juni e jaargang nummer 2

juni 2014 36e jaargang nummer 2

EEN VROUW HEEFT EEN ANDER HART ICD: DE PSYCHOLOOG BIEDT HULP CORRIE IS HELEMAAL AFHANKELIJK VAN MIJ

HARTSLAG juni 2014 36e jaargang nummer 2 Uitgave van

:

De Hart&Vaatgroep Van en voor mensen met een hart- en/ of vaatziekte

Regio

:

Gelderland, Noord-Limburg en Oost Noord-Brabant

Eindredacteur :

Mevr. Will Peters

Druk

Nolin Uitgevers B.V. Hoogezand-Sappemeer

:

1

INHOUD

5 Een vrouw heeft een ander hart

8 ICD: de psycholoog brengt hulp 19 Corrie is helemaal van mij afhankelijk

2

3

Agenda en Van de redactie

4

Hartcafé

11

Kookgenoten over calorieën

13

Fruit 2 stuks fruit per dag!

15

Activiteiten Gelderland

18

Hartrevalidatie helpt!

21

Eet smakelijk! Wraps met pit

23

Marianne’s column ‘Allemaal angst?’

24

Wedstrijd Schrijf uw vakantieverhaal

25

Overgewicht BMI-punten tellen

27

Een zachte hartkamer

28

Het groene medicijn

30

Medicatietrouw Neemt u ze op tijd in?

32

Colofon en Contact met de regio

AGENDA

ieder eerste dinsdag van de maand

hartcafé Café Goossens Grote Markt 31 Nijmegen

21 juni zaterdag 13.00 – 16.30 uur

Barneveld Sportmarkt wokshops, demonstraties. Raadhuisplein

6 juli zondag 8.45 – 17.00

Good Cause Rally Vliegveld Twente

9 sept.

najaarsbusreis info: Hr. Bosmans 024-3556143 Hr. Winters 024-8443443

VAN DE REDACTIE Beste lezer, Hopelijk zijn we er weer in geslaagd om voor u een boeiende Hartslag te maken. We proberen het steeds leesbaarder te maken, met nog meer afwisselende artikelen. Het wordt nóg beter als u ons laat weten wat beter kan! In dit nummer hebben we het over overgewicht en hoe goed fruit voor je is. We laten aan de hand van een persoonlijk voorbeeld zien wat stress voor invloed heeft op je leven en het belang van een goede begeleiding. Een partner van een hartpatiënte vertelt over wat dat betekent voor zijn eigen leven. En… een mannenhart is wel degelijk anders dan een vrouwenhart…

Een dag voor kinderen met een ernstige ziekte. Ook bedoeld voor kinderen met een aangeboren hartafwijking en hun broertjes en/ of zusjes

Lees hierover en over nog veel meer in dit tweede nummer van HARTSLAG

Voor meer info zie de website van de Hart&Vaatgroep:

Will Peters Jan Jansen Rob Steenhuis

www.hartenvaatgroep.nl

3

4

EEN VROUW HEEFT EEN ANDER HART vrouwen en hartziekten verslag van lezing door prof. dr. Angela Maas, Radboudumc

In de tijd dat ik opgeleid werd tot arts, dacht men dat hart- en vaatziekten alleen bij mannen voorkwamen. Er werden zelfs cursussen gegeven hoe vrouwen hun man na een hartinfarct het beste konden verzorgen. De afgelopen jaren is er steeds meer aandacht gekomen voor harten vaatziekten bij vrouwen. De klachten bij vrouwen zijn vaak anders dan die bij mannen. Zo hebben mannen bij een hartinfarct vaak een beklemmende pijn op de borst met pijn die uitstraalt naar de linkerarm. Vrouwen zijn vaker benauwd, moe, misselijk en duizelig.

zien. Maar er is wel iets aan de hand. Het hart van een vrouw veroudert anders dan dat van een man. Bij een man treedt er eerder een vernauwing op van de grote bloedvaten. Bij een vrouw verstijven de miljoenen kleine vaatjes in het hart. Daardoor krijgt het hart onvoldoende zuurstof. Met de huidige apparatuur in het ziekenhuis zijn die kleine vaatjes niet te zien. Daardoor lijkt het vaak net alsof er niets aan de hand is.

Doodsoorzaak nummer één Tegenwoordig zijn hart- en vaatziekten doodsoorzaak nummer één bij vrouwen. Dat geldt voor vrouwen over de hele wereld. Dat er steeds meer hart- en vaatziekten bij vrouwen voorkomen, komt doordat vrouwen ongezonder zijn gaan leven. Zo bewegen veel vrouwen onvoldoende, hebben ze meer stress, eten ze ongezond en roken ze meer dan vroeger. Door deze

Vooral de kleine vaatjes Ik krijg op mijn spreekuur vaak oudere vrouwen met benauwdheidsklachten. Ze merken bijvoorbeeld dat ze erg vermoeid raken van traplopen of fietsen. Als we het hart van deze vrouwen onderzoeken, is er vaak niets te

5

ongezondere levenswijze krijgen vrouwen op steeds jongere leeftijd een hartinfarct of hersenbloeding.

gekomen, al geldt dit niet voor vrouwen die roken. Door het roken valt het beschermende effect van de hormonen eerder weg. Vrouwen die roken hebben daardoor al op jonge leeftijd een grotere kans op een hartinfarct. Een goede reden dus om met roken te stoppen.

Vrouwen zoeken later hulp Als mannen pijn op de borst hebben, bellen ze meteen de dokter. Vrouwen zoeken de oorzaak van hun klachten eerst bij zichzelf. Ze vragen zich af of ze misschien te druk zijn geweest of ze denken dat de klachten te maken hebben met de overgang. Vrouwen wachten dus langer voordat ze hulp zoeken. Bovendien herkennen hulpverleners de klachten van hart- en vaatziekten niet altijd. Dit alles zorgt ervoor dat vrouwen niet altijd de juiste behandeling krijgen en dat vrouwen met een hartinfarct meestal later in het ziekenhuis arriveren dan mannen.

Neem je klachten serieus Ik wil vrouwen meegeven dat ze hun klachten serieus moeten nemen. Merk je bijvoorbeeld dat je de trap niet meer zo gemakkelijk opkomt of dat je snel moe en benauwd bent? Ga dan naar je huisarts. Als er hart- en vaatziekten in je familie voorkomen, is het raadzaam om jaarlijks je bloeddruk en cholesterol te laten controleren. Een hoge bloeddruk en cholesterol voel je niet, maar veroorzaken wel harten vaatziekten. Als blijkt dat je bloeddruk of cholesterol te hoog is, kan de arts je medicijnen voorschrijven. Zo kan worden voorkomen dat je een hartinfarct of hersenbloeding krijgt. Heb je acute klachten zoals heftige benauwdheid en misselijkheid, ga dan direct naar de huisartsenpost of het ziekenhuis.

Andere verschijnselen Niet alleen de klachten rondom een hartinfarct zijn anders. Er zijn nog meer verschillen tussen vrouwen en mannen. De vrouwelijke hormonen beschermen vrouwen tot aan de overgang tegen hart- en vaatziekten. De meeste vrouwen krijgen dan ook pas hartziekten nadat ze in de overgang zijn

6

Zoek snel hulp

hun bloeddruk en cholesterol goed in de gaten blijven houden.

Bij een hartinfarct is het belangrijk om zo snel mogelijk naar de eerste harthulp in het ziekenhuis te gaan. De aders zijn dan dichtgeslibd, waardoor er te weinig bloed bij het hart komt. In het ziekenhuis wordt de ader met een dotter opengemaakt. Gebeurt dit binnen twee uur, dan kan worden voorkomen dat een deel van het hart afsterft.

Werk aan de winkel Het idee dat hart- en vaatziekten alleen voorkomen bij mannen is gelukkig van de baan. Maar er is nog veel werk te doen. Ik vind het belangrijk dat zowel vrouwen als hulpverleners weten welke signalen wijzen op hart- en vaatziekten bij vrouwen en welke situaties rondom de zwangerschap en de overgang het risico op harten vaatziekten vergroten. Alleen zo kunnen we hart- en vaatziekten bij vrouwen voorkomen en behandelen. Bron:: Leef! nr.79, febr. 2014

Problemen tijdens de zwangerschap Vrouwen die tijdens de zwangerschap een ernstig hoge bloeddruk of suikerziekte hebben, of ziek worden door een zwangerschapsvergiftiging (het HELLP-syndroom) lopen meer risico om al op jonge leeftijd hart- en vaatziekten te krijgen. Zij moeten daarom goed in de gaten worden gehouden. Op dit moment werken we met verschillende artsen aan een richtlijn om ervoor te zorgen dat deze vrouwen regelmatig gecontroleerd worden.

Hoogleraar cardiologie Angela Maas (Radboudumc) zet zich al jaren in voor de herkenning en behandeling van harten vaatziekten bij vrouwen. Ze doet onderzoek en startte als eerste in Nederland een hart- en vaat-spreekuur speciaal voor vrouwen.

Veelvoorkomende klachten bij vrouwen met een hartinfarct: • duizeligheid • gevoel van ademgebrek, benauwdheid • angst/paniek • misselijkheid en braken • pijn in de bovenbuik • pijn tussen de schouderbladen of tussen de oksels

Late overgangsklachten Een andere groep vrouwen die meer kans hebben om hart- en vaatziekten te krijgen, zijn vrouwen die eind vijftig zijn en nog steeds last hebben van heftige overgangsklachten. Ook zij moeten

7

ICD: DE PSYCHOLOOG BIEDT HULP het belang van goede psychologische zorg interview met Madelein Hoogwegt

“Een deel van de patiënten ondervindt (soms levenslang) stress na het plaatsen van een ICD. Het is niet alleen de patiënt, maar ook de partner die hier last van kan hebben. De ICD kan het dagelijks leven van zowel de patiënt als de partner dus flink beïnvloeden” zegt Madelein Hoogwegt.

middel van het geven van een elektrische schok.

Relatie tussen ICD, stress en gezondheid “De mededeling dat een ICD in je lichaam geplaatst wordt, kan verschillende reacties teweeg brengen. Een groot deel van de patiënten is in staat het normale leven snel weer op te pakken. Ongeveer 25% van de patiënten wordt echter ongerust of de ICD wel werkt, raakt angstig voor schokken of is bang dat werk en hobby’s na implantatie niet kunnen worden hervat. Deze psychische klachten kunnen een negatief effect hebben op de lichamelijke gezondheid van de patiënt. Ook bij de partner spelen dit soort zaken. De partner blijkt zelfs meer psychologische klachten te hebben dan de patiënt zelf, wat nadelig kan zijn voor het herstel van de patiënt. Alhoewel angst of somberheid na ICD plaatsing normaal zijn, zijn deze klachten bij een aantal patiënten zodanig belemmerend dat hiervoor extra zorg nodig is. Er is echter nooit

ICD Mensen die een aanval van kamerfibrilleren (in de volksmond ook wel hartstilstand genoemd) overleefd hebben door reanimatie of uitwendige defibrillatie kunnen in aanmerking komen voor een ICD. De kans op herhaling is immers aanwezig. Maar ook mensen met ernstig hartfalen en hartschade na een hartinfarct kunnen een ICD krijgen, net als mensen die ogenschijnlijk niets mankeren maar een genetische afwijking hebben waarbij het hart plotseling kan gaan fibrilleren. De groep van personen met een ICD is dus erg divers. In Nederland zijn ongeveer 35.000 ICD-dragers. De ICD kan therapieën geven in de vorm van pacing, zoals bij een gewone pacemaker, of door

8

Te weinig psychologische ondersteuning

onderzoek gedaan of patiënten ook daadwerkelijk psychologische zorg krijgen voor stressverschijnselen en of het niet behandelen ervan de gezondheid beïnvloedt. Onder andere dat heb ik onderzocht”.

“Laten we vaststellen dat iedere ingreep psychologische klachten kan veroorzaken: angst voor de ingreep of somberheid bij het herstel vlak erna. Uit mijn onderzoek blijkt echter dat 1 jaar na plaatsing ongeveer 25% van de patiënten nog steeds behoorlijke psychologische klachten heeft, en dan met name angst. Dat betekent dat de angst het herstel van deze patiënten in de weg kan staan. Opmerkelijk is dat meer dan de helft van deze patiënten niet behandeld wordt voor deze psychologische klachten. De patiënten die niet behandeld worden hebben ook meer gezondheidsklachten. We vonden bovendien dat degenen die wel behandeld werden tegen angst vonden dat de behandeling niet altijd aansloot bij hun behoefte. Een verklaring hiervoor is dat men meestal door een psychiater met medicatie behandeld werden en niet door een psycholoog.

Groot aantal patiënten en partners onderzocht Madelein legt uit hoe de studie uitgevoerd is. “Om iets zinvols te kunnen zeggen over de groep ICD patiënten als geheel is het van belang dat een groot aantal patiënten onderzocht wordt. We hebben 450 patiënten gevolgd gedurende 1 jaar. Aan iedere patiënt die een ICD geplaatst kreeg, hebben we gevraagd om een vragenboekje in te vullen 1-2 dagen voor plaatsing van de ICD en 10 dagen, 3 maanden, 6 maanden en 12 maanden na plaatsing. De vragen gingen over de psychische en lichamelijke gezondheidstoestand van de patiënt. Op deze manier konden we nagaan of de stress in de loop van de tijd verdween, minder werd of hetzelfde bleef”. Hetzelfde werd gedaan bij de partners van de ICD patiënten.

Psychologische ondersteuning helpt “Wat gaat er met jouw onderzoeksresultaten gebeuren?”. Madelein antwoordt: “Dat 1 op de 4

9

ICD dragers en partners na 1 jaar een dusdanige angst hebben dat het hun leven en gezondheid behoorlijk beïnvloedt is verontrustend, zeker omdat we weten dat goede psychologische behandeling beschikbaar is en bewezen effect heeft. Het is nu zaak dat de kwetsbare patiënten herkend worden, zodat adequate psychologische diagnostiek en behandeling kunnen plaatsvinden. Alle patiënten zouden bijvoorbeeld gedurende het eerste jaar na ICD-plaatsing een 3-tal keren vanuit het ziekenhuis met een vragenlijst benaderd kunnen worden. Het is vrij eenvoudig om dan de patiënten te selecteren die hulp nodig hebben. De klinisch psycholoog kan dan in overleg met de patiënt en eventueel diens partner een behandelplan op maat opstellen dat goed aansluit bij de wensen en behoeften van de patiënt. Zo is de kans groter dat patiënten na ICD plaatsing optimaal herstellen en hun dagelijkse activiteiten zo goed mogelijk weer

Ze is lid van het Nederlands Instituut van Psychologen en secretaris van de landelijke werkgroep Cardiopsychologie.

rapport STRESS EN HART- en VAATZIEKTEN Stress is een belangrijke factor in het leven van mensen met een hart- en/of vaatziekte. Tot nu toe was de relatie tussen stress en harten vaatziekten niet duidelijk. Recent hebben wetenschappers en specialisten zich hierover gebogen met als resultaat dat in het voorjaar van 2014 een wetenschappelijk rapport van de Hartstichting en de Hart &Vaatgroep is verschenen. De resultaten zijn beschreven in het rapport: ‘stress en hart- en vaatziekten’. U vindt dit rapport op:

kunnen oppakken.” ♥ Jan Jansen

www.hartenvaatgroep.nl/ regios/gelderland

Madelein Hoogwegt werkt als psycholoog in het Ikazia Ziekenhuis te Rotterdam. en gaat promoveren aan de Universiteit van Tilburg. Ze heeft onderzoek gedaan naar de relatie tussen ICD plaatsing en lichamelijk, psychologisch en sociaal functioneren van de patiënt en deels ook de partner.

10

KOOKGENOTEN Over calorieën gezonde vaten en slank op de koop toe

Ieder pondje gaat door het mondje

Een mooi lijf hebben van buiten én van binnen is toch waar we naar toe willen?

Hebben we het in Hartslag 1 gehad over smaak, een belangrijk middel om iets lekker te maken, deze keer wil ik het hebben over de calorieën. Want niet alleen ziet iets er héél lekker uit en smaakt het prima, ook hele lekkere dingen hebben ook vaak veel ‘verbrandingswaarde’. Het is een oer-eigenschap om veel vet te eten, want we waren jagers en hadden tot wel 5000 calorieën per dag nodig. Maar ja dat was in de oertijd. En we leven nu in de vrije tijd. Met minder dan de helft kunnen we makkelijk toe, maar dat doen we vaak niet. Dus eten we naar hartenlust suikers en vetten in grote hoeveelheden. Jammer genoeg hebben die heerlijke vetten als slagroom, spekrandjes en roomboter minder goede eigenschappen voor onze vaten. Als we nu eens gaan letten op al die brandstoffen dan slaan we twee vliegen in één klap: je bent goed voor hart- en bloedvaten en je wordt er een stuk slanker van.

Wat zijn calorieën? Een calorie is kortweg een bepaalde hoeveelheid energie. De energie die je binnen moet krijgen om te verbranden moet in evenwicht zijn met de energie die je daadwerkelijk verbruikt. De motor in een auto gebruikt echt niet meer dan nodig is om bijvoorbeeld een bepaalde snelheid aan te houden. En waarom zou je een hele grote benzinetank nodig hebben als je met een steeds zuiniger motor en dus een kleinere benzinetank óók naar Zwitserland kan komen. De industrie ziet dat soort efficiëntie echt wel, want ze verdienen er hun geld aan. Maar wij mensen doen net alsof we nog in de oertijd leven, dus slaan we veel energie in die we vervolgens niet hoeven te gebruiken. Die overtollige ballast is vooral een potentieel gevaar voor onze eigen motor. Die gaat geheid vastlopen of op zijn minst

11

verzuipen.

Misschien wel de belangrijkste calorie-leveranciers zijn de tussendoortjes: veel vet, veel suiker in koekjes, veel suiker in alle mogelijke dranken. Probeer ze te laten staan. Ik wed dat dat al de helft scheelt. Als de weegschaal je blij maakt dan zijn je vaten ook tevreden.

Lekker zonder vet We hebben in Hartslag 1 gewezen op het voortreffelijke boekje ‘Het Keuzedieet’ van het Voedingscentrum. Daarin geven ze inzicht in het omgaan met calorieën door informatie, praktische tips en voorbeelden die u laten zien wat beter koken is. Ik geef alvast wat mee: als u minder vet wilt eten, maar toch met vette voedingsmiddelen werkt zijn hier vier tips:  In moderne antiaanbakpannen met keramische coatings hoef je alleen even licht in te oliën. Het (overtollige) vet uit het vlees zal uitsmelten en het vlees wordt knapperig.  In de Römertopf, bakfolie, braadzak of in aluminiumfolie zal vet ook wegsmelten wat je gewoon opvangt en wegdoet. Doe er vooral wat smakelijk groente en kruiden bij!  U kunt vet vlees ook eerst voorkoken op lage temperatuur tot het vlees gaar is. Hierbij lost het vet min of meer op in het water. Daarna weer in de oven of onder (of op) de grill.  Van het kookwater bouillon maken, extra soepgroente of kruiden erbij en het vet na afkoelen eraf scheppen.

Lekker vet Er is natuurlijk ook goed vet, in ieder geval voor de vaten. Denk aan vloeibare margarine, waarbij je wel moet letten op de hoeveelheid zout die er vaak in zit. Uitstekend zijn vloeibare oliën, olijfzonnebloem, raapolie etc. Je moet even zoeken wat je smaak is. Halvarine light voor op brood smaakt bijna net zoals gewone margarine. Ikzelf maak mijn eigen mayo-met-yoghurt: gezonde olie en minder vet. En ga eens over op vette vissen: zalm, makreel, haring, allemaal goed! We gaan binnenkort eens wat visrecepten delen.

♥Rob Steenhuis Wie heeft er een recept met een verrassende smaak of wilt u uw kookgeheimen met ons delen stuur dan een mailtje naar: [email protected] en wie weet geven we het dan weer door aan alle andere lezers.

12

FRUIT an apple a day ………. over het belang van fruit eten “Zo, ik heb mijn portie fruit voor de komende week weer binnen” Dat zei een vriend van mij eens na het drinken van een aantal fruitdrankjes en sapjes. Maar dan ben je niet goed bezig. Iedere dag een portie. fruit en groente positieve gezondheidseffecten hebben is duidelijk. In dit artikel ga ik dieper in op (de consumptie van) fruit. Wat wordt tot een portie fruit Je neemt toch ook niet al je medicijnen voor de komende week in één keer? Fruit is zeker gezond. Fruit bevat vitamines, mineralen, voedingsvezels en weinig calorieën. De consumptie van groente en fruit vermindert het risico op hart- en vaatziekten en op verschillende kankersoorten. Vooral vitamines en andere antioxidanten die in fruit zitten, zijn belangrijk omdat ze het lichaam beschermen. Wanneer iedereen in Nederland elke dag 200 gram groente en twee porties fruit zou eten, kunnen duizenden sterfgevallen van hart- en vaatziekten worden voorkomen. Daarnaast is het totale leefpatroon

natuurlijk ook belangrijk. Maar dat gerekend? Hoe kan ik meer fruit eten? En nog meer over fruit leest u in dit artikel.

Een vitaminepil is geen fruitvervanger Vitaminen en mineralen zijn stoffen die we dagelijks nodig hebben voor diverse lichaamsfuncties. De belangrijkste vitamines en mineralen die in fruit voorkomen zijn: Vitamine C: Belangrijk voor een goede weerstand en draagt bij aan de wondgenezing, Zit in Aardbeien, (zwarte) bessen, citrusfruit, kiwi’s. Foliumzuur: Voorkomen van bloedarmoede, verlaagt het risico op een ‘open ruggetje’. Zit in aardbeien, kiwi’s, mango, bramen. Kalium: Reguleren van de bloeddruk. Zit in bananen, kiwi’s, gedroogd fruit (dadels, vijgen, abrikozen, rozijnen) Doordat vitaminen en mineralen in kleine hoeveelheden in veel verschillende soorten voedingsmiddelen voorkomen is het erg belangrijk gevarieerd te eten.

13

Het is daarom goed om veel soorten groente en fruit te eten. Het gezonde effect van fruit (en groente) wordt toegekend aan de verschillende soorten stoffen die het bevat. Hiernaast is fruit ook een belangrijke bron van voedingsvezels. Daarom kan een vitaminepil deze effecten niet vervangen!

Wat is een portie fruit? De kans is groot dat u een appel of banaan meeneemt naar het werk en deze graag dagelijks eet. De populairste fruitsoorten zijn namelijk: appels, sinaasappels, bananen en mandarijnen. Daarnaast worden aardbeien, kiwi’s en druiven steeds populairder. De norm ligt op 200 gram fruit per dag. Recente onderzoeken bevelen aan om nog meer fruit (en groente) dagelijks te consumeren. Onlangs las ik een artikel waarin wetenschappers hebben onderzocht welke effecten een ruime groente- en fruitconsumptie hebben op de kans van het ontwikkelen van ziektebeelden. Ruim 65.000 Britse volwassenen zijn ruim 7 jaar gevolgd. Het bleek

dat hoe meer groente en fruit ze aten, hoe kleiner de kans was op kanker, hart- en vaatziekten en overlijden. Een consumptie van 7 porties van 80 gram groente en fruit per dag, gaf een 42% lagere sterftekans! Maar ook de personen die 1-3 porties van 80 gram groente en fruit per dag consumeerden hadden een lagere sterftekans. Ik denk dan ook dat het goed is om allereerst te streven naar de norm van 200 gram fruit per dag.

200 gram vers fruit per dag, maar pas op met sapjes! 1 stuk fruit als een appel, peer of sinaasappel geldt gemiddeld voor 1 portie. Van kleinere fruitsoorten als mandarijnen, kiwi’s of nectarines mag u er zelfs 2 van eten. Naast stukken fruit in vaste vorm mag maximaal één stuk fruit vervangen worden door vruchtensappen die van nature een bepaalde hoeveelheid vitamine C en foliumzuur bevatten. Dit zijn bijvoorbeeld sinaasappelsap, grapefruitsap en ananassap (zonder toegevoegde suikers!). Doordat vruchtensappen geperst en bewerkt

14

 Of wat denkt u van een beschuitje met aardbeien. Kies voor kwark i.p.v. slagroom.  Maak ook eens een lekkere fruitsalade met diverse soorten fruit, bijv.: meloen, banaan, kiwi, ananas en appel. Lekkerder en ook nog is een stuk goedkoper dan een fruitsalade uit de supermarkt.  Neem een handje gedroogd fruit als tussendoortje, bijv. tutti frutti (een mix van diverse soorten gedroogde vruchten) of rozijnen. Ook lekker om te mengen door de yoghurt.

zijn bevatten ze vaak minder voedingsstoffen dan vers fruit. Daarnaast zijn er talloze fruitdrankjes op de markt die beweren gezond te zijn. Maar doordat er vaak veel suiker aan toegevoegd is, draagt een regelmatige consumptie hiervan bij aan het ontwikkelen van overgewicht. De voorkeur gaat daarom uit naar vers fruit. Denkt u ook eens aan rood fruit. In de zomer is dit vers goed te verkrijgen (bijv. bij een boerderij, maar ook in de supermarkten). Als rood fruit niet vers te verkrijgen is kunt u deze ook uit de vriezer halen. In de zomer is het heerlijk hier een koude milkshake van te maken. Tips om meer fruit te eten en hierin te variëren:  Maak een heerlijke milkshake, pureer tot een gladde massa: o 250 gram diepvries fruit, zoals bessen of frambozen o 200 ml magere yoghurt o 1 banaan  Liever niet zo koud? U kunt u natuurlijk verse aardbeien of bessen kopen en in de blender mengen met magere yoghurt.  Mensen denken er niet vaak aan maar een banaan, kiwi of aardbeien op brood is een prima keuze als broodbeleg.

15

Des te meer redenen om meer fruit te eten en hierin te variëren! Wilt u meer tips over recepten met groente en fruit, hoe(lang) je het kan bewaren en nog veel meer weetjes? Kijk op: www.groenteenfruitbureau.nl. De website www.2x2.nl geeft tips om aan de richtlijn te voldoen. Bronnen: www.vitamine-info.nl; het Voedingscentrum; NEVO tabel 2011; VoedingNu ♥ Heleen Landsheer, diëtist

Deelname aan projecten en activiteiten van H&V Gelderland/ Noord-Oost Brabant in de afgelopen jaren

Gelre, Apeldoorn beweegmodule WandelFit verkenning platform org. chron. zieken etc.

St. Jansdal, Harderwijk kookworkshops themabijeenk.: Vrouwenhart WandelFit

Gelre, Zutphen bewegen met Hanzesport samenwerking hartrevalidatie

Rijnstate, Arnhem, Zevenaar lezingen: NVVC Connect, acute hartinfarct kookworkshops Individueel Zorgplan SNCZZ (Netwerk Chron. Zieken Zevenaar)

Gelderse Vallei, Ede Leefstijldag E-health CarVasZ Patienten Informatie Module

Slingeland, Doetinchem lezingen: vaten, Max Taks project ketenzorg patiëntenparticipatie Thema-avond etalagebenen thema-avond spataderen

Rivierenland, Tiel kookworkshops

Koningin Beatrix, Winterswijk kookworkshops project ketenzorg Zorginkoop/ -verlening

Radboudumc, Nijmegen lezingen: boezemfibrilleren, hartziekten bij vrouwen voorlichting hartrevalidatie UCCZ

Canisius-Wilhelmina, Nijmegen lezingen: hartfalen, vaten voorlichting hartrevalidatie CWZ

hartcafé, Nijmegen voorlichtingsdag HAN, Arnhem, Nijmegen periodieke lezingen SNCZZ, Zevenaar deelname info café, Zevenaar lid Zorgbelang Gelderland: deelname cursussen en projecten (Ketenzorg, Wandelfit)

Pantein, Boxmeer (Beugen) bijdrage themamiddag ‘het ziekenhuis in…’ bijdrage themamiddag hartrevalidatie 10 j.

16

17

www.hartenvaatgroep.nl/behandeling/hartrevalidatie 18

EEN PERSOONLIJK VERHAAL Mijn vrouw is helemaal van mij afhankelijk Interview met Frans van Willigenburg

Corrie heeft een erfelijke hartziekte “Als je trouwt dan zorg je heel je leven lang voor elkaar in voor- en tegenspoed. Ik ben blij dat we nog steeds zelfstandig kunnen wonen en dat ik lichamelijk gezond ben. Mijn vrouw is helemaal afhankelijk van mij door haar aangeboren hartafwijking. Ik doe boodschappen, houd het huis schoon en rijd met haar overal naar toe. Ik laat haar nooit alleen. Ik ben full time mantelzorger” zegt Frans. Corrie heeft een aangeboren hartafwijking. Cardiomyopathie. Een deel van de hartspier is verdikt waardoor de hartholte kleiner is. Per keer pompt het hart minder bloed.

Altijd al een beetje blauwe lippen Je zou niet zeggen dat Frans al 84 jaar is. “De meeste mensen schatten

mij zo rond de zeventig” zegt Frans. Frans zet een lekkere kop koffie en we komen op het onderwerp hoe de aandoening bij Corrie zich heeft ontwikkeld. “Mijn vrouw had eigenlijk geen idee dat haar iets mankeerde. Ze was wel eens wat moe. Ook viel op dat ze wel eens wat blauwe lippen had. Maar klagen deed ze niet. En als je wat ouder wordt dan is het niet abnormaal dat je wel eens wat vaker moe bent, nietwaar? Tot een jaar of acht geleden. We hadden wat gefietst en toen we thuis kwamen, werd Corrie niet goed. We hebben haar meteen naar het ziekenhuis gebracht. Daar werd geconstateerd dat haar hartfunctie nog maar 15% was. Ze kreeg ook een ICD. Verdere onderzoeken brachten de erfelijke hartaandoening aan het licht. Ook onze twee dochters hebben het en ook een kleinkind”.

19

Ons leven is totaal veranderd “Je weet nooit wanneer de ICD afgaat. Weliswaar gaat er ook een signaal direct naar het ziekenhuis maar ik kan Corrie niet alleen laten. Ze is ook vaak duizelig. In huis ben ik ook altijd bij haar. Stil zitten kan ik niet, ik ben nu bezig om het zestiende tafelkleed te borduren. Corrie gaat tweemaal per week met het buurtbusje naar haar zus, hier een paar straten verder op. Dat zijn mijn vrije morgens. Je ziet dat mijn leven totaal veranderd is, maar voor Corrie doe ik het graag” verteld Frans.

Bureaucratie en onbegrip In huis zijn talrijke aanpassingen zoals een traplift. “Laatst was het

douchestoeltje kapot. Bij de woningbouwvereniging hadden ze alleen maar krukjes. Ze begrijpen daar niet dat iemand van tachtig daar niet stabiel op zit. Heb ik zelf maar een ander gekocht”. Frans maakt zich echt zorgen. “Ik hoop dat ik mijn vrouw overleef. Stel je voor dat ik eerder overlijd en dat mijn vrouw, ergens, ver van haar kinderen, in een verpleegtehuis geplaatst wordt. Dat kan toch niet?”

♥ Jan Jansen Frans (84) woont samen met zijn vrouw Corrie (80) in een mooi Betuws dorpje. Ze zijn al meer dan zestig jaar met elkaar getrouwd en hebben drie kinderen die allemaal in de buurt wonen. Frans was kok/banketbakker.

Stressmanagement-training patiënten/partner in Nijmegen in September 2014 De Hart&Vaatgroep verzorgt stressmanagements-trainingen voor patiënten en hun partners. Deze zijn bedoeld voor mensen met een harten/of vaataandoening die lange tijd last houden van onzekerheid en angst. De training is gebaseerd op de methode van mindfulness en leert minder te piekeren, te ontspannen en meer te kijken naar de toekomst. De groepen bestaan uit 10 - 12 mensen. De training die bestaat uit vijf bijeenkomsten van drie uur uitgesmeerd over 6 weken. Tot nog toe is de training op maandagmiddagen gegeven. www.hartenvaatgroep.nl/stress

Aanmelden: [email protected] T: 088 - 1111 600 o.v.v. “Stressmanagement-training Nijmegen”.

20

EET SMAKELIJK! Wraps met rundvlees en een beetje pit een verrukkelijk zomers hoofdgerecht wat minder geschikt voor mensen die natriumarm eten!

2.

Ingrediënten (4 personen)                  

300 g biefstuk (of runderreepjes) 1 ui 1 teentje knoflook 125 g taugé 1 courgette 1 paprika 1 Chinese kool of 400 gram Chinese roerbakgroente 1 rode peper of 1 tl sambal Gemberpoeder Sojasaus Gembersiroop Maïzena Peper Zonnebloemolie Vloeibare boter 8 meergranen wraps Magere kwark, naar wens Chilisaus, naar wens

3.

4. 5.

6. 7.

8.

Bereidingswijze 1.

Pel en snijd de ui in halve ringen. Pel en snijd de knoflook fijn. Halveer de paprika in de lengte, verwijder de zaadlijsten en snijd de paprika in blokjes.

9.

21

Was de courgette en snijd in blokjes. Snijd de Chinese kool in de lengte in vieren. Verwijder de kern en snijd de Chinese kool in reepjes. Verhit 1 el zonnebloemolie + een beetje boter in de wok of hapjespan en wok de biefstuk circa 5 minuten. Kruid de biefstuk met peper. Haal de biefstuk uit de pan en laat rusten in aluminiumfolie. Verhit 1 el zonnebloemolie in de wok en fruit hierin de ui en knoflook aan. Halveer de pepers in de lengte, verwijder de zaadlijsten en snijd de pepers in kleine reepjes en bak mee met de ui (of gebruik 1 tl sambal). Voeg de paprika en courgette toe en wok circa 5 minuten. Voeg vervolgens de Chinese kool/roerbakmix toe en wok nog 5 minuten. Voeg 1 el gemberpoeder en biefstuk toe en roer door elkaar. Voeg vervolgens de taugé toe en laat dit nog een minuutje meewokken Maak ondertussen een sausje met 3 el sojasaus, 1 el gembersiroop en 1 tl maïzena en voeg dit toe. Bak de wraps aan beide kanten in een pan (zonder olie), op

middelhoog vuur, een minuutje totdat deze een beetje bruin worden 10. Schep de groenten op de wrap en schep er een lepel kwark op. Rol de wraps op en schenk er een beetje chilisaus over (naar wens).

Tips 

Voedingswaarde (per persoon= 2 wraps)  Energie (kcal) : 525  Eiwit (g): 35  Koolhydraten (g): 58  Vet (g): 15; waarvan verzadigd (g): 2,5  Voedingsvezel (g): 7  Natrium (mg): 925





Crème fraîche wordt vaak gebruikt om te serveren bij wraps. Dit bevat veel verzadigd vet en is daarmee een caloriebom. De kwark is mager, en bevat daarmee geen verkeerd vet en veel minder energie. De smaak is romig en compenseert goed het pittige van de sambal. Gebruik bij voorkeur een rode peper i.p.v. sambal, sambal bevat namelijk veel zout (natrium). Mocht u het te pittig vinden, kan ook een halve rode peper gebruikt worden. In plaats van zonnebloemolie kan ook olijfolie gebruikt worden.

♥ Heleen Landsheer, diëtist

22

M A R I A N N E

ALLEMAAL ANGST? Van Koningsdag kun je aardig moe worden, heb ik gemerkt. De avond ervoor heb ik een swingfeestje en we gaan uiteindelijk swingend Koningsdag in. Over beweging gesproken, wauw, dat is een leuke manier om calorieën te verbranden! En dan de volgende ochtend weer hardlooptraining geven. Twee flessen Oranjebitter in mijn fietstas en op naar mijn cluppie. Eerst lekker met ze trainen, rustig aan, de trainster is moe en daarna aan de borrel. Oké, oké, het is een beetje vroeg, 11 uur in de ochtend aan de drank. Maar we hebben dikke pret. Met zijn allen vals het Wilhelmus zingen, gelukkig is onze locatie een beetje afgelegen... En zo wil ik leven. Lekker genieten, of nee, dat mag je tegenwoordig ook al niet meer zeggen. Want iedereen ‘moet’ tegenwoordig ‘genieten’ en daar worden sommige mensen dan weer moe van. En daar word ik weer moe van... Ik las van de week over angst voor herhaling. Je krijgt bijvoorbeeld, zoals ik, een TIA, knapt weer op, alles is oké, maar ondertussen is er af en toe toch die angst dat het weer gebeurt. Bij dieren werkt het niet zo, volgens het artikel. Als voorbeeld noemde de schrijfster een konijntje, dat achtervolgd wordt en zich verstopt achter een boom. Zijn belager loopt door, konijntje denkt: hè hè, die is weg en huppelt vrolijk verder. Konijntje wordt ‘s nachts niet badend in het zweet wakker van angst voor herhaling. Ik persoonlijk denk dat konijntje goed geluisterd heeft naar dat liedje van Robert Long, Het is allemaal angst. Want, zoals Robert Long zo mooi zingt ‘Als er ooit iets gebeurt, nou dan moet het zo wezen’. Dus, niemand kan mij garanderen, dat ik nooit meer een TIA krijg, maar ik ga daar mooi niet bij stilstaan. Nou ja, stiekem soms toch wel, maar ik probeer echt heel erg dat af te leren. Gewoon doorgaan en er het beste van hopen. Wat wel is veranderd; ik ben sinds die TIA nog bewuster met eten bezig. Probeer de foute ‘E-nummers’ te vermijden, wat op zich al een dagtaak is. Dus ik probeer al die schadelijke stoffen zoveel mogelijk te vermijden, maar maak een uitzondering: dat lekkere stukje chocolade laat ik echt niet liggen. Want als ik dat wel doe, krijg ik stress, omdat ik geen chocolade mag eten en dat is veel ongezonder, toch? Ik wens jullie alvast een hele mooie zomer toe. En voor de geluksvogels die op vakantie gaan: lekker genieten hè! ♥ Marianne Verrijt

23

24

OVERGEWICHT Het ontstaan van hart- en vaatziekten door overgewicht verslag van lezing van prof. dr. Frank Visseren

“Overgewicht leidt tot suikerziekte, hoge bloeddruk, hoog cholesterol, trombose en ontstekingen. Een stijging van 5 BMI punten gaat gepaard met een 30% hogere kans op overlijden aan een hart- of vaatziekte” zegt Frank Visseren. Het basale probleem bij overgewicht is dat we meer energie binnen krijgen dan dat we verbruiken m.a.w. we eten te veel en bewegen te weinig. Onze voorouders moesten jagen om vlees te hebben nu komt het eten in wagonladingen op ons af. De verleiding is niet te weerstaan om veel te eten zonder er rekening mee te houden dat al die calorieën niet verbruikt worden. De gevolgen zijn desastreus!

Atherosclerose begint bij je dertigste ‘We worden allemaal geboren met zo ongeveer 19 miljard vetcellen. Vetcellen hebben de eigenschap groter en kleiner te kunnen worden.

Als er meer vet binnenkomt dan verbruikt wordt dan zwellen de vetcellen op. Opgezwollen vetcellen gaan allerlei ongunstige signaalstoffen uitscheiden. Daarnaast gaan ontstekingscellen tussen de vetcellen zitten als die groter worden. Daar merkt men in eerste instantie niets van. Het is een geleidelijk proces. Een beetje

vergelijkbaar met het verstopt raken van de afvoerpijp van de wasbak. Plotseling loopt het water niet meer weg. Hier: plotseling een afgesloten kransslagader en een hartinfarct of nog erger, een hartstilstand.’ Dit proces begint ongeveer rond de dertig. Cholesterol en ontstekingscellen nestelen in de vaten en er vormen zich verdikkingen die op den duur fataal kunnen zijn. Parallel daaraan vaak een verhoging van de bloeddruk,

25

ontwikkeling van diabetes en meer stollingsfactoren zodat het risico op trombose toeneemt.

Oplossing: Minder eten, meer bewegen ‘Het heeft geen zin om vetcellen weg te laten zuigen op buik, heupen en op andere delen van het lichaam. Het gaat om de vetcellen die zich in de buik bevinden en vooral rondom de lever. Om deze vetcellen te doen slinken is het van belang meer energie te verbruiken dan er binnenkomt. Dus minder eten en meer bewegen en dit levenslang! Bewegen betekent: minimaal 30 min per dag een matig tot intensieve fysieke inspanning en dat 5x per week’.

Loopt u risico? Simpel testje ‘Uit onderzoeken blijkt dat een BMI 2 (gewicht : lengte ) van 25-26 optimaal is. Lager en hoger leveren risico’s voor hart- en vaaraandoeningen. Bij een verhoging van 5 BMI punten is er een verhoogd risico van 30%’!

wordt het ’metaboolsyndroom’ genoemd, een aandoening van energieverbruik en opslag. De vraag is natuurlijk: heeft u het ‘metabool syndroom’? De diagnose ‘metabool syndroom’ wordt gesteld als minstens 3 van de volgende 5 elementen aanwezig zijn: Bloeddruk < 130/85 mmHg Triglyceriden <1,7mmol/l HDL man >1.0 mmol/l HDL vrouw >1.3mmol/l Taille man < 102 cm Taille vrouw <88 cm Glucose < 5.6 mmol/l Hoe kom ik er van af? ‘Maatregelen ter voorkoming en behandeling van het metabool syndroom zijn onder andere, een regelmatig dag- en nachtritme aanhouden; voldoende beweging (2,5 uur per week o.a. wandelen, tuinieren, sporten, fitness), regelmatig, voldoende en gezond eten, geen tussendoortjes weinig snoepen en alcohol met mate nuttigen. Eventueel behandeling met bloeddrukverlagers, bloedsuikerverlagers en

Metabool syndroom

cholesterolverlagers’.

Het gevolg van overgewicht is een verhoogd risico op atherosclerose en trombose door een stapeling van risicofactoren als diabetes, hoog cholesterol en hoge bloeddruk. Het syndroom dat hiermee samenhangt,

Prof. dr. Frank Visseren is hoogleraar Vasculaire Geneeskunde aan de faculteit Geneeskunde van de Universiteit Utrecht. De lezing werd gegeven tijdens de Universiteitsdag 2014 (29 maart 2014)

26

♥ Jan Jansen

EEN ZACHTE HARTKAMER waar een ingenieur de cardioloog helpen kan korte bewerking artikel uit: NRC 28 februari 2014

De Delftse ingenieur Johannes Overvelde is gespecialiseerd in ‘zachte robots’. Daarbij onderzoekt hij hoe zachte materialen speciale eigenschappen kunnen krijgen om bijvoorbeeld zacht spierweefsel te kunnen vervangen. Zacht spierweefsel is zeer flexibel, je kan er complexe bewegingen mee maken.

Toekomst Er wordt gestreefd naar een optimale vorm van de kamer en een autonoom pompsysteem. Overvelde denkt dat er bijvoorbeeld in de wereld van de revalidatie nog veel meer toepassingen kunnen worden gevonden. Bijvoorbeeld handfuncties die kunnen worden hersteld.

Hartpomp Het hart is een pomp. Maar die pomp werkt niet als een fietspomp, maar maakt een ‘twist’ bij het pompen te vergelijken met het uitwringen van een handdoek.

Een kunstkamer Overvelde heeft een soort kokosnootvormige hartkamer ontworpen gemaakt van een rubberachtig materiaal waarin flexibele buisjes zijn aangebracht. Die buisjes zijn a.h.w. de spieren. Door er lucht doorheen te blazen kan je elk buisje apart in- of uitschakelen.

Johannes Overvelde (27) studeerde werktuigbouwkunde aan de TU Delft en doet promotie-onderzoek aan Harvard.

27

HET GROENE MEDICIJN verbinden van natuur met gezondheid bewegen is goed, groen bewegen is beter…..

Zelfzorg, eigen verantwoordelijkheid en een gezonde leefstijl worden steeds belangrijker. De natuur werkt stress- en aandacht herstellend en nodigt bovendien uit tot bewegen. Steeds meer zorgprofessionals en coaches benutten de natuur, er is ook een Beroepsvereniging Groene Zorg. Gemeenten spannen zich in voor het wonen en leven in een gezonde wijk en omgeving. Voldoende (contact met) groen is daarbinnen een belangrijk speerpunt.

Natuur Grote natuurgebieden geven het gevoel er echt even helemaal tussenuit te zijn. Stadsparken en tuinen en kleine natuurgebieden die grenzen aan woonwijken zijn ideaal om dagelijks in contact te komen met groen. Hoe kun je als natuurorganisatie of natuur beherende gemeente de maatschappelijke meerwaarde van kleine en grote natuur concreet maken? In de praktijk blijkt dat wanneer je inspeelt op de behoeften van

specifieke doelgroepen en betrokken zorgverleners dat dan de verbinding tussen natuur en gezondheid tastbaar wordt. Dat kan soms al met kleine aanpassingen. Bijvoorbeeld door korte wandelroutes via de juiste kanalen onder de aandacht te brengen of door opbergruimte te bieden voor de oefenmaterialen die gebruikt worden tijdens een beweegprogramma in het bos.

Wandelcoaching In Nederland zijn er steeds meer coaches die ervoor kiezen om wandelen te integreren in hun therapeutische praktijk. Naar schatting zijn er tussen de 200-300 professionele wandelcoaches actief in Nederland Je brengt je cliënt letterlijk en figuurlijk in beweging, dit maakt het eenvoudiger om ook innerlijk in beweging te komen. Het wandelen in de natuur roept een ontspanningsreactie op die wordt veroorzaakt door het effect van Biophilia. De mens heeft een aangeboren aansluiting met andere

28

levende wezens, dieren en planten. Wij willen van nature een vitale relatie met andere organismen en in het bijzonder, de natuurlijke wereld. Biologen hebben dit gegeven vertaald naar een nieuwe naam: Biophilia. “In de buitenlucht zijn, maakt dat het lichaam de neurotransmitter serotonine aanmaakt, dat een energiek gevoel geeft. Bovendien komt daar, als je gedurende enige tijd actief bezig bent met lopen bijvoorbeeld, ook nog het ‘happy’ hormoon endorfine bij, dat een prettig, tevreden gevoel geeft”.

Wandelen met de huisarts Huisarts Frank Greeven uit Oldenzaal wandelt twee keer per week met gemiddeld dertig patiënten uit zijn praktijk. Greeven kwam op het idee om met patiënten te gaan wandelen na het zien van een Amerikaans filmpje op Youtube. Daarin is te zien dat een half uur lopen per dag heel veel ernstige aandoeningen kan voorkomen. Greeven gaat sinds oktober 2013 twee keer per week een half uur lopen. Als nog meer mensen mee willen wandelen, gaat hij dagelijks op pad. Een inspirerend filmpje is opgenomen op de website van RTVOost. Ook huisarts Dianne Jaspers in Barneveld stimuleert patiënten actief

meer te gaan wandelen. Een groep van 20-25 patiënten wandelt gedurende 3 maanden 2 keer per week met de huisarts en twee collega’s vanaf het medisch centrum. De bedoeling is dat patiënten daarna (individueel of in groepsverband) zelfstandig doorgaan. Inmiddels is de 2e reeks wandelingen gestart. Uit de 1e reeks is een zelfstandig wandelgroepje ontstaan. Een deel van de wandelaars uit groep 1, wandelt ook in reeks 2 met de huisarts mee. De wandelingen gaan gepaard met begeleiding door een podoloog, diëtist en leefstijladviseur. De kosten worden door de maatschap gedragen. Op verzoek van deelnemers wordt er nu ook vaker in het bos gewandeld. Initiatiefnemers: o.a. huisarts Frank Greeven en huisarts Dianne Jaspers Voor meer informatie: www.hetgroenemedicijn.nl/voorbeelden/ wandelen-met-de-huisarts/

Beweegzoeker Voor beweegactiviteiten onder ervaren toezicht bij u in de buurt, zie: www.beweegzoeker.nl

29

MEDICATIETROUW neem je medicijnen op tijd in Bron: Icare Plus, najaar 2013.

Neemt u altijd keurig uw medicijnen in, op tijd en in de juiste dosering? Dat veel mensen daar moeite mee hebben blijkt wel uit de cijfers: maar liefst 40 tot 70 procent van de mensen die (chronisch) medicijnen gebruiken, houdt zich niet aan de juiste hoeveelheid of stopt zonder overleg.

1 Wat zijn de oorzaken? Het is vaak moeilijk om een behandeling vol te houden. Dat kan verschillende redenen hebben. Het is namelijk niet altijd duidelijk wat een behandeling doet. Het kan ook zijn dat het effect van een behandeling niet meteen merkbaar is. Of dat er vervelende bijwerkingen zijn. Het gebeurt ook dat medicijnen alleen worden ingenomen als er (acute) klachten zijn. Soms is het moeilijk te combineren met werk of de dagelijkse routine. Of het wordt simpelweg vergeten.

2 Wat zijn de gevolgen? Dat verschilt per persoon. Medicatie is maatwerk. Maar in het algemeen neemt de effectiviteit af als het

medicijngebruik wordt beëindigd of onderbroken. Klachten worden minder goed behandeld en kunnen terugkeren, of langer duren dan nodig. Ook kan verkeerd antibioticagebruik op lange termijn het risico op antibiotica-resistentie vergroten. Soms kunnen de gevolgen groter zijn: bij chronische ziekten kan medicatie-ontrouw uiteindelijk leiden tot ernstige gezondheidsschade.

3 Wat kunt u zelf doen? U kunt voordat u aan een behandeling begint aan uw behandelend arts vragen wat het effect en de eventuele bijwerkingen zijn van uw medicijnen. Geef aan wat u verwacht en wat het innemen van de medicatie betekent voor uw dagelijks leven. Denk ook aan medicijnen op het werk. Kijk verder dan de eerste pillenstrip: hoe denkt u over de therapie op de lange termijn? Welke hulpmiddelen zijn geschikt voor u? En vraag hulp als u er niet uitkomt. Zorgverleners hebben veel ervaring met medicijngebruik en helpen u graag verder.

30

4 Waar kunt u terecht met vragen? Natuurlijk bij uw eigen dokter. Uw apotheker heeft eveneens inzicht in uw totale medicatiegebruik, ook als u bij meerdere specialisten onder behandeling bent. Hij kan u uitleggen hoe een geneesmiddel werkt, wat de bijwerkingen zijn en wat het effect is op eventuele andere medicijnen die u gebruikt. Hij kan ook alternatieven aandragen. Soms bieden combinatiepillen of een eenvoudiger doseringsschema uitkomst. De apotheker koppelt eventuele wijzigingen altijd terug naar uw behandelend arts. Ook de zorgmedewerkers van uw thuiszorg instelling begeleiden u zo nodig thuis bij het innemen van de medicatie. Zij signaleren eventuele problemen en onderhouden nauw contact met huisarts en apotheek.

Dagelijkse routine Apotheker Harm Geers, Bennekom: ‘Vergeten is menselijk. U verhoogt uw medicatietrouw als u uw medicijngebruik inbouwt in uw dagelijkse routine. Koppel het moment van inname aan een specifieke handeling waarvan u zeker weet dat die elke dag terugkomt. Begint u de dag met een kopje koffie? Leg uw medicijnen naast het koffiezetapparaat of in de koelkast als ze

gekoeld bewaard moeten worden. Kies een logische plek, buiten het bereik van kinderen. Voor de zekerheid kunt u het alarm van uw mobieltje instellen als medicatiewekker.

Slimme pillendozen Er zijn slimme pillendozen op de markt waarin u uw medicijnen per datum en innamemoment kunt indelen. Sommigen sturen zelf automatisch een sms als een vakje niet op tijd wordt opengemaakt. Vraag ernaar bij uw apotheker. De medicijnmelder, een pillendoos met vijf compartimenten met elk een eigen alarm zorgt ervoor dat u uw medicatie niet vergeet. Het programma wordt dagelijks herhaald tot een nieuw tijdstip wordt ingesteld.

Apps Er zijn meerdere apps die uw medicatiegebruik kunnen ondersteunen. MedAlert (gratis voor iPhone en Android) maakt bijvoorbeeld een schema van smsalerts op basis van uw medicatie, dosering en innamemoment en houdt de medicijnvoorraad bij. MemoMedic (iPhone: € 2,69 en Android: gratis) fungeert als medicatiewekker en regelt, onderhoudt, bestelt en registreert uw (herhaal)medicatie.

♥ Koos van Staveren

31

COLOFON

CONTACT MET DE REGIO

Het kwartaalblad HARTSLAG is een uitgave van Hart&Vaatgroep regio Gelderland, Noord Limburg en Oost-Brabant Postbus 6501 6503 GA Nijmegen 024-356 77 28 [email protected] Redactie: Will Peters, Jan Jansen, Rob Steenhuis Redactieadres: Hatertseweg 705 6535 ZR Nijmegen 024-323 69 84 [email protected]



Voorzitter: vacature



Vicevoorzitter: Hr. Jan v Heusden



Secretaris: Mw. Leonie Eppenga [email protected] 0317 357 109



Penningmeester: Hr. Math Jacobs



Patiëntenbegeleiding: Hr. Koos van Staveren 0318 620 766

 o

De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties en artikelen met bronvermelding. Overname van artikelen is slechts toegestaan na toestemming van de redactie.

o

Rekeningnummer: NL19 ABNA 0624 743 268 t.n.v. Hart&Vaatgroep Gelderland

32

Activiteitencommissie: Hr. Theo Bosmans [email protected] 024-3556143 Hr. Ger Winters en Mw. Riet Winters [email protected] 024-844344

__________________________________________________ Dit is een uitgave van De Hart&Vaatgroep regio Gelderland, Noord Limburg en Oost Brabant. Deze regio is onderdeel van de Hart&Vaatgroep gevestigd in Den Haag. De Hart&Vaatgroep is de patiëntenorganisatie van en voor mensen met een hart- of vaatziekte. Er wordt zowel landelijk als op regionaal niveau gewerkt aan informatievoorziening, lotgenotencontact, leefstijlbegeleiding en collectieve belangenbehartiging . De Hart&Vaatgroep is opgezet voor en door mensen die zelf een hart- of vaataandoening hebben of hun naasten. Lid worden van De Hart&Vaatgroep: Door uw steun kunnen wij ons inzetten voor hart- en vaatpatiënten. Kijk voor meer informatie over De Hart&Vaatgroep, het lidmaatschap (€ 20,-) of het donateurschap op onze website www.hartenvaatgroep.nl of bel met het secretariaat in Den Haag 088-11 11 600. ________________________________________________ Retouradres: De Hart&Vaatgroep regio Gelderland Postbus 6501 6501 GA Nijmegen