1
Kerstmis 2015, Beste allen hier tezamen, Kerstmis: ruimte voor een alternatieve droom, zo kondigde ik het thema voor de kerstdienst van dit jaar aan. Dit thema was ontsproten aan de aanslagen in Parijs door moslimterroristen. Aanslagen die schokkend waren en tot angst en verslagenheid leidden. Er volgden nog ander aanslagen Daarnaast was er en is er de enorme stroom vluchtelingen die Europa aandeden en doen, mensen op zoek naar een menswaardig bestaan. Even geen oorlog, geen spanning, geen geweld. Ik herinner me de reactie van een man die uit Afghanistan gevlucht was en die als reactie op de aanslagen in Parijs zei: nou hoopte ik aan geweld en die gigantische onzekerheid te ontkomen, nu komt het ook hier…. Een wereld in beweging. Onze wereld in beweging. Zekerheden, zaken waar je vanuit meende te kunnen gaan raken aan het wankelen. Wat moeten we met al deze veranderingen aan? Wat is onze eigen plek daarin? Hoe verhouden we ons tot wat zich aandient. Kunnen we creativiteit opbrengen, flexibiliteit of verharden we, verruwen we? Kerstmis in deze tijd. 2015. Ik las in de krant dat Oriëntalis hier in Nijmegen weer opleeft. Het bezoekersaantal van het grote religieuze museumpark in de Heilig Landstichting nam jaren af. Maar nu stroomt het weer vol. Voor de tweede keer organiseren enkele dorpsbewoners daar het feest van licht, een areligieus feest en vorig jaar kwamen er 18.00 bezoekers. Er komen kennelijk wel mensen als je iets met religie doet zonder al te religieus of kerkelijk te doen? Blijkbaar is er wel een- ik noem het toch religieuzebehoefte … Evenals de Passion mensen trekt , is dat hier ook het geval. Tijden van ontkerkelijking, behoefte aan theologie light zo wordt het soms genoemd. Welke vorm moeten we kiezen willen we een kerstfeest vieren waar mensen op af komen. En moeten er wel mensen op af komen?
2
Een wereld in beweging. Ik hoorde een ander bericht op de radio. Over kerstmis in Bethlehem dit jaar. De viering wordt dit jaar nog zwaarder bewaakt dan anders…. Ik krijg het er koud van, van zulke berichten. Het feest van vrede op aarde dat dit jaar nog zwaarder bewaakt wordt dan anders… Is er dan helemaal geen vooruitgang te bespeuren na al die eeuwen… Verharding, verruwing. Meer oorlog… Maar dat is toch helemaal niet de bedoeling…? Van dat kerstfeest, …ik zou zeggen integendeel. We lazen net twee teksten. Het aloude kerstevangelie van Lucas en een tekst van de profeet Jesaja. De eerste, een verhalende tekst over de geboorte van Jezus in Nazareth. Verhalend, maar ook vertellend van een wonderlijke verschijning van engelen aan herders in de nacht… Kerstmis heeft altijd te maken met licht in de duisternis. Midden in de winternacht zingen we. Het kerstfeest heeft elementen van andere feesten van rond de tijd van de donkerste dagen van het jaar. Her Germaanse Midwinterfeest. Waar gevierd wordt dat de dagen die eerst kortten nu op het dieptepunt gekomen zijn, de kortste dag, de kortste dagen want het duurt zes dagen geloof ik dat de zon stilstaan. Het wintersolstitium. Waarna de dagen langzaamaan weer langer te worden, we gaan weer op weg naar het licht. Het Germaanse midwinterfeest. Ook is er het feest van de Romeinen het feest van de Sol Invictus, de onoverwinnelijke zon. Het Lucas evangelie gaat over de geboorte van een redder van de wereld een Messias. Evenals Jesaja de komt van een vreugdebode aan kondigt, die komt aangesneld en vrede aankondigt, goed nieuws komt brengen en redding.
3
In beide teksten is er een situatie van overheersing, vreemde overheersers die de dienst uitmaken. Bij Jesaja is het nog sterker dan bij Lucas. Bij Jesaja is er sprake van ballingschap. Het volk is weggevoerd door vreemde overheersers naar een vreemd land. Alles is anders. En hoe houd je dan je eigen identiteit vast? Je eigen godsdienst? Mensen verlangden naar hun eigen land, heimwee was er. In beide verhalen zijn er mensen die niet een normaal huis hebben. Vluchtelingen, ballingen, mensen als Maria en Jozef door de machthebber Quirinius, de controle freak van een supervisor over de Palestijnse vazalstaten. Die met ijzeren hand de zaak regeerde. Door Quirinius worden ze op weg gestuurd om zich te laten registreren. Zwanger of niet, ze moesten gaan en komen zo in Bethlehem, waar een zoon geboren wordt. Jezus. Jezus geboren in een stal, in een voederbak gelegd omdat voor hem geen plaats was in de herberg, klinken de bekende woorden. Geen plaats… geen normaal onderkomen. Het is aan de orde van de dag. Voor zo ongelofelijk velen… En dan, midden in die duisternis…licht, engelen, goed nieuws. Er is een redder geboren. Iemand die er iets aan gaat doen. Ditmaal een heerser die niet uit is op macht. Die niet uit is op heersen. Maar zijn heerschappij is er een van een vredebrenger. Ik ben in uw midden als een die dient. Die zich dienstbaar opstelt aan het algemeen belang. Vrede en gerechtigheid niet voor enkelen maar voor allen. Eer zij God in de hemel en vrede op aarde voor mensen van zijn welbehagen, mensen die zich de verbinding met de Eeuwige, met het grote geheel realiseren. Prachtig hoe de herders reageren. Ze laten zich raken en in beweging zetten. Ze gaan onmiddellijk kijken. En als ze bij het kind zijn en Maria en Jozef, dan geven ze de woorden die ze gehoord hebben door. En Maria blijft erover namijmeren. Ze overweegt de woorden in haar hart…
4
Je laten raken door het goede nieuws en je erdoor in beweging laten zetten… Dat is ook waar Jesaja toe uitnodigt. Ontwaakt Sion, zegt Jesaja. Trek je mooie kleren aan, heilige stad. We hadden een gesprek over deze tekst in de exegesegroep. Jeruzalem zei iemand: er is altijd herrie. De ene groep verwijt de andere dat - ie er niet bij hoort. En in dat geharrewar, : klop het stof van het gehakketak van je af en sta op. Herinner je weer wie je bent. Een gemeenschap die voor vrede staat. Voor gerechtigheid. Dat is je waardigheid. Jullie zijn vreemdelingen geworden in een vreemd land, sta op ik zal God over jullie zijn. Ik laat jullie niet aan je lot over. Ik zal er zijn zegt de Eeuwige, voor jullie, voor jullie mijn mensen allemaal samen. Weg vreemdelingschap. Komt allen tezamen. Wees vriendelijk tegen elkaar. Heet elkaar welkom. Kijk elkaar niet weg. Verwens elkaar niet. Iedereen hoort erbij. Sta voor elkaar in… En kijk niet weg van de vreemdeling in jezelf, want wie kent dat niet dat schrijnende gevoel buitenstaander te zijn, vreemdeling, niet mee te kunnen komen… In het land van aankomst ben jij onbekend in het land van aankomst ben jij onbemind. Maar zolang jij ergens in dit mooie land mag schuilen hoop ik dat jij jouw bestemming vindt, hoop ik dat jij jou geluk hier vindt. Tenslotte: De herders laten zich raken door de boodschap van vrede en ze laten zich erdoor in beweging zetten. Op 22 december werd er een open brief geschreven aan de Nederlandse regering door de broederschapraad van de Algemene Doopsgezinde Sociëteit. Het is een brief waarin het bestuur van de doopsgezinde geloofsgemeenschap in Nederland met stijgende verontrusting het gemak verneemt waarmee bewindslieden uit de Nederlandse regering en anderen woorden als oorlog in de mond nemen en ook het gemak waarmee het bombarderen van ISstellingen als dwingende mogelijkheid wordt voorgesteld. Ik ga hier de hele brief niet citeren. Wel merk ik dat hij me raakt. Het zo gaan staan voor de vrede…. En te laten zien dat het ook anders kan.
5
Ik citeer nog twee zinnen: de doopsgezinde geloofsgemeenschap ziet geweld niet als een middel om conflicten in te gaan, laat staan om conflicten te beëindigen. Welk vredesproces dan ook: politiek, menselijk, godsdienstig, het zal niet met geweld tot stand kunnen komen. Mooi! In onze samenleving moet het mogelijk zijn om vreedzame middelen te gebruiken, die mensen bij elkaar brengen en niet nog verder uit elkaar drijven. Dat is getuigen van een alternatieve droom. Dat is de droom van vrede op aarde concreet maken in deze tijd. Laten we creatief zijn met zijn allen en niet verharden en verruwen. Amen Els de Clercq
