Kinderen van 4 – 8 jaar Algemene informatie Een kind komt in een andere omgeving. De overgang van thuis, speelzaal, kinderdagverblijf naar school. Op school komt hij/zij met andere kinderen en met een andere juf/meester in contact. In de kerk gaat hij van de crèche naar de kindernevendienst. Het wordt steeds duidelijker dat het kind een eigen wil heeft, en hij of zij laat die ook gelden. Als kinderen in deze leeftijd betekenissen van geloven aangereikt krijgen die ze kunnen gebruiken in hun eigen leven, ontdekken ze dat het christelijk geloof iets van waarde is. Van belang is bijvoorbeeld dat ze verhalen horen waarin ze zich kunnen inleven en dat er met hen gepraat wordt over geloven in taal die ze kunnen begrijpen. De ouder is in deze leeftijdsfase de belangrijkste identificatiefiguur voor het kind. Als je in woord en handelen laat merken dat het geloof voor jou van belang is, zal het ook aan betekenis winnen voor je kind. Neem je kind mee in de ervaringen die jij met God en geloven opdoet. Zo ontsteek je het vuurtje van het geloof in het hart van je kind. Kinderen in deze fase kunnen oorzaak en gevolg nog niet scheiden. Ze kunnen zomaar switchen tussen fantaseren en denken, spelen en werken. Houd God en de Bijbel daarom (letterlijk en figuurlijk) uit de buurt van Sinterklaas en andere fantasieverhalen. Zorg er ook voor, dat je geen magische verwachtingen wekt van God. Als de Sinterklaas als god later niet blijkt te voldoen aan de verwachtingen, zullen ze hem subiet overboord zetten. Onder ‘ouder’ verstaan we in dit document ook ‘opvoeder’.
Tips voor thuis – Geloofskoffer In diverse gemeenten zijn initiatieven om voor gezinnen met kinderen geloofskoffers te ontwikkelen. Deze koffers kunnen rouleren onder verschillende gezinnen en bevatten allerlei materialen die de geloofsopvoeding kunnen ondersteunen. Een werkgroep denkt gezamenlijk na over de inhoud en de leeftijdsgroep waarvoor deze geloofskoffers bedoeld zijn. Belangrijk hierbij is dat er diversiteit in de koffer zit. Aan de ene kant kunnen kinderen zelf uitzoeken wat zij willen doen, lezen of voorgelezen willen worden. Aan de andere kant is het ook een uitdaging voor ouders en kinderen om gezamenlijk op te trekken, samen een spelletje te doen, of samen een knutsel te maken. Als je aan het werk bent, gaan gesprekken soms gemakkelijker. Suggesties voor soort materialen: - Boeken (om naar te kijken, te lezen) voor te lezen - Cd, muziek om naar te luisteren en eventueel samen mee te zingen - Dvd (tekenfilm) om samen naar te kijken, over te praten - Om samen te doen: spelletjes, knutselideeën, viertafel maken, puzzelboekje De geloofskoffers worden gebracht en gehaald. De ervaringen met de geloofskoffers worden gedeeld bij het halen van de koffer en in het schriftje dat in de koffer zit opgetekend. Spring Groeien is sprongen maken, kijken hoever je kunt komen en telkens grenzen verleggen. Kinderen ontdekken de wereld en stellen duizend vragen, ook over geloven. Spring biedt ouders en opvoeders veel informatie om kinderen daarbij aan te moedigen en hen verder te helpen, met herkenbare ervaringen en praktische ideeën. Spring is een eenmalige uitgave, bedoeld voor ouders en opvoeders van kinderen van 4 tot 12 jaar. Het full colour magazine bevat onder andere gezinsportretten en artikelen over bidden, over kinderen en de kerk en over de invloed van tv en internet. Spring is voor € 8,95 te bestellen in onze webwinkel, per e-mail via jop.nl/winkel of telefonisch via 030 – 880 1880. JOP heeft bij het magazine Spring een aantal themaboekjes ontwikkeld onder de naam Zijsprong. Deze reeks is bedoeld voor ouders en opvoeders van kinderen van 4 tot 12 jaar. De boekjes zijn ook te gebruiken voor groepsgesprekken. Bij elk boekje zijn werkvormen te downloaden. Het materiaal is zeer geschikt voor een cursus geloofsopvoeding of voor een gespreksavond. http://jop.nl/producten/geloofsopvoeding/zijsprong
Moments (deel 3) Een inspirerend magazine om te lezen en door te kijken, met waardevolle artikelen, interviews en praktische ideeën voor de geloofsopvoeding. Je wilt je kind graag opvoeden met geloven, maar wanneer begin je daarmee? Welke kinderbijbel past bij jou en je kind? En wat kun je nog meer doen om geloven een goede plek te geven in je drukke gezinsleven? Moments (deel 3) helpt ouders van kinderen van 0-8 jaar op weg en biedt hun inspiratie voor het vormgeven aan de geloofsopvoeding in de verschillende leeftijdsfasen van je kind. Het bevat ervaringsverhalen, praktische ideeën voor alledaagse en speciale momenten in het leven en waardevolle handvatten voor de opvoeding van jonge kinderen. Bestellen kan via www.boekencentrum.nl
Lees- en spelletjestips Kwartet bij de Prentenbijbel De hoogtepunten uit 10 Prentenbijbelverhalen nu ook in een kwartetspel! Veertig stevige, gelamineerde kaartjes bieden bijbels speelplezier aan kinderen vanaf 6 jaar - en aan volwassenen. ISBN: 9789089120502 www.prentenbijbel.nl Dvd’s Wat zegt de bijbel? Veel kinderen krijgen wel iets mee over discussies over het geloof, maar niet over de verdieping in het geloof zelf. Buck Denver stelt vragen aan de orde als: ‘Wat leert de Bijbel ons?, ‘Wie schreef de Bijbel’, ‘Waarom kunnen we op de Bijbel vertrouwen?’ http://www.watzegtdebijbel.com/Watzegtdebijbel/Wat_zegt_de_Bijbel.html Alles is voor altijd Vlotte en hedendaagse kinderliederen bij vijf wereldreligies: Boeddhisme, Christendom, Hindoeïsme, Islam en Jodendom. Het pakket bestaat uit een boekje met cd. Auteur Ulla Berger, Nel Stoffelsen en illustraties van Guida Joseph http://www.kwintessens.nl/levensbeschouwing/alles-is-voor-altijd Kinderen van de wereld memoryspel Kleurrijk en uitdagend memoryspel met kinderen uit 36 landen. Wie kan het jongetje en het meisje uit hetzelfde land bij elkaar vinden en leert in 36 talen 'hoi' zeggen? Inclusief prentenboekje If you’re happy and you know it. http://www.kwintessens.nl/kinderen-van-de-wereld-memoryspel Prentenboek Krummel Krummel de rups voelt zich zo verschrikkelijk gewoon. Hij is niet zo sterk als de mier. Hij heeft geen grappig huisje op zijn rug, zoals de slak. Hij heeft zelfs niet van die mooie stippen die het lieveheersbeestje heeft. Hij is gewoon. Misschien vind jij jezelf ook wel te gewoon, net als Krummel. Zou je liever groter zijn? Of knapper? Wil je liever blond haar of juist bruin haar? Lees maar eens wat God tegen Krummel zegt: "Ik houd van je zoals je bent." ISBN: 9055602892 Uitgever: Vuurbaak B.V. www.vuurbaak.nl Ga je mee? Een koffer boordevol met verhalen, kaarten, spellen, decoraties en een handleiding voor ouders. Kinderbijbel 'Ga je mee?'; 5 gebedskaarten met houten standaard; Kwartetspel 'Doe je mee?'; Gezelschapsspel 'In de ban van de farao', bestaande uit een speelbord, kaarten, fiches, pionnen en dobbelsteen; Kindertekeninghouder; Groeimeter voor de kinderkamer; Tafelkalender voor de veertigdagentijd en Pasen; Luisterboek CD 'Ga je mee?' met verhalen en nieuwe liedjes; Handleiding 'Geloven thuis, stap voor stap'. ISBN: 978 90 6173 9463 www.geloventhuis.nl
100 eenvoudige knutselideeën rond de Bijbel - Sue Price Velen van ons leren effectiever als er iets te zien is en we zelf iets kunnen maken. Deze collectie geïllustreerde ideeën is speciaal gemaakt om kinderen te helpen de verhalen in de Bijbel te begrijpen. ISBN: 9057870460 Uitgever: www. http://www.johannes-multimedia.nl/ Tirza’s vrolijke frutselbijbel - Tirza Beekhuis Tirza's vrolijke frutselbijbel is een teken- en knutselboek bij bekende Bijbelverhalen. Het zit vol humor en verrassende opdrachten. Want wie wil nou niet alvast zijn kleren ontwerpen die hij of zij aan gaat doen naar het Grote Feest? Of een toren van Babel bouwen met eigen gemaakte kaartjes? En hoe zagen volgens jou de 12 discipelen er eigenlijk uit, en… waarom teken je jezelf er niet gelijk tussen? Tirza tovert met haar aansprekende tekenstijl bij zowel kinderen als volwassenen een glimlach op het gezicht. ISBN 9789055604784 Uitgever: Vuurbaak B.V. www.vuurbaak.nl Prentenbijbelapps De apps Pasen, Daniël en David en Goliat zijn bedoeld voor jonge kinderen van 2 – 7 jaar en bevatten animatiefilmpjes, waarin het Bijbelverhaal tot leven komt met muziek, beweging en geluidseffecten. Zo vormen deze apps met Bijbelverhalen een waardevolle toevoeging op de bestaande ‘papieren’ kinderbijbels. In de komende maanden zal een serie Prentenbijbelapps verschijnen, met bekende verhalen als Noach, Abraham en Ruth. http://www.prentenbijbel.nl/apps/
Activiteit voor ouders en kinderen - De 10 Geboden uitgebeeld Introductie Deze bijeenkomst is voor ouders met kinderen van 4-8 jaar. Een mogelijk tijdstip voor uitvoering van dit programma zou na de kerkdienst kunnen zijn. Een andere optie is om de kindernevendienst hiervoor te gebruiken. Een leuke manier om de ouders een keer de kindernevendienst te laten ervaren, zij het in een iets andere vorm. Zorg er dan wel voor dat er voldoende tijd is. En dat je niet onverwachts voor het einde van je programma terug hoeft naar de dienst. Het programma duurt ongeveer 45 minuten, maar is aan te passen naar langer of korter.
Benodigdheden
Verkleedkleren / attributen De kaartjes van bijlage 1 (Kinder)Bijbel Knutselmateriaal (optioneel)
Welkom – 10 min. Heet iedereen welkom. Deze bijeenkomst is voor ouders en kinderen, omdat het deze week ‘De Week van de Opvoeding’ is. Opvoeden heeft veel raakvlakken met geloofs-opvoeding. En natuurlijk met regels, grenzen stellen, je kinderen (of ouders) dingen willen leren. Als thema heeft ‘De Week van de Opvoeding’ gekozen voor ‘Ik tel tot tien’. De meest bekende regels in de Bijbel, dat zijn er ook 10, namelijk de Tien Geboden. Ook wel de Tien Woorden van God genoemd. Daar gaan we vandaag mee aan de slag.
Gesprekje over regels thuis Voor de kinderen
Wat mag jij thuis wel of niet? Wat vind je daarvan? Zijn je ouders streng of heel makkelijk? Zijn er ook regels waar je papa/mama zich aan moeten houden?
Voor de ouders
Waarom hebben jullie bepaalde regels? Wat gebeurt er als iemand zich niet aan de regels houdt?
Voor allebei
Welke regel(s) zou je graag willen veranderen?
Eens – oneens? – 5 min. Trek een denkbeeldige lijn in de ruimte. De ene kant is eens, de andere kant is oneens. Stel de onderstaande vragen. Zowel ouders als kinderen nemen positie in. Vraag af en toe door waarom iemand daar staat, maar houd ook de vaart erin. NB Als kinderen het moeilijk vinden om een positie in te nemen, los van hun ouders, maak dan 2 groepen en stel de vragen eerst aan de kinderen apart, dan aan de ouders. Of laat de gezinsleden eerst met elkaar overleggen voor ze samen een positie innemen. - Je mag zoveel snoepen als je maar wilt. - Op zondag ga je naar de kerk. - Papa’s / mama’s mogen geen (mobiele) telefoon aan tafel tijdens het eten. - Je moet altijd luisteren naar wat papa of mama zegt. - Je mag geen ruzie maken. - Na de wc moet je altijd je handen wassen. - Je mag net zo laat naar bed als je zelf wilt.
Uitleg – 5 min. Regels zijn er niet zomaar. Die heb je nodig om goed met elkaar om te gaan. En om dingen (af) te leren. Als je klein bent, wil je je niet zomaar aan allerlei regeltjes van je ouders houden. Maar meestal hebben ze die regels niet bedacht om je dwars te zitten, maar om je iets te leren. Dat teveel snoepen bijvoorbeeld slecht voor je is. Of dat je van te laat naar bed gaan, chagrijnig wordt. Voor grote mensen gelden nog veel meer regels dan voor kinderen. Maar grote mensen kunnen (als het goed is) zelf bepalen of ze zich eraan houden of niet – en de gevolgen ervan begrijpen. Als zij teveel snoepen, worden ze vanzelf ongelukkig op de weegschaal of bij de tandarts. Of als ze te laat naar bed gaan, dan zijn ze zelf chagrijnig of moe de volgende dag. Kortom, er zijn regels nodig zodat je goed met jezelf en met elkaar kan omgaan. Toen het volk Israël in Egypte woonde, waren ze een slavenvolk. Ze mochten zelf geen regels maken, die werden hen opgelegd door de farao. Maar als God hen bevrijdt uit het land en ze de woestijn intrekken, is er ineens geen farao meer en hoeven ze ook niet meer te luisteren naar zijn regels. Dat betekent niet dat de Israëlieten nu ineens maar alles mogen en kunnen. Om als bevrijde mensen te kunnen leven, geeft God richtlijnen mee om goed samen te leven. Dat zijn de 10 woorden waaraan het volk zich mag houden als leidraad voor hun leven. Inventariseer of de kinderen / ouders er een aantal zo uit het hoofd weten.
Verkleedspel – 20 min. Ieder gezin krijgt 1 gebod en beeldt deze met elkaar uit met behulp van verkleedkleren en/of attributen. De andere gezinnen mogen raden om welk gebod het gaat (Zie bijlage hieronder). Zijn er meer of minder dan 10 gezinnen, maak dan 10 samengestelde groepjes.
Afsluiting – 5 min. Lees ter afsluiting met elkaar de Tien Geboden uit een (kinder)bijbel. Een passende versie staat in Woord voor Woord van Karel Eijkman en Bert Bouman. Welke Geboden komen terug in jullie regels thuis? Aan welk(e)gebod(en) of regel(s) zou je je de komende tijd (meer) willen houden? Bedank iedereen voor hun komst. Optioneel Schrijf na afloop alle geboden bij elkaar op ‘stenen tafels’. Deze kun je ergens ophangen in de kerk. Extra leuk is om van elk gebod dat wordt uitgebeeld een foto te maken. Deze kun je later erbij plakken op de stenen tafels.
BIJLAGE 1 De 10 Woorden Deze versie komt uit: Op weg, verhalen uit de Bijbel voor kinderen van Baukje Offringa.
Ik ben de Heer jullie God. Ik heb jullie bevrijd.
Dood niemand.
1
Maak geen beelden om daarvoor te buigen.
6
Blijf trouw aan elkaar.
2
Noem mijn naam niet bij dingen die niet bij mij horen.
7
Steel niet.
3
Vier de rustdag.
8
Vertel geen leugens over een ander.
4
Heb eerbied voor je vader en je moeder.
9
Je moet niet willen hebben wat van een ander is. 5
10
Ontmoeting met ouders Thema: Wat geef jij je kinderen mee? Centrale vraag: Wat heb ik van mijn ouders meegekregen rondom geloven en wat wil ik hiervan doorgeven aan mijn kinderen? Tijdsduur: 1,5 - 2 uur Je kind groeit op, gaat naar school, geleidelijk verandert de gezinssituatie. Dit vraagt ook een hernieuwde bezinning op het thema “geloof”. In deze leeftijd komen kinderen toe aan de grote verhalen uit het Oude en Nieuwe Testament, vandaar dat in deze bijeenkomst kort stilgestaan wordt bij kinderbijbels. Bij geloofsopvoeding gaat het om je eigen overtuigingen/waarden en hoe je deze deelt met je kinderen. Ieder mens is uniek en elke gezinssituatie is anders. Door samen met andere ouders ervaringen uit te wisselen en situaties te bespreken, deel je ervaringen en kun je nieuwe ideeën opdoen. Dit programma biedt daar handvatten voor. Praktische voorbereiding • Lees het materiaal voor deze bijeenkomst goed door • Bepaal welke werkvormen je met jouw groep wilt gaan doen • Zoek de benodigdheden op • Leg voor de bijeenkomst alle benodigdheden klaar Voorbereiding Vraag vooraf aan ouders om een kinderbijbel van thuis en een favoriet voorleesboek mee te nemen. Wanneer ouders nog een eigen kinderbijbel uit hun jeugd hebben, mag deze ook mee. Zoek zelf een Bijbelverhaal uit de kinderbijbel dat jou aanspreekt, zodat dit gelezen kan worden als opening. Benodigdheden Ballonnen Pennen 4 soorten snoepjes Rugzak of rugtas Papier Kleurpotloden Verf Kwasten Eventueel schilderdoek of aquarelpapier Verschillende kinderbijbels (kan ook geleend worden via de bibliotheek) Tips http://www.kinderbijbels.nl/Kinderbijbels_5_tot_8_jaar-p-0_1_4-d--t-2.html www. kinderbijbels.nl Hier vind je objectieve besprekingen van bijna alle Nederlandse kinderbijbels (peuterbijbels, kleuterbijbels, kinderbijbels voor diverse leeftijden, jongerenbijbels), voorbeeldpagina’s voor een indruk van de verhaalstijl en de illustraties, kinderbijbels als luisterboek met luisterfragment, Bijbelverhalen op dvd met beeldfragment.
PROGRAMMA Inloop – 15 minuten Start de bijeenkomst met een (informele) inloop met koffie en thee. De ouders krijgen op deze manier de kans om elkaar te ontmoeten. Welkom en opening – 5 minuten Heet de ouders van harte welkom. Leg uit dat we vandaag ingaan op het thema ‘Wat geef jij je kinderen mee?’ en vertel dat we ingaan op geloven thuis en dat er ruimte is voor het ontmoeten, delen van ervaringen en leren van elkaar. Lees als opening een verhaal uit een kinderbijbel dat jou aanspreekt. Kennismaking - 10 minuten Ik ben… Laat iedereen zichzelf kort voorstellen en vertel iets over je kinderen (namen, leeftijd, hobby van je kind(eren). Tip: Wanneer je zelf begint met het rondje, geef je de ouders de tijd om even na te denken. Daarnaast zet je de sfeer neer. Wat wil je aan je kinderen meegeven? – 10 minuten Als ouders willen we onze kinderen bagage meegeven. Bagage voor onderweg. Laat een rugzak, tas zien waar deze bagage in meegenomen kan worden. Vraag aan de ouders: Wat vind je het allerbelangrijkst om aan je kind door te geven? Dit kunnen meerdere dingen zijn. Laat iedereen voor zichzelf enkele ballonnen opblazen en schrijf op de ballon wat je wilt meegeven aan je kind. We hebben nu ballonnen, de bagage en een rugzak waar de bagage in kan. Alleen is nu de vraag: hoe krijg je deze ballonnen nu in de rugzak van het kind? Probleem: zak is met twee/drie ballonnen vol. Hele groep wil zijn ballonnen kwijt. Hoe? Hard duwen: ballon knapt. Weinig erin: magere bagage. Rugzak vol: veel ballast, weinig ruimte voor de eigen ontdekkingen. Oplossing: ballonnen weer leeg laten lopen en kind zelf de kans geven ze met zijn/haar eigen adem te vullen! Kinderbijbels verkennen - 10 minuten Karel Eykman zegt dat je het beste bij Bijbelverhalen kunt beginnen als je wilt ontdekken wie God is. Leg een aantal kinderbijbels op tafel en laat iedere ouder een kinderbijbel uitkiezen, alleen op de illustraties, dus zonder de tekst te lezen. Deel met elkaar de ervaringen. Pauze – 15 - 20 minuten Zorg er wel voor dat de pauze minstens 15-20 minuten duurt, zodat de ouders tijd hebben om eigen ervaringen uit te wisselen. Eigen ervaringen delen - 15 minuten Maken van viertallen: snoepjes verdelen. Zorg dat je vier soorten snoepjes hebt en dat er per soort snoepje net zoveel zijn als er deelnemers in een groepje moeten komen. Deel de snoepjes vervolgens uit. Als iedereen een snoepje heeft, laat je iedereen diegenen opzoeken die hetzelfde snoepje hebben. Deel de groep in viertallen en bespreek met elkaar de volgende vragen: Welk beeld van God heb je vroeger vanuit de Bijbel meegekregen? Welk verhaal sprong (springt) eruit dat illustratief is voor het persoonlijke godsbeeld uit je jeugd? Hoe is dat beeld nu? Is er iets veranderd in je beeld van God? Of komt het nog steeds overeen met het beeld dat je vanuit je jeugd hebt meegekregen? Past hier een Bijbelgedeelte bij? Welk beeld van God wil je doorgeven aan je kinderen?
Kinderbijbels vergelijken - 20 minuten Laat de ouders nogmaals een kinderbijbel uitkiezen, die past bij de beelden die zij willen meegeven aan hun kinderen. Geef aan dat de kinderbijbel(s) die zij kiezen, invloed kan(kunnen) hebben op het godsbeeld van hun kinderen. Laat de ouders in elke bijbel hetzelfde verhaal lezen, bijvoorbeeld het verhaal over de ark van Noach, het verhaal van de geboorte van Jezus, de parabel van het verloren schaap. Dan kun je het beste de verschillen merken. Stel jezelf de vraag: bij welk verhaal voel ik me het meeste thuis? M.a.w. welk verhaal komt het dichtst bij de manier waarop ik het aan mijn kinderen zou vertellen en welke illustraties spreken mij en mijn kind(eren) het meeste aan? Creatieve verwerking - 30 minuten Veel Bijbelboeken zijn geschreven in de vorm van brieven, liederen en poëzie. Vraag de deelnemers om zélf op een creatieve manier weer te geven wie God voor hen is, wat zij het belangrijkste vinden om hun kind over God en het leven mee te geven. Bijvoorbeeld in een brief, lied of gedicht voor hun kind, of uitgedrukt in een tekening of schilderij. Zorg voor voldoende materialen: papier, pennen, kleurpotloden, verf en kwasten en eventueel schilderdoek of aquarelpapier. Je kunt aan het eind de kunstwerken bekijken en eventueel de geschreven teksten laten voorlezen. Geef de ouders nog even de tijd om in één zin een korte reactie te geven op de avond. Sluit de avond af met gebed van Elly Zuiderveld LIEVE GOD Met mijn handen samen en mijn ogen dicht kom ik met U praten Vader van het licht. Ik wil U bedanken, ook voor deze dag. Wilt U voor mij zorgen dat ik groeien mag? Wilt U mij ook helpen als ik speel of leer, om bij U te blijven heel dicht bij U, Heer? Zegen alle kinderen. Mensen groot en klein. Laat er vrede komen, laat er liefde zijn. Amen.
