Kwalificatie-eisen, taken en verantwoordelijkheden van de praktijkbegeleiding Alle praktijkopleidingsinstellingen worden gehouden aan de landelijk vastgestelde taken en verantwoordelijkheden in de praktijkopleiding. Deze regels, welke zijn vastgelegd in de modelinstructie ‘Taken en verantwoordelijkheden in de praktijkopleiding tot Gz-psycholoog en Gz-psycholoog-specialist’ zijn met ingang van 1 juli 2009 bindend. De modelinstructie is onder de verantwoordelijkheid van de Kamer Gezondheidszorgpsycholoog en het College Specialismen Gezondheidszorgpsycholoog opgesteld en uitgegeven. In de instructie worden - naast andere functies - de taken en verantwoordelijkheden van de drie begeleidingsfunctionarissen in de praktijkopleiding uiteengezet, te weten: de praktijkopleider, de werkbegeleider en de supervisor. De Kamer Gezondheidszorgpsycholoog heeft het Besluit Kwalificatie-eisen voor praktijkopleiders, werkbegeleiders en supervisoren van de GZ-opleiding vastgesteld. Dit besluit is op 1 september 2012 in werking getreden en is van toepassing op de praktijkbegeleiding van GZ-deelnemers die vanaf 1 januari 2013 starten. Een hoofdopleider kan dispensatie verlenen voor de geformuleerde eisen van de praktijkbegeleiding, indien hij/zij van oordeel is dat de betrokkene aantoonbaar beschikt over een niveau van functioneren dat overeenkomt met de gestelde eisen. In de subparagrafen hieronder worden enkele punten toegelicht alsmede extra punten onder de aandacht gebracht welke van belang zijn bij de inrichting van de praktijkopleiding en het aanwijzen van de begeleiders. De praktijkopleider en de praktijkbegeleiding De praktijkopleider wordt door de praktijkinstelling aangewezen en schriftelijk voorgedragen aan de hoofdopleider voor erkenning. De hoofdopleider moet aan de voordracht goedkeuring verlenen. Aan de kwalificatie van de praktijkopleider worden de volgende eisen gesteld: • Minimaal vijf jaar geregistreerd als Gz-psycholoog • Minimaal drie jaar fte werkervaring als geregistreerd Gz-psycholoog • Aantoonbare competenties op het gebied van begeleiding, verworven door ervaring en/of opleiding • Werkzaam bij de praktijkinstelling, bij voorkeur op basis van een arbeidsovereenkomst met een aanstellingsomvang van ten minste 0,5 fte • Actief op het gebied van patiëntgebonden werkzaamheden, voor gemiddeld ten minste 8 uur per week • De rol van de betrokkene als praktijkopleider is expliciet vastgelegd. Daarbij dienen te zijn vastgelegd: de verantwoordelijkheden van de betrokkene, conform de omschrijving in Taken en
• •
verantwoordelijkheden
de tijd die betrokkene hiervoor beschikbaar heeft de bevoegdheid van betrokkene om in te grijpen door de lijn heen, indien het belang van de opleiding dit vereist toegang van de betrokkene tot de leiding van de instelling, hetzij rechtstreeks, hetzij via de P-opleider Bekleedt een senior positie binnen de praktijkinstelling Onderschrijft de beroepsethiek voor psychologen/pedagogen
De uren die een praktijkopleider besteedt aan de opleiding dienen in zijn of haar taakstelling of functiebeschrijving te worden opgenomen.
De praktijkopleider heeft minimaal één uur per maand beschikbaar voor structureel overleg met de deelnemer over de voortgang van de opleiding. De praktijkbegeleiding valt binnen de reguliere werktijd van de deelnemer. De praktijkbegeleiding door de praktijkbegeleider betreft de algemene professionele vorming van de deelnemer in de praktijkinstelling. In het bijzonder wordt ook aandacht besteed aan de positie van de Gz-psycholoog in een gezondheidszorgorganisatie, met speciale aandacht voor het werken in een multidisciplinaire omgeving. De praktijkopleider is de senior psycholoog die gedurende de gehele opleiding verantwoordelijk is voor de omstandigheden die het de deelnemer mogelijk maakt zijn/haar opleiding binnen de gestelde tijd in de praktijk succesvol af te ronden. De praktijkopleider fungeert daarbij als mentor, als toezichthouder op de werkomstandigheden en de leermogelijkheden binnen de praktijkinstelling, als intermediair in geval van problemen en ziet tevens toe op de arbeidsrechtelijke taken en verantwoordelijkheden van deelnemer. Hij/zij beoordeelt de vooruitgang en de kwaliteit van het praktijkwerk in het licht van de opleidingsdoelstellingen. De praktijkopleider is verantwoordelijk voor de afstemming en voor de bewaking van het gehele opleidingproces binnen de praktijkinstelling. De uitwerking van de taken en verantwoordelijkheden van de praktijkopleider kunnen als volgt worden omschreven: •
De praktijkopleider is verantwoordelijk voor het opstellen van een werkplan voor het praktijkopleidingstraject, waarin wordt aangegeven welke werkzaamheden plaatsvinden, onder wiens verantwoordelijkheid en supervisie, en hoe evaluatie en beoordeling hiervan zal plaatsvinden. De praktijkopleider voorziet het werkplan van een akkoord en bevordert dat deze bij aanvang van de opleiding ter goedkeuring aan de hoofdopleider of jaargroepopleider wordt voorgelegd.
•
De praktijkopleider is daarbij gehouden aan de eisen zoals die ten aanzien van de praktijkopleiding worden geformuleerd in de registratie-eisen van de Wet BIG zoals die zijn uitgewerkt in de AMvB Gezondheidszorgpsycholoog, de taak- en functieomschrijving van de deelnemer binnen de instelling en de eventuele aanwijzingen van de hoofdopleider.
•
De praktijkopleider is er verantwoordelijk voor om in overleg met directie en eventueel betrokken afdelingshoofden de randvoorwaarden voor een voldoende differentiatie van werkzaamheden en doelgroepen van patiënten te (doen) realiseren en daarover toezicht te houden.
•
De praktijkopleider organiseert de inhoudelijke supervisie (90 uur) en werkbegeleiding (minimaal één uur per week) en zal actief toezien op de kwaliteit ervan. Hij/zij informeert zich zodanig dat hij/zij het proces kan beoordelen en eventuele consequenties aan de beoordeling kan verbinden die resulteren in veranderingen in begeleiding of andere aspecten van de praktijkopleiding.
•
De praktijkopleider ziet erop toe dat de deelnemer halfjaarlijkse verslagen ter goedkeuring voorlegt aan de hoofdopleider of jaargroepopleider. Aan dit halfjaarverslag worden beoordelingen van alle betrokkenen (werkbegeleiders, supervisoren en praktijkopleider) toegevoegd. De praktijkopleider accordeert het halfjaarverslag en geeft een samenvattende schriftelijke beoordeling van de prestaties binnen het praktijkonderwijs van de deelnemer.
•
De praktijkopleider is er medeverantwoordelijk voor dat er aan het begin van de opleiding een werkplangesprek plaatsvindt met de deelnemer, de hoofdopleider of jaargroepopleider en de praktijkopleider. Hij/zij is er ook medeverantwoordelijk voor dat er, indien ingepland, na het eerste jaar een evaluatiegesprek plaatsvindt met de deelnemer, de praktijkopleider en de hoofdopleider of jaargroepopleider. Die verantwoordelijkheid geldt ook voor het eindgesprek met de deelnemer, zijn/haar praktijkopleider en de hoofdopleider of jaargroepopleider.
•
Wanneer er tussentijds twijfels zijn over het functioneren van de deelnemer en/of de voortgang van de opleiding, zal de praktijkopleider deze bespreken met betrokkene en tevens met de hoofdopleider of jaargroepopleider en de manager opleidingen van de RINO Groep.
•
Van de praktijkopleiders wordt verwacht dat zij aanwezig zullen zijn tijdens de jaarlijkse praktijkopleidersbijeenkomst, waarin aandacht wordt besteed aan thema’s uit de opleiding en ontwikkelingen op het gebied van de opleiding.
•
De praktijkopleider realiseert de aanwijzingen die voortvloeien uit evaluatiegesprekken en uit de visitatie door de visitatiecommissie van de Kamer Gezondheidszorgpsycholoog onder voorzitterschap van de hoofdopleider.
•
De praktijkopleider bereidt op verzoek van de hoofdopleider de visitatie ter plekke voor, arrangeert de mogelijkheid voor het houden van controles en gesprekken met de betrokkenen waaronder ook de directie.
•
Bij stagnatie of problemen bij de deelnemer die niet op te lossen zijn maar wel de kwaliteit van diens werk of opleiding negatief beïnvloeden, treedt de praktijkopleider direct in contact met de hoofdopleider of jaargroepopleider en manager opleidingen.
•
De praktijkopleider mag van de hoofdopleider verwachten dat deze hem/haar bijstaat waar nodig en gewenst in het verbeteren of behouden van de opleidingsfaciliteiten in de praktijkinstelling.
•
Als lid van de opleidingscommissie van de opleiding draagt de praktijkopleider de uit eigen ervaring met de deelnemer(s) opgedane kennis over eventuele tekorten aan de opleiding aan in de discussie over de vormgeving en inrichting van de opleiding.
•
De praktijkopleider attendeert directie, personeelszaken en eventuele betrokken collegae op veranderingen in (de eisen van) de opleiding voor zover die relevant zijn voor de kwaliteit van de opleidingsplaats.
•
De praktijkopleider is verantwoordelijk voor het onderhouden van de communicatie met werkbegeleider en supervisor, waaronder: het wederzijds informeren over de voortgang; betrekken van werkbegeleider en supervisor bij de beoordeling van de deelnemer; informatieoverdracht vanuit verschillende relevante vergaderingen naar werkbegeleider en supervisor.
De werkbegeleider en de werkbegeleiding De werkbegeleider wordt door de praktijkopleider aangewezen. Aan de kwalificatie van de werkbegeleider worden de volgende eisen gesteld: • Minimaal 3 jaar geregistreerd als Gz-psycholoog • Minimaal twee jaar fte werkervaring als geregistreerd Gz-psycholoog • Aantoonbare competenties op het gebied van begeleiding, verworven door ervaring en/of opleiding • Werkzaam in de patiëntenzorg, binnen hetzelfde team als de PioG • Tijdens werktijden van de deelnemer voldoende aanwezig binnen de werkeenheid om aantoonbaar de begeleidingstaken adequaat te kunnen vervullen, met een ondergrens van 50% van de werktijd van de deelnemer. Daarbij dient de werkbegeleider zicht te hebben op, en weet te hebben van, de inhoudelijke werkzaamheden van de deelnemer • Onderschrijft de beroepsethiek voor psychologen/pedagogen De uren die een werkbegeleider besteedt aan de opleiding dienen in zijn of haar taakstelling of functiebeschrijving te worden opgenomen. Voor de werkbegeleiding wordt minimaal één uur per week gereserveerd, binnen de reguliere werktijd van de deelnemer. Dat betekent minimaal 90 uur in totaal gedurende de gehele opleiding. Eén uur werkbegeleiding is één uur een-op-een contact per week. Werkbegeleiding gebeurt altijd individueel. De werkbegeleiding behelst vooral de algemene zaken rondom de praktijkopleiding, waaronder: • Zwaarte van het werk • Het halen van leerdoelen • Voortgang supervisie • Aansluiting bij het cursorisch onderwijs • Omgang met collega’s • Positie op de afdeling en in de instelling • Inschatten van de bekwaamheid van de deelnemer en het hierop afstemmen van zijn/haar taken De werkbegeleiding betreft tevens de begeleiding van de deelnemer in de inhoud van het werk in de dagelijkse praktijk. De werkbegeleider zorgt voor het inwerken van de deelnemer in het dagelijkse werk en begeleidt hem/haar op diverse inhoudelijke onderdelen van het werk. De inrichting van de werkbegeleiding geschiedt in opdracht van en in nauw overleg met de praktijkopleider. Er vindt periodiek afstemming plaats tussen de praktijkopleider en de werkbegeleider over de gang van zaken op de werkplek in relatie tot de opleidingseisen. Halfjaarlijks wordt de werkbegeleiding door de praktijkopleider en de deelnemer geëvalueerd. Deze evaluatie is onderdeel van het halfjaarverslag. De praktijkopleider betrekt de werkbegeleider bij deze evaluatie. De werkbegeleider is verantwoordelijk voor het professionele handelen van de deelnemer. Dat wil zeggen dat hij/zij medeverantwoordelijk is voor het ethisch handelen van de deelnemer binnen de kaders van verantwoordelijkheid van de praktijkinstelling/afdeling. De werkbegeleider draagt er zorg voor dat de deelnemer op de hoogte is van de beroepsethiek voor psychologen en dat ethische aspecten van de beroepsuitoefening regelmatig aan de orde komen in de voortgangsbesprekingen.
De supervisor en de supervisie De supervisor wordt door de praktijkbegeleider aangewezen. Aan de kwalificatie van de supervisor worden de volgende eisen gesteld: • Minimaal 3 jaar geregistreerd als Gz-psycholoog • Minimaal 2 jaar werkervaring als geregistreerd Gz-psycholoog • In afwijking van het eerste lid kan supervisie inzake psychotherapeutische deeltechnieken ook worden gegeven door een psychotherapeut of psychiater met minimaal twee jaar fte werkervaring en aantoonbare ervaring op het betreffende gebied van de psychotherapie • Aantoonbare vakinhoudelijke expertise op het terrein waarop de supervisie betrekking heeft • Aantoonbare competenties op het gebied van begeleiding (bij voorkeur supervisie), verworven door ervaring en/of opleiding • Substantiële recente werkervaring in de patiëntenzorg • Bij voorkeur niet werkzaam binnen hetzelfde team als de deelnemer In het opleidingstraject van een deelnemer dient sprake te zijn van ten minste twee supervisoren, waarbij het aandeel van één supervisor niet meer bedraagt dan 60 uur. De uren die een supervisor besteedt aan de opleiding dienen in zijn of haar taakstelling of functiebeschrijving te worden opgenomen. Supervisie is: beroepsgerichte persoonlijke begeleiding, individueel of in groepsverband, met als doel de ontwikkeling van het professioneel functioneren van de supervisant, door (a) het methodisch analyseren en evalueren van de door hem verrichte werkzaamheden op het terrein waarop de supervisie betrekking heeft en (b) de reflectie op het professioneel functioneren van de supervisant en de ontwikkeling daarvan. Volgens de opleidingsvereisten gelden de volgende minimale eisen ten aanzien van de supervisie (verdeeld over de gehele opleiding): • 45 uur supervisie over diagnostiek (inclusief indicatiestelling) • 45 uur supervisie over behandeling (inclusief indicatiestelling) Inhoudelijk worden de volgende eisen aan supervisie gesteld: • Supervisie dient betrekking te hebben op methodisch en procesmatig verloop van diagnostiek en/of behandeling • Supervisie dient betrekking te hebben op (reflectie over) de eigen attitude in relatie met patiënten en in andere beroepsmatige contacten Ten behoeve van de kwaliteit gaan de hoofdopleiders er vanuit dat de supervisie over zowel diagnostiek als behandeling onder meer geschiedt aan de hand van beeld- of geluidsopnamen. De opnamen dienen een integraal onderdeel van supervisie te worden daar waar het opportuun is. Het gebruik van audiovisuele middelen geeft de supervisor beter zicht op het functioneren van de deelnemer en biedt daarmee meer handvatten voor een gerichte supervisie. De ervaring leert dat de supervisor meer zicht krijgt op het persoonlijk functioneren van de deelnemer en de kwaliteit van de therapeutische relatie. Luisteren of kijken naar opnamen om dat wat naar voren gekomen is te bespreken vormt een goede strategie. De supervisor kan wat is opgenomen eventueel aanvullen en/of demonstreren of de therapeut vragen een procedure in een rollenspel na te spelen.
Het stelt deelnemers in de gelegenheid om binnen de veilige omgeving van de supervisie feedback te ontvangen over het eigen functioneren in de klinische praktijk en biedt ze een uitgelezen mogelijkheid om hun vaardigheden te verbeteren. Er zijn een aantal regels verbonden aan het maken van opnamen vanuit de diverse regelgevingen op patiëntengebied. Zie RINO-support voor de regels inzake beeld- en geluidsopnamen. Supervisandi dienen een (kort) verslag bij te houden van leer- en aandachtspunten van de supervisie. Supervisie dient in principe individueel te zijn. Eén uur supervisie bestaat uit minimaal 45 minuten een-op-een contact en valt binnen de reguliere werktijd van de deelnemer. De overige tijd kan voor voorbereiding/uitwerking worden gebruikt. In het halfjaarverslag vragen wij deze sessie als volgt te vermelden: één uur (individuele supervisie). Wanneer de supervisie in groepsverband plaatsvindt, gelden de volgende regels: • Bij twee supervisandi duurt één sessie minimaal één uur. In het werkplan en halfjaarverslag vragen wij deze sessie als volgt te vermelden: één uur (omgerekend op basis van groepssupervisie met twee supervisandi). • Bij drie of meer supervisandi duurt één sessie minimaal 1,5 uur. In het werkplan en halfjaarverslag vragen wij deze sessie als volgt te vermelden: één uur (omgerekend op basis van groepssupervisie met (vermelding aantal) supervisandi. De supervisie dient wekelijks op een afgesproken tijdstip plaats te vinden. Halfjaarlijks wordt de supervisie door de praktijkopleider en de deelnemer geëvalueerd. Deze evaluatie is onderdeel van het halfjaarverslag. De praktijkopleider betrekt de supervisor bij deze evaluatie. Verzoek tot dispensatie Indien de praktijkopleider, werkbegeleider of supervisor niet aan bovengenoemde eisen voldoet, dient dispensatie te worden aangevraagd. De dispensatieaanvraag moet middels het hiervoor bestemde formulier schriftelijk of per email worden ingediend door de praktijkopleider. Indien de dispensatie de praktijkopleider zelf betreft, moet de Raad van Bestuur of de directie een onderbouwde aanvraag indienen. De praktijkopleider richt zijn/haar verzoek aan de hoofdopleider van de regio waar de praktijkinstelling onder valt en stuurt deze toe aan de assistent-manager van de jaargroep waarin de deelnemer het onderwijs volgt. De aanvraag dient het volgende te bevatten: 1. 2. 3. 4. 5.
Argumenten waarom geen andere Gz-psycholoog de functie kan bekleden ondanks de toezegging van de instelling dat men aan de vigerende eisen voldoet. Argumenten waarom de persoon in kwestie de meest aangewezen begeleider is. De argumenten dienen te omvatten aantoonbare kwaliteiten van de betrokkene die duidelijk compenseren voor de specifieke eis waaraan men niet voldoet. De periode voor welke men de dispensatie aanvraagt. Een recent CV zodat een compleet beeld verkregen wordt van de ervaring en deskundigheid inclusief kwalificaties met BIG-registratienummer en registratiedatum van de persoon in kwestie.
De hoofdopleider beoordeelt de dispensatieaanvraag en koppelt aan de assistent opleidingsmanager zijn bevindingen terug. De praktijkopleider of de Raad van Bestuur ontvangt hierover schriftelijk bericht. Nadien houdt de jaargroepopleider zicht op de begeleidingsfunctionarissen en mogelijke wisselingen hierin via de halfjaarverslagen en de jaargesprekken. De deelnemer dient hiervan melding te maken via een aanpassing in het werkplan. Verhouding praktijkopleider – werkbegeleider – supervisor Een onderscheid moet gemaakt worden tussen rollen en personen. De rollen van praktijkopleider, werkbegeleider en supervisor dienen in principe gescheiden te zijn. Een combinatie van rollen mag niet leiden tot situaties waarin sprake kan zijn van conflicterende belangen. Tegen een combinatie van de rol van praktijkopleider met de rol van werkbegeleider bestaat vanuit dit gezichtspunt geen bezwaar. Een combinatie van de rol van werkbegeleider met die van supervisor is in de regel problematischer: de werkbegeleider maakt deel uit van de directe werksituatie van de deelnemer, terwijl het voor de supervisie juist van belang is dat de supervisor op enige afstand staat. Vanuit het belang van een ‘veilige’ supervisiesituatie is het niet gewenst dat de praktijkopleider tevens als supervisor optreedt. Indien deze scheiding niet mogelijk is, dient de hoofdopleider hiervan op de hoogte te worden gesteld en te worden aangegeven hoe de mogelijke nadelen hiervan binnen de praktijkinstelling worden opgelost.
