Rondje langs de velden....
Koningshuizen
all over the world
De wereld telt 44 monarchieën, vooral in Europa en Azië. Europese vorstenhuizen kennen we meestal goed en af en toe is er een uit het Oosten in het nieuws. De keizerlijke familie van Japan, met zijn strenge hofcultuur, met keizer Akihito en zijn vrouw Michiko aan het roer. In Jordanië Abdullah en zijn vrouw Rania, de jongste koningin op dit moment. Trendsetter door als eerste royal Twitter en Youtube te gebruiken. Wie we ook kennen is koning Rama IX, hier beter bekend is onder de naam Bhumibol, van Thailand. Hij is de langst regerende monarch ter wereld, met als goede tweede koningin Elizabeth van het Verenigd Koninkrijk. Mohammed en Lalla Salma zijn de koning en koningin van Marokko. Sinds zijn aantreden in 1999 probeert hij Marokko democratischer te maken, hij gaf in 2004 vrouwen meer rechten. Ook brak hij met de traditie dat de vrouw van de koning onzichtbaar bleef. Lalla Salma (ICT-er voor haar huwelijk) werkt gewoon openbare verplichtingen af , zelfs zelfstandig en is geregeld in beeld. Dan hebben we de oliestaten Bahrein, Brunei - recent nog op staatsbezoek in Nederland - Oman, Koeweit, Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten. De sultan van Oman en de koning van Saoedi-Arabië staan erom bekend dure juwelen cadeau te doen. Jammer voor Máxima dat het staatsbezoek in maart met Beatrix en Willem-Alexander naar Oman is uitgesteld, immers: diamonds are a girls best friend. Missen we nog Bhutan - een jonge hunk als koning, helaas voor de dames: hij is bezet - Cambodja, Maleisië - het enige land waarin een koning gekozen wordt, voor een termijn van vijf jaar - Lesotho (een van de prinsen runt samen met de Britse prins Harry de stichting Sentabale), Swaziland – de koning met maar liefst 13 vrouwen - Samoa en Tonga. De vader van de huidige koning was de zwaarste monarch ter wereld. Vanwege zijn omvang was er een speciale stoel voor hem tijdens het huwelijk van Charles en Diana.
Europa Nederland is niet het enige land dat met een monarchie. Hoe doen Beatrix, Willem-Alexander en Máxima vergeleken met hun collega’s? Is er werk aan de winkel of moeten juist Felipe van Spanje en Haakon van Noorwegen op cursus? Hoe blij moeten we zijn met Willem-Alexander en Máxima? 2 MAXIMA
Wachtend op het koningschap
Buiten Europa
Zoals eerder gezegd zijn de Europese vorstenhuizen hier bekender: de monarchieën in Spanje, Groot-Brittannië, Monaco, Noorwegen, Zweden, Denemarken, België, Luxemburg en Liechtenstein zijn geregeld in het nieuws en in ‘de bladen’. Er is altijd een (kleur)rijke geschiedenis.
Nederland
Willem-Alexander, getrouwd met Máxima Zorreguieta
Liechtenstein
Aloïs van Liechtenstein, getrouwd met Sophie van Beieren.
Luxemburg
Guillaume van Luxemburg, vrijgezel.
België
Filip van België, getrouwd met Mathilde d’Udekem d’Acoz.
Spanje
Felipe van Spanje, getrouwd met Letizia Ortiz de Rocasolano.
Noorwegen
Haakon van Noorwegen, getrouwd met Mette-Marit Tsjessem-Hoiby.
Denemarken
Frederik van Denemarken, getrouwd met Mary Donaldson.
Monaco
Caroline van Monaco, totdat broer Albert wettig nageslacht krijgt.
Zweden
Victoria van Zweden, getrouwd met Daniël Westling.
MAXIMA 3
Denemarken Sven Gaffelbaard Knut de Grote Gorm de Oude
Harald Blauwtand
nog steeds warme banden met de Griekse, Zweedse en Noorse koninklijke familie. Ook de Oranjes zijn goede vrienden. Vandaag hebben we koningin Margrethe II. Getrouwd met de Franse graaf Henri de Laborde de Monpezat, sinds 1972 aan de macht. Ze is een fervent rookster en staat ook bekend om haar creatieve persoonlijkheid: zo tekent en schildert ze en maakt kostuums voor theaterproducties. Haar man is schrijver en dichter. Henrik voelde zich even op zijn hart getrapt in 2002, toen zoon Frederik werd aangesteld als gastheer voor een nieuwjaarsreceptie. Hij vluchtte naar het vakantiehuis van de familie in Caix, Frankrijk, waar hij een aantal weken bivakkeerde. Margrethe kwam hem gauw achterna om alles uit te praten. Dit jaar was hij opnieuw in het nieuws omdat hij, hoewel in galatenue, met open gulp die receptie bijwoonde.
Groot-Brittannië Zo is Denemarken de oudste monarchie van Europa en na Japan de oudste van de wereld. Het land kent al sinds de tijd van de Vikingen een koningshuis, met klinkende namen als Sven Gaffelbaard, Harald Blauwtand, Gorm de Oude en Knut. Sinds koning Christian I heten alle koningen en hun opvolgers of Christian of Frederik. Ook was een aantal Deense koningen koning van Engeland en waren sommige koning van Denemarken, Zweden en Noorwegen waren. Koning Christian IX is de meest aansprekende figuur die de Deense koninklijke familie kent. In 1863 volgde hij - toen nog een hertog uit de familie Schlesswig-Holstein-Sönderburg-Glücksburg en gelieerd aan de Deense koninklijke familie - de kinderloos gestorven koning Frederik VII op. Getrouwd met Louise van HessenKassel verstrekte hij de democratie in Denemarken maar ook de positie van de monarchie. Voor de zes kinderen van het paar werd een doeltreffende huwelijkspolitiek opgezet, die hem de bijnaam ‘Schoonvader van Europa’ opleverde. Zijn zoon en opvolger Frederik trouwde met de Zweedse prinses Louise. Een van hun zoons werd later gekozen als koning van Noorwegen en Louise’s moeder baarde ook prinses Louise van Oranje-Nassau. Zijn dochters Alexandra en Dagmar trouwden respectievelijk de latere koning Edward VII van het Verenigd Koninkrijk en Tsaar Alexander III van Rusland. Zoon Georg werd koning Giorgos I van Griekenland. Dochter Thyra en zoon Valdemar kwamen er bekaaider vanaf: Thyra trouwde Ernst August van Hannover en Valdemar een Franse prinses. Vandaag de dag zijn er 4 MAXIMA
Groot-Brittannië is wellicht wel de meest bekendste monarchie, dankzij schandalen en spraakmakende figuren als Henry VIII, Mary I en Elizabeth I. Maar het is ook de monarchie die weet van uitpakken en pracht en praal.
Spanje Spanje heeft sinds 1975 weer een monarchie. Generaal en dictator Franco stelde Juan Carlos aan als opvolger en als koning van Spanje, tot groot verdriet van onze prinses Irene en haar toenmalige en inmiddels overleden man die zich zelf ook als kroonpretendent zag. Zij werden aan de kant geschoven en komt er een eind aan hun ambities en later ook hun huwelijk. Een rustig koningschap heeft Juan Carlos niet echt. De veiligheid van de Koninklijke familie wordt bedreigd door de Baskische afscheidingsbeweging ETA. Hierdoor moet Juan Carlos vaak verstek laten gaan bij grote Koninklijke gebeurtenissen. De Spaanse monarchie heeft een interessante geschiedenis. Van oorsprong regeren de Habsburgers er die ook over Oostenrijk regeerden totdat koning Carlos II kinderloos overleed. Carlos was een slachtoffer van de inteelt die in de familie ontstond door de huwelijkspolitiek van de Habsburgers. Na zijn dood moest er echter een nieuwe koning gevonden worden. Die vindt men in de persoon van de Franse Bourbon-prins Philippe. Als Felipe VI regeert
hij over Spanje en sticht hij het Huis Borbón dat sindsdien over Spanje regeert. Vanuit de Spaanse Koninklijke familie zijn ook de Koninklijke families van Portugal en Brazilië ontstaan.
Noorwegen Noorwegen is nog niet zo lang zelfstandig een monarchie, aanvankelijk vormde het samen met Zweden en Denemarken een koninkrijk. Met koning Olav V - de vader van de huidige koning Harald en kleinzoon van de Deense koning Christian IX - kreeg Noorwegen een zelfstandig koninkrijk. Harald is getrouwd met het Noorse burgermeisje Sonja Haraldsen, maar dat ging niet zonder slag of stoot. Zijn vader was tegen het huwelijk en Harald had naar verluidt zelfs besloten dat als hij niet met Sonja mocht trouwen, hij ongetrouwd zou blijven. Het zou maar liefst 10 jaar duren voordat Olav overstag ging en Harald en Sonja mochten trouwen, een koningshuis kan niet zonder – zoals de Engelsen zeggen – an heir and a spare. Waarschijnlijk zorgde deze geschiedenis er ook voor dat Harald vervolgens niet steigerde toen zoonlief Haakon met Mette-Marit aan kwam zetten. Als koning krabde Harald wellicht even zijn hoofd maar als vader en echtgenoot was het déja vu.
Zweden Na de unie met Denemarken en Noorwegen werd ook Zweden een zelfstandige monarchie. In de Franse generaal Bernadotte werd een geschikt koning gezien en aldus geschiedde. Huidig koning is Carl XVI Gustav, getrouwd met Silvia Sommerlath. Ook dit paar had even geduld nodig voor een huwelijk mogelijk was, na hun kennismaking op de Olympische Spelen in 1972. Carl Gustavs grootvader was koning en keurde een huwelijk met een burgermeisje niet goed. Carl zou zijn rechten op de troon moeten opgeven. Een jaar later overleed zijn grootvader en werd Carl Gustav koning - zijn vader kwam om bij een vliegtuigongeluk na een jachtpartij met en een bezoekje aan Koningin Juliana en prins Bernhard. Hierdoor kwam de weg vrij voor Carl Gustav om zijn Silvia te trouwen, in 1976. De koning heeft dyslexie en zijn drie kinderen - Victoria, Madelei-
Zijn vader was tegen het huwelijk
en Harald had naar verluidt zelfs besloten dat als hij
niet met Sonja mocht
trouwen, hij
ongetrouwd zou blijven ne en Carl Philip – lijden aan hetzelfde euvel. Het werd opgemerkt door de media toen ze zagen dat hij zijn naam verkeerd spelde. Het Zweedse koningshuis leek lang vrij van schandalen maar de laatste jaren is daar verandering in gekomen door Victoria’s relatie met een fitnesstrainer, Madeleine’s verbroken verloving en het schandaalboek over de koning en zijn avontuurtjes. In andere landen met een monarchie vind de politiek het ‘Zweedse model’ een voorbeeld voor de eigen monarchie: de koning speelt geen rol meer in de regering of het formeren van een kabinet en is in feite alleen een ‘lintjesknipper’. Zo willen nogal wat Nederlandse politici het hier ook zien.
MAXIMA 5
Monaco Het operettestaatje Monaco is een geval apart. Van koningin Elizabeth en koningin Beatrix is het bekend dat ze niks op hebben met de Grimaldi’s. Het land was aanvankelijk onderdeel van de Republiek van Genua totdat Francesco Grimaldi verkleed als monnik het land binnenviel. Genua probeerde het terug te krijgen, maar de Franse koning Louis IX beschermde Monaco en erkende het als een
FOTO
Ook Albert wordt niet gespaard: de onthulling van zijn
zelfstandige staat, Monaco zou zelfs de Franse revolutie overleven. Onder prins Charles III begon de ontwikkeling van Monaco: de stad Monte Carlo werd ontwikkeld en om toeristen te trekken werden er hotels, casino’s en theaters gebouwd. Deze trend werd doorgezet door Albert I die ook wetenschappen stimuleerde. Ook richtte hij Interpol op. Zijn zoon en opvolger Louis was niet getrouwd en had geen wettig nageslacht. Om de monarchie voor uitsterven te bedreigen besloot hij zijn buitenechtelijke dochter Charlotte te adopteren. Zij trouwde en kreeg twee kinderen: Charlotte en Rainier. Onder Louis raakte Monaco in verval, hij bracht meer tijd in Parijs door dan in Monaco zelf. Zijn dochter besloot later van haar rechten op de troon af te zien ten faveure van haar zoon Rainier. Bij het overlijden van Louis werd Rainier prins Rainier III. Hij pakte de ontwikkeling van Monaco weer op en door zijn huwelijk met Hollywood-legende Grace Kelly werd het een echte glamourstaat. Sinds 2005 heeft Rainiers zoon Albert de scepter in handen. Als eeuwige vrijgezel leek hij niet op de huwelijksmarkt te willen komen,maar sinds vorig jaar is hij verloofd met de Zuid-Afrikaanse Charlene Wittstock. Dit jaar moet er een huwelijk van komen en dat geeft ook hoop voor de troonsopvolging. Zijn buitenechtelijke kinderen hebben geen rechten maar hij kan natuurlijk altijd nog het voorbeeld van voorvader Louis volgen : adopteer ze en Monaco is gered als dat nodig mocht zijn.
buitenechtelijke dochter, zijn België excentrieke zoon Laurent en de instabiele Belgische politiek: Kroonprinses Victoria met fitnesstrainer Daniel. 6 MAXIMA
hij krijgt het allemaal op zijn bordje.
Nadat België zelfstandig werd moest er ook een koning komen. De zoektocht leidde naar prins Leopold van Saksen-Coburg en Gotha. Die had een eerder aanbod om koning te worden van Griekenland afgeslagen, hij vond de situatie niet stabiel daar en daar heeft hij postuum volledig gelijk in gekregen. Maar het koningschap van België zag hij wel zitten en dus werd hij koning Leopold I. Sindsdien wordt het Belgische vorstenhuis achtervolgd door schandalen en tragiek. Op bevel van koning Leopold II werd er hardhandig gehandeld in Kongo, zijn zonen overleden en dochter Charlotte - de tragische keizerin van Mexico - werd letterlijk gek van verdriet door het verlies van haar man, Maximiliaan van Oostenrijk en de troon van Mexico. Neef Albert I nam de troon over na het overlijden van Leopold II, maar ook dit gezin bleef weinig bespaard. Albert zelf verongelukt tijdens het bergbeklimmen waardoor zijn zoon Leopold de nieuwe MAXIMA 7
koning van België werd. Met zijn vrouw - de bloedmooie Zweedse prinses Astrid - is hij populair. Maar na geen amper vijf jaar verliest hij in Kussnacht de macht over het stuur waardoor de auto crasht. Hijzelf komt er met enkele wonden en breuken van af maar zijn vrouw Astrid overlijdt. Leopold blijft achter met zijn kinderen Josephine-Charlotte, Boudewijn en Albert. Zijn tweede huwelijk met Lilian Baels en de koningskwestie doen zijn populariteit en koningschap de das om. Op 18-jarige leeftijd neemt Boudewijn het stukje over. Door zijn sombere uitstraling en het persoonlijke leed in zijn huwelijk met de Spaanse Fabiola - het paar blijft tegen hun wens in kinderloos - krijgt hij de bijnaam ‘Le Roi triste’. Bij zijn overlijden wordt hij opgevolgd door zijn broer Albert die nog steeds de scepter zwaait. Ook Albert wordt niet gespaard: de onthulling van zijn buitenechtelijke dochter, zijn excentrieke zoon Laurent en de instabiele Belgische politiek: hij krijgt het allemaal op zijn bordje.
Liechtenstein Babystaatje Liechtenstein is vooral bekend als belastingparadijs. Vorst Hans Adam II zwaait sinds 1989 de scepter. Hij is het staatshoofd maar droeg de macht van dagelijkse politieke beslissingen nemen in 2004 over aan Aloïs, zijn oudste zoon. De familie bulkt van het geld - ze is onder meer eigenaar van de bank van Liechtenstein- en dat laat zich zien in een zesde plaats op de ranglijst van rijkste staatshoofden. Hans-Adams zoon Maximilian is de enige prins in Europa die met een gekleurde vrouw is getrouwd, de Panamese Angela Brown.
Luxemburg De Groothertogelijke familie van Luxemburg is verwant aan het Nederlands en het Belgisch koningshuis. De moeder van de huidige groothertog Henri was wijlen prinses Josephine-Charlotte, zus van koning Albert II van België. En ze stammen af van de Walramse tak van de Nassau’s, de Oranjes stammen af van de Ottoonse tak. Dat maakt ze familie van ‘onze’ Nassau’s. Hoewel Luxemburg niet spraakmakend is heeft de familie wel een aantal schandalen achter de rug. Zo smulde de pers van een emotionele groothertogin Maria Teresa die een boekje open deed over haar schoonmoeder Josephine-Charlotte. En gingen massaal de wenkbrauwen omhoog toen bekend werd dat Louis, zoon van Henri en Maria Teresa, op zijn twintigste vader zou worden. Ongetrouwd nog wel. Inmiddels zijn Louis en Tessy wel getrouwd en hebben ze twee kinderen. En dan was er nog het schandaal rond de verkoop van juwelen. Blijkbaar was niet de gehele familie het met dit plan eens, waardoor uiteindelijk de verkoop afgeblazen werd. Tot opluchting van juwelenliefhebbers onder de royaltyfans trouwens.
8 MAXIMA
MAXIMA 9
Oranje tegen de rest: 7 - 2 Het ‘veld’ overziend, moeten we blij zijn met de Oranjes en Willem-Alexander en Máxima in het bijzonder?
dat Elizabeth een bewogen koningschap heeft. Beatrix pakt het beter aan, zakelijk vooral. ook zit Willem-Alexander in een betere positie dan Charles die nog maar moet zien of hij koning wordt. Zeker als zijn moeder beschikt over de stevige genen van the Queen Mum. 1-0 voor de Oranjes. Voorlopig, want de Windsors brengen vanaf april Kate Middleton in stelling. Beatrix zal zich zorgen maken over haar collega en goede vriend Albert. Hij heeft het moeilijk om België uit de politieke impasse te halen waarin het verkeert. De zorgen om zijn land doen hem geen goed. Wat hem ook zorgen baart is dat de politiek geen vertrouwen heeft in zijn zoon en opvolger Filip. Men zou het liefst Albert op sterk water willen zetten. Filips vrouw Mathilde is wel populair, maar haar toch wat stijve manier van doen en haar sterk Frans accent doen de Belgen smachten naar Máxima. Die wordt geroemd om haar spontaniteit en haar Nederlands. Eigenlijk een inkoppertje: 2-0 voor de Oranjes. Over Denemarken is weinig slechts te melden al is Frederik niet echt een begenadigd spreker en lijkt zijn vrouw Mary zich vooral bezig te houden met mode en de glamourkant van het prinses-zijn. Het is ook niet duidelijk of Frederik er klaar voor is om de troon over te nemen van zijn moeder Margrethe.
In vergelijking met koploper Groot-Brittannië vallen de schandalen rond ons koningshuis reuze mee. Queen Elizabeth heeft ergere dingen meegemaakt dan een van het pad afgedwaald nichtje (Margarita), een gangsterliefje (Mabel Wisse-Smit), onroerend goed perikelen (Mozambique) en het onderhoud van een bootje (de Groene Draeck). Voor zover bekend hebben we geen prins die vreemdgaat, tegen plantjes praat en een tampon zou willen zijn (Charles), een prinses die liever tenen sabbelt dan lintjes doorknipt (Fergie) en een prins die een vree(m)d gevoel voor humor heeft (prins Philip, de hertog van Edinburgh). Tel daarbij scheidingen op (Charles, Andrew en Anne), een brand in een monumentaal kasteel (Windsor Castle), personeel dat informatie lekt naar de pers en je kunt rustig zeggen 10 MAXIMA
Het voordeel van de twijfel, een punt voor Denemarken: 2-1 voor de Oranjes. Koning Juan Carlos moet dikwijls Koninklijke gelegenheden laten schieten vanwege zijn veiligheid, iets wat onze Beatrix gelukkig niet hoeft te doen. De Spaanse collega’s Felipe en Letizia bereidden zich langzaam voor op het overnemen van de troon, maar vooral Letizia wordt goed in de gaten gehouden. Haar fragiele verschijning sinds het huwelijk - met de verloving was ze niet zo mager als nu - laat de geruchten over een eetstoornis en een ongelukkig leven steeds weer tot leven komen. Als ambitieuze vrouw zal het haar zwaar vallen dat ze weinig zelf op de voorgrond mag treden en zou de relatie met
haar schoonouders en schoonzussen niet al te denderend zijn. De tragedie van haar zus die zelfmoord pleegde helpt daar ook niet bij.
varing opdoen om zich echt te kunnen vestigen en te profileren als een waardig opvolger.
Máxima heeft wel het geluk dat ze veel zelfstandig mag opereren en haar interesses en expertise daarbij kan gebruiken. 3-1 voor de Oranjes. Noorwegen heeft de laatste jaren ook wat ophef gekend. Zo werden de wenkbrauwen gefronst bij Mette-Marit, met een zoontje uit een eerdere relatie en een wild verleden. Recent kwam daar de ophef rondom prinses Märtha Louise nog bij, die een Engelenschool heeft en een boek over beschermengelen heeft geschreven.
Makkie: 6-1.
Dan valt onze Irene nog goed mee. 4-1. Zweden is op zich een brave monarchie. De koning is een veredelde lintjesknipper (want geen politieke bemoeienissen), de regering heeft niet veel te duchten. Opvolgster Victoria stoomt zich ook langzaam klaar, samen met kersverse echtgenoot Daniël. Sinds het huwelijk heeft hij zich nog niet zoveel laten zien. Máxima had daar minder moeite mee. Misschien een soort van kennismakingstoer een idee? 5-1.
Het operettestaatje Monaco heeft op dit moment nog geen opvolger, dat verandert als Albert gaat trouwen. Tot die tijd is Caroline opvolger en vervolgens haar zoon Andrea, die er overigens niet echt zin in lijkt te hebben. De Grimaldi’s zijn veelvuldig in opspraak geraakt door overspel, buitenechtelijke kinderen, een agressieve echtgenoot en het is daarom niet zo gek dat o.a. de Windsors en onze Oranjes naar het schijnt niets ophebben met deze kermisattractie onder de koningshuizen. Daarom wachten wij in spanning op de gastenlijst van het huwelijk in juli, want dan wordt duidelijk of de Gotha de Grimaldi’s weer omarmt of dat ze nog de kat uit de boom kijken. Vooralsnog 7-1. Alois mag wel aan wat touwtjes trekken maar vader Hans Adam heeft op papier nog alle macht in handen. Het beeld is dat ze niet erg actief zijn. Maar eigenaar zijn van de bank? Da’s wel lef hebben. Daarom een punt voor Liechtenstein: 7-2.
In Luxemburg hebben we de 30-jarige Guillaume. Ongetrouwd. Wel actief maar niet echt in de spotlights. Moet nog flink wat er-
Nederland doet het zo slecht nog niet. Máxima houdt zich met concrete onderwerpen bezig en opereert zelfstandig (i.t.t. Letizia) en richt zich niet teveel op de glamourof modekant van de baan (i.t.t Mary). Maakt een professionele indruk. En dankzij de gewraakte mediacode is er toch een goede relatie met de pers, andere monarchieën nemen die mediacode zelfs over. Beatrix kan als crisismanager tippen aan Elizabeth van GrootBrittannië, de schandalen en incidenten die er waren heeft zij goed afgehandeld. Inmiddels heeft Willem-Alexander zijn imago verbeterd, hij is niet langer geen prins Pils meer en doet niet de domme dingen zoals Charles of Frederik. Ook geniet hij steeds meer vertrouwen al is het minder dan zijn vrouw. Hij beseft dat Máxima een belangrijke factor is. Hij mag dan een geboren prins zijn, maar Máxima’s bloed lijkt, hoewel een ‘gewoon’ burgermeisje, blauwer dan dat van alle Oranjes bij elkaar: ze is een natural. Stel eens voor dat het Emily Bremers was geworden? MAXIMA 11
