9/10/2013
Kwaliteit voorschoolse voorzieningen: Europese perspectieven
Hoge verwachtingen van voorschoolse opvang en educatie! • ECEC moet in belangrijke mate bijdragen aan de innovatie, economische concurrentiekracht en duurzame van de Europese welvaartstaat. • Kinderen een goede start geven, een goed fundament leggen in de vroege kindertijd, is goed voor het welzijn van kinderen, hun ontwikkeling en onderwijskansen, en het vergroot de maatschappelijke gelijkheid en cohesie, en het verbetert de economie op termijn.
Paul Leseman TODDLER conferentie, Gent 7-8 Oktober 2013
• Kunnen we aan die verwachtingen voldoen?
Barcelona Top 2002 en nieuwe streefdoelen in 2009 • Voltijdse kinderopvang om werkende ouders te ondersteunen voor tenminste 90% van de kinderen tussen 3 en 6, te realiseren in 2010, en tenminste 95% van de kinderen tussen 4 en 6 moet deelnemen aan een voorschoolse voorziening waar ook in Europa in 2020. • Snelle expansie van het ECEC systeem in vele landen in het laatste decennium, maar: opvallend weinig aandacht voor de kwaliteit van de voorzieningen, terwijl: “poor quality may do more harm than good”.
Sociaal-culturele verschillen in taal en cognitie (bij 2-jarigen) 0,4 0,2 0
Veel uitdagingen liggen voor ons! • Is de kwaliteit van ECEC goed genoeg om aan de hoge verwachtingen te kunnen voldoen? Kunnen we de kwaliteit verbeteren? • Kunnen we de verschillende belangen van alle belanghebbenden verenigen? – Kunnen we alle doelen even goed dienen en nog steeds educatie en zorg bieden die haalbaar, betaalbaar en – het belangrijkst – een leuke ervaring is voor kinderen? • En er zijn nieuwe uitdagingen: de toenemende linguïstische en culturele diversiteit. Hoe kan ECEC daarop inspelen en hoe kunnen we de culturele drempels die de toegang tot ECEC belemmeren slechten?
Wat is kwaliteit? • Uitvoerig bewijs uit onderzoek laat zien dat kwaliteit er toe doet voor de uitkomsten, maar hoe kwaliteit precies gedefinieerd moet worden is een fikse discussie – er zijn verschillende visies en benaderingen in Europa. • Universalistische vs. relativistische visies, ‘psychologische’ vs. ‘dialogische’ benaderingen: kunnen we de verschillen overbruggen?
-0,2 -0,4 -0,6
• Naar een dialogisch professionalisme: integreren van wetenschappelijke kennis en culturele diversiteit
-0,8 -1 Low educated immigrant
Intermediate educated immigrant
Vocabulary Executive functions
High educated immigrant
Low educated Dutch
Intermediate educated Dutch
High educated Dutch
• Laten we beginnen.
Language perception & memory Self-regulation
Bron:Mulder et al., 2012
1
9/10/2013
Kwaliteit is multidimensioneel, met verschillende aspecten
Proces kwaliteit en sociaalemotionele ontwikkeling
• Proces kwaliteit:
• Emotionele autonomie en sociale competentie worden bevorderd door sensitieve, emotioneel ondersteunende staf, door verbale uitleg van regels, en door kinderen initiatief en competentie te laten ervaren.
• Affectieve, sensitieve en responsieve volwassene-kind interacties. • Positief klasklimaat met gelukkige, vrolijke, betrokken kinderen. • Gelegenheden om te leren en competentie te ontwikkelen.
• Structurele kwaliteit: • Indeling en inrichting van de binnen- en buitenruimte.
• Maar: een simpele vertaling van psychologische theorieën in de ECEC praktijk is niet onproblematisch.
• Groepsgrootte en kinderen-staf ratio. • Opleiding en kwalificaties van de staf, betrokken en stabiele staf.
• De ideeën van ouders van niet-westerse groepen verschillen van die van professionals.
• Curriculum & pedagogiek: • ‘Wat’ en ‘hoe’ van activiteiten die ontwikkeling & leren stimuleren. • Coordinatie van de ontwikkelings- en leerdoelen van ouders, school en samenleving – en het welzijn van het kind.
Curriculum & pedagogiek: evenwichtskunst • Beleid in veel landen neigt ernaar leerdoelen en makkelijk te meten uitkomsten - taal, geletterdheid en rekenen - centraal te stellen, maar dit kan ten koste gaan van belangrijke sociaal-emotionele en ‘lerengerelateerde vaardigheden’, zoals zelfregulatie. • We hebben een ontwikkelingsgerichte benadering nodig, maar wat is gepast in het licht van de verschillende belangen – kind welzijn, maar ook de ambities van ouders en de behoeften van de samenleving? • De Europese sociaal-pedagogische traditie en Reggio Emilia: voorbeelden van hoe verschillende belangen vloeiend kunnen worden geïntegreerd?
• De uitdaging is te ontdekken wat gemeenschappelijk (essentieel) is en wat cultureel kan variëren.
Kiezen we voor de Europese sociaal-pedagogische traditie? • Zuivere vormen van de sociaalpedagogische aanpak bestaan niet meer: culturele aanpassing en eclecticisme. • Bijvoorbeeld: sociale pedagogiek in Duitsland en Zweden verschilt sterk (Sheridan, 2009). • Immigranten ouders herkennen hun belangen niet. • Belangrijk ook: gebrek aan bewijs dat het werkt.
Moet er academische inhoud in ECEC curricula?
Belang van kinderen initiatief en controle over werk geven: -
cognitieve flexibiliteit metacognitieve controle creativiteit positief sociaal gedrag empathie, samenwerking
• Wat kinderen al in de vroege kindertijd verwerven en leren – vaak op speelse manier, ingebed in liefdevolle ouder-kind interacties – is een sterke vorspeller van school succes en de latere maatschappelijke positie. • Het gaat om “ontluikende schoolvaardigheden” die vaak de inhoud zijn van de spontane spel- en ontdekactiviteiten van kinderen.
‘leren-gerelateerde vaardigheden’
• Maar er zijn sterke verschillen hierin tussen gezinnen en groepen, die leiden tot de ‘vroege educatie kloof’. • Hoofdtaak voor ECEC is de kloof te verkleinen.
Bron: Science, 2006
2
9/10/2013
Rekenen-wiskunde praatjes
Voorschool-leerkrachten en wiskundetaal: voorbeelden • Tellen: “Okee, Donald, help ons tellen: 1, 2, 3, 4,…, 22.”
• Cardinaliteit: “Maar hoeveel krokodillen had hij dan?”
• Getalsymbolen: “Okee, welkcijfer heb ik hier?”
• Ordenen: “Wat komt na negen?”
• Equivalentie: “Goed, dit en dit is dezelfde hoeveelheid geld.”
• Rekenen: “We gaan tien bonen tellen voor jouw boventanden en tien bonen voor je ondertanden, dat is samen twintig”.
• Non-equivalentie: “Je hebt meer dan twaalf tanden”.
Bron: Klibanoff et al., 2006
Spel en educatieve dialogen – integratie van diverse doelen
Samen spelen – co-regulatie van emoties en gedrag
• Spel – exploratie, fantasiespel, rollenspel – draagt bij aan de ontwikkeling van belangrijke (“brain-based”) cognitieve functies en emotionele zelfregulatie.
• Onderhandelen over speelgoed, conflict opgelost.
• Fantasie- en rollenspel vraagt van kinderen om een gezamenlijke ingebeelde wereld te creëren, over doelen en plannen te overleggen, egocentrische impulsen te bedwingen, het plan gaandeweg bij te stellen, zich de gedachten en gevoelens van anderen voor te stellen.
• Plannen van het diner, gedeelde ingebeelde wereld.
Samen spelen
• Geplande reeks handelingen, bijhouden van voortgang.
• Frequente episodes van ‘volgehouden gezamenlijk denken’ tussen leidsters en kinderen dragen effectief bij aan de sociaal-emotionele en cognitieve ontwikkeling.
• Verwoorden! Bron: Slot, 2013
Leerkracht: Kinderen: Leerkracht: Kind N: Leerkracht: Leerkracht: Kind N: Leerkracht: Kind N: Leerkracht: Kind N: Leerkracht: Kind N: Leerkracht: Kind N: Leerkracht: Leerkracht:
Wat was het schaap aan het doen? Zichzelf aan het wegen! Wegen, ja! Hoeveel kilo’s... Ja, hoeveel kilo’s ie weegt. Maar hoe kun je dat zien? Omdat ie op dat ding staat. Welk ding, N? Dit ding? (wijst aan) Dat blauwe ding, ja. En wat is dat blauwe ding dan? Dat is … uh…uh … dat is cijfer. Met cijfers erop? Dat is een … uh … soort ….(pauzeert) Ja…? Een cijfer…uh…telklok en waar ie stopt dat is de kilo. Ja, hoeveel je weegt! Wat knap van je. Het is een weegschaal. En als je erop gaat staan – misschien heb je dat zelf weleens gedaan? – dan weet je precies hoeveel je weegt
Bron: Henrichs, 2010
Meertaligheid: feiten in een gepolitiseerd discours T2 Woordenschat
Werkgeheugen
Bron: Blom et al., 2013
• Verwerving van twee of meer talen tot hoge mate van beheersing van deze talen is mogelijk als de tweede (derde) taalverwerving vroeg begint en het taalaanbod kwantitatief en kwalitatief voldoende is. • Meertaligheid heeft meerwaarde en leidt tot verschillende cognitieve voordelen. • Ouders uit taalminderheden hechten aan ondersteuning van de eerste taal, maar het beleid in veel landen benadrukt alleen de tweede taal, vooral in ECEC. • Meertalige programma’s dubbel effectief!
3
9/10/2013
Steun voor linguïstische en culturele diversiteit in Europa
Koningin Maxima en de Prins Claus leerstoel
• Europese verschillen in diversiteitsbeleid: van geforceerde assimilatie (Frankrijk) tot respectvolle integratie (Scandinavië).
0,3 0,2 0,1 0 -0,1 -0,2 -0,3 -0,4 Respectvolle integratie
Behoud Ethnische Identiteit
Psychologisch welzijn
AssimilatieNationalistisch
Onduidelijk beleid
Schoolprestaties
Bron: Berry et al., 2006
• Ondersteuning van wederzijds respectvolle integratie, met steun van T1, is meest effectief. • Diversiteit in ECEC: praktische problemen – werken met ouders is een optie.
Opstap – multiculturalisme in praktijk (home-based interventie) • Bevorderen van de taal- en cognitieve ontwikkeling.
Professor Aylin Küntay (Turkije) is in ons departement benoemd op de Prins Claus leerstoel om de voordelen van meertaligheid te bestuderen.
Turkse gezinnen die de Turkse versie gebruikten (70%) - SE’s 1 0,9
• Moeder werkt met haar kind, 15 minuten per dag, in de eerste taal.
0,8 0,7 0,6
• Tweejarig programma, biedt materialen en activiteiten op werkbladen. • Huisbezoek. • Ouderbijeenkomsten.
0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0
Wiskundige begripen (in NL)
Getalbegrip (in NL)
Turkse woordenschat
Turkse grammatica
Bron: Leseman & Van Tuijl, 2001
Hoe kunnen we ECEC in Europa verbeteren?
Een breed, holistisch maar expliciet programma steunt!
• Vergroten van structurele kwaliteit door, bijvoorbeeld, groepsgrootte en kind-leidster ratio te verlagen?
• Brede, omvattende curricula met een ontwikkelings- en kindgerichte pedagogiek en een holistische benadering zijn het meest effectief.
• Gemengde onderzoeksresultaten die suggereren dat er een complex samenspel is van structurele kwaliteitskenmerken. No size fits all! • Gebruik van een expliciet (breed, holistisch) educatief programma of curriculum? • Strategieën van professionele ontwikkeling op team- en organisatieniveau?
• Behalve door het bieden van een rijke leeromgeving en activiteiten met academische inhoud, ondersteunen deze curricula samenwerking tussen kinderen en verhogen zij de kwaliteit van fantasiespel. • Leidsters en leerkrachten die werken met een breed, omvattend educatief programma hebben vaker educatieve dialogen met hun kinderen, creëren een positiever klasklimaat en hebben betere klasmanagement vaardigheden.
4
9/10/2013
Innovatieve strategieën van professionele ontwikkeling
Wat echt urgent is: vergroten van toegankelijkheid van ECEC
• Moet het minimaal vereiste opleidingsniveau voor leidsters werkend met jonge kinderen worden opgetrokken tot het bachelor niveau?
• Kinderen uit laag-opgeleide en immigranten gezinnen hebben minder toegang tot ECEC, laat staan tot hoge kwaliteit.
• Onderzoek is niet eenduidig en de aandacht is te eenzijdig op de individuele professional.
• Verschillende factoren spelen een rol, w.o. financiering, dekkingsgraad, kosten, en doelgroepenbeleid.
• Alternatieve benaderingen: continu in-service leren, mentoraat en coaching, vooral een uitgekristalliseerde praktijk van permanente kritische reflectie op team en centrumniveau (gebruik van systematische feedback, observaties en kindvolgsystemen).
• Culturele barrières zijn er ook: • De visie dat jonge kinderen door moeder moeten worden verzorgd. • Het beeld van de kwaliteit van ECEC. • Het vertrouwen in ECEC in haar staf.
• Een professionele-dialogische aanpak is nodig ook om de toegankelijkheid te vergroten.
• Het voorbeeld van Reggio Emilia.
Tot slot • ECEC is een sector van centraal belang geworden in Europa’s 2020 strategie, maar aandacht voor de kwaliteit en het curriculum is dringend nodig. • Naast gebruik van onderzoekskennis, is het belangrijk om in dialoog te treden met alle belanghebbenden om een Europese aanpak van kwaliteit tot stand te brengen. • Deze taak vraagt om creativiteit bij het ontwerpen van curricula die academische vaardigheden inbedden in spel en educatieve dialogen, en die samenhang creëren in socialisatiepraktijken tussen centrum en gezin. • Om de toegankelijkheid van ECEC te vergroten, is een dialoog met culturele minderheden essentieel.
Self-regulation and learningrelated skills in ECEC curriculum • Verbalizing thoughts, plans & evaluations in challenging tasks. • Pretend play and sociodramatic play, acting out ‘emotions’. • Collaboration in small groups, negotiating goals and roles, solving conflicts. • Responsibility to the children. De Haan et al., 2013
5
