Je gaat het pas zien, als je het door hebt

Je gaat het pas zien, als je het door hebt.

Meditatie ds. Gerard Rinsma zondag 25 oktober 2015 (21 ste na trinitatis) Profetenlezing Jesaja 59: 9-19 Evangelielezing: Marcus 10:46-52

OVERWEGING Gemeente van onze heer Jezus Christus, lieve mensen Je gaat het pas zien, als je het door hebt. Dat is een van de beroemde uitspraken van Johan Cruijff, afgelopen week nog in het nieuws, omdat hij ernstig ziek is. Ik moest aan die uitspraak denken bij het lezen van het verhaal over de blinde Bartimeüs. Je gaat het pas zien, als je het door hebt; dat betekent zoveel als: wanneer je het nog niet door hebt, ben je eigenlijk zo goed als blind. Je zult maar zo heten en trainer van Ajax zijn.  Maar wat is blind? Wat betekent dat als je niets kunt zien en dat al vanaf de geboorte af? Het betekent dat je aangewezen op de andere zintuigen: ruiken, proeven, tasten en horen natuurlijk. Dat betekent dat je aangewezen bent op geluiden en vooral ook stemmen. Je gaat heel scherp horen en geluiden onderscheiden. Niet zozeer wat mensen zeggen, maar hoe ze het zeggen. En je wordt niet afgeleid door wat je ogen zien. Natuurlijk is het een enorme handicap, zeker in onze samenleving, waar zoveel op het zien is gericht: televisie, internet, smartphones. Een krant lezen is er niet bij; het Journaal klinkt als een radio; en als je weet dat we 10 keer sneller kunnen lezen dan luisteren, dan betekent dat ook dat je de informatie veel langzamer tot je kunt nemen. Alles, wandelen lopen, gaat veel langzamer en moet veel voorzichtiger: met een stok moet je als het ware je voelsprieten uitsteken. En ben je aangewezen mensen, die een helpende hand willen bieden of op je hond, die je geleidt. Dankzij onze voorzieningen kun je als blinde nog meekomen, maar in de oudheid betekende blind zijn dat je tot de bedelstaf veroordeeld was; dat je alleen nog in leven kon blijven door letterlijk je hand op te houden en te vragen om een aalmoes.1 1

Den Heijer, Schelling; Symbolen in de Bijbel, pg. 56 In de bijbel kunnen we lezen dat blindheid een veel voorkomende ziekte is in die tijd. Andere bronnen bevestigen dat. Dat is niet verwonderlijk in een klimaat van stof, felle zon. vliegen en geringe hygiëne. De ogen zijn in zo’n klimaat zeer kwetsbaar. De ouderdom brengt slechtziendheid en zelfs blindheid met zich mee (Gen. 27:1: I Sam. 3:2). Ook ontstaat blindheid doordat de een de ander de ogen uitsteekt, als straf en om de ander onschadelijk te maken. Wie dit ondergaat, voelt zich zwaar veracht en weet zich machteloos (Richt. 16:21; 2 Kon. 25:7). b. Blinden zijn in de Bijbelse tijd sociaal en economisch volstrekt afhankelijk van de goedheid van anderen. Hun situatie is erbarmelijk en wankel (Job 5:14: Klaagl. 5:17). Bovendien worden zij geduid als cultisch onvolmaakt. Aan bepaalde diensten mochten zij niet meedoen (Lev. 21:18). Zij leven aan de rand. De schreeuw van de blinde Bartimeüs onthult het leed dat achter deze handicap schuilgaat (Mar. 10:46-52). Door hun kwetsbaarheid genieten blinden bijzondere bescherming van de wet (Deut. 29:18) Kenmerk van de toekomstige wereld is dat blindheid is uitgebannen (Jer. 31:8; Mat. 11:5).

De mensen van toen waren er aan gewend en als ze zich netjes gedragen, zijn ze ook wel bereid om hen niets toe te stoppen; maar ze moeten niet gaan schreeuwen en aandacht gaan trekken: dat is lastig, dat is storend. Velen bestraften hem, opdat hij zou zwijgen. Ze willen dat hij zijn mond houdt. Ze willen hun wereld overzichtelijk houden. Jezus is er voor de mensen op de weg, niet voor de mensen aan de kant. Maar voor deze Bartimeüs is Jezus is de strohalm, waar hij zich aan vastklampt; deze rabbi is voor hem de laatste hoop; het is nu of nooit; er op of er onder. Hij heeft over Jezus gehoord, die messiaanse man, door wiens goddelijke kracht blinden en doven, melaatsen en lammen genezing vinden. De man, die de barmhartigheid zelve is, de man, die tot in alle vezels God ontferming belichaamt. Blinden herkennen de hand dovemansoren verstaan hem. en daarom roept hij nog harder 'Zoon van David. Jezus, erbarm u!'. In het Grieks is dat Kyrië Eleison, de roep, die we elke zondag in het smeekgebed herhalen. Maar ‘Zoon van David’, met die messiaanse woorden heeft nog niemand Jezus aangesproken. Hoe kent deze blinde bedelaar het geheim van de Mensenzoon? Daar waar de leerlingen er elke keer naast zitten en het niet begrijpen, niet zien, daar treft deze Bartimeüs de kern van Jezus’ zending, van zijn bedoeling, van zijn wezen. Want de Mensenzoon is niet gekomen om gediend te worden2, maar om het verlorene te zoeken en te redden3 en zijn leven te geven als losgeld voor velen.’4 Tenminste, dat heeft hij gehoord, en als hij het goed heeft gehoord, dan zal deze man Gods hem zeker zien, en misschien, misschien zal hij hem zien. Andermaal schreeuwt hij boven het rumoer van de mensen uit: 'Zoon van David, erbarm u!' Hij gelooft dat zijn leven een keer kan nemen, en dat geloof is zijn redding. Jezus staat stil. De verering van de velen die hem volgen acht hij geringer dan de roep om hulp van deze ene terzijde. 'Roep hem.' Zij roepen de blinde. 'Houd moed, sta op, hij roept je.'

2

Marcus 10: 45 Lucas 19:10 4 Marcus 10: 45 3

Bartimeüs werpt zijn mantel af, springt op en loopt naar Jezus. 'Wat wil je dat ik voor je doe?' De vraag lijkt een open deur, naar de bekende weg, maar het is van een groot therapeutisch inzicht. Want daardoor wordt een mens uitgenodigd om zijn of haar verlangen kenbaar te maken, te formuleren. Het geeft de ruimte om de diepste wens uitspreken; zoals Slauerhoff dichtte: Maar als het waar is dat door grote dromen Het zwaarst verlangen over wordt gebracht Tot op de verste ster: dan zal ik komen, Dan zal ik komen, iedre nacht.5 Maar deze vraag van Jezus brengt ook de verborgen dromen aan het licht.6 Weet u nog, vorige week, toen we hoorden dat Jezus exact dezelfde vraag aan zijn leerlingen Jakobus en Johannes stelde? `Wat wil je dat ik voor jullie doe?" En weet u nog wat ze toen zeiden? ‘Wij willen straks zo graag de ereplaatsen’7; waarop Jezus dan reageert: ‘Jullie weten niet wat je vraagt.8 Ofwel: hoe blind kun je zijn?9 En als Pilatus verderop de dezelfde vraag aan het volk stelt, ‘Wat wilt u dan dat ik doe met die man die u de koning van de Joden noemt?10 dan brengt ook die vraag de verborgen woede, agressie, teleurstelling en haat aan het licht. Net zoals op inspraakavonden van de gemeenteraad over een eventueel AZC.11 En net zoals toen, begonnen ze weer te 5

J.J. Slauerhoff: voor de verre prinses Lucas 2:34-35 34 En Simeon zegende hen en zeide tot Maria, zijn moeder: Zie, deze is gesteld tot een val en opstanding van velen in Israël en tot een teken, dat weersproken wordt 35 - en door uw eigen ziel zal een zwaard gaan - , opdat de overleggingen uit vele harten openbaar worden. 7 Marcus 10: 37-38 ‘Wanneer u heerst in uw glorie, laat een van ons dan rechts van u zitten en de ander links. 8 Marcus 10:38 9 Den Heijer, Schelling; Symbolen in de Bijbel, pg. 57 Bij Marcus staan zien en niet-zien in het kader van het volgen. De symboliek van blindheid neemt bij hem een grote plaats in, en dat toegespitst op de houding van mensen tegenover Jezus. Marcus spreekt van mensen die goede ogen hebben, maar niet zien. Hun ogen zijn gesloten voor de verlossing die in Jezus tot de wereld is gekomen. Evenzeer geldt dat er blinden zijn die wel zien; zij hebben zich geopend voor Jezus boodschap. Zien is openheid, openheid leidt tot gegrepen zijn en dat voert tot navolging. Opvallend is de plaats van de twee verhalen over blinden (8:22-26: 10:46-52). Beide verhalen vormen de uiteinden van een groot geheel. Het eerste vertelt over de blindheid die langzaam wegtrekt, en zinspeelt daarmee op de leerlingen die stukje bij beetje de weg van Jezus gaan verstaan. Kennelijk is het voor de verdrijving van hun duisternis nodig dat zij toestaan dat Jezus hun ogen aanraakt. In 10:45 zien zij echter nog niet. Een tweede verhaal is nodig om hun relatie tot Jezus' weg te schetsen. De blinde Bartimeüs ziet met zijn hulpgeroep en zijn uitspraak 'Zoon van David' meer dan degenen die goede ogen hebben. Het slot van het genezingsverhaal zet de hoorder aan het denken: 'En terstond werd hij ziende en hij volgde Hem op de weg (10:52). Zien is Jezus volgen op zijn weg naar Jeruzalem, naar het lijden en naar de heerlijkheid. 10 Marcus 15: 12 11 NRC 21 okt. 2015 Sterre van der Hee Arjen Schreuder Gejoel en boegeroep bij azc-bijeenkomst Steenbergen. Tijdens een tumultueuze bijeenkomst in sporthal ’t Cromwiel hebben enkele honderden inwoners van het West6

schreeuwen.12 Ik heb niet gelezen, wat er de stroom asielzoekers op internet en Facebook toegewenst wordt; maar ik weet wel welk antwoord Wilders kreeg op de vraag of men in deze stad en in Nederland meer of minder Marokkanen wilde.13 En ik ben bang dat wanneer je net zoals Pilatus in alle onschuld vraagt ‘Wat hebben ze dan misdaan?’, dat ze dan net als toen alleen nog harder gaan schreeuwen: ‘Kruisig hem!’ Maar hoe anders antwoordt Bartimeüs vanmorgen op de vraag van Jezus: wat wilt u dat ik u doen zal? Rabboeni, maak mij weer beter, dat ik weer kan zien.' Niet alleen dat ik van alle kleuren kan genieten en de mensen in de ogen kan kijken, maar ook dat het mij bevrijdt van dit bedelaarsbestaan. Want Bartimeüs heeft zijn mantel afgeworpen, zijn bedelaarskleed, het leven aan de rand, waarmee hij breken wil. En deze keer zegt Jezus niet: je weet niet wat je vraagt. Want wat het betekent om weer te kunnen zien, dat begrijpt zelfs ene kind. Daarom zegt hij: ga heen, uw geloof heeft je gered.14 Geloof? Ja, maar dan in de zin van verBrabantse Steenbergen hun grote ongenoegen laten blijken over de mogelijke komst van zeshonderd asielzoekers naar een bouwterrein naast een basisschool. Er was steeds groot applaus voor de bijna twintig sprekers die gewag maakten van hun angst voor onveiligheid en overlast door wat zij nadrukkelijk omschreven als ‘gelukszoekers’ in plaats van vluchtelingen. Er was groot boegeroep toen waarnemend burgemeester Joseph Vos het woord nam. En ook het betoog van de enkeling die zich voor opvang uitsprak, werd gehinderd door gezang, gejoel, gefluit en hoongelach, meestal eindigend met de leus ‘azc weg ermee’. Wil Steenbergen asielzoekers opvangen, vraagt burgemeester Vos zijn gehoor. Oorverdovend antwoord uit honderden kelen: NEE. Aan de vergadering was een protestmars door het centrum vooraf gegaan. Er was veel politie op de been. Een protest van voor- en tegenstanders van de komst van een asielzoekerscentrum in Steenbergen verliep vorige week grimmig. In eerste instantie zou PVV-leiders Geert Wilders komen flyeren, maar dat ging uiteindelijk niet door. Tegenstanders gooiden eieren naar voorstanders en gebruikten geweld om hun protestborden te verwijderen. Ze riepen dat het “volgende week helemaal los gaat”. Bij het huis van een voormalig raadslid dat zich vóór de komst van een azc had uitgesproken, werd “een vernieling” aangebracht. 12 Marcus 15: 14 13 NRC 20 maart 2014 Wilders gisteravond. PVV-leider Geert Wilders heeft gisteren beloofd „minder Marokkanen” te „regelen”. In een zaal in Den Haag – waar de partij de uitslagen volgde – riep hij tegen aanhangers: „Willen jullie in deze stad en in Nederland meer of minder Marokkanen?” Het publiek: „Minder! Minder! Minder!” Wilders: „Nou, dan gaan we dat regelen.” De uitspraken van de PVV- leider volgen op zijn oproep van vorige week. Hij zei tijdens een televisieoptreden bij RTL Z dat Nederland beter af zou zijn met minder Marokkanen. Een dag later zei hij tegen de NOS: „Hoe minder Marokkanen in Nederland, hoe beter.” Het Openbaar Ministerie in Den Haag ontving gisteren een aangifte tegen Wilders vanwege die uitspraken. De aangifte is ingediend door „een particulier uit Den Haag’” aldus het OM. 14 pi,stij, ewj, h` faith, trust, commitment —1. as a characteristic or quality faithfulness, reliability, loyalty, commitment Mt 23:23; Ro 3:3; Gal 5:22; Tit 2:10. —2. that which evokes confidence, solemn promise, oath 1 Ti 5:12; proof, pledge Ac 17:31; th.n p) teth,rhka I have honored my obligation 2 Ti 4:7. —3. trust, confidence, faith in the active sense = ‘believing,’ esp. of relation to God and Christ Mt 9:2; Mk 11:22; Lk 18:42; Ac 14:9; 26:18; Ro 4:5, 9, 11–13; Gal 2:16; Eph 1:15; Col 2:12; Hb 12:2; Js 1:6; 1 Pt 1:21. Faith as commitment, Christianity Lk 18:8; Ro 1:5, 8; 1 Cor 2:5; 13:13; 2 Cor 1:24; Gal 3 passim; Js 1:3; 1 Pt

trouwen. Vertrouwen in Jezus’ barmhartigheid, in Jezus’ openhartigheid, in Jezus’ bewogenheid. Maar ook vertrouwen in de weg, die Jezus daarvoor heeft gekozen. En omgekeerd is Jezus, tijdens zijn aardse leven, naar zulk geloof, zulk vertrouwen voortdurend op zoek geweest.15 En Marcus eindigt het verhaal met: En meteen kon hij weer zien en hij volgde hem op zijn weg. Dat laatste zou je misschien niet direct verwachten, maar het is wel de reden, waarom Marcus dit genezingsverhaal vertelt en op deze plek zet.16 Omdat hij hoopt, dat wij, door het lezen, ook tot het inzicht komen dat in Jezus Gods barmhartigheid is verschenen. En dat wij om die reden Hem volgen en in zijn voetsporen willen treden. In feite wil hij net zoals Jezus met Bartimeüs heeft gedaan, ons van onze blindheid genezen. De blindheid van de leerlingen, die alleen op eigen eer en glorie uit waren; de blindheid van de leidslieden, die hun oor lieten hangen naar de stemming onder het volk.17 De blindheid van de volkswoede, de blindheid van het eigenbelang, de blindheid van het eigen hachje.18 Maar 1:9. Conviction Ro 14:22f. Faith defined Hb 11:1.—4. That which is believed, body of faith or belief, doctrine Gal 1:23; Jd 3, 20; cf. 1 Ti 1:19. [pg 159] 15 Lucas 18:7-8 Zal God dan zijn uitverkorenen geen recht verschaffen, die dag en nacht tot Hem roepen, en laat Hij hen wachten? Ik zeg u, dat Hij hun spoedig recht zal verschaffen. Doch, als de Zoon des mensen komt, zal Hij dan het geloof vinden op aarde? 16 Den Heijer, Schelling; Symbolen in de Bijbel, pg. 57 In de evangeliën treffen we enkele genezingen van blinden aan. De vluchtige lezer vindt daarin alleen deze boodschap: Jezus helpt de zieke van zijn vreselijke kwaal af. Op zich een fantastisch teken dat het Koninkrijk onder de mensen is gekomen. Wie echter de moeite neemt om die verhalen tegen de achtergrond van een brede context te lezen, ontdekt dat deze verhalen een rijke symboliek in zich hebben. De plaats van de genezingen in de compositie van elk evangelie is weldoordacht. zodat er van de compositie al ver¬kondiging uitgaat! 17 15 Omdat Pilatus de menigte tevreden wilde stellen, liet hij Barabbas vrij. Jezus leverde hij uit om gekruisigd te worden, nadat hij hem eerst nog had laten geselen. vergelijk het evangelie van Mattheus 23:16-17 Wee u, blinde wegwijzers, die zegt: Heeft iemand bij de tempel gezworen, dat betekent niets; maar heeft iemand bij het goud van de tempel gezworen, dan is hij gebonden. Gij dwazen en blinden, wat toch is meer, het goud of de tempel, die het goud geheiligd heeft? 18 Een Vandaag 22 okt. 2015 Opnieuw is een inspraakavond over de opvang van vluchtelingen uitgelopen op een fiasco. In het Brabantse Steenbergen verliep zo'n bijeenkomst, over de vraag of de gemeente openstaat voor opvang, explosief en ‘beneden peil’, aldus de burgemeester. Wie zaten er achter het protest en moet het debat over asielcentra anders georganiseerd worden? Een Vandaag sprak met voor - en tegenstanders die in Steenbergen waren en de zaal te woord stonden. Ook een reactie van de landelijke actiegroep AZC-alert die bij de bijeenkomst vertegenwoordigd was. Denker des vaderlands en hoogleraar filosofie Marli Huijer reageert op de commotie en het asieldebat dat Nederland meer en meer lijkt te verdelen. Zij vraagt zich af of het telkens organiseren van grote inspraakavonden zin heeft nu de vluchtelingencrisis volgens haar vraagt om daadkrachtige oplossingen van politiek en bestuur. De bijeenkomst gisteravond in Steenbergen verliep in een grimmige sfeer. Burgemeester Joseph Vos (CDA) zei te vermoeden dat de negatieve sfeer bewust is gecreëerd. Voorstanders van een azc zouden zich niet hebben durven uitspreken. Vos: ‘Ik sluit niet uit dat mensen bang zijn om iets te zeggen over dit thema.’ Ook denkt hij dat een deel van de tegenstanders van buiten kwam. Op de bijeenkomst over de komst van een azc kwamen honderden mensen af. Van tevoren waren er luidruchtige protesten. Ook tijdens de avond schreeuwden bezoekers leuzen zoals ‘azc, weg ermee!’, of ‘we gaan op vossenjacht’, refererend aan de burgemeester.

als Johan Cruijff gelijk heeft en wij willen voorkomen dat over vijftig jaar onze kinderen en kleinkinderen met grote schaamte kennis zullen nemen van hoe wij met de asielzoekers zijn omgegaan, als we willen voorkomen dat we net zo te boek komen te staan als destijds Colijn, die wanhopige joden met mondjesmaat toeliet, als we willen voorkomen dat we net zo te boek komen staan, als de mensen in Kollum en Zwaagwesteinde, die 16 jaar geleden bij de afschuwelijke moord op Marianne Vaatstra direct richting asielzoekerscentrum wezen; dan moeten we bereid zijn om onze blindheid te erkennen en moeten we net zoals Bartimeüs vragen om genezing. Omdat je het pas gaat zien, als je het door hebt. Amen.