Kinderen met ADHD Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen.
Wat is de oorzaak van ADHD? Wat zijn de verschijnselen van ADHD? Hoe wordt de diagnose ADHD gesteld? Behandeling van ADHD Patiënten- en belangenorganisaties Tot slot Belangrijke telefoonnummers
1 1 2 2 5 5 5
ADHD is de afkorting van de Engelse term Attention Deficit Hyperactivity Disorder (aandachtstekort-stoornis met hyperactiviteit). Kinderen met ADHD hebben meer dan gemiddelde aandachts–en concentratiestoornissen. Ze worden de hele dag geprikkeld door wat er om hen heen gebeurt. De drie belangrijkste kenmerken van deze aandoening zijn: aandachtstekort; hyperactiviteit; impulsiviteit. Door bovenstaande gedragskenmerken krijgen kinderen met ADHD vaak problemen op school, in het gezin en in contact met andere kinderen. Veel van deze kinderen hebben leermoeilijkheden, zijn agressief en vijandig of juist angstig. Ze zijn snel afgeleid en hebben moeite om blijvend hun aandacht op een taak te richten. Kinderen met ADHD zijn rusteloos en chaotisch. Opvallend is dat de meeste kinderen met ADHD zich houterig bewegen en moeite hebben met fijne bewegingen, zoals schrijven en knippen.
Wat is de oorzaak van ADHD? De precieze oorzaak van ADHD is niet bekend. Er is altijd sprake van meerdere oorzaken. Uit onderzoek blijkt dat ADHD in bepaalde families vaker voorkomt. Waarschijnlijk spelen daarbij meerdere erfelijke factoren een rol. ADHD wordt vaker gezien bij kinderen die te vroeg geboren zijn of een te laag geboortegewicht hadden. Onderzocht wordt of bepaald voedsel bij kinderen ADHD beïnvloedt. Duidelijk is al wel dat ADHD niet veroorzaakt wordt door suiker, kleurstoffen en conserveringsmiddelen.
Wat zijn de verschijnselen van ADHD? Kenmerkend aan kinderen met ADHD is dat ze hyperactief en impulsief zijn. Door deze kenmerken, hebben kinderen met ADHD vaak de volgende verschijnselen: • ze kunnen moeilijk blijven zitten; • ze zijn snel afgeleid; • ze wiebelen, draaien en friemelen veel; • ze kunnen moeilijk wachten op hun beurt; • ze geven antwoord voordat een vraag is afgemaakt; • ze kunnen moeilijk instructies opvolgen; • ze kunnen moeilijk blijvend de aandacht richten; • ze van de ene activiteit naar de andere hollen; • ze kunnen niet rustig spelen;
• • • • •
ze ze ze ze ze
praten overdreven veel; vallen anderen in de rede; luisteren niet naar wat anderen zeggen; raken dingen kwijt of verliezen vaak dingen; storten zich vaak in gevaarlijke situaties.
Naast deze kenmerken komen bij kinderen met ADHD vaak nog andere problemen voor. De meeste kinderen zijn motorisch wat onhandig, bezeren zich gemakkelijk en vallen snel. Eén op de 3 kinderen met ADHD heeft problemen met leren. Door het drukke gedrag en de vele prikkels die ADHD kinderen moeten verwerken, kunnen veel kinderen ’s avonds moeilijk in slaap komen. Tijdens de slaap kunnen de kinderen onrustig bewegen, vooral met de benen. Sommige kinderen stoppen af en toe met ademhalen tijdens de slaap. Kinderen met ADHD zijn vaker wat angstiger van aard en worden sneller agressief, hebben vaak moeite om gescheiden te worden van hun ouders of andere bekende personen en kunnen niet goed tegen veranderingen. Een deel van de kinderen met ADHD heeft ook tics. Sommige kinderen vinden het moeilijk om contact te maken met andere kinderen. Veel van deze kenmerken komen bij alle kinderen in meer of mindere mate voor. Bij kinderen met ADHD gaat het om een aantal kenmerken die in ernstige mate voorkomen en de ontwikkeling van het kind belemmeren.
Hoe wordt de diagnose ADHD gesteld? Gesprek en lichamelijk onderzoek De diagnose ADHD wordt gesteld aan de hand van het verhaal van de ouders en een lichamelijk onderzoek van het kind. Een lichamelijk en neurologisch onderzoek wordt verricht om eventuele andere oorzaken uit te sluiten. Vragenlijsten De ouders en andere personen die nauw betrokken zijn bij het kind (school, opvang) moeten een vragenlijst invullen over het kind. Er bestaat geen bloedtest of ander onderzoek om de diagnose ADHD te stellen. Kinderpsychiatrisch onderzoek Wanneer er naast ADHD nog andere gedragsproblemen zijn, kan een uitgebreid onderzoek door een (kinder)psychiater nodig zijn. Als er tijdens dit onderzoek afwijkende bevindingen worden gedaan die wijzen op een onderliggende ziekte, kan het nodig zijn hier verder onderzoek naar te doen.
Behandeling van ADHD De behandeling van ADHD bestaat uit 2 peilers die beide even belangrijk zijn: een gedragsmatige aanpak; een behandeling met medicijnen. (terug naar de inhoudsopgave)
Gedragsmatige aanpak Kinderen met ADHD hebben een consequente aanpak nodig. U moet duidelijke regels stellen, zodat uw kind weet wat wel en niet mag. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als hij/zij over de schreef gaat of niet luistert. Een vaste dagindeling en structuur bieden houvast en zekerheid. Het is ook belangrijk het kind zo positief mogelijk te benaderen. Dit vraagt extra inspanning van ouders. Veel ouders vinden het fijn om ondersteuning te krijgen van bijvoorbeeld een orthopedagoog of kinderpsycholoog.
Ook op school is het belangrijk om consequent en duidelijk te zijn. Sommige kinderen kunnen op school extra begeleiding krijgen door middel van een ‘rugzakje’. Een ‘rugzakje’ is een andere naam voor leerlinggebonden financiering en is bedoeld voor kinderen die in het onderwijs extra ondersteuning kunnen gebruiken. Voorwaarde om een ‘rugzakje’ aan te vragen, is dat het kind een indicatie heeft die in principe door de ouders moet worden aangevraagd bij een Commissie voor Indicatiestelling (CvI). In uitzonderlijke gevallen kan de school een indicatie aanvragen. Verder kan de leerkracht op school extra ondersteuning geven aan het kind. Medicijnen De bekendste medicijnen voor ADHD zijn Ritalin®, Concerta® en Strattera®. Ze verbeteren de aandacht en concentratie en in mindere mate verminderen zij de hyperactiviteit. Behandeling met methylfenidaat (Ritalin®/Concerta®) Wat is methylfenidaat? Methylfenidaat werkt stimulerend op de hersenen. Het medicijn heeft bij 70-80% van de kinderen met ADHD een gunstig effect op de concentratie en hyperactiviteit. Hoe vaak moet Ritalin® ingenomen worden? Het medicijn werkt ongeveer 4 uur, zodat het om de 4 uur ingenomen moet worden. Het is belangrijk om het medicijn niet na 16.00 uur in te nemen, aangezien er dan problemen met het inslapen kunnen ontstaan. Het doseringsschema is 3 maal per dag: om 8.00 uur, 12.00 uur en 16.00 uur. Meestal wordt om 16.00 uur een lagere dosis gegeven. Zo wordt het medicijn aan het eind van de dag afgebouwd. Bij sommige kinderen bevalt het beter als de medicijnen tweemaal per dag worden ingenomen (om 8.00 uur en 12.00 uur). Afhankelijk van de klachten kunnen de medicijnen iedere dag of alleen op schooldagen worden gebruikt. Hoe te starten? Er wordt met een lage dosis begonnen die, afhankelijk van het effect en het gewicht van uw kind, iedere week kan worden opgehoogd. De maximale dosis voor uw kind staat op het recept. Eind van iedere week dient u samen met de leerkracht te beoordelen hoe het effect is. Als de medicijnen onvoldoende werken en er geen ernstige bijwerkingen zijn, wordt de dosis verhoogd. Als het medicijn wel naar tevredenheid werkt, wordt de dosis niet verhoogd. Schema voor innemen van de medicatie. Let op: 1 tablet is 10 mg. De meeste kinderen hebben niet de maximale dosis nodig.
Week 1 Bij onvoldoende effect tabletten innemen zoals omschreven bij week 2
Inname om 08:00 uur
Inname om 12:00 uur
Inname om 16:00 uur
½ tablet
½ tablet
½ tablet
2
1 tablet
1 tablet
½ tablet
1½ tablet
1½ tablet
½ tablet
2 tabletten
2 tabletten
1 tablet
Bij onvoldoende effect tabletten innemen zoals omschreven bij week 3
3 Bij onvoldoende effect tabletten innemen zoals omschreven bij week 4
4
Als de medicatie bij een maximale dosering nog geen duidelijk en gunstig resultaat heeft, moet er na overleg met de arts gestopt worden met de inname van de medicijnen. Bij sommige kinderen bij wie methylfenidaat niet werkt, werkt D-amfetamine (dexamfetamine) wel. Als de arts dit als alternatieve medicatie mogelijkheid ziet, zal dit met u worden besproken. Concerta® Dit is hetzelfde medicijn als Ritalin®. Verschil is dat het geneesmiddel in een tablet verwerkt is waar het heel langzaam uit vrijkomt. Hierdoor werkt een tablet twaalf uur. Dit kan een voordeel zijn als de gewone tabletten vaak worden vergeten, de medicijnen bij uw kind korter werken dan de gebruikelijke 4 uur of het vaker innemen van de medicijnen erg lastig is. Bijwerkingen treden door de gelijkmatige afgifte minder vaak op. Concerta® is echter duur en veel ziektekostenverzekeraars vergoeden het niet. Kijk voor meer informatie op: www.concerta.nl Bijwerkingen De belangrijkste bijwerkingen van de medicijnen zijn inslaapproblemen en een verminderde eetlust. De groei en het gewicht worden daarom nauwkeurig gecontroleerd. Als uw kind minder eetlust heeft, kunnen de medicijnen beter na het eten worden ingenomen. Soms treedt hoofdpijn of buikpijn op. Vaak zijn de bijwerkingen tijdelijk en verdwijnen bij langer gebruik. Soms komt het voor dat kinderen somber worden bij het gebruik van methylfenidaat. Dit is een reden om het middel te stoppen. Een enkele keer hebben de medicijnen een averechts effect. De klachten worden sterker in plaats van minder. Behandelingsvrije periodes Het kan zinvol zijn de medicijnen af en toe kortdurend te staken. Dit om na te gaan of uw kind de medicijnen nog steeds nodig heeft. Overleg hierover met uw arts. Controle Omdat de medicijnen voor ADHD voor lange tijd worden voorgeschreven, moet uw kind regelmatig op controle komen. Dan wordt gekeken of de dosering aangepast moet worden of dat er geen ernstige bijwerkingen ontstaan. Stop nooit zomaar met de medicijnen, ook niet als uw kind slecht gaat eten of slapen of bijvoorbeeld klaagt over buikpijn. Overleg altijd eerst met de arts.
(terug naar de inhoudsopgave)
Patiënten- en belangenorganisaties Balans Landelijke vereniging voor ouders van kinderen met ontwikkelingsstoornissen bij leren en/of gedrag. De vereniging behartigt de belangen van mensen met onder andere ADHD en geeft informatie over deze stoornis. De vereniging wil ook het lotgenotencontact tussen ouders van kinderen met ADHD stimuleren. Website: www.balansdigitaal.nl OVAK Vereniging voor ouders van een ADHD-kind, voor lotgenotencontact en informatie over ADHD. Website: www.ovak.nl Impuls Een landelijke patiëntenvereniging voor volwassenen met ADHD. Website: www.impulsdigitaal.nl
Tot slot Als u na het lezen van deze folder nog vragen hebt, kunt u contact opnemen met polikliniek Neurologie.
Belangrijke telefoonnummers St. Elisabeth Ziekenhuis (algemeen): Route 42 Neurocentrum Polikliniek Neurologie (afspraken en informatie):
(013) 539 13 13
(013) 539 80 36
Neurologie, 1.082 04-14 (terug naar de inhoudsopgave)
Copyright© St. Elisabeth Ziekenhuis Tilburg Afdeling Communicatie Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend.
