Ja a r v e r s l ag
2010 s h a r i n g t h e pa s t , c r e at i n g t h e f u t u r e
2 - Ja a r v e r s l a g 2 0 1 0
van de
directeur
s h a r i n g t h e pa s t , c r e at i n g t h e f u t u r e
3 - Jaarverslag 2010
Beste relatie, Vorig jaar vertelde ik u op deze plek over veranderingen die Aletta, instituut voor vrouwengeschiedenis door heeft gemaakt en nog steeds doormaakt. Sommige daarvan zijn bedreigingen, maar met de juiste instelling en aanpak zijn het ook kansen voor Aletta. Er is in 2010 voortgebouwd op de nieuw ingezette initiatieven als herpositionering en bezuiniging. Maar 2010 was ook het jaar van ons 75-jarig jubileum, en de eerste stappen op weg naar een nieuwe locatie. Het collectioneren voor de bibliotheek en het archief op basis van het aangescherpte collectieprofiel en de digitalisering zijn verder voortgezet. Er is zeer actief samengewerkt met uiteenlopende organisaties op het gebied van erfgoed en informatievoorziening, ook internationaal. Deze inspanningen sluiten mooi aan bij de verschuiving van fysieke naar digitale aanwezigheid van onze bezoekers. Zo is het bezoek aan onze website www.aletta.nu toegenomen, en ook op het gebied van de sociale media heeft Aletta zich actief betoond, op de blogsite www.talktoaletta.nu, en via Twitter en Facebook. De uitgaven voor Marketing, PR en Communicatie zijn ook in 2010 verhoogd. De resultaten zullen u niet zijn ontgaan. Aletta heeft een grotere naamsbekendheid gekregen en is zichtbaarder, zowel in de erfgoedsector, in de media, als bij het bredere publiek. De wereldwijde financiële crisis die in 2009 losbarstte, maakte het moeilijk om meer inkomsten uit de markt te halen, toch zijn de voor 2010 gestelde doelen op dit gebied grotendeels gehaald. De wetenschapsafdeling heeft in 2010, naast reguliere taken als de inhoudelijke ondersteuning van de verschillende projecten van Aletta, een aantal activiteiten georganiseerd om de toegankelijkheid van het onderzoek naar vrouwengeschiedenis te verbeteren. Zo is er gestart met maandelijkse seminars waarin een onderzoeker een kijkje geeft in haar wetenschappelijke keuken. En de verjaardag van het instituut Aletta werd gevierd met een eendaagse conferentie over oral history. Daarnaast bood het jaarthema (etnische) diversiteit de gelegenheid om verschillende wetenschappelijke activiteiten van Aletta te bundelen. Deze nieuwe activiteiten en de daarmee samenhangende verhoogde zichtbaarheid van Aletta trekken steeds meer studenten die stage willen lopen op de wetenschapsafdeling. Het 75-jarige jubileum van Aletta werd op meerdere manieren groots gevierd. Naast het oral history congres, werd voor deze bijzondere gelegenheid voor de eerste maal de Aletta van Nu prijs uitgereikt en waren Aletta’s meest bijzondere objecten gebundeld te bewonderen op de website. De veranderingen binnen Aletta zijn nog steeds in volle gang. Nadat de inhuizing bij het IISG niet mogelijk bleek en de huidige verhuurder Stadsherstel het huurcontract had opgezegd, begon een intensieve zoektocht. Het nieuwe pand moest namelijk passen bij de ingezette lijn naar een groter publieksbereik én geklimatiseerde ruimte bieden voor onze collecties. Gelukkig kan ik u vol trots meedelen dat de zoektocht is geslaagd. Aletta opent september 2011 haar deuren op een nieuwe locatie aan de Vijzelstraat in hartje Amsterdam. U bent alvast van harte uitgenodigd ons en onze collectie aldaar te komen bezoeken. Met hartelijke groet,
Saskia Wieringa Directeur Aletta, instituut voor vrouwengeschiedenis s h a r i n g t h e pa s t , c r e at i n g t h e f u t u r e
‘Veertig jaar na Dolle Mina is het feminisme nog altijd broodnodig en is het negatieve imago van de vrouwenbeweging volkomen achterhaald.’ Saskia Wieringa in het opiniestuk ‘Lang leve het feminisme’, De Volkskrant, 20 maart 2010
4 - Ja a r v e r s l a g 2 0 1 0
voorwoord
Raad van toezicht
s h a r i n g t h e pa s t , c r e at i n g t h e f u t u r e
5 - Jaarverslag 2010
‘Heeft het feminisme nog een toekomst? Het was afgelopen zaterdag de hamvraag tijdens het WomanInc-festival, dat werd georganiseerd door stichting InterArtLab en instituut Aletta in het kader van Internationale Vrouwendag vandaag.’
Het jaar 2010 was een jaar vol afwisseling voor Aletta, instituut voor vrouwen geschiedenis, zoals zal blijken uit dit jaarverslag dat een indrukwekkende hoeveelheid activiteiten beschrijft. Dat is niet ongebruikelijk voor dit instituut, dat een uitgebreid takenpakket heeft. Aletta heeft als opdracht de kennis en informatie over vrouwengeschiedenis en de positie van vrouwen in de samenleving, te beheren, te verzamelen en te verspreiden. Aletta bedrijft dus geschiedenis, inclusief hedendaagse geschiedenis, en doet dat op een actieve en moderne manier, naast haar taak als kenniscentrum, bibliotheek en archief op het gebied van vrouwenstudies. Het beheren en ontsluiten van reeds verzameld materiaal is een basistaak. In 2010 speelde digitalisering hierbij weer een grote rol, dit jaar vooral wat de objecten uit de collectie betreft. Het verzamelen van informatie over vrouwengeschiedenis en - emancipatie gebeurde niet alleen op basis van bestaande bronnen. Er zijn ook nieuwe bronnen geproduceerd, zoals de digitaal doorzoekbare interviews met kernfiguren van Dolle Mina en de daarop gebaseerde film die in 2010 uitkwam. Het produceren van nieuwe bronnen gebeurde veelal met behulp van de oral history methode die door Aletta hiervoor bij uitstek geschikt wordt geacht. Om de informatie actief te verspreiden werd het afgelopen jaar een breed scala aan methodes ingezet, van brochures en bijeenkomsten tot Twitter, Facebook en YouTube.
‘Van Feminisme naar femanisme’, Annette Karimi, Spits, 8 maart 2010
Ook de eigen geschiedenis werd niet vergeten. Ter gelegenheid van het 75-jarig jubileum is op de website bijzondere aandacht besteed aan 75 topstukken uit de collectie, waarbij elke dag een ander stuk werd belicht. Het jaar werd feestelijk afgesloten met de jubileumviering, waarbij meteen het 100-jarig jubileum werd voorbereid door de start van het brievenproject ‘Lines to the Future’. In de loop van het jaar kwam vast te staan dat Aletta in 2011 zal moeten verhuizen. Op de valreep van 2010 is het gelukt een pand te vinden dat volop mogelijkheden biedt om niet alleen het archief en de bibliotheek te huisvesten maar ook de ambities van een groter publieksbereik en meer samenwerking met verwante organisaties te realiseren. Ondanks de door de Minister eind 2010 aangekondigde bezuinigingen op het subsidiebudget zie ik de toekomst van Aletta met vertrouwen tegemoet.
Prof. dr. Tineke Willemsen Voorzitter Raad van Toezicht s h a r i n g t h e pa s t , c r e at i n g t h e f u t u r e
6 - Ja a r v e r s l a g 2 0 1 0
collecties
s h a r i n g t h e pa s t , c r e at i n g t h e f u t u r e
7 - Jaarverslag 2010
Bibliotheek In 2010 is gecollectioneerd op basis van een aangescherpt collectieprofiel: de focus ligt op materiaal dat uniek is in Nederland. De aanwas is daarom flink minder dan in eerdere jaren. Een andere ontwikkeling is de nauwere samenwerking met collegainstellingen, zoals het Nederlands Genootschap Vrouwenstudies, Documentatiecentrum De Feeks, het Lesbisch Archief Nijmegen (LAN) en de Vrouwenbibliotheek Utrecht. Aletta wil graag de banden met de wetenschappelijke gebruikersgroep aantrekken en het eventueel overdragen van delen van de collectie aan Aletta bevorderen.
Vrouwenvrijheidsbeeld
Groei Bibliotheekcollectie (totaal: 3057)
Boekencollectie (in banden)
Tijdschriften (in jaargangen)
43%
43%
Beeldmateriaal (in items) 14
%
Archief In 2010 is 68 meter archief toegankelijk geworden, meer dan was gepland. De collectie groeide met 63 meter. De aanwinsten waren weer zeer divers: van de archieven van Amsterdamse Kerkmeiden en het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren (LNVH), tot Vrouwen in Hoger Overheidsmanagement (HOM) en Zij/Hij in Beeld. De archivaris selecteerde bovendien 75 bijzondere, leuke en spannende stukken uit de collectie ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan (zie ook onder ‘Websites’). Beeldarchief In augustus is een plan opgesteld om het fysieke beheer van het beeldarchief op orde te brengen en digitalisering voort te zetten. In 2010 is gestart met de opschoning, registratie en digitalisering van de collectie ‘parafernalia’ (voortaan ’objecten’ genoemd). Dit heeft geleid tot de registratie van ruim 900 objecten uit de collectie; bijna 600 objecten zijn digitaal gefotografeerd. Alle geregistreerde objecten zijn in 2010 online s h a r i n g t h e pa s t , c r e at i n g t h e f u t u r e
8 - Ja a r v e r s l a g 2 0 1 0
toegankelijk gemaakt. En er zijn voorbereidingen getroffen om de overige 1.000 objecten te registreren en digitaliseren. Dienstverlening aan de balie Ruim 3.500 klanten stelden hun vragen aan de balie. Dat is een lichte daling in het aantal fysieke bezoekers ten opzichte van 2009. Wel neemt het aantal vragen per e-mail toe. Geen verrassing, gezien de trend dat klanten meer via de website zoeken, een voorkeur hebben voor gedigitaliseerd en digital born materiaal en pas naar de bibliotheek toekomen als ze het materiaal alleen ter plekke kunnen raadplegen.
1.323
602
168
341
13
Infovragen per post
2009 Totaal: 4.603 2010 Totaal: 5.009
1523
1473
876
1046
1106
500
0
Deelnemers rondleidingen
Infovragen per e-mail
1000
6
1500
Telefonische infovragen
2000
Bezoekers bibliotheek en archief
Klantbereik
Deelnemers publieksbijeenkomsten
Oral History Oral history neemt een steeds groter deel in van Aletta’s wetenschaps- en
1135
Jubileumstuk Typemachine Johanna Naber
9 - Jaarverslag 2010
erfgoedontwikkelingsactiviteiten. Daarom zijn in 2010 afspraken gemaakt voor uniformering en standaardisering van de aanpak van oral history projecten, en is er een handleiding opgesteld. Een deel van de collectie digitale filmbestanden die Aletta in de afgelopen jaren heeft opgebouwd, is intussen voor duurzaam beheer opgeslagen bij DANS (Data Archived and Networked Services) van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW). Zoals de 74 interviews uit de in 2009 uitgevoerde en in 2010 afgesloten projecten in het kader van het programma Erfgoed van de Oorlog/Getuigen Verhalen van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het betreft 42 interviews uit de Collectie Diederichs (interviews met ‘moffenmeiden’), elf interviews met NSB-vrouwen, acht met dochters van ‘foute’ ouders en dertien met CPN-vrouwen. De afspraak is dat ook de bestanden van overige projecten (bijvoorbeeld Dolle Mina) en toekomstige projecten bij DANS-KNAW worden ondergebracht. OCLC/Picarta Sinds de collectie van Aletta in 2009 in de Gemeenschappelijke Geautomatiseerde Catalogus (GGC) van OCLC is opgenomen en zo toegankelijk werd in PiCarta en
Ontsloten en gemuteerde items per database (totaal: 4037) Database Haar Geschiedenis Vrouwenorganisaties in Nederland 1% Mapping the World of Women’ s Information Centers (zowel Engelse als Spaanse versie)
1%
1% Catalogus bibliotheek
Deskundigenbestand Vrouwenstudies en Genderonderzoek 1%
42%
Biografische database (documentatie-mappen met informatie) 4%
Websites on Women 2% Catalogus beeldmateriaal
48% Database Gender en etniciteit
16% (De invoer voor de Database Gender en Etniciteit wordt automatisch gegenereerd uit de records in alle databases van Aletta.)
s h a r i n g t h e pa s t , c r e at i n g t h e f u t u r e
1 0 - Ja a r v e r s l a g 2 0 1 0
Jubileumstuk de Melkbus van de Christelijke Plattelandsvrouwenbond
‘Driekwart eeuw na zijn oprichting was het tijd voor een nieuw elan en een nieuwe naam. Aletta, instituut voor vrouwengeschiedenis stoomt op in de vaart der volkeren. Modern en voor jeugdige, strijdbare vrouwen.’ Interview met Saskia Wieringa, ‘Vrouwenemancipatie op moderne leest’, Corrie Verkerk, Het Parool, 3 februari 2010
Jubileumstuk Buttons Tweede Feministische Golf
Worldcat, zijn de aanvragen toegenomen. Vooral de buitenlandse bibliotheken weten Aletta nu beter te vinden. In 2010 zijn de laatste 11.000 titels toegevoegd, deels met financiële ondersteuning van Stichting Pica. Na deze actie kon worden vastgesteld dat 71% van de tijdschriften en 46% van de boeken en rapporten uit de collectie van Aletta uniek zijn in Nederland. Digitaal erfgoed In 2010 heeft Aletta een nieuw Informatiebeleidsplan opgesteld. Doel van dit nieuwe plan is het vaststellen van het informatiebeleid van Aletta nu gebleken is dat de organisatie niet zal inhuizen bij het IISG. De belangrijkste conclusies van het plan zijn dat Aletta de komende jaren nog meer in zal zetten op duurzaam, gestandaardiseerd digitaliseren, en het aanbod digitale diensten sterk zal uitbreiden. Tevens zal Aletta meer gebruik maken van de mogelijkheden van web 2.0 om met de verschillende doelgroepen te communiceren. Het aanbieden van zoveel mogelijk digitale versies van boeken en tijdschriften is in 2010 voortgezet: 15% van de nieuwe boeken en rapporten, en 12% van de nieuwe tijdschriften is digitaal binnengehaald en wordt nu full text via de website aangeboden. Op 1 januari 2011 bestond ruim 50% van de lopende tijdschriften uit een digitale versie: van de 370 abonnementen zijn er bijna 200 digitaal. De tijdschriften Lover en Lust & Gratie zijn al enige tijd gedigitaliseerd, maar door copyrightproblemen nog niet beschikbaar via de website. Er zijn samenwerkingsafspraken gemaakt met DBNL (Digitale Bibliotheek Nederland), waarbij DBNL zorg draagt voor het regelen van de rechten. Zo’n 60 publicaties en 40 inventarisnummers op het terrein van de vrouwenbeweging vanaf 1840, stonden hoog op Aletta’s prioriteitenlijst van te digitaliseren archiefmateriaal. Deze zijn op verzoek van uitgever Alexander Street Press geleverd om te worden gedigitaliseerd voor de website Women and Social Movements International. Het betreft congresverslagen van internationale organisaties (International Alliance of Women (1902/1904-), de International Council of Women (1888-) en de Women’s International League for Peace and Freedom (1915-). Aletta kreeg een kopie van de digitale bestanden en stelt deze via de website beschikbaar. Aletta biedt bovendien een aantal grote digitale bestanden aan die via remote access (vanaf thuis) via de website www.aletta.nu toegankelijk zijn. Het betreft de Gerritsencollectie en de bibliografische database Women’s Studies International. En er zijn voorbereidingen getroffen om de hele collectie ‘Women and Social Movements International, 1840 to present’ aan te bieden.
11 - Jaarverslag 2010
Websites Op de verschillende websites van Aletta zijn het afgelopen jaar 618.747 bezoeken geteld. Www.aletta.nu trekt de meeste bezoeken: ruim 350.000. Op deze website heeft Aletta in het afgelopen jaar eigen content toegevoegd in de vorm van webspecials en biografieën, zoals de webspecials ‘Politiek 50%-50%’, ‘De Pil’, ‘Land en Water’, ‘Bijzondere boeken uit de historische collectie’ en ‘75 Jubileumstukken’. De website www.alettajacobs.org is geheel vernieuwd: informatie en verwijzingen zijn ge-updatet, de teksten zijn afgestemd op een breder publiek en de site is voorzien van een modernere uitstraling. Het bezoek aan de andere websites die Aletta beheert is gelijk gebleven. Het gaat om: www.devrouwbeslist.nl, www.haargeschiedenis.nl, www.knowhowcommunity.org, www.europeanfeministforum.org, www.sexualityresources.eu, www.vrouwenwetenschap.nl en www.tijdschriftnemesis.nl, en de projectsite www.backinabite.talktoaletta.nu.
Jubileumstuk Affiche Flamboyant
In Google Analytics is te zien dat het aantal de bezoekers aan de website www.aletta.nu in 2010 gestaag is toegenomen.
s h a r i n g t h e pa s t , c r e at i n g t h e f u t u r e
1 2 - Ja a r v e r s l a g 2 0 1 0
Web 2.0 Door het inzetten van sociale media wil Aletta de interactiviteit met bezoekers en het gebruik van de uitgebreide collectie vergroten. Daarvoor maakt Aletta nu ruim twee jaar gebruik van Twitter en Facebook. In 2010 is bovendien gestart met een eigen blogsite www.talktoaletta.nu. Bezoekers vinden daar wekelijks nieuwe digitale columns, geschreven door medewerkers of externe deskundigen, over actuele onderwerpen, ontwikkelingen in de collectie en activiteiten van Aletta. Met een totaal van 165 blogs in 2010 is de blogsite de experimentele fase nu voorbij.
Jubileumstuk Eerste Turkse vrouwenstaking
Jubileumstuk Affiche Dolle Mina
Ook het twitteraccount @AlettaNieuws heeft goed gescoord. Eind 2010 waren er ruim 900 volgers en waren bijna 2.000 tweets verstuurd. Het twitteraccount @AlettaJacobs had eind 2010 287 volgers en er waren 321 tweets verstuurd. Daarnaast is een aantal Aletta-medewerkers onder hun eigen naam gaan Twitteren en brengen zo meer informatie over Aletta de wereld in. De grotere aanwezigheid op social media heeft ook positief effect op het gebruik van de collectie: een steeds groter percentage zoekers in de collectie blijkt via twitterberichten binnen te komen. Op Facebook had de account AlettaNu eind 2010 580 vrienden met wie interessante nieuwsfeiten wordt gedeeld. De speciale jubileumpagina telde 254 vrienden. Aletta kiest er bewust voor op deze netwerksite meer controversiële thema’s ter sprake te brengen, wat tot meer reacties en soms zelfs felle discussies leidt. Aletta verkent ook de mogelijkheden van YouTube. Er zijn op het account ondertussen 96 filmpjes te vinden, die eind 2010 bij elkaar 5.500 keer waren gedownload.
‘Het instituut voor vrouwengeschiedenis Aletta legt een videocollectie aan met levensverhalen van de eerste generatie migrantenvrouwen. In het project Back in a Bite praten de vrouwen tijdens het koken van een familierecept over hun verleden. Dat heeft het instituut in Amsterdam maandag bekendgemaakt.’ www.telegraaf.nl/vrouw, 18 oktober 2010
13 - Jaarverslag 2010
super_sanne Sanne : Dé account om vandaag te volgen @Alettanieuws #internationalevrouwendag 8 maart AhmedNAbbas Ahmed Abbas : aanrader: volg @AlettaNieuws (instituut voor vrouwengeschiedenis), bij ver de meest interessante tweets van mn hele timeline! 8 april alettahekker Aletta Hekker : @AlettaNieuws Voor mij is het elke dag 'Alettadag'. Jammer dat ik niet naar Gr kon vandaag. Hoop volgende keer van de partij te zijn! 13 november fatihyaabdi Fatihya Abdi : Net terug van #jubileumavond van @AlettaNieuws. Indrukwekkende speeches en gefeliciteerd aan de twee winnaars van de AlettavanNu prijs!! 3 december 100procentbekke Corinne Bekker : @AlettaNieuws @AlettaJacobs Super dat jullie specials op Wikipedia zetten en jullie kennis delen. @wmnl 16 december
T W EETS
s h a r i n g t h e pa s t , c r e at i n g t h e f u t u r e
1 4 - Ja a r v e r s l a g 2 0 1 0
wetenschap s h a r i n g t h e pa s t , c r e at i n g t h e f u t u r e
15 - Jaarverslag 2010
Aletta is kennisproducent en kennismakelaar. Het in 2009 opgestelde plan om deze taak ook op wetenschappelijk gebied te vervullen, is in 2010 in gang gezet. Interne training maakt een substantieel deel uit van deze plannen. In 2010 is gestart met het organiseren van maandelijkse zogenaamde ‘kitchen table seminars’. Wetenschappers vertellen over hun fascinatie voor een (onderzoeks)project. Deze bijeenkomsten zijn primair bedoeld als interne scholingbijeenkomsten, maar ze werden naar verloop van tijd ook aangeboden aan de donateurs van Aletta. Wetenschappelijke ondersteuning De afdeling levert de inhoudelijke ondersteuning aan verschillende projecten van Aletta met een wetenschappelijk component. In 2010 was de afdeling betrokken bij de uitvoering van twee projecten, het Europese FRAGEN project en het project Daphne III. Daarnaast vond de voorbereiding plaats van de projecten het Glazen Plafond/ Labyrint, oral history interviews met vrouwen uit de top van het bedrijfsleven, en Lines to the Future, waarin 7.500 11-jarigen gevraagd worden een brief te schrijven naar hun toekomstige ‘ik’. Oratie Prof.dr. Mieke Aerts Prof.dr. Mieke Aerts bekleedt sinds januari 2009 de door Aletta ingestelde Wilhelmina Druckerleerstoel aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam (UvA). De leerstoel is ingesteld voor onderzoek naar de politieke geschiedenis van gender in Nederland. In een goedgevulde Aula van de Universiteit van Amsterdam hield Mieke Aerts op 22 januari 2010 de inauguratierede met de titel ‘De vechtjas. Strijdvragen om sekse’. De Bijzonder hoogleraar lichtte haar onderzoeksonderwerp op interessante en vermakelijke wijze toe. Oratie Prof.dr. Mieke Aerts Oral history Aletta focust zich op oral history als methode voor collectievorming. Op het goedbezochte jubileumcongres ‘Het verzamelen en creëren van primaire bronnen’ op 3 december deelden tien Nederlandse onderzoekers hun ervaringen met het gebruik van deze methode. Een publicatie op basis van dit congres is in voorbereiding. De archivaris Anette Mevis, leverde een bijdrage aan het jubileumcongres op 3 december met een voordracht getiteld ‘Van veteranen en vrouwenlevenswegen: het creëren van bronnen door het Internationaal Archief voor de Vrouwenbeweging (IAV) 1937-1951’. Ook de directeur gaf een bijdrage, gebaseerd op haar ruim dertigjarige ervaring met het verzamelen van mondeling materiaal. s h a r i n g t h e pa s t , c r e at i n g t h e f u t u r e
1 6 - Ja a r v e r s l a g 2 0 1 0
Astrid Runs tijdens jubileumcongres
Aletta heeft voor de derde keer in oktober een Masterclass over de oral history methode georganiseerd. Ook op het jaarlijkse Black Magic Woman Festival in november, heeft directeur Saskia Wieringa een workshop oral history gegeven. Dat leverde deelnemers op voor de wedstrijd van het Back in a Bite project. Tevens heeft Aletta de opvoering van het toneelstuk ‘1001 grootmoeders’, dat de migratieverhalen van vier vrouwen in beeld brengt, op het festival mogelijk gemaakt. IFRWH congres/International Congress of Historical Sciences Op 25, 26 en 27 augustus bezocht een internationaal gezelschap van ruim 150 onderzoekers en geïnteresseerden in vrouwengeschiedenis Aletta. Aanleiding was het congres van de IFRWH (International Federation for Research in Women’s History) dat in het kader van het International Congress of Historical Sciences gehouden werd. Aletta’s geaffilieerd onderzoeker Prof.dr. Francisca de Haan was vicevoorzitter van de IFRWH. Vanuit het instituut is nauw samengewerkt met de organisatie van het congres en is een deel van de publiciteit voor dit congres gevoerd.
NIEUWSGIERIG NAAR WERELDRECEPTEN?
BACK A BITE DEF.indd 1
17-11-10 14:38
Vrouwelijke hoogleraren
17 - Jaarverslag 2010
A L E T TA’ s VA N N U Aletta is in 2010 gestart met de campagne 'Aletta's van Nu' om vrouwen van elke leeftijd te laten zien dat zij hun dromen en ambities kunnen waarmaken. Op de homepage worden diverse krachtige en bijzondere vrouwen in de schijnwerpers gezet. In december reikte Aletta voor het eerst de Aletta van Nu prijs uit. Met deze prijs richt Aletta zich op jonge vrouwen die iets uitzonderlijks hebben gedaan en daardoor een rolmodel kunnen zijn voor hun leeftijdsgenoten.
Hadda
Jennifer
Yvonne
Gina
Fatiha
Laamia en Yesim, Winnaressen Aletta van Nu aanmoedigingsprijs 2010
1 8 - Ja a r v e r s l a g 2 0 1 0
projecten s h a r i n g t h e pa s t , c r e at i n g t h e f u t u r e
19 - Jaarverslag 2010
Back in a Bite Met het project Back in a Bite wil Aletta, in samenwerking met o.a. Inspraak Orgaan Chinezen (IOC) en Stichting Bayanihan (Centrum voor Filippijnse vrouwen), het culturele en culinaire erfgoed van eerste generatie migrantenvrouwen vastleggen en delen met een breed publiek. Levensverhalen en familierecepten optekenen die niet eerder (systematisch) zijn vastgelegd. Met financiering van Stichting Doen werd in 2010 met tien migrantenvrouwen professionele oral history interviews afgenomen en de interactieve website www.backinabite.talktoaletta.nu gelanceerd. Bezoekers van de site konden een migratieverhaal in hun omgeving eigenhandig vastleggen en uploaden. Het project heeft veel vrije publiciteit gegenereerd, o.a. van de Telegraaf en het Radio 1 programma Goedemorgen Nederland.
Opnames Back in a Bite
Clarin-NL Clarin-NL is een Nederlands en Vlaams samenwerkingsproject om de infrastructuur voor onderzoekers (instrumenten op het gebied van tekst en spraak) voor de Nederlandse taal te verbeteren. Het project ontwikkelt faciliteiten voor onderzoekers om makkelijker onderzoeksvragen te kunnen stellen aan gedigitaliseerde informatie. Aletta levert CLARIN haar gedigitaliseerde collecties en onderzoeksvragen van gebruikers. Het project moet duidelijk maken wat de voordelen zijn als de Alettacollectie ook doorzoekbaar wordt via de CLARIN-wijze. Daphne III Het eerste jaar van het Europese wetenschapsproject Daphne III, een onderzoek naar geweld tegen en discriminatie van jongvolwassen migrantenmeisjes in Europa, is goed verlopen. In 2010 is een workshop gehouden in Urbino, Italië en een tweede in Amsterdam, waar de samenwerkende Europese partners elkaar ontmoetten. In 2010 is het conceptuele raamwerk ontwikkeld en de nadruk van het onderzoek vastgesteld op discriminatie in het onderwijs. Digitalisering microfilms In 2010 is met geld van Metamorfoze een project gestart met als doel alle microfilms te scannen. Het betreft materiaal van twaalf archieven en 300 publicaties, vooral van de Eerste Feministische Golf. Digitaliseren geeft de mogelijkheid om Aletta’s belangrijkste boeken, tijdschriften en archieven te bewaren.
s h a r i n g t h e pa s t , c r e at i n g t h e f u t u r e
DOLLE MINA:
Scenario en regie: Annegriet Wietsma Montage: Jan Ketelaars en Annegriet Wietsma Producent: Terrain Vague Film, Ronald Groenink Opdrachtgever: Aletta, instituut voor vrouwengeschiedenis Taal: Nederlands gesproken, met optie Engelse ondertitels Duur: 35 minuten / PAL
Met dank aan: Thil ten Cate Fonds, Prins Bernhard Cultuurfonds, Mondriaan Stichting, VSB fonds, SNS Reaal, Aletta Jacobs Fonds, Gemeente Den Haag © 2010, Aletta, instituut voor vrouwengeschiedenis www. aletta.nu
Dolle Mina: daring to make noise for change Dolle Mina started in 1970. It was one of the most famous activist groups of the heady seventies and is still well known by the general public today. Dolle Mina has been imprinted on the collective memory as a group of gutsy girls who demanded change through spectacular and absurd actions. Aletta brings back to life the demonstrations, discussions and feelings of the very first Dolle Minas, and gives voice to young girls of today as they examine their own perspective on society.
OM LUIDRUCHTIG TE VERANDEREN
S H A R I N G T H E PA S T , C R E AT I N G T H E F U T U R E
DOLLE MINA: HET
OM LUIDRUCHTIG TE VERANDEREN
Aletta brengt in deze documentaire de acties, discussies en gevoelens van Dolle Mina’s van het eerste uur weer tot leven. En jonge meiden van nu vertellen over hun eigen maatschappelijke perspectieven en de invloed van Dolle Mina’s daarop. Dolle Mina startte in 1970, één van de meest bekende actiegroepen uit de roerige jaren zeventig en nog steeds b ekend bij het grote publiek. Ze staat in het collectieve geheugen gegrift als een groep meiden met lef, die met ludieke acties verandering eisten. Aletta laat in deze documentaire Dolle Mina’s van weleer aan het woord en jonge meiden van nu vertellen over hun eigen maatschappelijke perspectieven.
DOLLE MINA: 2 0 - Ja a r v e r s l a g 2 0 1 0
OM LUIDRUCHTIG TE VERANDEREN
Screenplay and direction: Annegriet Wietsma Montage: Jan Ketelaars and Annegriet Wietsma Producer: Terrain Vague Film, Ronald Groenink An initiative of Aletta, Institute for Women’s History Language: Dutch, with optional English subtitles Length: 35 minutes / PAL
S H A R I N G T H E PA S T , C R E AT I N G T H E F U T U R E With thanks to: Thil ten Cate Fonds, Prins Bernhard Cultuurfonds, Mondriaan Foundation, VSB fonds, SNS Reaal, Aletta Jacobs Fonds, the Municipality of The Hague. © 2010, Aletta, Institute for Women’s History www.aletta.nu
OMSLAG 273x183.DEF.indd 1
10-02-2010 14:35:14
‘Een leger Aletta’s poseert vandaag op de trappen van het Academiegebouw in Groningen. Het instituut voor vrouwengeschiedenis Aletta heeft hen opgetrommeld om zijn vijfenzeventigste verjaardag op te luisteren.’ Trouw, Ellis Ellenbroek, 13 november 2010
Dolle Mina Aletta heeft het veertigjarig jubileum van de oprichting van actiegroep Dolle Mina aangegrepen om haar interviewarchief van de Tweede Feministische Golf uit te breiden. In 2009 en 2010 zijn vijf oral history interviews afgenomen met Dolle Mina’s die een rol speelden in de beweging. De interviews zijn gedigitaliseerd, getranscribeerd en digitaal doorzoekbaar gemaakt voor onderzoekers. Voor het brede publiek is op basis van de interviews en ander materiaal in de Aletta-collectie een documentaire gemaakt: ‘Dolle Mina: het lef om luidruchtig te veranderen’. Op de website konden geïnteresseerden in een webspecial informatie lezen over het ontstaan van de actiegroep, de uitgangspunten en resultaten, een overzicht van alle acties, en veel beeldmateriaal. FRAGEN Europa Aletta coördineert het Europese project FRAGEN (FRAmes on GENder). Doel is het selecteren, digitaliseren en opslaan van teksten die het meest van belang zijn geweest voor de ontwikkeling van het feministische gedachtegoed in Europa tijdens de Tweede Feministische Golf of de tweede helft van de twintigste eeuw. De verzameling maakt vergelijkend onderzoek mogelijk naar de geschiedenis van feministische ideeën in de verschillende Europese landen. In totaal hebben partners uit alle 27 EU landen, én Turkije en Kroatië, hun medewerking aan het project verleend en hun relevante teksten geselecteerd. Na enig oponthoud door het verkrijgen van copyright over de teksten, is de website www.fragen.nu in 2011.
Boekomslagen uit FRAGEN-databases
Fragen Nederland Voor het selecteren van de Nederlandse teksten heeft Aletta de experts Prof.dr. Mieke Aerts, Dr. Iris van der Tuin, Prof.dr. Renée Römkens en Prof.dr. Saskia Wieringa gevraagd om teksten voor te stellen. Er is voor negen van de tien gekozen teksten het recht voor opname van een digitale kopie in de database verkregen; voor de tiende tekst heeft Aletta toestemming gekregen om een link te plaatsen naar een versie in de Digitale Bibliotheek.
Geïnterviewde Dolle Mina’s Saskia Poldervaart, Marjan Sax en Petra de Vries
Verteld Verleden Er bestaan verschillende oral history-collecties in Nederland. Vaak moeilijk te vinden voor onderzoekers, niet gedigitaliseerd of niet doorzoekbaar, en op verschillende wijze toegankelijk gemaakt. Iedere (erfgoed)instelling probeert opnieuw het wiel uit te vinden. Doel van het project Verteld Verleden is het delen van kennis en ervaring, het ontwikkelen van standaarden voor opslag en metadata, het bieden van een integrale
21 - Jaarverslag 2010
zoekmachine, en het online beschikbaar stellen van oral history-collecties in Nederland. Het project moet resulteren in een webportal voor het presenteren van deze collecties. In mei 2010 vond bij Aletta de kick-off plaats voor een volle zaal met geïnteresseerde erfgoedinstellingen en andere belangstellenden. Visual METS Visual METS is een samenwerkingsproject van Aletta en het IISG om bronnen die losbladig gedigitaliseerd worden (zoals boeken, tijdschriften, archiefstukken), in hun oorspronkelijke samenhang en volgorde online toegankelijk te maken. Ook wordt er een online presentatie (viewer) ontwikkeld die het voor gebruikers simpel, intuïtief en aantrekkelijk maakt deze gedigitaliseerde bronnen te raadplegen. Het is de bedoeling dat dit als open source applicatie gratis wordt voor alle erfgoedinstellingen in Nederland en aan hun eigen website gekoppeld kan worden. Het project is begin 2010 van start gegaan.
‘75 jaar lang verzamelde, onderzocht en bewaarde het instituut voor de vrouwengeschiedenis alles, over alle vrouwen, over ter wereld. En deze maand mag Aletta, voorheen het IIAV, zich verheugen op haar 75ste verjaardag.’ Opzij, December 2010
2 2 - Ja a r v e r s l a g 2 0 1 0
publieks activiteiten
s h a r i n g t h e pa s t , c r e at i n g t h e f u t u r e
23 - Jaarverslag 2010
Aletta in de pers 2010 was het eerste volledige jaar dat Aletta haar nieuwe naam voerde. Om een breed publiek met Aletta te laten kennismaken werd in januari een imagocampagne gevoerd. Paginagrote advertenties verschenen in de vrouwenbladen Yes, Viva, Margriet en Opzij. De grotere zichtbaarheid had gelijk succes. Voor de organisatoren van het jaarlijkse congres van de European Society for Contraception stond het buiten kijf dat Saskia Wieringa, als directeur van het instituut met de naam Aletta, de Aletta Jacobs Tulp zou dopen. Feminisme in 100 woorden Ter gelegenheid van Internationale Vrouwendag 2010 heeft Aletta geparticipeerd in het Women Inc. Festival. Samen met Stichting InterArt organiseerde Aletta twee activiteiten. In een stand op de informatiemarkt konden festivalbezoekers in de camera in 100 woorden vertellen wat het feminisme voor hen betekent. De bijna tachtig filmpjes die werden opgenomen dienden als kick-off voor de interactieve website www.talktoaletta.nu. De stand van Aletta en InterArt trok vooral veel jongere bezoekers. Het debat ’What the F…’ in de ochtend was eveneens een succes. Ondanks het vroege tijdstip waren er 150 nieuwsgierige festivalgangers op afgekomen. De pittige battles, gevoerd tussen interessante bekende en nieuwe sprekers (o.a. Petra de Vries, voormalig universitair docent Vrouwenstudies, en Corinne van Duin, hoofdredacteur Viva) leidden tot berichtgeving in landelijke kranten, waaronder een groot artikel in de Spits van 8 maart. Ook plaatste de Volkskrant die dag een ingezonden stuk van Aletta-directeur Saskia Wieringa over feminisme.
Sprekers jubileumviering Nebahat Albayrak en Birgit Donker
Corinne van Duin en Hanneke Felten tijdens debat ‘What the F…?’
75 Aletta’s
Tentoonstelling ‘Rosa Manus. Internationale feminist’ Aletta werkte mee aan de totstandkoming van de tentoonstelling ‘Rosa Manus. Internationale feminist’ die van 8 maart tot eind mei 2010 in het Joods Historisch Museum te zien was. Nagenoeg al het materiaal voor de tentoonstelling kwam uit de archiefcollectie van Aletta. Deze tentoonstelling was de rest van het jaar in de bibliotheek van Aletta te bezichtigen. 75-jarig jubileum Aletta heeft haar 75-jarig jubileum uitgebreid gevierd. Op 2 december werd een, ondanks de hevige sneeuw, drukbezochte publieksbijeenkomst gehouden in het Cobra Museum te Amstelveen. Aletta wilde met de aantrekkelijke bijeenkomst de naamsbekendheid te vergroten bij een nieuwe groep vrouwen. Inspirerende sprekers als
Shulamit Loewensteijn geeft aftrap voor project Lines to the Future s h a r i n g t h e pa s t , c r e at i n g t h e f u t u r e
Mijn naam is Hadda. Spreek uit: ‘Aletta’.
2 4 - Ja a r v e r s l a g 2 0 1 0
“Een sterke vrouw laat zich niet van haar pad brengen. Net als Aletta Jacobs, die dankzij haar
Nebahat Albayrak en Birgit Donker waren gevraagd hun levensverhaal en –wijsheden te delen. Op de avond van de jubileumviering waren opvallend veel nieuwe en jonge gezichten aanwezig en de reacties waren zeer positief.
vastberadenheid als eerste vrouw in Nederland mocht studeren, zo houd ik vast aan mijn eigen dromen en ambities. Ik wil meepraten en meebeslissen over onze maatschappij. En daar komt niets of niemand tussen.”
Tijdens de jubileumviering werd voor de eerste keer de Aletta van Nu prijs uitgereikt aan Laamia Elyounoussi en Yesim Candan. Aletta heeft hiervoor zestig kwalitatief goede aanmeldingen ontvangen. Bijkomend effect was veel vrije publiciteit, zowel voor de uitreiking als erna. Voorafgaand aan de jubileumviering werden nog twee aparte activiteiten gerealiseerd. Zo werd op de website iedere dag een ‘jubileumstuk’ uit de collectie gepresenteerd, die uiteindelijk een digitale verzameling van 75 bijzondere stukken vormden. Hierop zijn, vooral uit de erfgoedsector, veel positieve reacties ontvangen.
Aletta, instituut voor vrouwengeschiedenis, verzamelt en bewaart de verhalen van vrouwen die opkomen voor hun kansen en rechten. Niet alleen verhalen uit het verleden. Maar ook uit het nu. Want er zullen nog veel Aletta’s moeten opstaan voordat alle vrouwen zich zo vastberaden voelen als Hadda. Ben jij ook een Aletta van Nu?
www. aletta.nu
Advertentie ALETTA.DEF.CS4 RECHTS.indd 2
S H A R I N G T H E PA S T , C R E AT I N G T H E F U T U R E
Advertentie Hadda
De Aletta-zoekt-Aletta-dag, waarbij naamgenoten van Aletta werden gezocht voor een fotomoment op de trappen van het Academiegebouw van de Universiteit Groningen, was ook een groot succes. Deze actie genereerde een positieve publicitaire spin-off, met een foto op de voorpagina van het Nieuwsblad van het Noorden en een item op TV Noord. Bijna 75 Aletta’s verzamelden zich; een nieuwe groep fans die Aletta een warm hart toedraagt. Het jubileum heeft daarnaast veel publiciteit opgeleverd in verschillende media: de lokale Amsterdamse media, waaronder het Parool Viva, Volkskrant, Nu.nl, Nederlands Dagblad, Intermediair, InformatieProfessional en radio (BNR Nieuwsradio, Radio 1). Hierdoor mag verondersteld worden dat nieuwe groepen en een groot publiek zijn bereikt.
Genomineerden Aletta van Nu Prijs 2010
Jaarthema 2010: Diversiteit In 2010 werd speciale aandacht gegeven aan (etnische) diversiteit. Er is met een brede groep vrouwen uit de doelgroep overlegd. Daaruit zijn interessante contacten gelegd voor toekomstige langdurige samenwerkingsverbanden en al enkele plannen ontstaan die in de komende jaren gestalte zullen krijgen. Er zijn vier oral history interviews afgenomen met zwarte, migranten- en vluchtelingenvrouwen, een vijfde volgt in 2011. Aletta deelde haar oral history kennis en expertise op het Black Magic Woman festival, elders in dit verslag al genoemd. Voor de interne organisatie is diversiteit ook een belangrijk thema. Het voorstel van de in 2010 ingestelde werkgroep is om diversiteit echter niet als focus te nemen, maar juist in alle activiteiten en geledingen van de organisatie op natuurlijke wijze te integreren. Dit plan wordt begin 2011 besproken.
23-12-09 11:57
Aletta Jacobs tulp
25 - Jaarverslag 2010
Inkomsten: 2.313.512 euro Zangers Hind tijdens jubileumviering Overig
1%
Subsidie UvA
Subsidie DE regulier
2%
67%
23%
Overige opbrengsten projecten
5% 2%
Subsidie DE ten behoeve van projecten
Subsidie DE hoogleraar Giften: 39.330 (Deze worden ingezet voor (toekomstige) projecten en activiteiten.)
Uitgaven: 2.348.747 euro M arketing, communicatie en fondsenwerving Overig
10%
1%
Projecten
27%
Erfgoed
30%
3%
Overhead (waarvan huisvesting 10%)
Winnaressen Aletta van Nu Prijs 2010 Laamia en Yesim
29%
Wetenschap
Directeuren InterArtLab en Aletta tijdens debat ‘What the F…?’ s h a r i n g t h e pa s t , c r e at i n g t h e f u t u r e
COLOFON Vormgeving Maya Timmer/M A T Ontwerp Eindredactie Sigrid van der Ploeg Beeldmateriaal Aletta Afman-De Vries (Foto 75 Aletta’s), Dieuwertje de Graaf (Foto Dolle Mina’s), Hein van den Heuvel (Foto Jennifer Ebicilio), Bertien van Manen (Foto Eerste Turkse Vrouwenstaking), Edith Paol (Foto Hadda), Katharina Pöhlmann (Foto’s activiteiten en merendeel Aletta’s van Nu), Karin Lakeman (Foto Vrijheidsbeeld) Aletta, instituut voor vrouwengeschiedenis (voorheen het Internationaal Informatiecentrum en Archief voor de Vrouwenbeweging, IIAV) Obiplein 4 1094 RB Amsterdam Informatiebalie 020-6650820
[email protected] Secretariaat 020-6651318
[email protected] www.aletta.nu
s h a r i n g t h e pa s t , c r e at i n g t h e f u t u r e