Doelstellingen Artrose & Reuma Stichting O
Het stimuleren van wetenschappelijk onderzoek naar (nog) niet reguliere, aanvullende en alternatieve behandelmethoden van artrose, reumatoïde artritis en andere reumatische aandoeningen.
O
Het geven van professionele voorlichting over deze behandelmethoden.
O
Het behartigen van patiëntenbelangen.
O
Het steunen van initiatieven door of voor patiënten met een reumatische aandoening.
Dit is een uitgave van de Artrose & Reuma Stichting Nieuwezijds Voorburgwal 130 d 1012 SH Amsterdam 020 - 330 63 00 020 - 330 62 99
[email protected] www.reuma-stichting.nl 4329 (v/h Postbank)
N.B. Iedere ziekte en iedere patiënt is uniek. Deze uitgave is slechts bedoeld als bron van informatie. U wordt dringend verzocht om de beslissing over de behandelingen, wijziging van voeding of leefwijze zoals vermeld in deze uitgave, in samenspraak met een gekwalificeerde arts te nemen. Een arts die in ogenschouw neemt dat u, als patiënt, recht heeft op onafhankelijke volledige informatie © 2009
Kom in beweging
tegen reuma! Januari 2009
Telefoon Telefax E-mail Website ING
Bewegen bewezen effectief bij reumaklachten
Waarom is bewegen belangrijk bij reuma?
altijd rust voorgeschreven. Langdurige inten-
Door beweging blijven de gewrichten soepel. Kraakbeen
sieve oefening werd ontraden uit angst voor
werkt namelijk als een spons, die bij druk wordt leeg geperst
extra schade aan de gewrichten en een toename van
en zich daarna volzuigt met gewrichtsvloeistof. Op die manier
de ontstekingsactiviteit.
krijgt het kraakbeen de nodige voedingsstoffen. Door te bewegen hou je de aanvoer van voedingsstoffen naar het
De laatste jaren is er echter een ommekeer gaande:
kraakbeen dus op peil.
reumapatiënten wordt juist aangeraden zoveel moge-
Door beweging worden ook de spieren rondom de gewrich-
lijk te blijven bewegen. Uit onderzoek blijkt namelijk
ten versterkt. Sterke spieren voorkomen dat de botten in de
dat bewegen effectief is om het ziekteproces te vertra-
gewrichten tegen elkaar schuren. Daardoor gaan gewrichten
gen. En dat geldt voor alle vormen van reuma, of het
minder snel achteruit en is er minder pijn bij beweging.
nu gaat om artrose, reumatoïde artritis, fibromyalgie
Bovendien zorgt bewegen ervoor dat de spieren, banden en
of welke andere reumasoort dan ook!
pezen rondom het gewricht soepel blijven, die anders zouden verkorten met verdere bewegingsbeperking tot gevolg.
Maar een beweegadvies is mak-
Bewegen is verder belangrijk ter vermindering van overge-
kelijker gezegd dan gedaan. Want
wicht. Hoe minder gewicht er op de gewrichten rust, hoe
hoe moet je meer bewegen, als
minder deze belast worden.
dat nu juist zo pijnlijk is, zoals
Daarnaast helpt bewegen tegen stress, depressies en de
iedereen met reuma kan beamen!
kans op andere ziektes.
Beweging & Reuma
V
roeger werd bij gewrichtsklachten vrijwel
Daarom in dit boekje tips en ideeën voor meer beweging, specifiek voor reumapatiënten. -2-
-3-
er schade aan uw gewrichten is. Zo zal bij reumatoïde
spieren of gewrichten. Want een mens is gemaakt om te bewe-
artritis vooral onbelast bewegen aan te raden zijn (zie
gen. En je zult zien dat de pijn minder wordt.”
kader hieronder), maar ook bij artrose moet worden
Marijke Hopman-Rock, bijzonder hoogleraar lichamelijke activiteit
gelet op het voorkomen van overbelasting. En bij fibro-
en gezondheid bij ouderen, VU medisch centrum Amsterdam. In:
myalgie bijvoorbeeld is het vooral van belang bewe-
Ned. Dagblad, 21 nov. 2008
ging rustig op te bouwen en uit te breiden.
“
WAAR MOET U OP LETTEN BIJ BEWEGEN MET REUMA? OWelke
vormen van bewegen zijn geschikt
Voorkom overbelasting! Reumapatiënten kunnen bij fitness bijvoorbeeld, beter oefeningen doen met een lager gewicht en meer bewegingen,
voor reumapatiënten?
dan met een zwaarder gewicht en minder bewegingen.
In principe kunt u gewoon zelf een vorm van beweging
Verder zijn activiteiten met een competitief karakter of veel
zoeken die u aanspreekt. Er is zoveel keus tegenwoordig,
onverwachte bewegingen, zoals racketsporten, minder
dat er altijd wel iets bij zit wat
geschikt. Ze leiden eerder tot overbelasting en blessures.
voor u geschikt is! Wel is het
Let hoe dan ook altijd op uw eigen grenzen!
Beweging & Reuma
“
“Blijf altijd zoveel mogelijk aan de gang, ook al heb je pijn in
belangrijk om eerst te overleggen met uw arts of reumatoloog welke vorm van beweging voor u het beste is, en wat u beter niet kunt doen. Dat is sterk afhankelijk van uw vorm van reuma en of -4-
-5-
geleide van pijn
Persoonlijk advies!
Een goede tip voor reumapatiënten is dat alle beweging
Sportadvisering bij reuma is een individuele aangelegenheid.
in principe mag, maar ‘op geleide van pijn’. Dat betekent
U kunt daarvoor heel goed terecht bij een Sportmedische
dat zodra u pijn heeft tijdens het bewegen, u een beetje
Instelling (SMI). Deze kunt u vinden via www.sportzorg.nl.
gas moet terugnemen. Ook als de pijn lang aanhoudt ná het bewegen (een paar dagen) is dat een teken dat u het
Vijf belangrijke beweegtips:
rustiger aan moet doen. Langzaam opbouwen is hoe dan
1. Kies een vorm van bewegen die u leuk vindt.
ook het devies!
2. Beweeg samen, dat is stimulerend en voorkomt dat u snel weer afhaakt.
OOnbelast
bewegen
Bij de meeste vormen van reuma, maar zeker bij Reuma-
3. Overleg eerst met uw arts of reumatoloog voordat u met nieuwe activiteiten begint.
toïde Artritis (RA), mogen gewrichten niet te zwaar belast
4. Bouw het langzaam op (in duur, intensiteit en frequentie).
worden. Zoek daarom zoveel mogelijk naar vormen van
5. Zorg iedere dag voor minimaal een half uur actief bewegen.
‘onbelast bewegen’. Dat zijn sporten waarbij u kunt zitten
Beweging & Reuma
OOp
(fietsen, spinning, roeien op een roeimachine) of waarbij het water de druk op de gewrichten opvangt (zwemmen,
EN DAN AAN DE SLAG!
aquagym).
STAP 1: OEFENTHERAPIE ALS BASIS
In een acute fase van RA zult u ’t sporten tijdelijk op een
Om met plezier en verantwoord te kunnen bewegen
laag pitje moeten zetten. Maar als uw gewrichten niet lan-
met reuma is begeleiding van een deskundige vaak
ger pijnlijk en gezwollen zijn, kunt u het weer oppakken.
gewenst. Bijvoorbeeld door een oefentherapeut (ook wel bewegingstherapeut genoemd). Hij of zij geeft een behandeling die bestaat uit een intensief oefenpro-
-6-
-7-
Meer informatie over oefentherapie?
oefeningen thuis. Met oefentherapie legt u de basis voor
Fysiotherapie: www.fysiotherapie.nl
meer beweging in uw dagelijks leven. Het is een goede
Cesar en Mensendieck: www.vvocm.nl
eerste stap als u lang weinig aan beweging heeft gedaan en om goed om te leren gaan met specifieke klachten.
RAPIT-onderzoek
In Nederland wordt oefentherapie toegepast door een
In 2004 werd een promotieonderzoek uitgevoerd, waarbij 150
fysiotherapeut of Cesar- of Mensendiecktherapeut. Bij Cesar
patiënten met RA twee jaar lang intensieve oefentherapie
of Mensendieck gaat het vooral om de bewustwording van
kregen aangeboden. Uit dit RAPIT-onderzoek (RA Patiënten
houding en manier van bewegen, zodat u zo goed moge-
In Training), waarvan de afronding financieel werd onder-
lijk kunt functioneren in het dagelijks leven. Vaak kunt u
steund door de Artrose & Reuma Stichting, bleek dat inten-
kiezen uit individuele begeleiding of groepsoefentherapie.
sieve bewegingstherapie een positief effect had op zowel het
In het laatste geval kunt u er mensen tegenkomen met wie
ziekteproces als het algemeen functioneren van de patiënt.
u ook buiten de therapie meer kunt gaan bewegen. En dat
De spierkracht nam toe, evenals de conditie, de botdichtheid
is vaak de beste stimulans om het ook
van de heup en het psychisch welbevinden.
echt te blijven doen!
Echter, bij een subgroep die van tevoren relatief veel schade
Beweging & Reuma
gramma van een aantal weken en adviezen voor verdere
aan de grote gewrichten had, had de therapie een ongunstig Let op!
effect op de gewrichten. Intensieve oefentherapie lijkt dus
Let er wel op dat u een oefentherapeut vindt
vooral gunstig voor reumapatiënten die nog weinig schade
die bijgeschoold is in oefeningen voor reu-
aan de gewrichten hebben. Voor de groep die beschadigde
mapatiënten en daar ook praktische ervaring
gewrichten heeft, is beweging overigens ook aanbevolen,
mee heeft! Gewone fysiotherapie is lang niet
maar minder intensief en absoluut onbelast.
altijd geschikt voor mensen met reuma. -8-
-9-
OMet
de Wii in de weer
Om te bewegen hoeft u niet per se aangepaste program-
Kent u Wii al? Voor mensen zonder enige ervaring met
ma’s te volgen. U kunt zich gewoon aansluiten bij sporten
computerspelletjes is het misschien even wennen, toch
bij u in de buurt. Mits u maar overlegt met uw arts, en u
is de Wii (met het sportpakket dat erbij hoort) een hele
niets forceert. U hoeft er zelfs de deur niet voor uit, ook
leuke en makkelijke manier om binnenshuis sportief te
binnenshuis valt er genoeg te bewegen. Hieronder enkele
bewegen! U sluit de Wii aan op de televisie en u kunt
ideeën die u makkelijk in uw eigen leven kunt toepassen!
vervolgens tennissen, baseballen, bowlen, golfen of boksen. Alleen of met meerdere mensen voor de buis.
Als u zich aansluit bij een reguliere sportclub, laat dan wel aan
Met de Wii Fit (en het balansboard dat erbij hoort)
zowel uw begeleider als medesporters weten dat u reuma heeft
kunt u tragere, gecontroleerde bewegingen doen,
en wat uw beperkingen zijn, zodat ze daar waar mogelijk rekening
zoals aerobics, yoga, spiertraining en balansoefenin-
mee kunnen houden!
gen. Bovendien meet de Wii Fit uw BMI (gewicht t.o.v. lengte) en houdt het uw vorderingen bij.
BINNENSHUIS
Vooral voor mensen die een drempel ervaren (ook
OBewegen
financieel bijvoorbeeld) om naar een fitnesscentrum te
voor de buis
De makkelijkste manier om dagelijks te
gaan, kan de Wii een uitkomst zijn. Probeer ’t eens in
bewegen is meedoen met het sportieve
de winkel, of bij iemand die er een heeft, en kijk dan of
programma Nederland in beweging van
’t misschien iets voor u is.
Beweging & Reuma
STAP 2: UW EIGEN PROGRAMMA
omroep Max, op Nederland 1. Dit is iedere werkdag: 6.45 uur. Herhaling: 9.10 uur. Op zaterdag en zondag: 8.45 uur. (Kijk op www.omroepmax.nl voor de uitzendtijden) - 10 -
- 11 -
achter de computer
ONordic
walking
Ook via internet kunt u een beweegprogramma thuis vol-
De nieuwe manier van sportief wandelen, Nordic
gen. Het Erasmus MC is een project gestart speciaal met
Walking, die ook Nederland heeft veroverd, is heel
oefeningen voor mensen met gewrichtsklachten. Kijk op
geschikt voor reumapatiënten! De speciale stokken
www.voorlichtingopmaat.nl/klacht.
(poles), gebaseerd op langlaufstokken, zorgen voor minder belasting van de gewrichten dan bij gewoon
BUITENSHUIS
wandelen en helpen bij het afzetten. Ook zorgen de
ODe
poles voor een goede, rechte houding, waardoor het
paden op, de baden in
Zelf gaan wandelen, fietsen of zwemmen is een van
looppatroon verbetert. Nordic Walking is daardoor
de makkelijkste en goedkoopste manieren om meer te
nauwelijks vermoeiender dan gewoon wandelen, ter-
gaan bewegen. Net als lekker op stap of spelen met de
wijl veel meer spieren worden gebruikt, zoals die in het
(klein)kinderen! En u kunt het doen wanneer het u uit-
hele bovenlichaam.
komt! Wel is het stimulerend een afspraak met iemand te
Kijk op www.nordicwalking.nl voor cursussen om de
maken, dan zult u minder snel afzeggen. Samen sporten
speciale techniek onder de knie te krijgen!
Beweging & Reuma
OActief
is vaak nét de stimulans die u nodig heeft, om het vol te houden. Bel die buurvrouw of buurman, vriend, vriendin of kennis en begin gewoon!
- 12 -
- 13 -
OYoga
mijn voeten is beperkt, waardoor ik bij een gewone wandeling
Hoewel de effecten van yoga moeilijk te meten zijn
mijn man moeilijk bij kan houden. Maar de poles helpen me met
(yoga kent ook vele verschillende toepassingsvormen),
afzetten. Ik loop daardoor beter. Ik moet wel aan mijn tempo den-
komen er steeds meer wetenschappelijke aanwijzingen
ken. Met een snelle groep mee zit er voor mijn iet in. Ik wil mijn
dat yoga een positief effect heeft op de symptomen
grenzen wel verleggen, maar ze niet overschrijden.”
van reuma. Zo wordt door yoga de soepelheid van
Anneke Lotz, reumapatiënte over Nordig Walking, In Beweging,
de gewrichten groter en neemt de spierkracht toe,
mei 2006
waardoor de gewrichten beter beschermd worden. Het
“
voordeel van yoga is dat er naast oefening ook veel aandacht voor ontspanning is, waardoor patiënten zich Beweeg mee!
vaak ook psychisch beter voelen.
Woont u in Noord-Holland? Dan is het
Overleg met uw docent over de mogelijkheden van
project Beweeg Mee! van de sportwan-
aanpassing van de oefeningen.
delschool Hoorn misschien iets voor u!
Beweging & Reuma
“
“Ik heb al vijftien jaar reumatoïde artritis. De beweeglijkheid van
Speciaal voor mensen met een chronische aandoening heeft deze school Nordic Walking groepen opgezet, op
- 14 -
verschillende locaties in de provincie.
Meer info?
De Artrose & Reuma Stichting is een
Een yogaleraar die is bijgeschoold in het geven van
van de subsidiënten van dit project.
aangepaste yoga kun u vinden via de Vereniging van
Meer info? www.nordicwalkingschool.nl
Yogaleerkrachten in Nederland: www.vvyn.nl.
- 15 -
chi
STAP 3: SPECIALE REUMA PROGRAMMA’S
Tai chi is een eeuwenoude Chinese bewegingskunst die
Naast het zelf organiseren van meer beweging in uw
bestaat uit langzame, regelmatige bewegingen die over-
leven, kunt u zich ook aansluiten bij een van de talrijke
eenstemmen met het ademhalingsritme. Dit ontspant
beweegprogramma’s speciaal voor reumapatiënten.
geest en lichaam, bevordert de bloedcirculatie en maakt
Het voordeel is dat de activiteit op maat is, en er vaak
de gewrichten los. Tai chi verbetert over het algemeen de
sprake is van deskundige begeleiding.
balans, voorkomt vallen, verhoogt de flexibiliteit en verbetert de fysieke functie. Voor reumapatiënten kan tai chi tao,
OAangepast
bewegen
een aangepaste, zittende vorm van tai chi heel geschikt
In heel Nederland zijn er speciaal voor mensen met
zijn. Ook een lichtere vorm van tai chi: baduanjin kan heel
een chronische aandoening sportieve programma’s
geschikt zijn voor mensen met gewrichtsklachten.
opgezet. U kunt daarvoor terecht op www.sportiefbewegen.nl. Voor adressen van de ‘sportief wandel-
Meer info?
groepen’ kunt u kijken op www.atletiekunie.nl onder
Er is nog geen beroepsvereniging voor
loopsport.
Beweging & Reuma
OTai
tai chi, maar op internet is veel infor-
- 16 -
matie te vinden, zoals op www.taoist-
OZoek
een RAPIT-groep
taichi.nl of www.taijichuan.nl.
Speciaal voor reumapatiënten zijn er de RAPIT-trainin-
Voor meer informatie over andere
gen. Deze zijn ontwikkeld naar aanleiding van de posi-
zachte bewegingsvormen zoals chi
tieve uitkomsten van het RAPIT-promotieonderzoek,
gung, ismakogie of Feldenkrais, kunt u
naar het effect van bewegen op mensen met reuma
bij ons terecht (zie achterzijde van dit
(zie ook blz. 9 van dit boekje). Kijk op www.rapit.nl
boekje voor contactgegevens).
voor meer informatie. - 17 -
Al wat ouder?
Hydrotherapie is een uitstekende manier van bewegen met
Als u al wat ouder bent, kunt u vaak ook terecht bij Meer
reuma. U kunt daarbij in verwarmd water en onder bege-
Bewegen voor Ouderen groepen (MBvO). Bij uw gemeen-
leiding van een fysiotherapeut heel gericht oefenen. Veel
telijke welzijnsorganisaties kunt u hier meer informatie over
reumapatiëntenverenigingen organiseren speciale hydro-
opvragen.
therapiegroepen. OVia
uw patiëntenvereniging
OWorkshops
op de Wereldreumadag
Naast hydrotherapie organiseren veel reumapatiënten-
In het kader van de Wereldreumadag organiseert het
verenigingen nog andere bewegingsactiviteiten voor hun
Maasstadziekenhuis ieder jaar en met groot succes
leden, zoals yoga, fitness of tai-chi.
beweegworkshops. Een extra reden om in oktober naar de Maasstad af te reizen! U kunt er allerlei spor-
Adressen van hydrotherapie-
ten uitproberen, zoals: volleybal, badminton, koersbal,
groepen en patiëntenvereni-
pilates, taoïstische tai chi, yoga, stoelgym, vliegvissen,
gingen kunt u opvragen bij de
nordic walking, salsa, dansen en bodyvive.
Reumapatiëntenbond:
Zie ook onze website voor foto’s en een link naar dit
[email protected] of
evenement: www.reuma-stichting.nl
Beweging & Reuma
OHydrotherapie
(0900) 2030300.
- 18 -
- 19 -
voor kids
Aanbieding voor onze vaste donateurs!
Voor kinderen met reuma is een speciaal beweegprogram-
De Artrose & Reuma Stichting stimuleert projecten voor en
ma ontwikkeld. De bedoeling is dat ze daarna instromen
door reumapatiënten. Een ervan is een online beweegpro-
in reguliere beweegactiviteiten. Jong geleerd, oud gedaan
gramma van Helisports, een specialist op het gebied van
geldt immers ook voor beweging! Voor meer informatie,
fitnessapparatuur, en gepromoot door fibromyalgiepatiënte
zie: www.kinderreuma.nl.
Yolanda Lippens. Dit programma biedt een persoonlijk
Op www.reumatogether.nl vind je alle patiëntenvereni-
beweegplan, zodat u verantwoord kunt bewegen. Het op het
gingen voor jongeren met reuma. Deze verenigingen
lijf afgestemde schema is goed te volgen door reumapatiën-
hebben soms ook informatie over sportactiviteiten die ze
ten, mits u de in dit boekje genoemde basisadviezen in acht
zelf organiseren.
neemt! Als structurele donateur van de ARS (met een machtiging van minimaal 25 euro per jaar) kunt u vanaf januari 2009 gratis gebruik maken van dit beweegprogramma. Kijk op onze website voor meer informatie: www.reuma-stichting.nl
Beweging & Reuma
OSpeciaal
Leestip: mijn heup de baas! Een praktisch boek met oefeningen speciaal voor reumapatiënten. Geschreven door een patiënt met heupartrose samen met zijn fysiotherapeut. Wanneer u een machtiging afgeeft voor minimaal 25 euro per jaar, kunt u dit boek gratis bestellen! Andere geïnteresseerden kunnen het boek met korting aanschaffen. Kijk op www.reuma-stichting.nl. - 20 -
- 21 -
Tot slot nog maar eens een warm pleidooi voor het belang
En op al die manieren helpt bewegen u om beter met
van bewegen, juist en vooral bij reuma. We hopen dat u
reuma om te kunnen gaan en op die manier een goed
enthousiast bent geworden van al die vormen van bewe-
leven te leiden met en ondanks uw ziekte. Zet daarom
gen, en dat er een bijzit waarmee u aan de slag gaat. Want
vandaag nog de eerste stap naar meer beweging!
bewegen is niet alleen belangrijk om uw gewrichten soepel te houden en uw spieren rondom uw gewrichten te versterken. Het is een onmisbare ondersteuning van uw algehele gezondheid en conditie. Want bewegen: • geeft meer energie
Oproep
• helpt om beter te slapen
Niets is zo overtuigend als de ervaring van lotgenoten, ook
• houdt uw gewicht onder controle
als het gaat om bewegen met reuma! Ga daarvoor naar het
• maakt uw hart sterker
forum op onze site (www.reuma-stichting.nl, zie linkerbalk:
• vermindert en voorkomt depressieve
Forum). Heeft u zelf positieve ervaringen met bewegen?
gevoelens • versterkt uw gevoel van eigenwaarde en welbevinden • geeft meer vertrouwen in uw lichaam
- 22 -
Beweging & Reuma
DE LAATSTE STAP
Dan nodigen we u graag uit uw persoonlijke verhaal op papier te zetten, voor onze nieuwe rubriek Succesverhalen op onze site. Stuur een mailtje met uw verhaal naar:
[email protected].
- 23 -
