Lees fragment 40 dagen zonder schaduw Olivier Truc Aslak struikelde. Een teken van vermoeidheid. Gewoonlijk stapte hij nooit mis. De oude man had zijn pakket niet losgelaten. Hij maakte een buiteling. De schok werd opgevangen door de dikke laag heide. Een lemming schoot weg. Aslak kwam weer overeind. Met een snelle blik achterom schatte hij hoe ver zijn achtervolgers nog waren. Het geblaf kwam dichterbij. Veel tijd had hij niet meer. Zwijgend begon hij weer te rennen. Zijn gegroefde gezicht en uitstekende jukbeenderen gaven hem een mystiek voorkomen. Zijn ogen fonkelden. Vanzelf vonden zijn voeten het spoor terug. Zijn lichaam splitste zich. Hij glimlachte en ademde sneller, zodat hij licht en draaierig in zijn hoofd werd, maar zijn blik bleef scherp en zijn tred onfeilbaar. Hij wist dat hij niet meer zou vallen. Hij wist ook dat hij deze bedrieglijk zachte nacht niet zou overleven. Ze volgden hem al te lang. Er zou een einde aan komen. Geen detail van zijn omgeving ontging hem: de glooiende hoogvlakte, de zich verplaatsende stenen, de sierlijke oever van het meer met de vorm van een berenkop, de kale, zacht oplopende bergen in de verte, waar hij dommelende rendieren kon zien staan. Een stromende bergbeek. Nauwelijks hijgend hield hij halt. Hier. Hij keek goed om zich heen. Naar de stromende bergbeek die in het meer uitmondde, naar de rendiersporen die oostwaarts de bergen in liepen, daar waar het licht van de komende zon het begin van zijn laatste dag aankondigde. Hij bleef ernstig, klemde zijn pakket tegen zich aan. In een hoek van het meer rees een eilandje op. Hij liep dichterbij en sneed met zijn mes takken van de dwergberken af. Het eilandje was bedekt met heide en heesters. Het geblaf naderde. Hij trok zijn schoenen uit en gooide de takken in het water, om te voorkomen dat zijn sporen in het slijk zouden achterblijven. Zo waadde hij naar de rots, hij klom erop, tilde de hei omhoog en verstopte zijn pakket. Daarna maakte hij rechtsomkeert en zette zijn tocht voort. Hij was niet bang meer. De honden renden nog steeds. Dichterbij. Weldra zouden de mannen achter de heuveltop verschijnen. Aslak keek nog één keer goed naar het meer, de beek, de hoogvlakte en het eilandje. De oranjepaarse gloed van de zon marmerde de wolken. Hij rende, maar hij voelde dat zijn stappen hem niet meer droegen. Al snel werd hij ingehaald door de honden, die grommend om hem heen liepen zonder hem aan te raken. Hij bewoog niet meer. Het was voorbij. Daar waren de mannen, buiten adem, met uitpuilende ogen. Ze zweetten en stonken. Maar hun blik was ook vol angst. Hun kielen waren gescheurd, hun beenbekleding was doorweekt en ze leunden op stokken. Ze wachtten. Een van hen kwam dichterbij. De oude Sami keek hem aan. Hij wist het. Hij had het begrepen. Hij had het al eerder gezien. De man vermeed de blik van de Sami en liep achter hem langs. De harde klap die zijn wang openreet en zijn kaak brak benam de oude man de adem. Onmiddellijk gutste het bloed eruit. Hij viel
op zijn knieën. Een tweede stokslag dreigde. De Sami wankelde, geschokt, ook al had hij geprobeerd zijn lichaam erop voor te bereiden. Een magere man kwam naar voren. De ander maakte zijn gebaar niet af en liet zijn stok rusten. Hij stapte naar achteren en bleef daar staan. De magere man ging in het zwart gekleed. Hij wierp een kille blik op Aslak en vervolgens op de man met de stok, die met neergeslagen ogen nog een paar stappen terug deed. ‘Fouilleer hem.’ Er kwamen twee mannen naar voren, blij dat de stilte was verbroken. Ze trokken met geweld zijn jas uit. ‘Schiet op, duivelse barbaar, geen verzet.’ Aslak zweeg. Hij verzette zich niet. Maar die kerels waren bang. De pijn overmande hem. Het bloed vloeide. De mannen trokken aan hem, dwongen hem zijn broek van rendierhuid omlaag te trekken, rukten zijn beenbekleding af, en zijn muts met vier punten, die een van hen wegwierp na er eerst op te hebben gespuwd. De ander pakte zijn mes van rendiergewei en berkenhout af. ‘Waar heb je hem verstopt?’ De wind blies nu over de toendra. Dat deed hem goed. ‘Waar, duivelsdienaar?’ schreeuwde de man in het zwart, zo dreigend dat zelfs degenen die bij hem hoorden een stap terugdeinsden. De man in het zwart begon in stilte te bidden. De wind was gaan liggen. De eerste muggen kwamen tevoorschijn. De zon leunde nu op het gebergte. Het pijnlijke hoofd van de Sami knikte. Hij voelde nauwelijks de klap toen de stok zijn slaap half ontvelde. Hij werd wakker van de pijn. Een haast onverdraaglijke pijn. Alsof zijn hoofd uit elkaar was geknald. De zon stond hoog. Rondom zich rook hij de stank. Mannen, vrouwen en kinderen stonden over hem heen gebogen. Ze waren tandeloos, droegen lompen en keken grimmig. Ze stonken naar angst en onwetendheid. Hij lag op de grond. Vliegen waren in plaats van de muggen gekomen. Ze verdrongen elkaar op zijn gapende wonden. De man in het zwart kwam naar voren, de kleine menigte week uiteen. Dominee Noraeus posteerde zich voor hem. ‘Waar is hij?’ Aslak voelde zich koortsig. Zijn kiel, doordrenkt met bloed, plakte en de geur ervan bedwelmde hem. Een vrouw spuugde op hem. Kinderen lachten. De Sami dacht aan zijn zieke zoon, die hij had proberen te redden door de Samigoden aan te roepen. De dominee gaf het dichtstbijzijnde kind een klap. ‘Waar heb je hem gestopt?’ schreeuwde hij. De kinderen verscholen zich achter hun moeders. Een man in een helderblauw jasje liep naar hen toe en fluisterde de dominee iets in het oor. Die vertrok geen spier. Daarna gaf hij een knikje. De man in het blauw wees naar de Sami, en twee andere mannen grepen hem onder zijn armen. De Sami slaakte een kreet. Zijn blik werd wazig van de pijn. De mannen sleepten hem naar het lage houten huis dat dienstdeed voor alle dorpsactiviteiten. ‘Kijk naar deze weerzinwekkende beeldjes,’ beet de lutherse predikant
hem toe. ‘Herken je die?’ Aslak had moeite met ademen. Het leek alsof zijn schedel op het punt stond uit elkaar te barsten. De warmte nam toe. De vliegen bezorgden hem een ondraaglijke jeuk. Zijn opengereten wang leek te krioelen van leven. In het zaaltje, waar de hitte verstikkend werd, verdrongen de dorpsbewoners zich. ‘Dat varken zit al vol wormen,’ grijnsde een van de mannen vol afkeer. Hij spuugde op hem. De fluim raakte Aslak als een dolksteek. ‘Genoeg!’ brulde de dominee. ‘Je wordt berecht, Lap!’ schreeuwde hij weer, terwijl hij op de dikke tafel van boomstammetjes sloeg om het gepeupel tot zwijgen te brengen. Hij had genoeg van deze mensen. Hij wilde maar één ding: snel terug naar Uppsala. ‘Stilte allemaal! Eert uw Heer en uw koning.’ Zijn grimmige blik gleed weer naar de beeldjes van de Samigoden en naar de afbeelding van Thor. ‘Lap, hebben die beeldjes je ook maar íéts goeds gebracht?’ Aslak hield zijn ogen half dicht. Hij zag de meren uit zijn jeugd voor zich, de bergen waar ze zo vaak hadden rondgezworven, de dikke toendra waar hij zo graag in wegdook, de dwergberken waarvan hij het hout had leren snijden. ‘Lap!’ Aslak hield zijn ogen gesloten. Hij maakte een lichte beweging. ‘Ze hebben genezing gebracht,’ fluisterde hij reutelend. ‘Beter dan jouw God.’ In de zaal klonk gemompel. ‘Stilte!’ brulde de dominee. ‘Waar is je verstopplaats? Waar is die, zeg het als je niet op de brandstapel terecht wilt komen, vervloekte. Spreek, man, spreek dan toch!’ ‘Op het vuur, op het vuur!’ schreeuwde een vrouw met een dreumes aan haar slappe, blanke borst. De andere vrouwen namen het over: ‘Op het vuur, verbrand hem!’ ‘Stilte, stilte!’ ‘Op de brandstapel, die Lap, op de brandstapel. Naar de hel met hem.’ De dominee zweette, hij wilde dat er een einde aan kwam. De stank, de nabijheid van die donkere duivel met zijn bebloede gezicht en van deze achterlijke, lelijke boeren werden onverdraaglijk. God stelde hem op de proef. Hij zou niet nalaten zijn bisschop in Uppsala er nog eens op te wijzen dat hij de Heer vol ijver had gediend in deze ongerepte streken in Lapland, terwijl geen enkele predikant erheen wilde. Maar nu was het genoeg. ‘Lap,’ riep hij luid en met opgeheven vinger om stilte af te dwingen, ‘je hebt een zondig leven geleefd, eigenwijs in je heidense bijgeloof.’ Het was stil geworden, maar de spanning was om te snijden. De dominee trok een dikke, met miniaturen verluchte bijbel naar zich toe. Met zijn vinger priemde hij naar de beschuldigende woorden. ‘Wie aan andere goden offers brengt, moet onder de ban worden geplaatst!’ schreeuwde hij opeens, met een donderende grafstem waar de mensen van schrokken. Een dikke boerin met een rood aangelopen gezicht slaakte een
zucht en viel flauw, bevangen door de hitte. Op de grond kroop Aslak in elkaar. ‘Deze profeet of fantast moet sterven, want hij heeft de verloochening van Jahweh uw God gepredikt.’ De mannen en vrouwen knielden en prevelden gebeden, de kinderen rolden angstig met hun ogen, de aangewakkerde wind voerde warme, drukkende lucht aan. De dominee zweeg. Buiten blaften honden. Toen werden die ook stil. Het enige wat bleef was de stank in de gemeenschapszaal. ‘Het vonnis is bekrachtigd door de koninklijke rechtbank van Stockholm. Lap, moge het goddelijke en het koninklijke recht zegevieren.’ Twee smerige mannen grepen Aslak beet en droegen hem zonder pardon naar buiten. De brandstapel was al opgebouwd, tussen de oever van het meer en het tiental houten huizen waar het dorp uit bestond. Aslak werd stevig vastgebonden aan de paal, die ze via de rivier van de kust hadden moeten laten komen, want in de streek was geen boom te vinden die geschikt was voor dit soort terechtstellingen. De dominee stond er onbewogen naast, belaagd door de muggen. De dorpelingen zagen niet dat beneden een jongen aan kwam varen, in een boot vol huiden om te ruilen. Toen hij zag wat er gebeurde begreep hij dadelijk welk drama zich daar voltrok en bleef hij verstijfd zitten. Hij kende de man op de brandstapel. Die hoorde bij een naburige clan. Een boer had de brandstapel al aangestoken. De takken vatten snel vlam. Aslak begon te kermen. Hij probeerde uit alle macht zijn nog goede oog open te krijgen. Voor zich zag hij het meer, de heuvel. Hij ontwaarde de gestalte van de jonge Sami, die verlamd leek. De vlammen begonnen aan hem te likken. ‘Hij heeft anderen gered, laat hij zichzelf dan ook maar redden!’ hoonde een man met één oog en één hand. De dominee sloeg hem. ‘Geen lastertaal!’ brulde hij, en hij verkocht hem nog een lel. De man beschermde zijn hoofd met zijn enige hand en rende ervandoor. ‘Lap, Lap, je zult branden in de hel,’ riep hij al vluchtend. ‘Vervloekt, vervloekt.’ Een kind begon te huilen. Toen schreeuwde de Sami opeens. Gegrepen door de vlammen ijlde en tierde hij, met een onmenselijk, smartelijk gebrul, een schreeuw die de schreeuw was van een man die geen man meer was. De schreeuw ging over in een afschuwelijk laag gebrom, tot hij een frequentie leek te vinden die de pijn oversteeg, alsof zijn stem van dimensie veranderde. Er klonk een onverwacht soort harmonie uit op, vol pijn, maar heel duidelijk voor wie de kwelling eruit kon filteren. ‘Die vervloekte, hij zingt tot zijn goden!’ riep een bange dorpeling met zijn handen voor zijn oren. De dominee bleef onverstoorbaar staan. Hij probeerde de blik van de Sami te vangen, alsof die hem
door de vlammen heen zou onthullen waar hij had verstopt wat hij was komen zoeken.
