in het blokverwarmingscomplex in de verbruiksperiode is verbruikt, worden bepaald. Het verzoek om teruggaaf kan worden gedaan na afloop van elke kalendermaand waarin recht op teruggaaf is ontstaan, en dient uiterlijk te worden gedaan binnen dertien weken na afloop van de verbruiksperiode van 12 maanden. 8.13.5 Teruggaaf meer dan één leverancier In artikel 36l, vijfde en zesde lid, van de wet is per 1 januari 2000 een regeling opgenomen, die ziet op de situatie waarin met betrekking tot aardgas en elektriciteit sprake is van meer dan één leverancier. De teruggaafregeling waarborgt dat over de totale hoeveelheid niet meer verschuldigd wordt dan de belasting die zou zijn verschuldigd indien de totale hoeveelheid was betrokken van één leverancier. Het is echter de verbruiker zelf die moet zorgen dat ook daadwerkelijk de heffing van de REB tot de juiste bedragen geschiedt. De binnenlandse leveranciers moeten in gevolge artikel 36c, tweede en derde lid, van de wet REB in rekening brengen (met inachtneming van het schijventarief en tot de bovengrenzen zijn bereikt), zonder rekening te houden met de overige wijzen waarop de afnemer elektriciteit of gas heeft betrokken. De verbruiker kan voor teveel betaalde belasting op grond van artikel 36l, vijfde lid en zesde lid, van de wet een verzoek om teruggaaf indienen. Dit



141

verzoek kan worden ingediend zodra in de loop van het jaar de bovengrenzen worden overschreden. Artikel 8c, zevende lid, van het uitvoeringsbesluit geeft aan dat het verzoek om teruggaaf kan worden gedaan na afloop van elke kalendermaand waarin recht op teruggaaf is ontstaan en dient uiterlijk te worden gedaan binnen dertien weken na afloop van de verbruiksperiode van 12 maanden. 8.13.6 Teruggaaf openbare eredienst of openbare bezinningsbijeenkomsten In artikel 36l, zevende en achtste lid, van de wet is een regeling opgenomen op grond waarvan - op verzoek - teruggaaf van de REB wordt verleend met betrekking tot aardgas en elektriciteit gebruikt in onroerende zaken die in hoofdzaak zijn bestemd voor de openbare eredienst of voor het houden van openbare bezinningsbijeenkomsten van levensbeschouwelijke aard. Dit criterium speelt ook een rol bij de krachtens de Gemeentewet geheven onroerende-zaakbelasting. Op grond van artikel 220d, eerste lid, onderdeel c, van de Gemeentewet worden bij de bepaling van de heffingsmaatstaf voor de onroerende-zaakbelasting buiten aanmerking gelaten onroerende zaken die in hoofdzaak zijn bestemd voor de openbare eredienst of voor het houden van openbare bezinningsbijeenkomsten van levensbeschouwelijke aard. Het overnemen van dit criterium in de wet is mede gedaan om uitvoeringstechnische redenen, zodat de Belastingdienst niet zelfstandig behoeft na te gaan of aan dit criterium is voldaan, maar daarvoor kan aansluiten bij het standpunt dat de gemeente heeft ingenomen ter zake van de verschuldigdheid van de onroerende-zaakbelasting. Dit betekent dat men, indien voor een bepaalde onroerende zaak geen onroerende-zaakbelasting is verschuldigd vanwege het hiervoor genoemde gebruik, men wat het aardgas en de elektriciteit gebruikt in deze onroerende zaak betreft, voor de teruggaafregeling van artikel 36l, zevende lid, van de wet in aanmerking komt. De teruggaaf wordt verleend aan de gebruiker (dat kan de eigenaar zijn of de huurder) van de hiervoor bedoelde onroerende zaken en bedraagt 50% van de hem door het energiebedrijf in rekening gebrachte REB. In verband daarmee is in het tiende lid van artikel 8c van het uitvoeringsbesluit uitdrukkelijk voorgeschreven dat bij het verzoek om teruggaaf de eindafrekening van het energiebedrijf moet worden overgelegd. Dit is de factuur die het energiebedrijf opmaakt na afloop van de verbruiksperiode, waarin verrekening plaatsvindt met de op deze verbruiksperiode betrekking hebbende voorschotten. Toegestaan wordt dat een kopie van deze eindfactuur wordt overgelegd. Uiteraard dient de originele factuur desgevraagd te kunnen worden getoond. In artikel 8c, negende lid, van het uitvoeringsbesluit is bepaald dat het verzoek om teruggaaf gedaan dient te worden uiterlijk binnen 13 weken na afloop van de verbruiksperiode waar de eindafrekening betrekking op heeft. Voor verbruiksperioden die zijn geëindigd vóór 1 augustus 2000 geldt als uiterste verzoekdatum 13 weken na 1 augustus. In het verzoek om teruggaaf dient in ieder geval te zijn vermeld: - de naam van de groepering, organisatie, kerk - of geloofgenootschap die de onroerende zaak gebruikt voor het houden van openbare erediensten of openbare bezinningsbijeenkomsten van levensbeschouwelijke aard; - de naam en functie van degene die namens deze organisatie het verzoek indient;


142


- een omschrijving van de onroerende zaken die het betreft met plaatselijke en kadastrale aanduiding; De teruggaafregeling ziet niet op die gevallen waarin een groepering, organisatie, kerk- of geloofsgenootschap een ruimte huurt voor het (periodiek) houden van openbare erediensten of openbare bezinningsbijeenkomsten van levensbeschouwelijke aard, en hiervoor een huursom betaalt waarin een bedrag voor energieverbruik zit begrepen. Om voor de regeling in aanmerking te komen dient de gebruiker die het verzoek om teruggaaf doet, de betreffende onroerende zaak zelf hoofdzakelijk te gebruiken voor het houden van openbare erediensten of openbare bezinningsbijeenkomsten van levensbeschouwelijke aard en de rekening van het energiebedrijf dient op zijn naam te zijn gesteld. Belanghebbende zal moeten kunnen aantonen dat hij aanspraak heeft op de teruggaaf. Daartoe dient hij bij het verzoek om teruggaaf een gedagtekende en ondertekende verklaring over te leggen die tenminste bevat: - de verklaring dat hij de onroerende zaken waar het verzoek om teruggaaf betrekking op heeft, als huurder of eigenaar in hoofdzaak gebruikt voor de openbare eredienst of voor het houden van openbare bezinningsbijeenkomsten van levensbeschouwelijke aard en dat hij als gevolg daarvan voor de betreffende onroerende zaken geen onroerendezaakbelasting behoeft te betalen aangezien de gemeente waarin deze onroerende zaken zijn gelegen, op grond van artikel 220d, eerste lid, van de Gemeentewet deze onroerende zaken gelet op het doel waarvoor ze worden gebruikt, buiten de heffingsmaatstaf voor de onroerendezaakbelasting heeft gehouden; - een verklaring dat hij wel of geen recht op aftrek heeft van de omzetbelasting op grond van artikel 15 van de wet OB. In de teruggaaf kan tevens worden begrepen een bedrag gelijk aan de omzetbelasting die is berekend over dat deel van de REB waarvoor tot teruggaaf is besloten, indien tenminste de persoon die voor de teruggaaf in aanmerking komt, geen recht op aftrek van de omzetbelasting heeft. 8.13.7 Teruggaaf charitatieve, culturele, wetenschappelijke of het algemeen nut beogende instellingen In artikel 36l, elfde lid, van de wet is een teruggaafregeling opgenomen met betrekking tot aardgas en elektriciteit gebruikt in onroerende zaken die hoofdzakelijk in gebruik zijn bij een charitatieve, culturele, wetenschappelijke of het algemeen nut beogende instellingen. Hierbij worden in artikel 8ja van de uitvoeringsregeling de volgende voorwaarden gesteld: a. de instelling beschikt over notarieel verleden statuten waaruit de charitatieve, culturele, wetenschappelijke of het algemeen nut beogende doelstelling blijkt; b. de feitelijke werkzaamheden van de instelling komen overeenkomen met de doelstelling; c. de instelling is niet of slechts in beperkte mate werkzaam op het gebied van sport, gezondheidszorg of onderwijs; d. de instelling is niet aan vennootschapsbelasting onderworpen dan wel is daarvan vrijgesteld; e. de instelling beschikt over een eigen aansluiting (de eind factuur moet op naam staan van de instelling die het verzoek om teruggaaf doet). Instellingen die zich kwalificeren voor deze regeling kunnen een teruggaaf van 50% krijgen van de door hen betaalde REB.



143

Als aan één van deze voorwaarden niet wordt voldaan, kan de terugaafregeling geen toepassing vinden. Dat betekent dat, om na te gaan of een instelling in aanmerking komt voor de teruggaafregeling, eerst nagegaan dient te worden of voldaan wordt aan de onder a, d, en e genoemde voorwaarden. Wordt niet aan die voorwaarden voldaan dan komt de instelling alleen al om die reden niet in aanmerking voor de teruggaaf. Zo komen instellingen die geen notarieel verleden statuten hebben, zoals gemeenten, niet in aanmerking voor de teruggaafregeling. In dat geval wordt dan ook niet toegekomen aan toetsing aan de overige voorwaarden. Wordt wel voldaan aan de voorwaarden a, d, en e, dan dient vervolgens te worden beoordeeld of er sprake is van een instelling die blijkens de statuten een charitatieve, culturele, wetenschappelijke of het algemeen nut beogende doelstelling heeft. Voor de bepaling of een instelling zich kwalificeert als een dergelijke instelling wordt aangesloten bij artikel 24, vierde lid, van de Successiewet. Op deze wijze wordt voor de toepassing van de regeling op consequente wijze inhoud gegeven aan wat onder een instelling “met een charitatieve, culturele, wetenschappelijke of het algemeen nut beogende doelstelling ” wordt verstaan, gebruik makend van de bestaande expertise en jurisprudentie. Wezenlijk element van deze toelichting op de teruggaafregeling is dat deze begrippen niet extensief geïnterpreteerd dienen te worden, maar restrictief binnen de kaders zoals die ook gelden voor instellingen die in aanmerking willen komen voor het verlaagde tarief van artikel 24 van de Successiewet. Dit betekent dat wanneer een instelling is gekwalificeerd dan wel zich zou kunnen kwalificeren als een instelling als bedoeld in artikel 24, vierde lid, van de Successiewet zij zich in beginsel ook als instelling kwalificeert die in aanmerking komt voor een teruggaaf REB. Instellingen die zich niet als zodanig kwalificeren, zoals verenigingen die zich richten op de belangenbehartiging van leden (bijv. vakverenigingen, consumentenbonden) en stichtingen die gebouwen exploiteren (ook al verhuren zij die aan instellingen die op zich zelf wel in aanmerking zouden komen), komen niet in aanmerking. Is het een instelling die voor de toepassing van genoemd artikel 24, vierde lid, van de Successiewet in aanmerking komt, dan mag de instelling niet of slechts in beperkte mate (niet meer dan 30%) werkzaam zijn op het gebied van sport, gezondheidszorg of onderwijs. In het kader van deze teruggaafregeling dient onder sport te worden verstaan een lichamelijke bezigheid ter ontspanning of als beroep met spelen wedstrijdelement waarbij conditie en vaardigheid vereist zijn, respectievelijk bevorderd worden. Ook denksporten, zoals schaken en dammen met spelen wedstrijdelement, worden tot sport gerekend. Als organisatie of instelling die zich op deze wijze met sport bezighouden worden beschouwd de sportverenigingen die lid zijn van een sportbond die is aangesloten bij het NOC*NSF. Instellingen, die onder de gezondheidszorg vallen, verlenen behandelingen en zorgdiensten aan de verzekerden krachtens de Algemene wet bijzondere ziektekosten (AWBZ) en Ziekenfondswet (ZFW). Het College Tarieven Gezondheidszorg in Utrecht kent deze instellingen. Als instelling op het gebied van onderwijs wordt aangemerkt de instelling die zich bezighoudt met het proces van systematische overdracht van kennis, inzicht en vaardigheden. Het gaat hier om het reguliere dagen avondonderwijs (basisonderwijs, voortgezet (wetenschappelijk) onderwijs, avondschool,


144


vakopleidingen zoals de balletacademie en conservatorium etc). Opleidingen die een meer hobbyachtig karakter hebben vallen niet onder het hier bedoelde onderwijs, zoals de balletschool, muziekschool en de door de volksuniversiteit verzorgde cursussen. De instelling moet desgevraagd zijn statuten overleggen waaruit de doelstelling blijkt. Deze statuten moeten notarieel zijn verleden. Als de doelstellingen van de organisatie wijzigen, dient de inspecteur daarvan in kennis te worden gesteld. De teruggaafregeling voorziet in de mogelijkheid om teruggaaf van de REB te verlenen met betrekking tot aardgas en elektriciteit gebruikt in onroerende zaken die hoofdzakelijk in gebruik zijn bij de desbetreffende instellingen. “In gebruik” betekent in gebruik in overeenstemming met en voor de doelstellingen van de instelling. Kantoorruimte valt daar onder, woonruimte voor bijv. de huisbewaarder/conciërge of verhuur aan derden niet. Hoofdzakelijk wil zeggen voor meer dan 70%, te berekenen op basis van vloeroppervlak/inhoud en tijdsduur. Dat betekent dat indien een vereniging 10% van de beschikbare ruimte verhuurt, dit de teruggaafregeling niet in de weg staat (ook voor het verhuurde gedeelte). Wordt meer dan 30% verhuurd, dan is de teruggaafregeling niet van toepassing, ook al wordt bijv. verhuurd aan een andere algemeen nut beogende instelling. In de teruggaaf kan tevens worden begrepen een bedrag gelijk aan de omzetbelasting die is berekend over dat deel van de REB waarvoor tot teruggaaf is besloten, indien tenminste de persoon die voor de teruggaaf in aanmerking komt, geen recht op aftrek van omzetbelasting heeft op grond van artikel 15 van de wet OB. De teruggaaf wordt alleen verleend indien de instelling een niet aan de vennootschapsbelasting onderworpen dan wel daarvan vrijgestelde instelling is. In artikel 8c, negende lid, van het uitvoeringsbesluit is bepaald dat het verzoek om teruggaaf gedaan dient te worden uiterlijk binnen 13 weken na afloop van de verbruiksperiode waar de eindafrekening betrekking op heeft. Goedgekeurd is dat in afwijking van artikel 8c, negende lid, van het uitvoeringsbesluit, de termijn waarbinnen het verzoek om teruggaaf moet worden gedaan voor verbruiksperioden die voor 27 juni 2001 aflopen, pas eindigt 13 weken na deze datum. De teruggaaf wordt verleend aan de gebruiker (dat kan de eigenaar zijn of de huurder) van de hiervoor bedoelde onroerende zaken en bedraagt 50% van de hem door het energiebedrijf in rekening gebrachte REB. In artikel 8ja van de uitvoeringsregeling is uitdrukkelijk voorgeschreven dat de eindfactuur op naam staat van de instelling die het verzoek om teruggaaf doet. Dit is de factuur die het energiebedrijf opmaakt na afloop van de verbruiksperiode, waarin verrekening plaatsvindt met de op deze verbruiksperiode betrekking hebbende voorschotten. Deze factuur moet bij het verzoek om teruggaaf worden overgelegd. Toegestaan wordt dat een kopie van deze eindfactuur wordt overgelegd. Uiteraard dient de originele factuur desgevraagd te kunnen worden getoond. Per 1 januari 2002 is de terminologie waarmee de instellingen aangeduid worden die kunnen kwalificeren voor de regeling gewijzigd. De begrippen maatschappelijk, sociaal en cultureel zijn gewijzigd in charitatief, cultureel, wetenschappelijk en het algemeen nut beogend om aan te sluiten bij artikel 24, vierde lid, Successiewet. Inhoudelijk is er echter geen wijziging beoogd,



145

omdat voor de invulling van de begrippen maatschappelijk, sociaal en cultureel ook werd aangesloten bij artikel 24, vierde lid, Successiewet. 8.13.7.1 Teruggaaf van REB aan kerkgenootschappen Eén van de voorwaarden om in aanmerking voor teruggaaf van REB te komen is dat de instelling beschikt over notarieel verleden statuten. Tot 1 januari 2002 stond deze voorwaarde in de regeling. Per 1 januari 2002 is die eis in artikel 36l, elfde lid, onderdeel a, van de wet opgenomen. Tijdens de behandeling van het Belastingplan 2002 in de Eerste Kamer der Staten-Generaal is toegezegd te bezien of de eisen van de teruggaafregeling voldoende zijn toegesneden op de situatie van kerkgenootschappen die hun rechtspersoonlijkheid ontlenen aan artikel 2 van Boek 2 BW. Dit heeft geleid tot de conclusie dat een aanpassing van de wettelijke regeling gewenst is. Met de aan privaatrechtelijke organisaties te stellen voorwaarde van de aanwezigheid van notariële statuten in artikel 36l, elfde lid, van de wet en de daaraan verbonden toetsing op doelstelling en feitelijke activiteiten is namelijk niet bedoeld kerkelijke organisaties van de teruggaafregeling van bedoeld elfde lid uit te sluiten. Om deze onbillijkheid recht te trekken zal bij de eerstvolgende aanpassing van de wet met terugwerkende kracht een toevoeging aan het elfde lid van artikel 36l van de wet worden opgenomen, inhoudende dat “een statuut als bedoeld in artikel 2, tweede lid, van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek wordt gelijkgesteld met notarieel verleden statuten, indien zo’n statuut schriftelijk is vastgelegd”. Op grond van deze aanvulling – die ook zal doorwerken naar artikel 8ja van de uitvoeringsregeling – kunnen kerkgenootschappen, zelfstandige onderdelen van kerkgenootschappen en lichamen waarin zij zijn verenigd, voor de bij hen in gebruik zijnde onroerende zaken, voor zover zij niet in hoofdzaak zijn bestemd voor de openbare eredienst of voor het houden van openbare bezinningsbijeenkomsten van levensbeschouwelijke aard, teruggaaf van REB verkrijgen op de voet van artikel 36l, elfde lid, van de wet, ook al beschikken zij niet over notarieel verleden statuten. Wel zullen zij aannemelijk moeten maken dat zij zijn aan te merken als een kerkgenootschap, een zelfstandig onderdeel van een kerkgenootschap of een lichaam waarin kerkgenootschappen verenigd zijn, een en ander als bedoeld in artikel 2:2, eerste lid, BW. Tevens zullen zij, indien zij niet beschikken over notarieel verleden statuten, moeten beschikken over een kerkorde, kerkelijk wetboek of soortgelijk document waarin het statuut als bedoeld in artikel 2:2, tweede lid, BW schriftelijk is vastgelegd. De gelijkstelling van een dergelijk statuut met notarieel verleden statuten laat voorts onverlet, dat de teruggaaf alleen wordt verleend als aan de overige voorwaarden van artikel 36l, elfde lid, van de wet wordt voldaan. Met inachtneming van de voorziene terugwerkende kracht tot en met 1 januari 2000 en vooruitlopend op de voorgenomen wetswijziging, is goedgekeurd dat reeds overeenkomstig het bovenstaande gehandeld wordt. 8.13.8 Teruggaaf installatie voor opwekking van elektriciteit In artikel 36l, twaalfde lid, van de wet is per 1 januari 2002 voorzien in een teruggaafregeling indien aardgas of als aardgas aangemerkte producten worden gebruikt voor het opwekken van elektriciteit in een installatie met een elektrisch rendement van minimaal 30%.


146


In de praktijk is gebleken dat er overeenkomstig de regeling voor de BSB voor de REB behoefte is aan een vergelijkbare teruggaafregeling. Evenals de in artikel 36k, eerste lid, van de wet opgenomen vrijstelling geldt dat installaties met een vermogen van minder dan 60 kW niet in aanmerking komen voor de teruggaafregeling. 8.13.9 Teruggaaf meerdere onroerende zaken achter één aansluiting Op grond van artikel 36c, tweede en derde lid, van de wet is REB verschuldigd ter zake van de levering van aardgas en elektriciteit via een aansluiting aan een verbruiker. Onder aansluiting wordt verstaan een aansluiting van een zelfstandige onroerende zaak op het Nederlandse distributienet waaruit elektriciteit of aardgas aan de verbruiker wordt geleverd. In de praktijk is gebleken dat de wettelijke regeling problemen oproept indien op één aansluiting meer dan één zelfstandige onroerende zaak is aangesloten. Dit kan het geval zijn indien een huis is gesplitst in twee of meer zelfstandige onroerende zaken, zonder dat afzonderlijke aansluitingen zijn aangelegd. In de wettelijke systematiek kan dan slechts één keer de belastingvermindering van artikel 36j, eerste lid, van de wet worden toegepast. In dit kader is van belang dat het de bedoeling van de wetgever is geweest om zo veel mogelijk de uiteindelijke verbruiker die beschikt over een zelfstandige onroerende zaak, als verbruiker aan te merken. Daarom is het redelijk dat voor de toepas sing van de belastingvermindering rekening wordt gehouden met het aantal zelfstandige onroerende zaken "achter één aansluiting". Dit gebeurt in de vorm van een teruggaafregeling. Op verzoek kent de Belastingdienst, na afloop van de verbruiksperiode van 12 maanden, de belastingvermindering toe in de vorm van een teruggaaf. De teruggaafregeling is beperkt tot die situaties waarin de via die aansluiting geleverde hoeveelheid elektriciteit per verbruiksperiode van 12 maanden blijft beneden de in het derde lid van artikel 36c van de wet genoemde hoeveelheid van 10 miljoen kWh. Op verzoek kan teruggaaf van REB worden verleend voor een bedrag van € 142 per kalenderjaar per onroerende zaak die zich bevindt achter de elektriciteitsaansluiting via welke het energiebedrijf de elektriciteit levert en waarop de eindafrekening betrekking heeft. Uiteraard wordt geen teruggaaf verleend van de belastingvermindering waarmee het energiebedrijf al rekening heeft gehouden. Op het bedrag van de teruggaaf wordt in voorkomend geval in mindering gebracht de te weinig in rekening gebrachte REB op leveringen van elektriciteit en aardgas als wordt uitgegaan van het verbruik per onroerende zaak. In de teruggaaf kan tevens worden begrepen een bedrag gelijk aan de omzetbelasting die is berekend over dat deel van de REB waarvoor tot teruggaaf is besloten. Degene die voor de teruggaaf van omzetbelasting in aanmerking komt mag geen recht op aftrek van de omzetbelasting hebben op grond van artikel 15 van de wet OB. Degene aan wie het energiebedrijf REB in rekening heeft gebracht voor de levering van elektriciteit via de aansluiting op zijn onroerende zaak dient het verzoek om teruggaaf in. Als het verzoek wordt ingewilligd wordt de teruggaaf ook aan hem verleend. Het verzoek om teruggaaf wordt ingediend bij de Belastingdienst/Noord/kantoor Emmen, Postbus 2164, 7801CD te Emmen. Het verzoek wordt ingediend binnen 13 weken nadat de eindafrekening van het energiedistributiebedrijf aan belanghebbende is verzonden. Belanghebbende legt bij het verzoek om teruggaaf het volgende over:



147

- een verklaring waaruit blijkt welke zelfstandige onroerende zaken, naast zijn eigen onroerende zaak, zijn aangesloten. Dat er sprake is van zelfstandige onroerende zaken dient te worden aangetoond door middel van kopieën van de meest recent voor die onroerende zaken afgegeven beschikkingen of opgelegde aanslagen onroerende-zaakbelasting; - een verklaring dat geen recht op aftrek bestaat van de omzetbelasting op grond van artikel 15 van de wet OB (indien van toepassing); - een kopie van de eindafrekening van het energiebedrijf; - een opgaaf van de verbruikte hoeveelheid elektriciteit en aardgas per onroerende zaak. Tot 1 januari 2001 kon teruggaaf worden verleend voor het door het energiebedrijf in rekening gebrachte bedrag aan REB voor maximaal 800 m³ aardgas en 800 kWh per onroerende zaak en per verbruiksperiode van 12 maanden waarop de eindafrekening van het energiebedrijf betrek king heeft. Hierbij werd geen teruggaaf verleend voor de belastingvrije voet waarmee het energiebedrijf al rekening heeft gehouden. 8.13.10 Teruggaaf in verband met wanbetaling In artikel 36m van de wet is een met artikel 29, eerste lid, van de wet OB vergelijkbare bepaling opgenomen, die er in voorziet dat op verzoek teruggaaf wordt verleend van de REB terzake van leveringen van aardgas en elektriciteit, voor zover de belastingplichtige van zijn afnemer ter zake van deze leveringen geen betaling ontvangt. Dit betekent dat indien een afnemer de energierekening niet (geheel) betaalt, het distributiebedrijf voor de op aangifte voldane REB, voor zover deze correspondeert met de niet betaalde rekening, een verzoek om teruggaaf kan indienen bij de Belastingdienst. Met betrekking tot de teruggaafprocedure zijn de bepalingen van artikel 28, vierde tot en met achtste lid, van de wet van overeenkomstige toepassing. De teruggaaf van REB wordt ingevolge artikel 8d van het uitvoeringsbesluit verleend ter zake van de vorderingen waarvoor een verzoek om teruggaaf van omzetbelasting is gedaan voor zover terzake van die vorderingen teruggaaf van omzetbelasting wordt verleend. De hier bedoelde teruggaafbepaling geldt niet voor halfzware olie, gasolie en LPG. De REB op deze minerale oliën wordt geheven als accijns, ten gevolge waarvan de accijnswet van toepassing is. Daarin is niet voorzien in een dergelijke teruggaaf. Wel is in artikel 61 van de accijnswet voorzien in een recht van voorrang voor de vergunninghouder van een accijnsgoederenplaats op alle goederen van de koper. 8.14 Administratieve verplichtingen Artikel 36n, eerste lid, van de wet bevat aanvullende administratieve verplichtingen voor de belastingplichtige leverancier van aardgas en elektriciteit aan de verbruiker, als bedoeld in artikel 36e, tweede lid, van de wet. Deze belastingplichtige is gehouden een administratie te voeren zodanig dat - voor zover dat voor de heffing van REB van belang kan zijn daaruit te allen tijde duidelijk blijken: a. de gegevens betreffende de door hem verrichte leveringen; b. de gegevens met betrekking tot de toepassing van de in artikel 36c, tweede en derde lid, van de wet en artikel 36i, eerste lid, onderdelen d en e, bedoelde hoeveelheidsgrenzen.


148


Artikel 36n van de wet is nader uitgewerkt in artikel 8j van de uitvoeringsregeling. Artikel 8j van de uitvoeringsregeling geeft aan dat de administratie van de belastingplichtige, bedoeld in artikel 36e, tweede lid, van de wet, zodanig dient te zijn ingericht dat daarin op overzichtelijke wijze de gegevens zijn opgenomen met betrekking tot: a. de hoeveelheden aardgas en elektriciteit die zijn geleverd; b. de belasting begrepen in voorschotnota's en voorschotbedragen; c. de belasting begrepen in eindfacturen; d. de belasting begrepen in facturen; e. het aantal aansluitingen voor aardgas en elektriciteit; f. de periode van aansluiting; g. het aantal malen dat de belastingverminderingen zijn toegepast; h. het aantal malen dat de bovengrenzen zijn toegepast; i. de evenredige toedeling van bovengrenzen en belastingverminderingen bij afwijkende verbruiksperioden; j. het eigen verbruik; k. de contracten ten aanzien van de onbemeterde aansluitingen; l. de toepassing van de regeling, bedoeld in artikel 36c, achtste lid, van de wet; m. de toepassing van het schijventarief, bedoeld in artikel 36i, vierde lid, van de wet; n. de toepassing van de vrijstelling, bedoeld in artikel 36k, eerste lid, van de wet; o. de toepassing van het schijventarief, bedoeld in artikel 36i, eerste lid, onderdelen d en e, van de wet; p. de toepassing van het schijventarief, bedoeld in artikel 36i, zesde lid, van de wet; q. de toepassing van het schijventarief, bedoeld in artikel 36i, zevende lid, van de wet. Op grond van artikel 36n, tweede lid, van de wet is het eerste lid van overeenkomstige toepassing als de belasting op grond van artikel 36e, derde of vierde lid, van de wet geheven wordt bij de verbruiker. Dit doet zich voor bij eigen verbruik door de winner/producent van aardgas en elektriciteit, bij levering van elektriciteit via de APX, en ingeval de leverancier van aardgas of elektriciteit niet in Nederland is gevestigd en aldaar geen vaste inrichting heeft van waaruit de levering wordt verricht. In deze gevallen gelden de in het eerste lid bedoelde administratieve verplichtingen op overeenkomstige wijze voor de verbruiker. 8.15 Vermindering duurzame energie 8.15.1 Vermindering vanaf 1 januari 2003 Artikel 36o van de wet bevat een bijzondere regeling die gericht is op de bevordering van duurzame energie met behulp van de REB. Vanaf 1 januari 2003 komt de regeling erop neer, dat de REB die verschuldigd is voor de levering van elektriciteit en aardgas wordt verminderd met het bedrag dat overeenkomt met de REB ter zake van de levering van elektriciteit en aardgas voor zover in die levering electriciteit is begrepen die is opgewekt door middel van windenergie, zonne-energie, golfenergie of getijdenenergie, respectievelijk voor zover in die levering stortgas, rioolzuiveringsgas of biogas is begrepen.



149

8.15.2 Vermindering tot 1 januari 2003 Voor 1 januari 2003 was de vermindering met de REB van toepassing ter zake van de levering van elektriciteit en aardgas voor zover in die levering electriciteit is begrepen die is opgewekt door middel van windenergie, zonne-energie, kleinschalige waterkracht en installaties waarin biomassa zonder enige bijstook of bijmenging van kunststoffen thermisch worden verwerkt onder omzetting in elektriciteit respectievelijk voor zover in die levering aardgas is begrepen dat afkomstig is uit de omzetting van biomassa. De vermindering is ook van toepassing op gas afkomstig uit de omzetting van biomassa en dat wordt opgewerkt tot gas van aardgaskwaliteit en wordt geleverd aan het Nederlandse distributienet. Het gaat hierbij vooral om stortgas dat uit biomassa wordt geproduceerd op stortplaatsen en biogas dat wordt geproduceerd uit dierlijke mest. In een aantal gevallen wordt dit gas niet gebruikt voor de opwekking van elektriciteit, maar worden deze gassen na opwerking tot aardgaskwaliteit toegevoegd aan het openbare aardgasnet. Wat onder kleinschalige waterkracht wordt verstaan, was in artikel 36a van de wet aangegeven. Onder biomassa wordt in brede zin verstaan alle stoffen met een organisch karakter, van plantaardige of dierlijke oorsprong. Daarbij wordt met name gedacht aan hout, stro, papierafval e.d., maar ook aan in het proces ontstane «tussenproducten» zoals stortgas en biogas. De biomassa wordt in installaties thermisch verwerkt onder omzetting in elektriciteit. Het begrip thermische verwerking is gehanteerd omdat er naast verbranding bij voorbeeld ook sprake kan zijn van de vergas sing van biomassa met aansluitend elektriciteitsproductie. In de installatie mag, om voor de vermindering van de REB in aanmerking te komen, geen bijstook of bijmenging van kunststoffen plaatsvinden. Achtergrond hiervan is dat bij de thermische verwerking van kunststoffen sprake is van de afbraak van langcyclisch vastgelegd CO2, terwijl bij biomassa sprake is van een korte CO2 -kringloop. Onder kunststoffen worden hier verstaan alle synthetische produc ten die op basis van petrochemische producten of grondstoffen zijn vervaardigd. 8.15.3 Bedrag van de vermindering In artikel 36o, tweede lid, van de wet is aangegeven, dat het bedrag van de vermindering wordt doorgegeven aan de producent - die onder omstandigheden ook een onderdeel van het distributiebedrijf kan zijn - van op milieuvriendelijke wijze verkregen elektriciteit en aardgas. Het doorgeven van de REB dient te worden aangetoond aan de hand van bescheiden terzake van de levering van deze elektriciteit en het aardgas. Het energiebedrijf kan de vermindering op de verschuldigde belasting slechts toepassen indien zij de duurzaam opgewekte energie daadwerkelijk heeft betrokken. Onder verschuldigde belasting wordt mede verstaan de belasting die verschuldigd zou zijn indien artikel 36i, zesde lid, van de wet niet van toepassing zou zijn. In dit artikellid is een verlaagd tarief voor op duurzame wijze geproduceerde elektriciteit opgenomen. Deze veronderstelling is opgenomen om de vergoeding die de producenten van op duurzame wijze geproduceerde elektriciteit krijgen van de distributiebedrijven, veilig te stellen. In artikel 36o, derde lid, van de wet, is bepaald dat de levering van op duurzame wijze geproduceerde energie, zo veel als mogelijk is wordt


150


toegerekend aan belaste leveringen. Dit betekent dat degene die de belastingvermindering toepast ook belasting verschuldigd is. Hij moet dus belastingplichtig zijn terzake van de levering - van aardgas of elektriciteit aan een verbruiker of ter zake van het eigen verbruik. In de wet is niet met zoveel woorden opgenomen dat het bedrag van de vermindering afhankelijk wordt gesteld van de hoogte van het bedrag waarop het in mindering moet worden gebracht. Belanghebbende geniet daarom het voordeel van het volledige bedrag dat als vermindering mag worden toegepast. Indien dit leidt tot een negatieve aangifte verleent de inspecteur op verzoek van de belastingplichtige teruggaaf van dat bedrag. Hierbij is het bedrag van de vermindering echter gerelateerd aan de hoeveelheid belaste leveringen en niet aan de geproduceerde hoeveelheid. Bij het bedrag dat wordt doorgegeven aan degene die biomassa heeft omgezet en opgewerkt tot gas van aardgaskwaliteit wordt rekening gehouden met het feit dat de calorische waarde en de chemische samenstelling van dit gas kan wisselen. Artikel 36o van de wet legt de energiedistributiebedrijven geen formele verplichting op om minder REB aan de Belastingdienst af te dragen, maar indien zij daartoe overgaan, zijn zij verplicht om de gehele vermindering door te geven aan de producent. 8.15.4 Koppeling stimulans aan het tarief van de tweede schijf In artikel 36o, tweede lid, van de wet is aangegeven dat de omvang van de stimulans gekoppeld is aan tarieven voor aardgas en elektriciteit van de tweede schijf (het verbruik tussen 5 000 en 170 000 m 3 onderscheidenlijk tussen 10 000 en 50 000 kWh elektriciteit). Tot 1 januari 1999 was de stimulans gelijk aan het toen geldende uniforme tarief. 8.15.5 Duurzame warmte uit 100% biomassa -installaties In artikel 36o, vierde lid, van de wet is een tegemoetkomende regeling opgenomen voor installaties waarin uitsluitend zuivere biomassa wordt omgezet in elektriciteit en warmte. De ingangsdatum van de regeling is vastgesteld met terugwerkende kracht op 1 januari 2000. Tot 1 januari 2003 was deze tegemoetkoming niet beperkt tot zuivere biomassa, maar biomassa. Bij de invoering van de REB was geen voorziening opgenomen voor warmte die is opgewekt met duurzame energiebronnen. De overweging daarbij was dat indien voor warmte geen REB-gelden worden geïnd, er ook geen gelden worden gegenereerd, die kunnen worden doorgesluisd naar de producent van de duurzame warmte. In de praktijk blijkt dat dit niet bedoelde consequenties heeft voor met name installaties waarin uitsluitend biomassa wordt omgezet in elektriciteit en warmte (de 100 % biomassa-installaties). Voor de opgewekte elektriciteit was wel voorzien in een bijzondere regeling, voor de opgewekte warmte niet. Deze regeling voorkomt dat investeerders hun installaties vooral dimensioneren op het produceren van elektriciteit, waarbij warmte “verloren” gaat. Bovendien leidt een REB-vergoeding voor warmte tot een extra verbetering van de financiële rentabiliteit wat tevens een extra stimulering betekent voor de ontwikkeling van dit soort installaties. De regeling ziet op installaties waarmee zowel elektriciteit als warmte wordt opgewekt en op biomassa-installaties waarmee de biomassa alleen in warmte wordt omgezet.



151

Het moet gaan om 100%-biomassa-installaties waarin geen andere stoffen dan biomassa worden verbrand. Iedere inzet van andere brandstoffen zoals fossiele brandstoffen (bijvoorbeeld kolen of aardgas) of kunststoffen (bijvoorbeeld MDF-korrels), volgtijdelijk of gelijktijdig, heeft tot gevolg dat de regeling niet van toepassing is. De vergoeding die wordt verleend voor de geproduceerde hoeveelheid warmte in GJ uit 100% -biomassa-installaties wordt berekend door de in het eerste lid van artikel 36o van de wet opgenomen vermindering van REB van overeenkomstige toepassing te verklaren op (duurzame) warmte opgewekt door 100%-biomassa-installaties. De vergoeding is gebaseerd op de hoeveelheid bespaarde fossiele energie. 8.15.6 Duurzame warmte uit aardwarmtewinningssysteem In artikel 36o, vierde lid, van de wet is per 1 januari 2001 een uitbreiding gegeven aan het begrip duurzame warmte. Naast de levering van warmte die is opgewekt door middel van 100% -biomassa-installaties komt ook de levering van warmte die is opgewekt met behulp van aardwarmtewinningssystemen voor de vermindering in aanmerking. De keuze voor aardwarmte als warmtebron voor het warmtenet kan een grotere besparing op fossiele brandstoffen opleveren dan andere mogelijke warmtebronnen. Door het doorgeven van REB-gelden aan de producent van de warmte uit aardwarmte, vergelijkbaar met de al in het vierde lid van artikel 36o van de wet opgenomen regeling voor warmte die is opgewekt in installaties die uitsluitend biomassa als brandstof gebruiken, betekent een financiële stimulans voor aardwarmteprojecten. 8.15.7 Voorwaarden toepassing vermindering Ingevolge artikel 8e van het uitvoeringsbesluit wordt de vermindering verleend indien belastingplichtige beschikt over een verklaring van degene die elektriciteit heeft opgewekt dan wel aardgas via de omzetting van biomassa heeft geproduceerd, dat de elektriciteit respectievelijk het aardgas op de in artikel 36o, eerste lid, van de wet bedoelde wijze is opgewekt en dat hij ter zake van die duurzame energie het in dat artikel bedoelde bedrag heeft ontvangen. Deze verklaring moet worden opgemaakt na afloop van het tijdvak waarin de op duurzame wijze opgewekte energie aan het distributiebedrijf is geleverd. Blijkens het bepaalde in artikel 8k, eerste lid, van de uitvoeringsregeling vindt de vermindering plaats op de aangifte over het tijdvak waarin de REB aan de producent is terugbetaald. In de verklaring moet zijn vermeld: a. naam en adres van de leverancier (producent); b. naam en adres van de belastingplichtige; c. het tijdvak waarop de verklaring betrekking heeft; d. de wijze waarop de elektriciteit is opgewekt; e. het bedrag aan REB dat in het desbetreffende tijdvak is ontvangen van de belastingplichtige. De verklaring kan achterwege blijven indien de administratie van belas tingplichtige zodanig is ingericht dat daarin op overzichtelijke wijze de gegevens omtrent alle voor de vermindering van belang zijnde bedrijfshandelingen zijn opgenomen. In de administratie moeten in elk geval zijn opgenomen de hoeveelheden elektriciteit waarop de vermindering betrekking heeft en aan wie de vermindering is doorgegeven. Deze administratieve voorwaarden


152


gelden eveneens ingeval de belastingplichtige zelf de elektriciteit heeft opgewekt op de hier bedoelde wijze. Deze voorwaarden gelden ook voor warmte die is opgewekt door middel van 100% biomassa-installaties en aardwarmtewinningssystemen. Op grond van artikel 8l van de uitvoeringsregeling dient de administratie van een installatie waarin biomassa wordt verwerkt zodanig te zijn ingericht dat daarin op overzichtelijke wijze alle gegevens zijn opgenomen die van belang zijn voor de jaarlijkse vaststelling van: a. de door de installatie geproduceerde en aan het distributienet geleverde hoeveelheid elektriciteit; b. de verbruikte hoeveelheid fossiele brandstof en de energie-inhoud daarvan; c. de verbruikte hoeveelheid biomassa die als zuivere biomassa kan worden aangemerkt en de energie-inhoud daarvan; d. de verbruikte hoeveelheid biomassa die niet als zuivere biomassa kan worden aangemerkt en de energie-inhoud daarvan; e. het netto elektrisch rendement van de installatie; f. de door de installatie geleverde hoeveelheid warmte. 8.15.8 Buitenlandse duurzame energie De faciliteit maakt in beginsel geen onderscheid tussen in Nederland of daarbuiten geproduceerde duurzame energie. Indien in het buitenland op duurzame wijze geproduceerde elektriciteit wordt aangewend voor leveranties van duurzame energie aan in Nederland woonachtig of gevestigde verbruikers is de faciliteit van artikel 36o van de wet van toepassing. De voorwaarden van de uitvoeringsregeling gelden onverkort voor deze duurzame elektriciteit. Dit betekent ook dat de belastingplichtige moet aantonen dat de producent van de duurzame elektriciteit het bedrag van de vermindering heeft ontvangen. Indien de producent is gevestigd in het buitenland, dient belastingplichtige tevens aan te tonen dat: a. de duurzame elektriciteit daadwerkelijk in dat land op het net is gezet en b. de elektriciteit ook daadwerkelijk op het Nederlandse net is gezet. Dit moet blijken uit de E-programma’s en de gereserveerde en benutte importcapaciteit. Indien de producent is gevestigd in een land dat niet aan Nederland grenst dient de belastingplichtige ook aan te geven, dat de elektriciteit ook daadwerkelijk via de tussenliggende landen naar Nederland is getransporteerd. Dit moet blijken uit de E-programma’s van de verschillende landen. Bovendien moet de grenscapaciteit gereserveerd en benut zijn. 8.16 Energiepremieregeling (vervallen per 1 januari 2003) 8.16.1 Energiepremieregeling tot 1 januari 2003 Tot 1 januari 2003 kunnen belastingplichtigen voor de REB op grond van artikel 36p, eerste lid, van de wet voor de levering van aardgas en elektriciteit een vermindering op de af te dragen REB toepassen in verband met de toekenning van stimuleringsbedragen aan degenen die niet eerder gebruikte energiezuinige apparaten, energiebesparende voorzieningen en voorzieningen voor het opwekken van duurzame energie hebben aangeschaft, de energiepremies.



153

In artikel 36p, tweede lid, van de wet is aangegeven, dat de vermindering per apparaat of voorziening een in de Regeling energiepremies aangewezen bedrag bedraagt. De belastingplichtige dient aan te tonen dat de energiepremies zijn uitgekeerd aan degene die daartoe een verzoek heeft ingediend. De energiepremie wordt uitgekeerd aan degene die ter zake van de aanschaf van het apparaat of de voorziening een verzoek om toekenning van de energiepremie heeft ingediend en tevens de eigenaar, huurder of de verhuurder van een als woning gebruikte onroerende zaak is, waaraan het energiebedrijf dat de energiepremie verleent, aardgas of elektriciteit levert. Dit impliceert dat de eigenaar, huurder of verhuurder van een roerende zaak niet in aanmerking kan komen voor de regeling. Degene die als bewoner (eigenaar of huurder) of als verhuurder een op de lijst vermeld apparaat of een op de lijst vermelde voorziening aan de woning treft, komt via het energiebedrijf in aanmerking voor de energiepremie. Het in aanmerking laten komen van de verhuurder of woningcorporatie voor de regeling is met name van belang voor de woninggebonden stimuleringsmaatregelen. Door het gebruik van de term “als woning gebruikte onroerende zaak ” worden voorzieningen die zijn aangebracht aan bedrijfsmatig gebruikte gebouwen uitgesloten van de regeling. Een huishouden kan een energiepremie verwerven indien een energiezuinig apparaat is aangeschaft of een voorziening aan de woning is getroffen. Daartoe dient een schriftelijk verzoek te worden ingediend bij het energiebedrijf dat belast is met de uitbetaling van de energiepremie. Toekenning kan slechts geschieden indien het energiebedrijf elektriciteit of aardgas levert aan een als woning gebruikte onroerende zaak. Er dient met andere woorden via de woning een relatie te bestaan met het energiebedrijf dat de energiepremie uitkeert. Dit verdient zowel om uitvoeringstechnische redenen als uit controle-oogpunt de voorkeur. Het verzoek om toekenning van de energiepremie wordt gedaan nadat de voorziening is aangebracht of het apparaat in gebruik is genomen, doch ten hoogste dertien weken na aanschaf van de voorziening of het apparaat. Artikel 36p, derde lid, van de wet geeft aan dat degene die om toekenning van een energiepremie heeft verzocht de mogelijkheid heeft om bij geschillen met het energiebedrijf over dat verzoek een uitspraak van de inspecteur te vragen. De inspecteur beslist op dat verzoek bij voor bezwaar vatbare beschikking, waardoor de rechtsgang voor de burger gewaarborgd is. De beslissing wordt ook bekendgemaakt aan het energiebedrijf. Indien de inspecteur beslist dat de energiepremie dient te worden toegekend dient het energiebedrijf op grond van het derde lid tot betaling over te gaan. In artikel 8o van de uitvoeringsregeling zijn voorwaarden gesteld aan het hiervoor bedoelde verzoek. Teneinde onduidelijkheid te voorkomen met betrekking tot de kwalificatie van de rechtsverhouding tussen de burger en het energiebedrijf met betrekking tot de toekenning van de energiepremie is in artikel 36p, vierde lid, van de wet bepaald dat de belastingplichtige (het energiebedrijf) met betrekking tot de toekenning van de energiepremie niet wordt aangemerkt als bestuursorgaan in de zin van artikel 1:1 van de Algemene wet bestuursrecht. De burger kan zich bij geschillen met betrekking tot de toekenning van de energiepremie door het energiebedrijf op grond van artikel 36p, derde lid, van de wet wenden tot de inspecteur. In artikel 36p, vijfde lid, van de wet kunnen specifieke programma’s onder de werking van de regeling worden gebracht. Hierbij dient met name te


154


worden gedacht aan speciaal op de lagere inkomens gerichte programma’s, zoals de verhoogde inzet van zogenoemde E-teams. Op grond van artikel 36p, zesde lid, van de wet kunnen bij ministeriële regeling nadere voorwaarden en beperkingen worden gesteld waaronder de vermindering wordt verleend en zijn nadere regels gesteld ten behoeve van de uitvoering van dit artikel. Op grond van artikel 8m van de uitvoeringsregeling moet de administratie van het energiebedrijf zodanig zijn ingericht dat daarin op overzichtelijke wijze alle voor de belastingvermindering van belang zijnde gegevens zijn opgenomen. De vermindering geschiedt op de aangifte over het tijdvak waarin het bedrag van de vermindering op de in artikel 36p, tweede lid, van de wet voorgeschreven wijze is doorgegeven. In artikel 8n van de uitvoeringsregeling zijn de voorwaarden opgenomen waaraan het verzoek om toekenning van de energiepremie dat wordt gedaan door de belastingplichtige die aardgas of elektriciteit levert, moet voldoen. 8.16.2 Overgangsregeling energiepremies Per 1 januari 2003 is de Energiepremieregeling zoals opgenomen in artikel 36p van de wet vervallen. Deze regeling is in gewijzigde vorm overgenomen door VROM. Voor apparaten en voorzieningen die zijn gekocht in 2002, maar pas worden geleverd in 2003 is er een overgangsregeling getroffen. Indien is voldaan aan de volgende cumulatieve voorwaarden mogen de energiebedrijven op REB die is verschuldigd ter zake van de levering van aardgas en elektriciteit een vermindering toepassen ter zake van de bedragen die zij met toepassing van de regelgeving voor de energiepremieregeling 2002 - hebben uitgekeerd ten behoeve van de aanschaf van een niet eerder gebruikt energiezuinig apparaat of energiebesparende voorziening: - de energiezuinige apparaten of energiebesparende voorzieningen zijn binnen dertien weken na 31 december 2002 (dus vóór 2 april 2003) geleverd en in gebruik genomen respectievelijk aangebracht; - het verzoek om toekenning van een energiepremie is uiterlijk binnen dertien weken na 31 december 2002 (dus vóór 2 april 2003) bij het energiebedrijf ingediend; - er is of wordt geen verzoek gedaan in het kader van de VROM-regeling die in 2003 van toepassing is. 8.17 Teruggaaf energie-efficiency In artikel 36q van de wet is voorzien in de mogelijkheid van een teruggaafregeling van (een gedeelte van) de REB aan verbruikers die in het kader van met de Ministers van Financiën en van VROM gemaakte afspraken verplichtingen op zich hebben genomen ter verbetering van de energie-efficiency. Hieraan is geen uitvoering gegeven. 8.18 Vermindering afvalverbranding (vervallen per 1 januari 2003) Tot 1 januari 2003 is in artikel 36r van de wet een bijzondere regeling in de REB opgenomen voor afvalverbrandingsinstallaties (AVI’s). Aan de AVI’s werd een vermindering van de REB toegekend die in beginsel was gerelateerd aan het deel van de door AVI's opgewekte elektriciteit dat kon worden aangemerkt als met biomassa opgewekte elektriciteit. Omdat het



155

niet uitvoerbaar was steeds de biomassafractie precies te meten, werd een forfaitair percentage toegepast. Het aandeel biomassa in het afval ligt tussen de 50 en 60%. In de wet is bedoeld forfaitair percentage vastgesteld op 50, omdat moet worden voorkomen dat de tegemoetkoming ook wordt toegepast op elektriciteit opgewekt door de verbranding van kunststoffen (en ander afval dat niet als biomassa kan worden aangemerkt). Dit betekent dat de bijzondere regeling in beginsel van toepassing was op 50% van de door de AVI opgewekte elektriciteit. Deze regeling is na de totstandkoming van een convenant met de sector op 1 augustus 1999 in werking is getreden. De looptijd van dat convenant is drie jaar. Dat betekent dat deze faciliteit per 1 augustus 2002 de facto is beëindigd. Dat is geschied door – met toepassing van de in het vierde lid van artikel 36r van de wet opgenomen delegatiebepaling – het percentage van de vermindering op nihil te stellen. Evenals voor de in artikel 36o van de wet opgenomen regeling geldt ook voor de onderhavige regeling dat de omvang van de stimulans vooralsnog is gekoppeld aan het tarief voor elektriciteit van de tweede schijf en dat het bedrag van de vermindering kan leiden tot een teruggaaf. Indien een AVI de door haar opgewekte elektriciteit niet levert aan een energiebedrijf, maar deze elektriciteit zelf verbruikt, is de AVI belastingplichtig op grond van artikel 36c, vijfde lid, van de wet. Op grond van laatstbedoelde bepaling wordt het eigen verbruik als een levering aangemerkt. De AVI zal de over de verbruikte hoeveelheid elektriciteit verschuldigde REB op aangifte moeten voldoen. De in artikel 36r van de wet opgenomen faciliteit is op deze belasting eveneens van toepassing. De regeling is per 1 januari 2003 vervallen. 8.19 Vermindering installaties voor warmtekrachtkoppeling Op grond van artikel 36t van de wet wordt op de REB die is verschuldigd voor de levering van elektriciteit een vermindering toegepast voor zover in die levering elektriciteit is begrepen die is opgewekt door middel van een WKK-installatie. Voor de definitie van een WKK-installatie wordt verwezen naar artikel 36a, eerste lid, onderdeel g, van de wet. De vermindering geldt voor zowel bestaande als voor nieuwe WKK-installaties, waarvan de warmte die wordt geproduceerd in Nederland wordt benut. De vermindering kan slechts worden toegepast voor zover wordt aangetoond dat het bedrag van de vermindering wordt doorgegeven aan degene die de elektriciteit door middel van de WKK-installatie heeft opgewekt. De vermindering is gemaximeerd tot een hoeveelheid netto aan het net geleverde elektriciteit van 1000 GWh per jaar. Op grond van artikel 8i van het uitvoeringsbesluit dient de belastingplichtige te beschikken over een verklaring van degene die de elektriciteit heeft opgewekt. In die verklaring dient te staan dat degene die de elektriciteit heeft opgewekt en aan het elektriciteitsnet heeft geleverd het bedrag van de belastingvermindering van het energiebedrijf heeft ontvangen en dat hij het maximum van 1000 GWh niet heeft overschreden. Deze verklaring is noodzakelijk omdat het mogelijk is aan meer dan één energiebedrijf te leveren, waarbij het energiebedrijf dan niet kan nagaan of en in hoeverre het in de wet gestelde maximum niet wordt overschreden.Tevens dient degene die de elektriciteit heeft opgewekt te verklaren dat de installatie voldoet aan de rendementseis. Hierbij is het niet voldoende dat bescheiden worden overgelegd waaruit blijkt dat de vereiste rendementen (kunnen) worden gehaald. Belanghebbende dient ook aan te tonen dat deze rendementen over de maand waarover de


156


vermindering wordt toegepast ook daadwerkelijk zijn gehaald. Het energetische rendement dient per maand te worden berekend. Om die reden heeft de verklaring ook betrekking op één maand. Gegevens die benodigd zijn voor de berekening van het energetisch rendement zijn het aantal draaiuren, het brandstofverbruik, de hoeveelheid opgewekte elektriciteit en de hoeveelheid door de installatie geproduceerde nuttig aan te wenden warmte. Om de betrouwbaarheid van de gegevens te kunnen controleren geeft artikel 8q van de uitvoeringsregeling aan dat zowel de draaiuren, als het brandstofverbruik, de hoeveelheid opgewekte elektriciteit en de hoeveelheid nuttig aan te wenden warmte worden gemeten door middel van nauwkeurige meters. Onder nuttige aanwending van warmte wordt verstaan levering van warmte aan gebouwen of processen en wordt in ieder geval niet verstaan vernietiging van warmte. De vermindering van de belasting geschiedt op aangifte over het tijdvak waarin het bedrag van de vermindering is doorgegeven aan degene die de elektriciteit met een WKKinstallatie heeft opgewekt. Indien ten tijde van elektriciteitsproductie door de WKK-installatie tevens sprake is van afname van elektriciteit door de inrichting waarvan de WKKinstallatie deel uitmaakt, wordt voor de berekening van de vermindering de netto aan het net geleverde elektriciteit in aanmerking genomen. In artikel 8j, tweede lid, van het uitvoeringsbesluit zijn nadere regels gesteld voor de toepassing van de regeling in geval sprake is van het gebruik van een andere brandstof dan aardgas in een WKK-installatie. De in artikel 36a, eerste lid, onderdeel g, van de wet opgenomen definitie van WKK-installatie ziet namelijk op een gasgestookte installatie. In artikel 8ia van het uitvoeringsbesluit is ter verduidelijking van de wijze van toepassing van de vermindering van artikel 36t van de wet een bepaling opgenomen die regelt dat voor de toepassing van dit artikel installaties die een samenhangend geheel vormen als één installatie worden aangemerkt. Onder een samenhangend geheel kan hierbij bij voorbeeld worden verstaan een aantal installaties, die gelegen zijn op één onroerende zaak in de zin van artikel 16, onderdelen a tot en met d, van de wet WOZ. Deze bepaling is in werking getreden met terugwerkende kracht tot 1 januari 2001.


Wijze van heffing

9

9.1

157

Wijze van heffing

Algemeen

In artikel 37, eerste lid, van de wet is bepaald dat de in een tijdvak verschuldigd geworden belasting op aangifte moet worden voldaan. Deze bepaling brengt met zich dat de artikelen 19 en 20 van de AWR van toepassing zijn. Deze bepalingen hebben betrekking op de heffing van belasting bij wege van voldoening of afdracht op aangifte van de in een tijdvak verschuldigd geworden belasting. Artikel 19, eerste lid, van de AWR bepaalt dat in gevallen waarin de belastingwet voldoening van in een tijdvak verschuldigde belasting op aangifte voorschrijft, de belastingplichtige die belasting binnen één maand na afloop van dat tijdvak overeenkomstig de aangifte moet betalen. Op grond van het tweede lid van genoemd artikel 19 is in artikel 26, eerste lid, van de Uitvoeringsregeling AWR bepaald dat het tijdvak waarover de belastingen op milieugrondslag de kalendermaand is. Voor de toepassing van de wet geldt dus als uitgangspunt de maandelijke aangifte na afloop van de maand waarin de belasting verschuldigd is geworden. Artikel 20 van de AWR regelt de gevallen waarin de belasting niet, of gedeeltelijk niet is voldaan. Op grond van dat artikel kan de belasting worden nageheven. 9.2

Minerale oliën

Bij verschuldigdheid van belasting als bedoeld in artikel 36h, tweede lid, van de wet is het niet gewenst om artikel 37, eerste lid, van de wet toe te passen. Dit zou immers betekenen dat aan de betreffende belastingplichtige na het gebruik van de brandstoffen nog een maand de tijd wordt gegund om de belasting op aangifte te voldoen. Om die reden is in het hier bedoelde geval een regeling in afwijking van artikel 37, eerste lid, van de wet getroffen. Hierbij wordt ook artikel 19, derde lid, van de AWR, waarin is bepaald dat de belasting moet worden voldaan binnen één maand na het tijdstip waarop de belastingschuld is ontstaan, niet van toepassing verklaard. Deze regeling is neergelegd in artikel 37, derde lid, van de wet. De aangifte moet worden gedaan en de belasting moet worden betaald op de dag na de dag waarop de verschuldigdheid (artikel 36h, tweede lid, van de wet ) is ontstaan. Vorenbedoelde afwijkende regeling komt overeen met de in artikel 53a van de accijnswet neergelegde regeling.


158

Aangifte

10

Aangifte

10.1 Minerale oliën De REB die verschuldigd is ter zake van de uitslag en de invoer van halfzware olie, gasolie en LPG dient te worden voldaan op de aangifte waarop de accijns ter zake van die uitslag of invoer wordt betaald of zou moeten worden betaald. De aangifteformulieren voor de accijns als bedoeld in de in artikel 15 van de Uitvoeringsregeling AWR genoemde bijlagen A1 en A2 (maandaangifte en dagaangifte accijns) zijn overeenkomstig aangepast. Bij toepassing van artikel 36d van de wet wordt de belasting verschuldigd op het tijdstip van het verbruik van de halfzware olie, de gasolie of het LPG. Ingevolge het bepaalde in artikel 37, derde lid, van de wet moet in deze gevallen de REB op aangifte worden voldaan uiterlijk op de dag na het verbruik van de minerale olie. In gevallen waarin minerale oliën bestemd voor de voortdrijving van motorrijtuigen op de weg of van pleziervaartuigen, voor andere doeleinden worden verbruikt is veelal sprake van doorlopend verbruik. Dit heeft tot gevolg dat bij voorbeeld bij verbruik van hoogbelaste gasolie uit de brandstoftank van een motorrijtuig voor het aandrijven van hulpapparatuur dagelijks aangifte zou moeten worden gedaan van de verschuldigde REB. Dit zal ook het geval zijn indien om logistieke redenen geen laagbelaste gasolie kan worden verbruikt. In deze gevallen zal steeds sprake zijn van teruggaaf van accijns in verband met het verbruik van zogenaamde hoogbelaste minerale olie voor laagbelaste doeleinden. Ook voor de minerale oliën zijn maximale hoeveelheden vastgesteld waarover de REB moet worden voldaan. Bij overschrijding van die maxima is voorzien in een teruggaafregeling van REB aan de verbruiker. In gevallen als hier bedoeld is het evenwel de verbruiker die de REB is verschuldigd ter zake van het bestemmen van minerale oliën voor andere doeleinden dan voor het aandrijven van motorrijtuigen op de weg of van pleziervaartuigen. Bij het doen van de aangifte voor de REB van dat bestemmen kan de situatie ontstaan dat de maximaal belas te hoeveelheid wordt overschreden. Om te voorkomen dat in die situatie zowel aangifte van de verschuldigde REB moet worden gedaan als een verzoek om teruggaaf wegens overschrijding van die hoeveelheid, wordt tevens goedgekeurd dat aangifte van de verschuldigde REB achterwege kan blijven nadat de maximaal belastbare hoeveelheid gedurende de loop van het kalenderjaar is bereikt. De aangifte REB voor minerale oliën moet worden gedaan van de in het eerste lid bedoelde REB. Uiterlijk de vijfde werkdag na het ingaan van de verhoging moet, in afwijking van artikel 10, tweede lid, van de AWR, aangifte worden gedaan van de hoeveelheden van de aan de onderhavige REB onderworpen minerale oliën. In artikel 26 van het Uitvoeringsbesluit accijns is een beperkt aantal soorten hulpapparatuur aangewezen om voor teruggaaf van accijns in aanmerking te komen. De reden daarvan ligt in het feit dat bij de totstandkoming van dat artikel voor een aantal soorten hulpapparatuur niet exact het werkelijke verbruik van minerale olie kon worden vastgesteld verbruik. Daardoor kon ook geen forfait voor een eventuele teruggaaf van accijns worden bepaald.


Aangifte

159

Dit heeft tot gevolg dat in de niet in artikel 26 van het Uitvoeringsbesluit accijns genoemde gevallen waarin hoogbelaste minerale oliën voor laagbelaste doeleinden worden gebruikt geen teruggaaf van accijns kan worden verleend terwijl anderzijds wel REB moet worden betaald. Goedgekeurd is dat in gevallen waarin voor de zogenoemde hulpapparatuur geen teruggaaf van accijns wordt verleend, de heffing van REB achterwege blijft. Voor de gevallen waarin voor hulpapparatuur wel teruggaaf van accijns wordt verleend wordt goedgekeurd dat de aangifte voor de verschuldigde REB wordt gedaan binnen een maand na afloop van de halfjaarlijkse perioden - aanvangende met ingang van 1 januari en 1 juli - waarin de minerale oliën zijn verbruikt. In artikel 27 van het Uitvoeringsbesluit accijns is voorzien in een teruggaaf van accijns ingeval om technische of logistieke redenen hoogbelaste minerale olie wordt gebruikt voor laagbelaste doeleinden. Ook in die gevallen dient aangifte voor de REB te worden gedaan. Goedgekeurd is dat de aangifte voor de verschuldigde REB wordt gedaan binnen een maand na de maand waarin het verbruik van de minerale oliën heeft plaatsgevonden. 10.1.1 Elektriciteit en aardgas Over de REB zal omzetbelasting moeten worden berekend en afgedragen. De in een tijdvak verschuldigde belasting moet door de distributiebedrijven op aangifte worden voldaan, een systeem dat ook op de accijns en de omzetbelasting van toepassing is. Bij deze systematiek past het formaliteitenstelsel van de AWR waarin onder meer de wijze van aangeven en betalen van de verschuldigde belasting is opgenomen. Voor de berekening van de verschuldigde belasting kan worden aangesloten bij de in de praktijk voor de berekening van de verschuldigde omzetbelasting gevolgde werkwijze. Deze werkwijze houdt in dat is goedgekeurd dat de berekening van de verschuldigde omzetbelasting geschiedt aan de hand van de bij de eindafrekening bekende gegevens, mits in de loop van de desbetreffende verbruiksperiode geschatte bedragen aan omzetbelasting worden voldaan, zulks naar gelang van de uitgeschreven voorschotnota’s c.q. ontvangen voorschotbedragen. Bij de vaststelling van de door de afnemers te betalen voorschotten dient laatstgenoemd bedrag aan BTW hierin te worden begrepen. Indien de omzetbelasting over de in de eindfactuur vermelde vergoeding hoger is dan de reeds aan de hand van de voorschotten afgedragen belasting, wordt het distributiebedrijf het meerdere verschuldigd op het tijdstip van uitreiking van de factuur (in het omgekeerde geval: recht op teruggaaf casu quo verrekening). Voor de betaling van REB op aardgas en elektriciteit dient gebruik te worden gemaakt van het aangifteformulier als bedoeld in de bij artikel 17 van de Uitvoeringsregeling AWR genoemde bijlage M. 10.2 Negatieve aangifte In hoofdstuk Va. van de wet zijn verschillende bijzondere regelingen opgenomen ter stimulering van het op duurzame wijze opwekken van energie (en het afnemen daarvan) of andere gewenste gedragingen. Zie in dit verband in het bijzonder de artikelen 36o, 36p en 36r van de wet. Deze stimulerende regelingen zijn in het algemeen gegoten in de vorm van een afdrachtsvermindering op de verschuldigde belasting. Dat wil zeggen dat een belastingplichtige onder bepaalde voorwaarden op de REB die hij is verschuldigd ter zake van de levering van elektriciteit of aardgas een


160

Aangifte

vermindering mag toepassen. In een aantal gevallen is hij zelf de begunstigde van de regeling maar in een groot aantal andere gevallen is de begunstigde een ander en dient hij het voordeel aan die ander door te geven. De hiervoor bedoelde afdrachtsverminderingen kunnen leiden tot een negatieve aangifte. Het is mogelijk dat het bedrag van de vermindering groter is dan het bedrag dat ter zake van de levering van elektriciteit of aardgas verschuldigd is (hetgeen dan leidt tot een teruggaaf van belastingen). In het verleden is - bij de toelichting op de toepassing van artikel 36r van de wet (bijzondere regeling voor afvalverbrandingsinstallaties) - het standpunt ingenomen, dat omdat in de wet sprake is van een vermindering op de verschuldigde belasting, de daar bedoelde bijzondere regeling er niet toe kan leiden dat per saldo belasting wordt teruggegeven. Met andere woorden het bedrag aan belasting dat een belastingplichtige verschuldigd is ter zake van de levering van elektriciteit of aardgas, is tevens het maximum bedrag van de vermindering waarop hij aanspraak kan maken. Deze visie is niet langer juist. In de ter zake geldende bepalingen is precies aangegeven hoe het bedrag van de vermindering dient te worden berekend. Dit bedrag mag niet zonder meer afhankelijk worden gesteld van de hoogte van het bedrag waarop het in mindering moet worden gebracht. Als dat wel gewenst is, dient dat met zoveel woorden in de wet te worden bepaald. Indien dat niet gebeurd is, dient belanghebbende daarom het voordeel te kunnen genieten van het volledige bedrag dat als vermindering mag worden toegepast. Indien dat leidt tot een negatieve aangifte, verleent de inspecteur op verzoek van de belastingplichtige teruggaaf van dat bedrag. De beperking opgenomen in het van overeenkomstige toepassing verklaarde derde lid van artikel 36o van de wet, blijft onverkort van toepassing blijft. Dat wil zeggen dat de vermindering wel gerelateerd dient te worden aan de hoeveelheid belaste leveringen.


Citeertitel en inwerkingtreding

11

Citeertitel en inwerkingtreding

Deze leidraad kan worden aangehaald als Leidraad milieubelastingen. Deze leidraad treedt in werking op 1 juni 2003. Met ingang van deze datum worden tevens de volgende besluiten ingetrokken: Besluit van 30 december 1994, nr. VB94/4728 (mededeling 1); Besluit van 29 december 1995, nr. VB95/4147, zoals gewijzigd bij besluit van 25 juni 1996, nr. VB96/417 (mededeling 2); Besluit van 31 december 1996, nr. VB96/3709 (mededeling 4); Besluit van 31 december 1996, nr. VB96/3708 (mededeling 5); Besluit van 23 december 1997, nr. VB97/3088, zoals gewijzigd bij besluit van 2 maart 1998, nr. VB98/472 (mededeling 6); Besluit van 29 mei 1998, nr. VB98/1195 (mededeling 7); Besluit van 12 januari 1999, nr. VB98/2931M (mededeling 8); Besluit van 17 februari 1999, nr. VB97/600; Besluit van 27 juli 2000, nr. CPP/2000/860M (mededeling 9); Besluit van 30 december 1999, nr. VB99/2653M (mededeling 10); Besluit van 30 december 1999, nr. VB99/2654M (mededeling 11); Besluit van 20 juli 2000, nr. CPP/2000/964 (mededeling 12); Besluit van 18 juli 2000, nr. CPP2000/965 (mededeling 13); Besluit van 7 december 2000, nr. RTB2000/2887M (mededeling 14); Besluit van 28 mei 2001, nr. CPP2001/1395M (mededeling 16); Besluit van 27 juni 2001, nr CP2001/1459 (mededeling 17); Besluit van 12 oktober 2001, nr. CPP2001/1432M (mededeling 18); Besluit van 23 juli 2001, nr. CPP2001/1934M (mededeling 19); Besluit van 20 juli 2001, nr. CPP2001/1941M (mededeling 20); Besluit van 26 oktober 2001, nr. CPP2001/2034M (mededeling 21); Besluit van 18 juni 2002, nr. CPP2002/1254M (mededeling 22); Besluit van 5 juli 2002, nr. CPP2002/2055M (mededeling 23); Besluit van 24 april 2002, nr. CPP2002/1199M (mededeling 24); Besluit van 25 juli 2002, nr. CPP2002/2274M (mededeling 25); Besluit van 6 augustus 2002, nr. CPP2002/2366M (mededeling 26); Besluit van 16 september 2002, nr. CPP2002/2367M (mededeling 27); Besluit van 15 november 2002, nr. CPP2002/3274M (mededeling 28); Besluit van 12 november 2002, nr. DGB2002/1858M; Besluit van 20 december 2002, nr. CPP2002/3427M; Besluit van 5 december 2002m nr. CPP2002/3625M (mededeling 29); Besluit van 20 januari 2003, nr. CPP2003/19M (mededeling 30); Besluit van 20 januari 2003, nr. CPP2002/3426M (mededeling 31); Besluit van 13 februari 2003, nr. CPP2002/3382M (mededeling 32).


161

162

Bijlage 1. Schema afvalstoffen

12


1995-1999 Afvalstof ?

wet milieubeheer ?

jurisprudentie ? Richtlijn ? ja ? afvalstof in de zin van de wet milieubeheer ? positieve reële prijs

? j a

? nee ? afvalstof in de zin van de wet


? geen afvalstof in de zin van de wet


163

2000 e.v. aAfvalstof? ?

wet milieubeheer

Richtlijn

? n e e

? jurisprudentie

? n e e

? ja ? afvalstof in de zin van de wet milieubeheer ? artikel 12, lid 2, wet

? nee ? bouwstof in voorziening ? nee ? afvalstof in de zin van de wet


?

? geen afvalstof voor wet milieubeheer

? geen afvalstof voor wet milieubeheer

j a


j a


?

Bijlage 2: Schema grond

13

Bijlage 2: Schema grond

Herkomst: 1) bodem

menselijk handelen anders dan sanering, grondverzet

afval

2) bodem

3) bodem

5) niet bodem

ontgraving in het kader van sanering, grondverzet en onderhoud

grond baggerspecie∗

verontreinigd als gevolg van prod.proces

niet verontreinigd als gevolg van prod.proces

in alle gevallen

afval

grond baggerspecie∗

afval

∗ = mits voldoet aan maximaal 50% bodemvreemd materiaal


4) bodem

Bijlage 3: Vergunning verhoudingsgetal

14

165


14.1 Aanvraag verhoudingsgetal De inspecteur geeft door middel van een vergunningenstelsel vorm aan de (administratieve) voorwaarden waaraan moet zijn voldaan om het verhoudingsgetal toe te passen bij de daarvoor in aanmerking komende stortplaatsen. Het verzoek wordt ingewilligd indien de inspecteur heeft geconstateerd dat aan door hem aan de administratie en de interne controle op de stortplaats te stellen voorwaarden wordt voldaan. Bij de vergunningaanvraag voor toepassing van het verhoudingsgetal dient een beschrijving van de hoofdlijnen van het systeem voor administratieve organisatie en interne controle te worden overlegd. Naar aanleiding van de aanvraag voert de Belastingdienst een initieel onderzoek uit bij het bedrijf. Dit onderzoek dient als basis voor het beschikkingsbesluit dat - behoudens opschortingen - conform de Algemene wet bestuursrecht uiterlijk 8 weken na de aanvraag genomen moet worden door of namens de Inspecteur. 14.2 Vergunning verhoudingsgetal Een vergunning biedt de houder van de inrichting bepaalde faciliteiten. De Belastingdienst draagt echter de verantwoordelijkheid voor de taken die haar zijn opgedragen en daarom heeft zij ook de mogelijkheid om nadere eisen te stellen aan de inrichting van de administratie en de AO/IC voor de afgifte van de vergunning. De voorwaarden worden in de vergunning vastgelegd. De ondernemer dient conform deze voorwaarden te handelen. De werkzaamheden die de Belastingdienst verricht bij het bepalen van deze voorwaarden leiden tot maatwerk. Deze voorwaarden zijn enerzijds gebaseerd op de wettelijke bepalingen en anderzijds op de bevindingen die het initieel onderzoek heeft opgeleverd. De voorwaarden kunnen betrekking hebben op: - de inhoud van de administratie; - het niveau van de administratieve organisatie en - de aanwezige maatregelen van interne controle. Een belangrijk onderdeel van de voorwaarden is de beschrijving van de administratieve organisatie en de (maatregelen van) interne controle, welke door de aanvrager moet worden opgesteld. Juridisch gezien gaat deze beschrijving tot de vergunning behoren. De vergunning kent voorts een clausule die inhoudt, dat de vergunning kan worden ingetrokken wanneer de vergunninghouder niet meer voldoet aan de voorwaarden waaronder de vergunning werd verleend of niet voldoet aan de eisen die de wettelijke bepalingen stellen. Dit heeft tot gevolg dat de ondernemer wijzigingen in de AO/IC met de Belastingdienst moet bespreken. De Belastingdienst moet deze wijzigingen goedkeuren om de regeling te laten voortbestaan. De Belastingdienst houdt hiermee zicht op de risico's die voortvloeien uit de wijze waarop de administratieve organisatie en de (maatregelen van) interne controle zijn ingericht. 14.3 Voorwaarden aan de administratie, administratieve organisatie en interne controle voor toepassing van het verhoudingsgetal


166


14.3.1 Beheersing interne (afval)stromen Indien geen gebruik wordt gemaakt het verhoudingsgetal wordt voor het belastbare feit aangesloten bij de aanlevering van de externe afvalstromen. De meeste stortplaatsen beheersen de aanlevering van externe afvalstromen door het interne controle instrumentarium. Tevens zijn deze afvalstromen object van de externe controle. Daarmee is de Belastingdienst dan ook in staat om een plausibiliteitsoordeel te geven over de ingediende aangifte. Voor de toepassing van het verhoudingsgetal is het van belang of de stortplaats de interne afvalstromen beheerst. Slechts indien de leiding van een stortplaats de verschillende be- en verwerkingsactiviteiten beheerst is het voor de Belastingdienst mogelijk om als externe controleur een plausibiliteitoordeel te geven over de per saldo definitief verwijderde afvalstoffen. Indien de stortplaats de interne stromen niet of onvoldoende beheerst wordt op het verzoek voor toepassing van het verhoudingsgetal afwijzend beschikt. 14.3.2 Inrichting administratie In het kader van te stellen voorwaarden aan de administratie is van belang dat in artikel 52, eerste lid, van de AWR ten aanzien van de administratie en het bewaren een nader in te vullen norm wordt geformuleerd: het voeren van een administratie naar de eisen van dat bedrijf en het op zodanige wijze bewaren van de daartoe behorende boeken, bescheiden en andere gegevensdragers, dat daaruit te allen tijde de rechten en verplichtingen alsmede de voor de heffing van belasting overigens van belang zijnde gegevens duidelijk blijken. Het begrip “administratie” is daarbij bewust niet gedefinieerd. De administratieplichtige heeft de vrijheid om zijn administratie naar eigen inzicht in te richten en te voeren. Voorwaarde is echter wel dat die administratie (binnen redelijke termijn) controleerbaar moet zijn (artikel 52, zesde lid, van de AWR). Het voorstaande betekent dus dat de aard, omvang en complexiteit van het betreffende bedrijf van doorslaggevende betekenis zijn voor de wijze van administreren. Uit het oogpunt van de bedrijfsvoering, de bedrijfsbeheersing en ten behoeve van de verantwoording die daarover moet worden afgelegd, worden er eisen gesteld aan de aard en omvang en dus de inrichting van de administratie. De invalshoek is dan ook een verwachte administratieve organisatie, gegeven de aard, omvang en complexiteit en de graad van automatisering van het betreffende bedrijf. 14.3.3 Opzet en bestaan van de administratieve organisatie en interne controle (AO/IC) Indien de stortplaatsexploitant aangifte wilt doen op basis van een verhoudingsgetal, dient een vergunning te worden aangevraagd. Bij de aanvraag dient een beschrijving van de hoofdlijnen van het systeem voor administratieve organisatie en interne controle in 10 à 15 pagina’s A4, te worden gevoegd. Voor het opstellen van deze beschrijving is een sjabloon beschikbaar, zie hoofdstuk 6.2.1.1.2. De beoordeling van de opzet en bestaan van de administratieve organisatie en interne controle (AO/IC) vindt plaats aan de hand van de door de stortplaats opgestelde beschrijving. 14.3.4 Normatief toetsingskader Bij de initiële onderzoeken naar opzet en bestaan van de AO/IC voor toepassing van het verhoudingsgetal is de mate waarin bedrijven (kritieke)



167

bedrijfsprocessen bewaken en beheersen bepalend. De resultaten op de onder beschreven punten geven de Belastingdienst een indicatie in de mate waarin stortplaatsexploitanten de desbetreffende bedrijfsprocessen beheersen. De GFT- en grondbankproblematiek is hierbij niet afzonderlijk behandeld. Overigens is het mogelijk dat in voorkomende gevallen de hierna genoemde kritische factoren niet volledig zijn. In dat geval wordt nagegaan of er aanvullende beheersingsmaatregelen zijn getroffen. 14.4 Kritische factoren 14.4.1 Functiescheiding op de inrichting Er dient afdoende functiescheiding te zijn tussen de verschillende onderdelen van het acceptatie-, be- en verwerkingsproces en het uiteindelijke storten. 14.4.2 Begroting / budgetten De inrichting dient jaarlijks een (adequate) begroting per bewerkings- en verwerkingsactiviteit op te stellen, in tonnen en geld. 14.4.3 Tarieven Voor alle te accepteren (afval)stoffen is een verwerkingstarief bepaald. Aan deze tariefsbepaling ligt een (adequate) kostprijsberekening ten grondslag, m.n. voor (afval)stoffen welke een bewerking ondergaan. Indien ontdoeners een (kwantum)korting op het tarief krijgen dient de korting op een aparte grootboekrekening geboekt te worden. 14.4.4 Managementrapportages Periodiek, minimaal éénmaal per maand, worden (adequate) managementrapportages opgesteld. In deze managementrapportages wordt ingegaan op de stand van zaken/ontwikkeling van de diverse bewerkings- en verwerkingactiviteiten ten opzichte van de begroting/budgetten. Verschillen worden nader geanalyseerd (in tonnen en geld) en toegelicht. In het bijzonder dient aandacht te worden besteed aan verschillen in de output (in tonnen) van de bewerkingsactiviteiten. 14.4.5 Weging/massabalans De volgende maatregelen moeten (minimaal) zijn getroffen: - alle aangeboden (afval)stoffen en interne verplaatsingen van (afval)stoffen worden gewogen en vastgelegd in de weegadministratie (i.c. een maatregel van een overvangbare interne controle); - er zijn procedures omtrent locatie-aanwijzing en locatie-wijziging; - per be- of verwerking van (afval)stoffen moet een sluitende massabalans worden opgesteld; - de aansluiting tussen de totale binnen de inrichting gebrachte (afval)stoffen, de hoeveelheden die volgens de massabalans een be- of verwerking hebben ondergaan en de hoeveelheid uiteindelijk gestorte afvalstoffen, wordt periodiek (minimaal éénmaal) per maand vastgesteld; - de aansluiting tussen de binnen de inrichting gebrachte (afval)stoffen volgens de weegadministratie en de financiële administratie (grootboek) in geld wordt periodiek (minimaal éénmaal) per maand vastgesteld. In de weegadministratie


168


moet dus, al dan niet via een koppeling van bestanden, het in rekening gebrachte tarief zijn opgenomen; - geconstateerde verschillen bij de diverse aansluitingen worden geanalyseerd en toegelicht. 14.4.6 Inventarisatie Afhankelijk van de doorlooptijd en grootte dienen de verschillende voorraden (“ruw-” en “gereedproduct”) periodiek geïnventariseerd te worden. In ieder geval dienen de diverse voorraden per balansdatum te worden geïnventariseerd. 14.4.7 Software - het geautomatiseerde pakket dat wordt gebruikt voor de weegadministratie moet voldoen aan - voorwaarden betreffende de reproduceerbaarheid van de (stam)gegevens; - de primaire gegevens moeten in digitale vorm 7 jaar bewaard blijven; - indien gebruik wordt gemaakt van PieterBas software dient de versie van oktober 1999 of later van PB Balance 98/NT te zijn geïnstalleerd. De logging dient te zijn aangezet. 14.5 Sjabloon voor de beschrijving van de AO en IC voor toepassing van het verhoudingsgetal A. Algemeen A.1 Bedrijfsactiviteiten Geef de hoofdactiviteiten op de (wet milieubeheer) inrichting aan. Geef een beschrijving van de be- en verwerkingen. Geef globaal aan welke afvalstromen (interne en externe) er binnen uw bedrijf te onderkennen zijn. A.2 Concernstructuur Geef de (concern)structuur van uw inrichting weer. (U kunt een eventueel bestaand (concern) structuurschema als bijlage toevoegen). Uit het schema of de beschrijving moet in ieder geval blijken: de rechtsvorm; (eventueel) de onderlinge verhoudingen tussen gelieerde bedrijven en de (eventuele) verdeling van het aandelenkapitaal en wie de aandeelhouders/eigenaren/vennoten zijn. A.3 Interne organisatie Beschrijf globaal de interne organisatie van uw inrichting. Noem hierbij de belangrijkste afdelingen en de namen van bevoegde functionarissen per afdeling. Met name de afdelingen (voor)acceptatie, weegbrug en ontvangstcontrole zijn van belang. U kunt eventueel een organisatieschema als bijlage toevoegen. Geef tevens aan wie de contactpersoon is voor de ASB. Geef ook aan hoeveel personen uw bedrijf in dienst heeft. A.4 Administratieve systemen



169

Geef een globale omschrijving van het door u gehanteerde administratieve systeem. Wie is hoofd van de administratie, van welke pakketten maakt u gebruik etc. Geef aan welke interne afstemmingen gemaakt worden tussen de weegadministratie en de financiële administratie en wat hiervan wordt vastgelegd. Geef tevens aan de totstandkoming van: de begroting, budgetten, bepaling externe (stort)tarieven en de gehanteerde interne tarieven. A.4.1 Automatisering Geef een globale beschrijving van het geautomatiseerde systeem. Van welke hard- en software wordt gebruik gemaakt? Betreft het gekochte of zelf ontwikkelde software? Geef aan welke beveiliging er is: logische beveiliging: password, user ID, etc. fysieke beveiliging: back-up procedures, computer in afgesloten ruimte, etc. Van welke geprogrammeerde controles wordt gebruik gemaakt? A.5 Externe accountant/belastingconsulent Wie is de externe accountant (kantoor)? Wie is uw adviseur? Welke opdracht heeft de externe accountant met betrekking tot de jaarrekening? (controle, beoordelen, samenstellen) Welke verklaring wordt door de accountant afgegeven? B. AO en IC rondom de (afval)stoffen stromen Om de (afval)stoffen stromen te kunnen beheersen zijn er minimale eisen te stellen aan de administratieve organisatie en interne controle. Onderstaand dient u aan te geven in welke mate u de verschillende processen binnen uw organisatie heeft ingericht. Indien een vergelijk wordt gemaakt met een normaal productiebedrijf kan paragraaf b.1 gelezen worden als de inkoopfunctie. Paragraaf b.2 de magazijnfunctie. Paragraaf b.3 de productiefunctie en Paragraaf b.4 de verkoopfunctie. B.1 Inkomende (afval)stoffen stromen Beschrijf de procedures en interne controlemaatregelen rond de inkomende (afval)stoffen. Beschrijf wie bevoegd is welke handelingen te verrichten, wanneer deze verricht worden en welke vastleggingen er aan de hand van de bescheiden plaatsvinden. (Wie, hoe, wanneer, vastleggingen, basisbescheiden). Kortom welke maatregelen zijn er binnen uw bedrijf om de inkomende (afval)stoffen stromen in de grip te houden. Geef tevens de procedures en interne controlemaatregelen weer omtrent de opbrengstverantwoording / facturering. Voeg ter informatie kopieën toe van de basisbescheiden (indien mogelijk) en verwijs in de beschrijving hiernaar.

B.2 Tijdelijke opslag (bij be- en verwerking van afvalstoffen), definitieve stort


170


Beschrijf de procedures en maatregelen van interne controle rond de ontvangst, opslag en afgifte van de afvalstoffen. De beschrijving begint bij de ontvangst van de (afval)stoffen aan de poort van de inrichting. Beschrijf ook hier wie bevoegd is welke handelingen te verrichten, wanneer deze verricht worden en welke vastleggingen er aan de hand van welke bescheiden plaatsvinden. Kortom hoe houdt u de tijdelijke- en definitieve opslag in de grip. Geef aan op welke locatie(s) de afvalstoffen tijdelijk (zullen) worden opgeslagen. Geef aan of deze stoffen nog een be- of verwerking ondergaan (zoals bijvoorbeeld zeven, wassen e.d.) Geef aan door wie, hoe en hoe vaak de tijdelijk opgeslagen afvalstoffen geïnventariseerd wordt. Geef ook aan de wijze van voorraadadministratie. Voeg ter informatie kopieën toe van de basisbescheiden (indien mogelijk) en verwijs in de beschrijving hiernaar. B.3 Be - en verwerking niet zijnde definitieve stort Beschrijf de procedures en maatregelen van interne controle ten aanzien van de be- en verwerkingsactiviteiten. Beschrijf op basis waarvan er wordt “geproduceerd” (voorcalculatie/ budgetten/ aan- en verkoopcontracten) en welke controle er wordt uitgevoerd om te waarborgen dat de werkelijke “productie” overeenkomt met de “productie” volgens de interne normen. Beschrijf ook hier wie bevoegd is welke handelingen te verrichten, wanneer deze verricht worden en welke vastleggingen aan de hand van welke bescheiden plaatsvinden. Kortom hoe is de interne controle op de afvalstromen in de “productiefase”. Voeg ter informatie kopieën toe van de basisbescheiden (indien mogelijk) en verwijs in de beschrijving hiernaar. B.4 Uitgaande (afval)stoffenstromen Beschrijf de procedures en maatregelen van interne controle rond de uitgaande (afval)stoffenstromen van de be- en verwerkingsactiviteiten niet zijnde definitieve stort. Begin de beschrijving bij de “verkooporder” (denk hierbij ook aan de verkoopprocedure en de administratieve vastleggingen etc.). Beschrijf ook hier wie bevoegd is welke handelingen te verrichten, wanneer deze verricht worden en welke vastleggingen aan de hand van welke bescheiden plaatsvinden. Kortom hoe is de interne controle op de uitgaande (afval)stoffenstromen. Voeg ter informatie kopieën toe van de basisbescheiden (indien mogelijk) en verwijs in de beschrijving hiernaar. C. Overige aspecten van de AO en IC Indien de hierna genoemde procedures niet hiervoor zijn beschreven, geef deze dan hier weer. C.1 Procedures rondom de vaste gegevens Gedoeld wordt op de procedures rond het vaststellen van prijzen en de mutaties van de prijstabel, het afsluiten van contracten, opstellen van begrotingen en budgetten e.d. Derhalve een weergave van de procedures die gelden ten aanzien van de stambestanden.



171

C.2 Koppeling weegadministratie en financiële administratie Is er een directe koppeling tussen de weegadministratie en de fianciële administratie? Zo nee, hoe vinden dan de afstemmingen plaats, met welke frequentie en hoe verwerkt u de verschillen? Geef ook aan hoe alle interne en externe (afval)stofstromen in een massabalans worden verwerkt. C.3 Procedures rondom de aangiften ASB Beschrijf de procedures en maatregelen van interne controle rond de toepassing van een afwijkend tarief, i.c. het nihil tarief en het lage tarief (volumieke massa, etc.) Geef aan hoe de aangiften ASB worden gedaan, door wie en aan de hand van welke gegevens.


LEIDRAAD BELASTINGEN OP MILIEUGRONDSLAG

Recommend Documents