Jaarverslag 2011
Streekhistorisch
Centrum
Stadskanaal
Doelstelling De Stichting Streekhistorisch Centrum heeft de volgende doelstelling: ‘Het bevorderen van de belangstelling voor en de kennis van de ontwikkeling van de Kanaalstreek en het aangrenzende deel van Westerwolde, op cultureel, sociaal, economisch en ander gebied’. Deze doelstelling wordt nagestreefd met inzet van de volgende middelen: 1. 2. 3. 4.
'Het bijeenbrengen, onderhouden en tentoonstellen van documenten en voorwerpen van streekhistorisch belang.' 'Het ontplooien, stimuleren en coördineren van activiteiten die aan het doel bevorderlijk kunnen zijn.' 'Het samenwerken met andere instellingen en organisaties die op soortgelijk gebied als dat van de stichting werkzaam zijn.' 'Alle andere wettige middelen.'
Het doel van de stichting is niet gericht op het maken van winst. De Stichting Streekhistorisch Centrum wil speciaal ook de belangstelling voor de streekgeschiedenis onder de jeugd bevorderen.
Tekst Helen Kämink Opmaak Jaap Kok Foto's Zie pagina 45 Contactgegevens Streekhistorisch Centrum Ceresstraat 2 9502 EA Stadskanaal tel: 0599-612649 e-mail:
[email protected] www. streekhistorischcentrum.nl
P a g i n a | 2
Voorwoord De eerste keer Geachte lezer, In uw handen heeft u het jaarverslag van het Streekhistorisch Centrum in Stadskanaal over 2011. Het is door een van onze vrijwilligers in een geheel nieuw jasje gestoken en ziet er weer fris uit. De eerste keer. Heel vaak in een mensenleven zal men dat hebben; de eerste keer alleen fietsen, de eerste keer een vriendinnetje of vriendje, de eerste keer naar school, de eerste zoen, de eerste keer in trein of vliegtuig, de eerste keer in een bestuur, de eerste keer voorzitter van een bestuur. Veel van voornoemde zaken heb ik ook mogen beleven. Nieuw voor mij is het schrijven van een voorwoord voor een jaarverslag. Dus de eerste keer. Een ervaring op zich, omdat ik u mag inleiden in het totale jaarverslag. Het geeft een fijn gevoel dat veel zaken weer zijn gerealiseerd of zijn gestart in 2011. Een fijn gevoel, omdat dit telkens weer lukt met een enthousiaste groep mensen. Ik denk daarbij aan vrijwilligers, medewerkers, ambassadeur, directie en bestuur van het Streekhistorisch Centrum, maar ook aan burgemeester en wethouders en ambtenaren van de gemeenten Vlagtwedde en Stadskanaal. Zonder hen was het niet gelukt om de zaken waar we mee bezig waren en zijn tot een goed eind te brengen. Dank, heel veel dank daarvoor. Hoofdgedachte bij dit alles is: samen staan we sterk en kunnen we veel bereiken. In het vervolg van dit verslag kunt u daar veel over lezen. Het fijne gevoel wordt ook versterkt door de positieve reacties van bezoekers, donateurs, bedrijven en politiek. Dit geeft ons weer de nodige energie om door te gaan op de ingeslagen weg, maar ook nieuwe uitdagingen aan te gaan, nieuwe doelen te stellen om deze daarna te verwezenlijken. Wij gaan er voor en we hopen U als lezer ook. Ik wil U dit jaarverslag van harte ter lezing aanbevelen. Reacties naar aanleiding van dit verslag zijn zeer welkom, opdat wij daar ons voordeel mee kunnen doen. Henk de Weerd, voorzitter
P a g i n a | 3
Inhoud
Doelstelling 2 Woord vooraf door de voorzitter 3
1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6
Organisatie 7 Het bestuur Medewerkers Vrijwilligers Activiteitencommissie Comité Open Monumentendag Donateurs
2.
Financiën 13
3 3.1 3.2 3.3 3.4
Collectie 17 Huisvesting Collectieregistratie Collectiebehoud Aanwinsten
4. 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7
Presentatie 21 Exposities Zondagmiddagactiviteiten Donateursactiviteiten Presentaties voor groepen Publicaties Educatie Open Monumentendag
5. 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6
Samenwerking 33 De Jatrie Gebiedsvisie De Stelmakerij in Sellingen De Burcht in Wedde De synagoge in Bourtange Overige presentaties en samenwerking
6.
Huwelijken 41
7.
Bezoekers 43
1 Organisatie 1.1
Het bestuur
Met ingang van januari 2011 namen we na 12 jaar bestuurslidmaatschap afscheid van Miranda Hendriks als secretaris. Ina Nieboer trad in haar plaats toe tot het bestuur. Door deze mutatie bestond het bestuur op 31 december 2011 uit de volgende personen: Gert Roelfsema, voorzitter Ina Nieboer, secretaris Harm Oosting, penningmeester Henk de Weerd Hans van de Wiel Jan Overduin Het bestuur kwam in het verslagjaar negen maal ter vergadering bijeen. De vergaderingen werden bijgewoond door de directeur. 1.2
Medewerkers
In 2011 waren de volgende medewerkers in een betaald dienstverband werkzaam: Helen Hofman-Kämink, directeur: 28 uur per week in dienst van de Stichting Streekhistorisch Centrum; Bert Roossien, educatief medewerker: 32 uur per week via Wedeka/ Stichting Baanderij; In 2011 stond de regeling waarbinnen deze formatieplaats wordt gefinancierd onder grote druk door bezuinigingen van de Rijksoverheid op de aan de gemeente verstrekte gelden voor re-integratie. Uiteindelijk is besloten de regeling te handhaven waardoor Bert onder de oude condities kon blijven. Aafko Spieard: conciërge, via Wedeka detachering. Het contract met Wedeka is in verband met de bezuiniging op de gemeentesubsidie gewijzigd. Met ingang van 2011 werkt Aafko 20 i.p.v. 36 uur per week, tijdens de openingstijden van het SHC.
P a g i n a | 7
In totaal beschikten we in 2011 over 2,22 Fte. aan betaalde krachten per week, 0,44 minder dan in 2010. Helen Hofman-Kämink rondde in 2011 de leergang Musea met Ambitie voor museumdirecteuren af en volgde een cursus projectfinanciering bij het Museumhuis. In november bezocht zij in het kader van de najaarsbijeenkomst van de sectie collecties van de Nederlandse Museumvereniging het geheel vernieuwde Drents museum inclusief een bezoek aan het nieuwe depot in Assen. 1.3
Vrijwilligers
Waar zou het SHC zijn zonder de vrijwilligers? Zij hebben diverse taken binnen het SHC, van het bijhouden van het archief tot het ontvangen van bezoekers op zondagmiddag en, sinds dit jaar, het schoonmaken van de toiletten er bij. Hieronder volgt een overzicht: Ambassadeur Sinds 2007 werkt Henk de Boer als sponsorwerver en ambassadeur voor het SHC op vrijwillige basis. In 2011 hebben we door zijn inzet weer een flink aantal bedrijven aan ons ondersteunende bedrijvenbestand kunnen toevoegen. Met sponsoring van GOP de Boer en Bert Smit Reklame kon Henk in 2011 een kleine bestelauto laten beplakken met het SHC-logo en wervende teksten. Sindsdien is het SHC ook in het straatbeeld van Stadskanaal en omstreken opvallend vertegenwoordigd. Deze auto komt overigens niet ten laste van de SHC-begroting maar wordt volledig door Henk zelf bekostigd. De ambassadeur legt verantwoording af aan het bestuur middels overleg met de sponsorcommissie, bestaande uit Gert Roelfsema, Henk de Weerd, Harm Oosting en Helen Hofman-Kämink. Administratie De directeur wordt in het uitvoeren van de administratie bijgestaan door een vaste vrijwilligster. Gepke Bossen-Bodewits houdt 1 dag per week de financiële en donateursadministratie bij. Zij ontvangt daarvoor een vrijwilligersvergoeding. Huishouding Sinds januari is Geesje Suk terug bij het SHC. Zij werkte van 2000 tot en met 2008 via de Stichting Baanderij bij het SHC, maar helaas werd toen haar contract wegens bezuinigingen niet verlengd. Na 3 jaar WW-uitkering mag ze nu weer als vrijwilligster aan de slag en zij koos ervoor dat bij het SHC te doen. Dankzij haar inzet kunnen we het bekorten van de uren van de conciërge opvangen. Ze werkt 3 hele dagen per week en houdt zich bezig met de schoonmaak van het gebouw, het zetten van koffie en thee tijdens de pauzes en de verzorging van groepen. Archief Voor de ontsluiting van de collectie maken we gebruik van het museale collectieregistratieprogramma Adlib Museum Basis. Het onderhouden en aanvullen van de collectieregistratie wordt gedaan door vrijwilligers die wekelijks één of meerdere dagdelen aanwezig zijn. Zij registreren
P a g i n a | 8
bijvoorbeeld nog niet ingeschreven collectiestukken en scannen de fotocollectie. In 2011 waren de volgende mensen in het archief werkzaam: Mies Rosien, invoer registratieformulieren in computer Fiena Mooibroek, ordening foto’s en bijschriften Kees Groeneveld, documenten ordenen en controleren van de registratie in het computerbestand, opruimen van de opslagruimte Klaas Steenhuis, documenten beschrijven Herman Tuin, dia’s beschrijven en ordenen Ieke van der Wal, documenten en boeken beschrijven Gerard van Doorn, scannen van foto’s Koen Oosterhuis, documenten beschrijven en invoeren Stefan Smit, scannen van foto’s en andere voorkomende computerwerkzaamheden, opruimen van de opslagruimte John Groenewold, beschrijven van foto’s en ordenen van de collectie uit de plaats Stadskanaal op straatnaam Inge Balczun, invoeren en controleren collectiebeschrijvingen in Adlib Eveline Smit, beschrijven en invoeren voorwerpencollectie Ina op ‘t Ende, krantenknipsels archief Streekraad beschrijven en invoeren Ananias Datema, beschrijven van foto’s Roland Thiel, scannen van foto’s en documenten Jaap Kok, scannen van foto’s, beschrijvingen controleren en foto’s koppelen in Adlib, bijhouden website Arie Stenekes (nieuw in het archief ), beschrijvingen controleren en foto’s koppelen in Adlib Els van der Lei (nieuw), scannen van dia’s Janny Wittering, die door ziekte al langere tijd niet inzetbaar was, gaf in 2011 aan niet meer terug te komen. Het eerste hafjaar werkte Leo Martinus aan het inschrijven en scannen van documentencollecties, maar wegens een re-integratieproject moest hij daar ook weer mee stoppen. Klaas Steenhuis gaf aan het eind van 2011 aan dat hij met ingang van 2012 wegens privé-omstandigheden zijn regelmatige komst naar het SHC moest beëindigen.. Het SHC telde op 31 december 2011 18 archiefvrijwilligers, even veel als een jaar eerder. Doordat de meeste werkzaamheden van de archiefvrijwilligers achter de computer plaatsvinden, zijn de mogelijkheden voor uitbreiding helaas beperkt: op vrijwel elk dagdeel zijn alle beschikbare computers bezet en moeten we aanvragen van potentiële nieuwe vrijwilligers weigeren. In maart werd een in company-cursus Museaal Denken en Handelen gegeven door het Museumhuis. Hier deden 10 vrijwilligers en Helen en Aafko aan mee. Enkele vrijwilligers bezochten met elkaar de door het Museumhuis Groningen georganiseerde tweejaarlijkse ‘Kijkjes in de Keuken’: bijeenkomsten waarbij museumvrijwilligers uit de hele provincie elkaar ontmoeten en over een bepaald onderwerp specifieke kennis op doen.
P a g i n a | 9
Zondagmiddagen De volgende vrijwilligers vormden in 2011 het zondagmiddagteam, dat zorgt voor de openstelling op de zondagmiddagen, zowel bij de activiteiten in het winterseizoen als ook in het SHC en de watertoren gedurende de zomer: Ananias Datema Sari Datema-Fledderus Aletta van Timmeren Hette Nieweg Jeannet Nieweg Tineke Reining Aly Lukens Hans van de Wiel Adriaan Wiersma Ina op ‘t Ende Petra Kruize N.N. Arie Stenekes Birgit Kok Tot onze grote schrik overleed op vrijdag 30 september plotseling onze zondagmiddagvrijwilligster en lid van de activiteitencommissie Birgit Kok. Hoewel nog maar een jaar actief voor het SHC, hebben we haar in die tijd leren kennen als een zeer enthousiast en gedreven vrijwilligster met veel ideeën. Birgit Kok, † 30 september 2011
Huwelijksvoltrekkingen Ook binnen het gastvrouwenteam kregen we te maken met verlies. Na een langdurige ziekte overleed Ingrid Branbergen in mei 2011. Zij was vanaf de start van de huwelijksvoltrekkingen in het SHC in 1996 als gastvrouw actief. De overige gastvrouwen zijn: Jannie Venema Fiena Mooibroek Jeannet Nieweg Tineke Reining Zij ontvangen het bruidspaar en hun gasten, assisteren de ambtenaar van de Burgerlijke Stand en serveren koffie of champagne indien gewenst. Tuinonderhoud Sinds 2008 onderhoudt Jan Moesker gedurende het groeiseizoen de tuin rondom Huize ter Marse. Hij schoffelt de perken, snoeit waar nodig en harkt in de herfst de bladeren. Vanwege de bezuinigingen is het gedeelte van het tuinonderhoud wat nog door de gemeente werd uitgevoerd door ons opgezegd: Jan maait nu ook het gras.
P a g i n a | 1 0
1.4
Activiteitencommissie
De activiteitencommissie organiseerde de zondagmiddagactiviteiten, de donateursavond in april en de donateursreis in oktober. De activiteitencommissie werd in 2011 gevormd door Helen Hofman-Kämink, Bert Roossien, Hans van de Wiel, Adriaan Wiersma, Arie Stenekes en tot oktober Birgit Kok. Een overzicht van deze activiteiten is opgenomen in hoofdstuk 4. 1.5
Comité Open Monumentendag Stadskanaal
Sinds 2001 is het comité dat de jaarlijkse Open Monumentendag op de tweede zaterdag in september in Stadskanaal organiseert, ondergebracht bij het SHC. Dit comité heeft moeite met het vinden van nieuwe leden. Ook in 2011 lukte het nog niet een nieuwe trekker voor deze commissie te vinden. Open Monumentendag 2011 werd georganiseerd door Helen HofmanKämink (voorzitter a.i.), Bert Roossien (secretaris), Thom Boersma, Geert Schreuder en Anneke Clevering. De activiteiten van het comité OMD staan beschreven in hoofdstuk 4 van dit jaarverslag. 1.6
Donateurs
Donateurs van het Streekhistorisch Centrum krijgen gratis entree bij de exposities en diavoorstellingen en korting bij de overige zondagmiddagactiviteiten. Ook werd er speciaal voor de donateurs en vrijwilligers weer een avondlezing en een excursie georganiseerd. De bijdrage die donateurs moeten betalen werd in 2011 verhoogd van € 15,- naar € 20,-. Dit heeft slechts tot enkele opzeggingen geleid. Op 31 december 2011 bedroeg het aantal betalende particuliere donateurs 191. Het aantal bedrijfsdonateurs is door een actieve wervings actie flink toegenomen met maar liefst 30 bedrijven. 73 bedrijven in de gemeente Stadskanaal en Vlagtwedde ondersteunen het SHC met een jaarlijkse bijdrage, waarvan 5 als vriend voor een bedrag van € 500,- of meer per jaar.
P a g i n a | 1 1
2 Financiën 2011 was een spannend jaar wat betreft de financiële vooruitzichten van het SHC. In 2010 was bekend gemaakt dat er door de gemeente flink bezuinigd zou gaan worden op subsidies, waarbij diverse instellingen niet zouden worden ontzien. Voor het SHC was een korting van 10% aangekondigd, wat in de loop van het jaar nog door de gemeenteraad moest worden vastgesteld. Zodra deze ombuigingsmaatregel bekend werd, heeft het SHC-bestuur daarop ingespeeld door te proberen de eigen bronnen van inkomsten naast de gemeentesubsidie te verhogen. Zo werd besloten de particuliere donateursbijdrage te verhogen van € 15,- naar € 20,- per jaar, en ook de entree werd verhoogd van € 1,50 naar € 2,00 voor volwassenen, waarbij het speciale 65+-tarief werd afgeschaft. Wat echter echt zoden aan de dijk zette, was de intensivering van het werven van bedrijfsdonateurs. Behalve het werven van nieuwe reguliere bedrijfsdonateurs werd ook ingezet op het werven van ‘Vrienden’ van het SHC: bedrijven die zich verbinden om gedurende drie jaar een extra bijdrage te betalen. Met het succes van deze actie lukte het een deel van de bezuiniging de komende jaren op te vangen. Inzet van onderhandeling met de gemeenteraadsfracties was nog de huur van onze opslagruimte aan de Drentse Poort, die we hebben gehuurd vanwege de ontruiming van Huisje Manning met het oog op de verbouwing. Doordat de start hiervan telkens door de gemeente opgeschoven werd, kon de collectie niet terug en waren we gebonden aan het maken van huur- en energiekosten. Wanneer het huisje klaar is en de collectie kan, gesaneerd en wel, weer terug, dan scheelt dat al gauw € 4.000,- op onze begroting. Gelukkig ging de gemeenteraad akkoord met ons voorstel de 10% korting op onze subsidie over meer jaren te spreiden. Met ingang van 2012 zullen we met 5% worden gekort en per 2014, wanneer het Huisje klaar zal zijn, met nog eens 5%. In totaal gaat het om € 8.000,- minder gemeentesubsidie. Behalve het verkrijgen van subsidie van de gemeente Stadskanaal is er in 2011 ook geprobeerd subsidie van andere overheden binnen te halen. In 2013 start een nieuwe beleidsperiode bij de provincie. Om als culturele instelling voor een provinciale subsidie in aanmerking te komen moest er voor 1 januari 2011 een beleidsplan ingediend worden. Onder begeleiding van het Museumhuis heeft ook het SHC daaraan
P a g i n a | 1 3
meegedaan, hoewel de kans dat ons verzoek gehonoreerd zou worden, uiterst klein was omdat ook hier veel minder budget beschikbaar was en er eerder musea af zouden vallen dan erbij zouden komen wat de honorering betreft. Dit is dan ook niet gelukt. In het kader van de samenwerking met de gemeente Vlagtwedde werd ook bij deze gemeenteraad een subsidieverzoek ingediend, waarbij het ging om exploitatiesubsidie voor de Oude Stelmakerij in Sellingen. In december besloot de raad in principe positief over het doorgaan van deze samenwerking, met echter de aantekening dat de subsidie pas verstrekt zou worden wanneer de Stelmakerij ook daadwerkelijk gerealiseerd en opengesteld was. Er werd dus niet voorzien in de kosten van het vele voorbereidende werk. Na twee jaren die werden afgesloten met een exploitatietekort, werd 2011 dankzij de werving van de extra bedrijfsdonateurs en meevallende inleenkosten door het nieuwe contract met Wedeka afgesloten met een positief saldo van ruim € 3.700,-. Dit saldo zal aan de algemene reserves worden toegevoegd. Voor details over de financiële resultaten verwijzen we naar het financieel jaarverslag 2011 met de bijbehorende toelichting.
Balans per Debet Vaste activa Inventaris Vlottende activa Debiteuren Belastingen
31-12-2011 €
Liquide middelen Kas Rekening courant Deposito
€
6.365
8.187
11.054
1.772
6.441
2.761
Nog te ontvangen Vooruitbetaalde kosten
31-12-2010
500 16.387
125.027
723
457
4.036
5.139
11.494
4.163
56.500
22.979
P a g i n a | 1 4
31-12-2011 Credit
31-12-2010
€
€
Eigen vermogen
22.860
19.150
Crediteuren
20.701
1.237
Belastingen
1.739
2.197
11.200
395
56.500
22.979
Nog te betalen en overlopende kosten
Opbrengstenverdeling 11,5%
3,8% 16,7% 4,4% Subsidies gemeente Overige subsidies Donaties particulieren, rente, giften
12,6%
9,0%
66,1% 7,2%
2010
Opbrengsten activiteiten Donaties bedrijven
1,6%
67,1%
2011
Kostenverdeling 5,8%
6%
7,7% 8,4%
10,9% Personeel Activiteiten Huisvesting Kantoor Afschrijvingen, overige kosten
12,9% 60,6%
15%
2010 11,5%
61,2%
2011
Exploitatierekening Baten
2011
2011
2010
€
€
83.900
82.520
Overige subsidies
1.946
Donaties particulieren
Lasten
2010
€
€
Personeel
74.278
78.628
11.310
Activiteiten
13.918
19.433
5.514
4.596
Huisvesting
15.626
14.188
163
842
Kantoor
10.136
7.564
3.350
-
Afschrijvingen
3.308
3.163
Opbrengsten activiteiten
15.729
20.832
Overige kosten
4.051
6.769
Donaties bedrijven
14.425
4.800
121.317
129.745
125.027
124.900
Subsidies gemeente
Rente Giften (legaat)
Resultaat
3.710
P a g i n a | 1 5
- 4.845
3 Collectie 3.1
Huisvesting
In 2011 kon er na de vernieuwing van de keuken in 2010 een vaatwasser worden geplaatst en werd ook de koelkast vernieuwd. Met name voor de zondagmiddagactiviteiten en het cateren van vergaderingen en andere groepsbezoeken is dit een grote verbetering. De apparatuur kon worden aangeschaft van middelen uit een legaat van een anoniem te blijven schenker. Uit ditzelfde legaat kon er een belangrijke investering in de verlichting worden gedaan: in de bestuursvergadering van april is besloten tot de aanschaf van led-spots, die de tot dan toe gebruikte halogeenspots geleidelijk gaan vervangen. Dit zal een belangrijke besparing betekenen op het elektriciteitsverbruik, aangezien het in totaal gaat om 50 spots die straks geen 35 W per stuk, maar nog maar 7 W gaan verbruiken terwijl de lichtopbrengst nagenoeg gelijk blijft. In het hoofdgebouw was er in 2011 regelmatig sprake van wateroverlast en lekkage. In het voorjaar zijn er roosters in de goten geplaatst om de hemelwaterafvoeren minder snel te laten verstoppen, wat echter niet tot het gewenste resultaat leidde. Het blijft noodzakelijk de goten regelmatig van blad te ontdoen, wat echter geen gemakkelijke klus is door de grote hoogte. Hiervoor wordt dan ook doorgaans de gemeentelijke servicelijn gebeld. Nadat het niet alleen aan de ‘boomzijde’ van het gebouw maar ook in de trouwzaal een paar keer misging met de afvoer van regenwater, heeft de gemeente het dak van de serre vernieuwd. Hierbij is een extra regenpijp geplaatst en is het afschot van het platte dakje veranderd, waardoor het water nu beter weg kan en niet meer het gebouw binnendringt. Voor de verbouwing van het Huisje van Manning, waarvoor de gemeenteraad in 2009 geld reserveerde, werden in 2011 de definitieve tekeningen gemaakt en met ons doorgesproken. Voordat daadwerkelijk kon worden begonnen, wachtten we nog op uitsluitsel van de provincie over een aanvullende subsidie. Hiervoor moest de gemeente eerst nog bij andere fondsen navraag over een bijdrage doen, wat aan het einde van het jaar in gang is gezet. Zodoende kon er ook in 2011 nog niet worden gestart met de restauratie. Ondertussen werd in de opslagruimte aan de Drentse Poort door twee vrijwilligers gestaag doorgewerkt aan het selecteren van de collectie. Nu blijkt wel hoe
P a g i n a | 1 7
prettig het is om de collectie overzichtelijk te kunnen opbergen: er is veel sneller duidelijk wat we hebben, en hoe het er met de verschillende stukken voor staat. Het is jammer dat deze ruimte na 2013 weer afgestoten moet worden. Naast Huize ter Marse, Huisje Manning en de opslag in de Drentse Poort heeft het SHC ook nog een studieruimte in de oude Ulo aan de Schoolstraat in Musselkanaal. Hier wordt de krantencollectie bewaard en aan geïnteresseerde bezoekers, op afspraak, ter inzage gesteld. Aan het einde van het jaar ontvingen we een verontrustende brief van de gemeente dat dit pand in 2012 mogelijk afgestoten zou worden en dan dus niet meer voor ons beschikbaar zou kunnen zijn. Mocht het zover komen, dan zullen we ons op de toekomst van het krantenarchief moeten beraden. 3.2
Collectieregistratie
In 2011 zijn enkele archiefvrijwilligers zich specifiek gaan bezighouden met het koppelen van foto’s aan de beschrijvingen in het museale collectieregistratieprogramma Adlib. Hierdoor wordt bij de beschrijving nu ook de afbeelding zelf zichtbaar, wat handig werkt. Het fotoarchief is wat de plaats Stadskanaal betreft, nu behalve via Adlib ook vrijwel volledig op straatnaam ontsloten. John Groenewold heeft diverse collecties samengevoegd en daar ook beschrijvingen bij gemaakt. Met de komst van Els van der Lei is gestart met het scannen van de diacollectie. Bert Roossien maakt bij zijn presentaties voor groepen steeds vaker gebruik van digitale afbeeldingen op de beamer in plaats van de diaprojector. Hij kan nu zowel de afbeeldingen die oorspronkelijk als foto en als dia in de collectie zaten, vertonen. Op 31 december 2011 waren 7 392 voorwerpen, 23 513 documenten, 27 904 foto’s, 5 023 boeken, 7 701 dia’s, 125 videobanden en 68 geluidsdragers in de computer geregistreerd. 3.3
Collectiebeheer- en behoud
Nadat in het najaar van 2010 vijf digitale thermohygrometers zijn aangeschaft, hebben we bij de Rabobank een sponsoraanvraag gedaan voor de aanschaf van een luchtontvochtiger. Deze aanvraag werd gehonoreerd, maar besloten is te wachten met de daadwerkelijke aanschaf tot duidelijk is of ze ook voor het Huisje van Manning nodig zijn. In eerste instantie is de aanvraag bedoeld voor een apparaat in de trouwzaal. 3.4
Aanwinsten
In 2011 werd de collectie verrijkt met een groot aantal schenkingen. Hiervan wordt bij binnenkomst de relevantie voor ons bepaald op basis van de volgende criteria:
P a g i n a | 1 8
- Objecten moeten streekgebonden zijn; - Objecten moeten exposeerbaar zijn; - Objecten moeten bij een al bestaande deelcollectie passen (bijvoorbeeld in het winkeltje). Wanneer de stukken in de collectie worden opgenomen, moeten de gegevens van de schenker worden genoteerd op een schenkingsovereenkomst, en worden de objecten door een van de vrijwilligers die zich met de betreffende collectiesoort (bv. voorwerpen door Eveline, foto’s door Mies) bezighoudt, ingeschreven. De schenker krijgt vervolgens een bedankbrief. In het collectieregistratieprogramma Adlib is op de zoekterm ‘verwervingsdatum’ de complete lijst verworven objecten in 2011 te zien. Een aantal opmerkelijke en bijzondere schenkingen wordt hieronder uitgelicht: Collectie Kleinenberg De kleinzoon van architect A.H. Kleinenberg uit Musselkanaal (1885‑1979) schonk het SHC een vrijwel compleet archief van bouwtekeningen, schetsontwerpen, correspondentie en foto’s van het oeuvre dat zijn vader en grootvader hebben ontworpen in de regio Musselkanaal-Roswinkel. Bij nadere bestudering van deze collectie is gebleken hoe omvangrijk en interessant dat oeuvre was. De voltooiing van de registratie zal leiden tot een expositie en wellicht een publicatie, vermoedelijk in 2013. Collectie Ocken De familie Ocken woonde aan het begin van de 20e eeuw aan de Handelsstraat. Ook van deze familie, opnieuw via een kleinzoon, ontvingen we een compleet fotoalbum met familiefoto’s en enkele voorwerpen, op voorwaarde dat wij ze op Beeldbank Groningen zullen publiceren. Collectie Aardema F.L. Aardema was onderwijzer aan school 15 in Nieuw Buinen. Via een nazaat van zijn huishoudster werden het SHC de fotoalbums van de heer Aardema geschonken, die niet alleen vakantiekiekjes uit de jaren 50 en 60 bevatten, maar ook foto’s van de school en de leerlingen in Nieuw Buinen waaraan hij les gaf. Gereedschapskist en oorkondes van J.H. Stavast (1911-2008). De heer Stavast was timmerman bij de Stadskanaalster meubelfabriek Knicos, waar hij in 1957 zijn 25-jarig dienstjubileum vierde. De familie Smit-Stavast schonk ons zijn nagelaten gereedschap en bijbehorende documenten. Daarnaast kwamen er weer talloze herdenkingstegels, borden en mokken met opdruk van plaatselijke bedrijven en verenigingen in de collectie, die op rommelmarkten en in de kringloopwinkels werden opgespoord door enkele van onze vrijwilligers.
P a g i n a | 1 9
4 Presentatie 4.1
Exposities
In 2011 waren de volgende exposities te zien in het SHC: - In januari en begin februari was de kamer voor wisseltentoonstellingen gevuld met een verzameling blikken van Ina op ’t Ende-Abbes. Zij is één van onze vrijwilligers en verzamelt van alles en nog wat. We maakten een keuze uit haar collectie en vulden die aan met eigen voorwerpen.
- Op 11 februari openden we de tentoonstelling ‘De barre overwintering op Baffinland’, over het avontuur van de Stadskanaalster kapitein Dijkstra, die op 13 juli 1909 met zijn schip Jantina Agatha uit de haven van Delfzijl vertrok om kolen en proviand naar Baffinland te brengen en met pelswerk en gedroogde vis terug te keren. In Dundee, Schotland, komen nog een missionaris en een Duitse onderzoeker aan boord die voor hun werkzaamheden naar Baffinland reizen. Het schip zou binnen twee maanden terug zijn in Groningen. De reis loopt echter anders dan verwacht. Geplaagd door tegenwind duurt de reis veel langer. Als men op 9 september eenmaal Groenland bereikt, worden daar al ijsbergen waargenomen. Op 26 september gebeurt het onvermijdelijke: het schip raakt een ijsschots en maakt water.
P a g i n a | 2 1
Er zit niets anders op dan het schip met de aanwezige sloepen te verlaten. De tentoonstelling vertelde hoe het de bemanning verder vergaat: Pas na 15 maanden konden ze worden gered. Dankzij de brief die kapitein Dijkstra schrijft aan zijn vrouw en kinderen weten we hoe zij die winter hebben geleden en overleefd op gedroogd zeehondenvlees. Te zien waren uiteraard de brief die Dijkstra aan zijn vrouw schreef, maar ook de gesneden beeldjes van het ivoor van zeehondentanden die als tijdverdrijf werden gemaakt en andere attributen die overgebleven zijn van dit hachelijke avontuur dat ternauwernood goed afliep. De tentoonstelling werd geopend door Cees Prummel, kleinzoon van Dijkstra, en ornitholoog Maarten Loonen van het Arctisch Instituut van de Rijksuniversiteit in Groningen. De vormgeving van de tentoon stelling was in handen van Roland Beyer. De Barre overwintering op Baffinland was te zien tot 10 juni 2012.
De barre overwintering op Baffin Land
Groningers verzeild tussen Eskimo's
13 februari tot en met 6 mei 2011 Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag van 13.00-17.00 uur en zondag van 14.00-17.00 uur 66,22° W
66,20° W
66,18° W
66,16° W
66,14° W
66,12° W
66,10° W
66,8° W
66,6° W
66,4° W
66,0° W
Gedurende de zomermaanden werd de wisselruimte gewijd aan de glasindustrie in Nieuw-Buinen. In samenwerking met Museum Goedewaagen aldaar verscheen een fietsroute in het Dagblad van het Noorden langs de restanten van deze ooit zo glorieuze fabrieken. Het SHC fungeerde als startpunt van deze route. De eigen collectie glaswerk en documentatie werd voor deze expositie aangevuld met bruiklenen van verzamelaar en vrijwilliger Henk Niezing. Van 25 september tot eind oktober exposeerde vrijwilliger en voormalig docent handvaardigheid Ieke van der Wal zijn tekeningen en aquarellen in het SHC. In de zomer exposeerde hij bij een galerie in Huis ter Heide. In het SHC waren ook schetsboeken en studies te zien. In de resterende maanden werd opnieuw een keuze gemaakt uit de eigen collectie: Ditmaal was het thema fotografie. Camera’s uit diverse tijden, van begin 20e -eeuwse toestellen met een glasplaat als negatief via nostalgische boxcamera’s, Agfa’s Click en Clack tot een polaroidcamera uit de jaren 80 werden getoond, evenals een paar toverlantaarns. De expositie werd aan de wanden gecompleteerd met portretfoto's van de hand van voorzitter Gert Roelfsema. In de tussentijd werd er volop geschreven aan teksten en werd beeldmateriaal uitgezocht voor de nieuwe vaste presentatie, die de basis van onze presentatie in de komende jaren gaat worden. In eerste instantie werd al een openingsdatum vlak voor kerst geprikt, maar om druktechnische redenen werd de opening naar januari verschoven en viel dus buiten het bestek van dit jaarverslag. De vitrines van de bibliotheek in de Streekkamer Simon van Wattum dreigen een stiefkindje te worden binnen het tentoonstellingsbeleid. Door de in de volgende hoofdstukken nog beschreven samenwerkingsprojecten, die erg veel tijd in beslag nemen, is het tentoonstellingsbeleid al tamelijk ad hoc en daar worden de exposities in de bibliotheek de dupe van. In 2011 werd er slechts 1 keer vernieuwd. Dat gebeurde eind september in het kader van de Maand van de Geschiedenis. Het thema was Ik en Wij, waarop werd aangesloten met het presenteren van oude familie-albums uit onze collectie en paneeltjes met
P a g i n a | 2 2
als thema gezondheidszorg en onderwijs uit de oude Doppertentoonstelling uit 2009. Dit presentatieonderdeel moet een betere verankering krijgen binnen de werkzaamheden van het SHC, waarover we in 2012 in gesprek zullen gaan met de bibliotheek. 4.2
Zondagmiddagactiviteiten
Sinds 1996 worden er van oktober tot mei allerlei activiteiten georganiseerd op de zondagmiddag. Het programma wordt opgesteld door de activiteitencommissie. Het seizoen loopt over het verslagjaar heen. Het programmaboekje werd voor zowel seizoen 2010-2011 als voor 2011‑2012 vormgegeven door Roland Beyer en gedrukt in een oplage van 1 000 stuks. De bezoekers aan deze activiteiten vormen in de wintermaanden het belangrijkste aandeel in onze bezoekcijfers. Door de wekelijkse vermelding in de plaatselijke en soms regionale pers dragen de activiteiten bovendien bij aan de naamsbekendheid van het SHC. De Kanaalstreek plaatste elke week op de uitgaanspagina een uitgebreid stukje met bijpassende foto over de activiteit van die week.
P a g i n a | 2 3
Zondagmiddagactiviteiten Overzicht van de activiteiten in de periode 1 januari - 1 mei 2011 Datum 2 januari
Activiteit Winterse Watertoren en Nieuwjaarsvisite
Bezoekers WT: 47 NV: 25
9 januari
Mussel en omstreken in beeld: Presentatie van oude beelden uit het archief door Bert Roossien. Bert werd wegens ziekte vervangen door Helen Hofman-Kämink
56
16 januari
Jan Siebo Uffen, schrijver en dichter, draagt voor uit eigen werk in het Gronings.
50
23 januari
Vertoning van de film: Waar ligt de grens? uit 1978 over de grote werkloosheid in de jaren 70 in Westerwolde. De film werd ingeleid door Servaas Smulders, oud-journalist van de Winschoter Courant en nu communicatieadviseur.
19
30 januari
Smikkelmiddag van ouderwetse streekgerechten, voor de derde keer in samenwerking met Catering en traiteurshuis De Kastanje, Gasselternijveen.
36
6 februari
Auto’s en garagebedrijven in beeld: Presentatie van oude beelden uit het archief door Bert Roossien.
80
13 februari
Lezing door Pieter de Graeff, o.a.. gids van het Klooster in Ter Apel. Hij zal vanmiddag het leven van een aantal heiligen van de katholieke heiligenkalender belichten, w.o. Sint Valentijn (Valentinus van Rome, † 269).
15
20 februari
Wie-wat-waar-middag: beschrijven en identificeren van oude en minder oude foto’s
20
27 februari
Even doorverbinden....... (Deel 4) Oude telefoonnummers van bedrijven en instellingen die in Stadskanaal waren gevestigd. Met beelden en de achtergrondinformatie door Jaap Meijering.
14
6 maart
Presentatie van beelden uit Stadskanaal-Noord door Bert Roossien. Op veler verzoek na groot succes op Open Monumentendag op 11 september 2010 nu herhaald in het SHC.
49
13 maart
Concert door de Groninger tekstdichter en troubadour Hans van der Lijke.
22
20 maart
Lezing door dr. Gerrit Bloothooft, verbonden aan het Meertens instituut en de Universiteit van Utrecht, over Voornamen en familienamen in Nederland.
30
P a g i n a | 2 4
27 maart
Presentatie door Rienhart Wolf van de website OudTerApel.nl. Hij laat unieke bewegende beelden van Ter Apel zien van voor de Tweede Wereldoorlog.
24
2+ 3 april
Museumweekend: Dit jaar voor de dertigste keer, dus extra feestelijk. Met spelletjes in de Watertoren en gratis poffertjes in Huisje Manning.
180
10 april
Diaquiz: Voor de niet-kenners: een afwisselende beeldpresentatie over de wijde omgeving.
7
17 april
Filmvoorstelling: het jaarjournaal 2001, gemaakt door Film- en videoclub Close-up uit Stadskanaal.
1
Totaal eerste helft kalenderjaar 2011
675
Dit was al de laatste activiteit van het seizoen, want het laatste weekend van april was het Pasen en dan is het Streekhistorisch Centrum van Goede Vrijdag tot en met Tweede Paasdag gesloten. In de periode van mei tot oktober worden er geen reguliere zondagmiddagactiviteiten georganiseerd, maar is wel de watertoren te beklimmen tijdens dezelfde openingstijden als het SHC. Museum en toren zijn dan niet elk weekend open, maar naast de normale doordeweekse dagen alleen de eerste zondag van de maand. Op de eerste zondag van juli werden er ter gelegenheid van de glasroute in het Dagblad van het Noorden filmpjes over de sluiting van de laatste glasfabriek en de film Glas van Bert Haanstra vertoond. Overzicht van de activiteiten in de periode oktober - december 2011 Activiteit Het verenigingsleven in de Kanaalstreek: Presentatie van oude beelden uit het archief van door Bert Roossien. Afbeeldingen van allerlei clubs komen aan bod, zowel op sport- als cultureel gebied.
Bezoekers 17
16 oktober
Rondleiding door de Watertoren.
52
23 oktober
Bomen in het landschap, Lezing door Rinck Zevenberg, boomverzorger.
17
30 oktober
Filmmiddag over de aardappelmeelindustrie, met o.a. beelden uit Alteveer.
44
6 november
Nieuw-Buinen in beeld: Presentatie van oude beelden uit het archief van het Streekhistorisch Centrum door Bert Roossien.
49
13 november
Lezing over poëziealbums door Mien Westerdiep-Niemeijer over de historie en het gebruik van deze persoonlijke albums met versjes.
18
Datum 9 oktober
P a g i n a | 2 5
Vervolg overzicht activiteiten periode oktober - december 2011 Datum 20 november
Activiteit Wie-wat-waar-middag: beschrijven en identificeren van oude en minder oude foto’s.
Bezoekers 20
27 november
Lezing over de geschiedenis van het alfabet door mevrouw dr. J.H.Looijenga, historisch taalkundige en werkzaam aan de Rijksuniversiteit Groningen.
18
4 december
Diaquiz. Voor de niet-kenners: een afwisselende beeldpresentatie over de wijde omgeving.
8
11 december
Concert door Linde Nijland en Bert Ridderbos.
22
18 december
Stadskanaal in het donker… Speciaal voor de durfals stelden we vanmiddag de watertoren open in de namiddag als het donker wordt.
10
24 december tot en met 2 januari
Het Streekhistorisch Centrum is gesloten. Totaal tweede helft kalenderjaar 2011 Totaal aantal bezoekers zondagmiddagactiviteiten
235 910
Gemiddeld genomen neemt het aantal bezoekers per activiteit af, en zien we met name in het voorjaar een grote mate van weersinvloed. Het meeste succes hebben nog altijd de voorstellingen met beelden uit het eigen archief, waar de zaal nog regelmatig te klein blijkt. In 2011 kwamen er ruim 100 bezoekers minder naar de zondagmiddagactiviteiten dan een jaar eerder, maar werd er ook een activiteit minder georganiseerd door de hoeveelheid open zondagmiddagen. 4.3
Donateursactiviteiten
Donateursavond De activiteitencommissie organiseert elk jaar een avondlezing speciaal voor onze donateurs om hen te bedanken voor hun steun en waar de voorzitter van het SHC een toelichting geeft op de ontwikkelingen binnen het SHC. In 2011 werd deze avond gehouden op maandag 18 april. Jochem Abbes, historicus, cultuurambtenaar van de gemeente Vlagtwedde en voorzitter van de Historische Vereniging Westerwolde was uitgenodigd om in het kader van de samenwerking op deze terreinen te komen vertellen over de historie van Westerwolde. Hij hield een enthousiast betoog waarom Stadskanaal ook binnen de grenzen van Westerwolde valt. Het onderwerp werd door de donateurs zeer gewaardeerd, want de zaal was bomvol met meer dan vijftig bezoekers.
P a g i n a | 2 6
Donateursreis Op zaterdag 1 oktober vond de jaarlijkse donateursreis plaats, die eveneens georganiseerd werd door de activiteitencomissie. Het is traditie dat jaarlijks een Nederlandse en een Duitse bestemming wordt afgewisseld. Na het bezoek aan Emden in 2010 werd dit jaar gekozen voor de Hanzestad Zutphen. De deelnemersgroep aan de donateursreis bestaat voor een groot deel uit een vaste groep belangstellenden. Ook dit jaar hadden we weer meer aanmeldingen dan er mee konden. Op het programma stond een stadswandeling door het historische stadscentrum onder leiding van locale gidsen, waarbij ook de Middeleeuwse Sint Walburgiskerk en de Librije werden bezocht. Deze openbare bibliotheek uit de 16e eeuw is nog nagenoeg in authentieke staat. Een groot deel van de oorspronkelijke collectie boeken is nog aanwezig. ‘s Middags kon men op eigen gelegenheid de stad verder bekijken of nog een museum bezichtigen. Door het extreem fraaie zomerweer kon je die middag vele Knoalsters op de Zutphense terrasjes tegen komen. Aan het einde van de middag werd de bus weer opgezocht om gezamenlijk te gaan eten in het ‘kleinste stadje van Nederland’, Bronkhorst. Ook hier kon een gedeelte van de groep nog buiten zitten, wat deze afsluiting van de dag extra plezierig maakte. Tegen half negen waren we terug in Stadskanaal.
4.4
Presentaties voor groepen
Op aanvraag verzorgt het SHC ook diavoorstellingen op locatie. Dit zijn altijd voorstellingen op maat, aangepast aan de doelgroep en het gewenste onderwerp, bijvoorbeeld voor vrouwenverenigingen, verzorgingshuizen etc. Deze voorstellingen worden gegeven door Bert Roossien en een enkele keer ook door Helen Hofman-Kämink, bijvoorbeeld wanneer er twee groepen op een avond werden geboekt..
P a g i n a | 2 7
2011 was een druk jaar voor de voorstellingen op aanvraag: we ver zorgden op locatie 16 voorstellingen en 9 in het SHC zelf, los van de voorstellingen op zondagmiddag. Bij deze aantallen zijn groeps bezoeken zonder speciale voorstellingen of rondleidingen niet inbegrepen, evenmin als presentaties voor schoolgroepen. In het voorjaar en het najaar van 2011 verzorgde Bert ook weer een reeks colleges voor de Stichting Ouderen Educatie in Winschoten. Deze lessen hebben uiteenlopende historische thema’s als onderwerp, niet alleen streekgeschiedenis. 35 30 25 20 15 10 5
Huize ter Marse
4. 5
Op locatie
11 20
10 20
09 20
08 20
07 20
06 20
05 20
04 20
03 20
02 20
01 20
00 20
99
0
19
Grafiek Presentaties voor groepen
Totaal
Publicaties
In september 2011 kwam het eerste nummer van Terra Westerwolda, tijdschrift voor de geschiedenis van Westerwolde en de Kanaalstreek uit. Dit nieuwe magazine is het resultaat van de samenwerking tussen het SHC en de Historische Vereniging Westerwolde (HVW). Bij de HVW bestond behoefte aan een uitbreiding van de redactie en een nieuwe vormgeving voor hun ledenblad, dat tot dan toe door slechts één redacteur en in zwart-wit gekopieerd gemaakt werd. Met het aantreden van Jochem Abbes als nieuwe voorzitter werd het initiatief genomen om nauwer met het SHC samen te werken en besloten werd te proberen om in gezamenlijkheid een tijdschrift uit te geven voor ons beider verzamelgebied. Na het benaderen van diverse vorm- en uitgevers werd besloten met een redactie bestaande uit vertegenwoordigers van beide partners een tijdschrift te gaan maken dat gedrukt zou worden bij De Opmaakfabriek in Groningen. Het eerste nummer werd gepresenteerd op donderdag 29 september een aangeboden aan de cultuurwethouders van de drie ‘Westerwoldse’ gemeenten Stadskanaal, Vlagtwedde en Bellingwedde. Het tijdschrift kent vaste rubrieken als De Weg, over de geschiedenis van een opmerkelijke straat in Westerwolde of de Kanaalstreek, De Foto En Het Verhaal en Beeldbepalende Bedrijven In De Regio. Daarnaast is er volop ruimte voor artikelen rondom een thema en contact met leden en donateurs. Voor jongere lezers vanaf 10 jaar zijn de speciale pagina’s Terra Junior ingeruimd. Hier is bijvoorbeeld te lezen hoe je
P a g i n a | 2 8
een onderzoekje naar je eigen familiegeschiedenis opzet. De redactie van het eerste nummer bestond uit Helen Hofman-Kämink en Rolf de Boer namens het SHC, en Theo Hofman, Jan Huizing en Jenneke Weber voor de HVW. Na verschijning van het eerste nummer ging de redactie meteen door met de voorbereidingen voor nummer twee, waar Rolf de Boer niet meer aan mee deed en vervangen werd door Jaap Kok namens het SHC. De kosten van Terra Westerwolda werden voor het eerste nummer volledig gedragen door de HVW. Vanaf 2012 vormt het tijdschrift ook een begrotingspost voor het SHC, waarbij donateurs zich tegen een extra bijdrage van € 12,50 op het blad kunnen abonneren. Het eerste nummer werd ter kennismaking gratis aan alle donateurs toegezonden. Het is de bedoeling dat het driemaal per jaar zal verschijnen. Behalve bij het SHC en de HVW ligt het bij diverse boekhandels in de regio in de losse verkoop. 4.6
Educatie
In 2007 bracht het SHC het project Knoal! voor het basisonderwijs uit. Dit project voorziet in een doorlopende leerlijn van groep 1 tot en met 8 waarmee scholen erfgoedonderwijs in hun lessen kunnen verwerken. Het project behandelt de geschiedenis van de Kanaalstreek, met het kanaal als leidend thema. De vier subthema’s zijn: Kanaalgraven en vervening, het dagelijks leven rond 1900, Aardappelmeel en strokarton en Natuur en recreatie (het gebruik van het kanaal nu).
Basisonderwijs In 2011 brachten 6 basisscholen een bezoek aan het SHC, in 22 groepen. In 2010 kwamen er 9 scholen met 13 groepen. In mei voerde de Brede School Musselkanaal in gezamenlijk verband het project Knoal! uit. Dit betrof de Sint Antoniusschool, CBS De Lindenborgh en OBS De Musselhorst, inclusief de afdeling Anderstaligen. Deze laatste groepen kregen
P a g i n a | 2 9
een aangepast programma op maat. De overige scholen kwamen uit Stadskanaal en één groep kwam uit Nieuw-Buinen. Op de valreep van 2011 en met gebruik van de BEPP-subsidie (Budget Educatie en Participatie Projecten) van de provincie Groningen werd er met steun van Kunststation C een aanvraag ingediend om scholen in 2012 in de gelegenheid te stellen met wat extra geld het Knoal!-project uit te voeren. We waren net op tijd: onze aanvraag bleek het laatste project dat nog met steun van BEPP (gedeeltelijk) uitgevoerd kan worden. Het onderdeel ‘kunstenaars in de klas’ werd door de beoordelingscommissie gehonoreerd, waardoor de deelnemende scholen op kosten van de provincie voor elke groep een (door het SHC uitgenodigde) kunstenaar kunnen inzetten om bij het project aansluitende activiteiten te doen. Dit zal in de loop van 2012 ten uitvoer worden gebracht. Voortgezet onderwijs Ook het Voortgezet Onderwijs deed in 2011 een beroep op de expertise van het SHC om aandacht te besteden aan de geschiedenis van de eigen leefomgeving van de leerlingen. Zowel voor het Ubbo Emmius (Onstwedde en Stadskanaal) en het Noorderpoort (Stadskanaal) als de RSG in Ter Apel zijn in 2011 door Bert Roossien lessenreeksen gegeven. Met het Noorderpoort werden de twee fietsexcursies die in 2010 werden ontwikkeld over de verschillende landschappen in onze omgeving, voortgezet in 2011. Een tocht gaat door het Veenkoloniale deel (o.a. door de Wildervanksterdallen, waar de typische veenkoloniale verkaveling vanaf het fietspad met de zeven bruggetjes goed herkenbaar is) en de andere door het Westerwoldse deel van de gemeente (o.a. langs de Onstwedder Es). Het Ubbo Emmius nam de watertoren weer op in een excursieweek waarbij leerlingen uit het eerste en tweede leerjaar langs bedrijven en markante punten in de omgeving fietsen. Op de RSG verzorgt Bert Roossien lesuren binnen het rooster, in het kader van omgevingsonderwijs. In totaal zijn hiermee een kleine duizend leerlingen uit het voortgezet onderwijs bereikt. 4.7
Open Monumentendag
Jaarlijks wordt de landelijke Open Monumentendag (OMD) gehouden in het tweede weekend van september. Dit jaar viel dat op 10 en 11 september. In de gemeente Stadskanaal worden de activiteiten voor OMD traditiegetrouw alleen op zaterdag georganiseerd. Het thema was dit jaar oud gebouw, nieuw gebruik. Ook in de gemeente Stadskanaal werden die dag een aantal monumenten opengesteld die hun oorspronkelijke functie hebben verloren maar inmiddels een andere invulling hebben gekregen. Daarbij kiest het OMD-comité van Stadskanaal jaarlijks een locatie binnen de gemeente waar de activiteiten zich concentreren. Dit jaar werd gekozen voor het gebied rondom Vledderveen en het deel van Musselkanaal tussen de Verbindingsweg en de Watertoren. Een deel van de activiteiten werd voorbereid door mensen van Plaatselijk Belang Vledderveen.
P a g i n a | 3 0
De officiële opening van Open Monumentendag werd om 13.00 uur verricht door wethouder Johan Hamster bij het N.H. kerkgebouw te Vledderveen aan de Waterschapsweg 32. In dit gebouw dat nog steeds als kerk fungeert en op de monumentenlijst prijkt, was door betrokkenen bij de kerk een expositie ingericht over de geschiedenis van het dorp en de restauratie van het kerkgebouw. Onder leiding van Herman ter Veen zou daarna een fietsexcursie worden gereden waarbij een aantal monumenten zou worden bezocht. Helaas is door miscommunicatie het programma van deze dag niet in huis-aan-huisblad De Kanaalstreek verschenen, waardoor er geen deelnemers waren voor de fietstocht. Er was een route uitgezet door Vledderveen naar Musselkanaal, waar onder meer de voormalige ULO kon worden bezocht: het atelier van kunstenaar Annemiek Spierenburg en het krantendepot van het SHC dat hier gevestigd is, waren opengesteld en er was een tentoonstelling van oude schoolplaten uit de collectie van het SHC ingericht. Het interieur van het schoolgebouw is nog als vroeger: de monumentale trappen met de genummerde jashaakjes voor de leerlingen zijn nog intact. De route ging vervolgens langs villa Ter Marse en de watertoren, die beklommen kon worden. Los van de fietstocht kregen deze opengestelde gebouwen wel bezoekers deze dag, maar dus niet zoveel als bij een goede PR te verwachten was geweest. De dag eindigde bij café Veldzicht, het voormalige waterschapshuis Vledderveen, waar vanaf 16.00 uur de band Close to Home bluegrass, folk en countrymuziek speelde. Van de fietsroute werd ook een boekje met wetenswaardigheden gemaakt waarmee de tocht op eigen gelegenheid gereden kon worden. Naast de activiteiten in Vledderveen en omgeving hield het oudste kerkhof van Stadskanaal, aan de H.J. Kniggestraat (naast de Hervormde Kerk), open dag om informatie te geven over het restauratieproject dat daar grotendeels door vrijwilligers wordt uitgevoerd. Ook de naast gelegen Hervormde Kerk was geopend.
P a g i n a | 3 1
5 Samenwerking In 2011 gingen projecten die in samenwerking met personen of instanties van buiten het SHC worden uitgevoerd, een steeds grotere rol spelen binnen de bedrijfsvoering van het SHC. Dit is enerzijds een goed teken: we willen immers niet alleen voor onszelf van betekenis zijn, maar midden in de samenleving staan. Anderzijds beschikt het SHC maar over een zeer kleine formatie waarbij al gauw de valkuil dreigt dat we door de energie die de externe contacten vergen, te weinig tijd aan de interne bedrijfsvoering en presentaties kunnen besteden. 5.1
De Jatrie
De Jatrie is de Groninger steilsteven die in 2008 op initiatief van de gemeente werd verworven uit het legaat van oud-schipper Harm Davids. Hiertoe is onder auspiciën van het SHC een Stichting in oprichting geformeerd die de mogelijkheden van de restauratie verder onderzoekt. De Stichting Jatrie i.o. bestond in 2011 uit de volgende leden: namens het SHC: Gert Roelfsema (voorzitter) en Helen Hofman-Kämink; Overige leden: Jaap Duit (oud-wethouder), Jaap Huberts (contactpersoon Noorderpoortcollege), Jan Mulder (Stichting Snikkeweek, Snikke Diverdoatsie), Jan Nieboer (accountant, stichting Snikke Diverdoatsie, Stichting Snikkeweek); De grote vragen waar de stichting Jatrie i.o zich in 2011 mee bezig hield, waren: wat moet er met het schip gebeuren, wie gaat dat doen
P a g i n a | 3 3
en hoe komen we aan geld daarvoor? Hiervoor waren al in 2010 diverse acties uitgezet, o.a. door het opvragen van offertes bij diverse bedrijven die in de scheepsbouw en metaalbewerking actief zijn. Het was dan ook een onaangename constatering dat we begin 2011 van de gemeente hoorden dat zij zonder enig overleg zelf opdracht hadden gegeven tot het uitvoeren van een haalbaarheidsonderzoek naar de restauratie van de Jatrie, waarmee het laatste restje van het krediet dat de gemeenteraad beschikbaar had gesteld voor o.a. het op het droge takelen van het schip, was opgebruikt. Er vond een gesprek plaats met de betreffende wethouder en de ambtenaar, waaruit bleek dat de gemeente in de veronderstelling was dat zij eigenaar was van het schip. Om verdere misverstanden in de toekomst te voorkomen zijn er duidelijke afspraken gemaakt, onder andere dat er een totaalplan bij de gemeente zal worden ingediend waarin duidelijk wordt welke kosten er zijn te verwachten, ook na restauratie. Hierop werd in maart door de Stichting Jatrie i.o. een aanvraag gedaan waarin de gemeente werd verzocht om een bijdrage in de oprichtingskosten van de Stichting en om het schip voorlopig te kunnen conserveren om het voor nog verder verval te behoeden. Al die tijd lag het schip namelijk op het droge, op bokken op het terrein van Schutte Metaal aan de Ampereweg in Stadskanaal, blootgesteld aan de elementen. Pas in het najaar van 2011 kon dit verzoek door de gemeente worden ingewilligd met een krediet van € 6.000,-, op voorwaarde dat dit dan ook echt de laatste keer was dat door de Stichting Jatrie i.o. een beroep op de gemeente zou worden gedaan voor een geldelijke bijdrage. Nu er een startbedrag beschikbaar was, kon er een datum worden geprikt voor de definitieve oprichting van de stichting, waarna er ook een bankrekening kan worden geopend en er zelfstandig acties kunnen worden uitgevoerd ten behoeve van het behoud van het schip. Toen was het inmiddels echter 2012. 5.2
Gebiedsvisie
Ondertussen, terwijl de ontwikkelingen rondom de Jatrie vrijwel stil lagen in afwachting van een reactie van de gemeente op ons restauratieplan, werd wel door gegaan met de ontwikkeling van een gebiedsvisie voor het gebied rondom de watertoren en het Streekhistorisch Centrum. Hier moet de Jatrie ook een plaats in krijgen. In 2010 had de Stichting Jatrie i.o. contact gelegd met de Koninklijke Nederlandse Heide Maatschappij (KNHM) afdeling Groningen voor een financiële bijdrage voor een haalbaarheidsonderzoek. Al denkend hierover en over de toekomstige bestemming van het schip vielen de termen museumhaven en museumkwartier. De conclusie werd al snel getrokken dat het verstandig is om eerst een visie op dit interessante gebied te ontwikkelen en uit te gaan van een totaalconcept. Gelijktijdig speelde ook het initiatief van een groep ontwikkelaars om de water toren een nieuwe functie te geven en om het gebied rondom de water toren opnieuw in te richten en geschikt te maken voor verschillende functies. In deze groep zijn de volgende partijen te onderscheiden: Forum Beheer (John Bruining), Bouwonderneming Gebroeders Benus en De Dijken (Wim van Dijken, ontwerp en ontwikkeling). Deze groep
P a g i n a | 3 4
heeft voorjaar 2010 haar plannen aan het gemeentebestuur van Stadskanaal gepresenteerd. Een belangrijk onderdeel van dit inrichtingsplan is om water in het gebied te brengen. De centrale doelstelling van de groep ontwikkelaars is om de landschappelijke en historische waarden optimaal tot hun recht te laten komen door belangrijke onderdelen te herontwikkelen. Deze onderdelen zijn:
• De Watertoren uit 1935 ten behoeve van hoogwaardige horeca
op de begane grond en ruimten voor zakelijke dienstverlening op de bovenste verdieping. • Herontwikkeling terrein Bruining ten behoeve van woon-werkfuncties. • Ontwikkeling Huize ter Marse, c.q. het uitbreiden van de erfgoedwaarde door Huize ter Marse (SHC) een meer regionale functie te geven. • Ontwikkeling gronden van het legaat met als doel het reali seren van een haven en om de verblijfswaarde te vergroten, o.a. d.m.v. de realisatie van een replica van een historische scheepswerf. Deze doelen komen voor een groot deel overeen met de uitgangs punten die voor de Jatrie en het SHC geformuleerd zijn. In november 2010 hebben de partijen met elkaar van gedachten gewisseld om de handen ineen te slaan. Dit idee is 19 januari 2011 bekrachtigd. Gezamenlijk is de noodzaak erkend om één integraal plan te ontwikkelen in de vorm van een gezamenlijke visie op het gebied, uitmondend in een gebiedsplan voor het gebied rondom de watertoren en het SHC, waarin de afzonderlijke onderdelen goed op elkaar afgestemd zijn. Een gebied waar ruimte is voor de volgende functies:
• • • • •
Een historisch verantwoorde omgeving. Museale activiteiten. Bedrijvigheid en horeca. Een leer- werkomgeving (educatie). Recreatie.
De gemeente Stadskanaal heeft, bij monde van de portefeuillehouder, te kennen gegeven graag een goed onderbouwd plan tegemoet te zien, dat getoetst is op haalbaarheid. De ontwikkeling van het gebied ziet de gemeente als particulier initiatief waar de gemeente op termijn haar medewerking aan kan geven op ruimtelijk gebied. Met steun van de KNHM, Leadergelden en de gemeente Stadskanaal, kon er een plan opgesteld worden dat fungeert als gebiedsvisie, de basis voor het zetten van verdere stappen. De stuurgroep, bestaande uit Gert Roelfsema en Helen Hofman-Kämink namens het SHC, Jaap Duit en Jaap Huberts namens de Stichting Jatrie, Paul Benus, John Bruining en Wim van Dijk namens ‘de ontwikkelaars’ en Jan van Buuren, Jur Stavast en Wim Koeneman namens de KNHM en Arcadis, kwamen in 2011 10 keer bijeen om de plannen en de voortgang te bespreken. Wim Koeneman fungeerde daarbij als onafhankelijk voorzitter.
P a g i n a | 3 5
Op 1 september werd een ‘werkatelier’ gehouden waarbij met betrokkenen, waaronder, behalve met de stuurgroep, ook met betrokkenen van de gemeente, Monuta als buurman en omliggende bewoners van de Groene Zoom, het gebied werd bekeken, ervaren en ideeën werden uitgewisseld. Met de suggesties hieruit voortgekomen werd een concept-gebieds visie opgesteld die op 15 december in buurthuis De Stobbe in Ceresdorp werd gepresenteerd. Daarbij werden de pers, de gemeenteraad en omwonenden opnieuw uitgenodigd. De definitieve versie van het plan zou in februari 2012 gereed zijn.
5.3
De stelmakerij in Sellingen
In 2010 werd het SHC door de gemeente Vlagtwedde benaderd om een eventuele dependance te beginnen in Sellingen. Daar stond de oude en vervallen stelmakerij te koop. De Stichting Monumenten Westerwolde heeft bewerkstelligd dat dit pand in 2011 door de gemeente Vlagtwedde kon worden aangekocht en vervolgens gerestaureerd. Als herbestemming werd gedacht aan een museum of bezoekerscentrum over de historie van Westerwolde. Momenteel is deze algemene geschiedenis op gespecialiseerde thema’s in Bourtange en Ter Apel na nergens zichtbaar en daar wil de gemeente Vlagtwedde blijkens haar cultuurnota graag verandering in brengen. Restauratie van de oude stelmakerij lijkt daarvoor een uitgelezen kans, waarbij contact met het SHC werd gezocht om als exploitant te gaan optreden. Het SHC heeft daar positief op gereageerd op voorwaarde dat de gemeente dan ook financieel bijdraagt aan de exploitatie. Met de kennis en infrastructuur van het SHC, in samenwerking met de diverse stichtingen en vereni gingen die zich eveneens bezighouden met de historie van Westerwolde en inwoners van Sellingen als vrijwilligers, moet het mogelijk zijn met een zo laag mogelijke exploitatielast een dependance van het SHC te verwezenlijken. Daarbij kunnen de twee vestigingen elkaar over
P a g i n a | 3 6
en weer versterken en zo een aanwinst vormen voor de gehele regio. In 2011 was er regelmatig overleg tussen Helen Hofman-Kämink en cultuurambtenaar Jochem Abbes om aan de samenwerking vorm te geven. In december gaf de gemeenteraad het groene licht voor het beschikbaar stellen van restauratiekrediet, inclusief een bedrag voor het SHC voor de jaarlijkse exploitatie. Helaas wordt dit geld pas beschikbaar gesteld bij opening van het pand, waarbij er dus niet is voorzien in de voorbereidingskosten van één en ander. Behalve de gemeente dragen ook het Gebr. Hessefonds en Leader bij aan de restauratie van het pand. Dat het een bijzonder en oud pand is, is gebleken uit het bouwkundig onderzoek dat werd verricht door het bureau Battjes en Ladrak. Een van de voorlopige conclusies is dat de oudste gebinten dateren uit 1697. Op basis van de gegevens uit het onderzoek maakte architect Astrid Siemer uit Assen de eerste bouwtekeningen van het pand. 5.4
De burcht in Wedde
De Burcht in Wedde, ooit het roemruchte bestuurlijke middelpunt van Westerwolde, is in de afgelopen jaren ingrijpend gerestaureerd en zou in 2011 worden heropend als restaurant en hotel met als specifieke doelgroep ‘kinderen die aan de andere kant van het geluk zijn geboren’. De restauratie werd ondergebracht in een stichting die de benodigde fondsen bij elkaar moest halen. Eén van de voorwaarden daarbij was een gedeeltelijke museale, educatieve inrichting voor de Burcht en juist dat deel wilde maar niet van de grond komen. Via de voorzitter van de stichting, Jan Willem Kok, werd contact gelegd met het SHC om daarbij te assisteren. Er vonden in 2011 gesprekken plaats waarbij Helen Hofman-Kämink zou gaan adviseren hoe dit aan te pakken. Er waren echter ook contacten met andere deskundigen op dit gebied, waaronder Museum de Buitenplaats in Eelde, en de Familiestichting Haselhoff die veel expertise heeft op het gebied van de historie van de Burcht omdat leden van deze familie twee eeuwen lang de functie van Burggraaf in Wedde hebben bekleed. In de loop van het jaar trokken zich ook weer mensen terug en bleken de eigenaren/pachters van de restaurant- en hotelconcepten vooral zelf te bepalen wat er in de Burcht zou en moest komen en dat ze zich weinig van enig advies van wie dan ook aantrokken. Ook was er geen financiering voor advies beschikbaar. Uiteindelijk zouden Roelof en Albert Hazelhoff zich samen met Helen gaan bezighouden met een inhoudelijke presentatie in één van de kamers van de Burcht, die de naam Haselhoffsociëteit zou gaan krijgen. Helen heeft er in de loop van 2011 meerdere vergaderingen over bijgewoond. Een concreet resultaat kwam daar in 2011 nog niet uit voort. 5.5
De synagoge in Bourtange
Op voorspraak van het Museumhuis in Groningen heeft Helen HofmanKämink de Stichting Synagoge in Bourtange geholpen bij het samenstellen van een expositie over Joodse begraafplaatsen in de provincie
P a g i n a | 3 7
Groningen. De werkzaamheden bestonden uit het selecteren van het aanwezige materiaal, het schrijven van de bijbehorende teksten en advies met betrekking tot de inrichting. De tentoonstelling werd op zondag 17 april geopend en was het hele seizoen in de synagoge te zien. 5.6
Overige presentaties en samenwerking
Naast de hierboven genoemde projecten werd in 2011 meegewerkt aan de volgende evenementen: Stichting ArtXtrA: deze stichting komt deels voort uit werkzaamheden van de per 2011 opgeheven stichting Cultuurplein. Na de editie van 2009 is besloten de organisatie van dit inmiddels jaarlijkse Kunst- en cultuurfestival te formaliseren in een stichting, om op deze manier zelfstandig subsidies te kunnen aanvragen. De gemeente besloot tot een structurele bijdrage aan het festival, waardoor de toekomst van ArtXtrA voorlopig veilig gesteld lijkt. Helen Hofman-Kämink nam namens Cultuurplein plaats in het dagelijks bestuur van de nieuwe stichting, samen met Barbara Speelman van Tourist Info Westerwolde en Nathalie Straatman van de Muziekschool Zuid-Groningen. Wegens zwangerschapsverlof werd zij voor deze editie vervangen door Henk de Muinck. De vierde editie van ArtXtra vond in 2011 plaats op zaterdag 21 mei 2011, op het Raadhuisplein in Stadskanaal. Gedurende de hele dag waren er door het hele centrum artiesten te bewonderen. Het festival heeft een groot aantal bezoekers getrokken. Nieuw waren dit jaar de 5 pagodetenten die de plaatselijke kunst- en cultuurinstellingen aangeboden kregen. De andere deelnemers in een pagodetent naast het SHC waren Theater Geert Teis, Galerie Boven, SKVS De Pauw, en de Muziekschool. Het SHC presenteerde zich in de tent met een deel van de Baffinlandexpositie en omdat het thema ‘smaak’ was, serveerden we er het ouderwetse gerecht Jan in de Zak. Bezoekers konden daar gratis van proeven, wat een groot succes was. De Jan in de Zak was als sponsorbijdrage beschikbaar gesteld door Cateringbedrijf De Kastanje in Gasselternijveen. Op 12 juni, eerste pinksterdag, verleenden we onderdak aan het programma Noor(d)mannen van Radio Noord. Dit programma werd rechtstreeks uitgezonden vanuit het SHC waarbij de presentatoren Marcel Nieuwenweg en Alex Vissering interviews hielden met diverse gasten en ook de watertoren werd beklommen. Met de gemeente, Stichting Welstad, Muziekschool, Bibliotheek, SKVS De Pauw, het Noorderpoortcollege en de werkgroep Vrijwilligers Stadskanaal werd samengewerkt in de organisatie van de Leer en Doe Markt op zaterdag 3 september. Op deze markt kan een ieder die vrijwilligerswerk zoekt of een cursus of opleiding wil volgen, terecht voor informatie. Het SHC presenteerde hier het nieuwe zondagmiddagprogramma en stelde oude foto’s tentoon, in de vorm van een quiz. Er zijn door Roland Beyer nieuwe kaartjes ontworpen om donateurs mee te werven. Deze werden op de Leer- en Doemarkt voor het eerst uitgedeeld.
P a g i n a | 3 8
Op zaterdag 8 oktober werd deelgenomen aan de jaarlijkse Dag van de Groninger Geschiedenis bij de Groninger Archieven in Groningen. We deelden onze tafel met de HVW en promootten er ons nieuwe gezamenlijke tijdschrift Terra Westerwolda. Daarnaast toonden we onze verzameling glazen met opdruk van plaatselijke verenigingen en bedrijven. Het Groninger Museum had net een poster laten drukken met foto's van dergelijke glazen uit hun eigen collectie, die bijgevoegd was als reclame voor deze dag in het tijdschrift Stad en Lande'. Met deze collectie trokken we dan ook de aandacht van Egge Knol, de conservator van het Groninger Museum. Behalve een dag van promotie is deze dag ook een netwerkdag, waarop de contacten in het archief- en museumveld weer worden aangehaald. Helen Hofman-Kämink werd op deze dag vergezeld door vrijwilligers Ina op ’t Ende en Jaap Kok. Op 20 oktober stond het SHC met een kraam op het 50+festival, dat werd georganiseerd door Stichting Welstad en gehouden in De Spont in Stadskanaal. Ook hier werd Terra Westerwolda gepromoot en geprobeerd nieuwe donateurs te werven, maar waar het publiek duidelijk meer geïnteresseerd was in gratis hebbedingen… Op 15 december was het Naturalisatiedag en ontvingen een aantal nieuwe Stadskanaalsters hun Nederlanderschap. Deze plechtigheid gebeurde voor de derde maal in het SHC, waarbij ook dia’s werden vertoond en de Watertoren werd beklommen. De Vereniging voor genealogie en historie Westerwolde heet sinds begin 2011 Historische Vereniging Westerwolde: de bibliotheek van de vereniging is in het Streekhistorisch Centrum ondergebracht. Het SHC biedt onderzoeksfaciliteiten aan leden van de vereniging. Bert Roossien is sinds 2002 secretaris van het bestuur en hij houdt de inventarislijst van de ‘Collectie Westerwolde’ bij. Het bedrijf Nijm Webdesign en Hosting bood in de zomer van 2011 aan onze website gratis te vernieuwen. Dat was ook hard nodig, want de basis voor onze steeds iets uitgebreide maar nooit wezenlijk veranderde site dateerde nog uit 1999. Vrijwilliger Jaap Kok wierp zich op als webmaster, waarmee hij Helen Hofman-Kämink een tijdrovende taak uit handen nam. De site ging in 2011 nog niet in de lucht. Het SHC is lid van het Museumhuis Groningen en van de Nederlandse Museumvereniging.
P a g i n a | 3 9
6 Huwelijken In 2011 werd een dieptepunt bereikt wat betreft het aantal voltrokken huwelijken in Huize ter Marse. Het waren er maar 6, terwijl 2010 ook al een zeer matig jaar was met slechts 10 huwelijken. Dit is een zorgelijke situatie, aangezien de inkomsten uit deze activiteit van directe invloed zijn op onze begroting. Ondanks vermeldingen op allerlei trouwsites, laat ons budget meer adverteren voor deze faciliteit niet toe. 30 25 20 15 10 5
P a g i n a | 4 1
11 20
10 20
09
08
20
07
20
06
20
05
20
20
04 20
03 20
02
01
20
00
20
99
20
19
98 19
97 19
96
0
19
Grafiek Huwelijken in Huize ter Marse
7 Bezoekers Na alle hiervoor beschreven projecten en activiteiten is het teleurstellend te moeten melden dat het aantal bezoekers aan het SHC in 2011 opnieuw is gedaald. In 2011 kregen het SHC en de Watertoren samen 3 456 bezoekers, waarvan 454 uitsluitend de Watertoren bezochten. Dat zijn er in totaal 262 minder dan een jaar eerder, maar dat ligt echter vooral aan een gedaald aantal watertorenbezoekers. Een mogelijke oorzaak zou kunnen liggen in een minder fraaie zomer waardoor de watertoren minder bezoekers trok, maar voor het SHC ook aan minder gasten bij huwelijksvoltrekkingen (door minder voltrokken huwelijken in het SHC). Het aantal individuele volwassen bezoekers aan het SHC steeg, evenals het aantal bezoekers met Museumkaart. 5500 5000 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500
Watertoren
P a g i n a | 4 3
11 20
10 20
09 20
08
07
Totaal
20
06
20
05
20
04
Huize ter Marse
20
03
20
02
20
20
01 20
00 20
99 19
98 19
97
0 19
Grafiek Bezoekersaantallen
week 1-2 week 2-3 week 3-4 week 4-5 week 5-6 week 6-7 week 7-8-9 week 9-10 week 10-11 week 11-12 week 12-13 week 13-14 week 14-15 week 15-16 week 16-17 week 17-18-19 week 19-20 week 20-21 week 21-22 week 22-23 week 23-24 week 24-25 week 25-26 week 26-27 week 27-28 week 28-29-30 week 30-31 week 31-32 week 32-33 week 33-34 week 34-35 week 35-38 week 39-40 week 40-41 week 41-42 week 42-43 week 43-44 week 44-45 week 45-46 week 46-47 week 47-48 week 48-49 week 49-50 week 50-51 week 52
gr oe pe n w at er to re n zo nd ag ac ti v M ite us it eu m k. vo M lw us . eu m k. je do ug na d te ur s on de rz oe ke hu rs w el ijk en M us eu m w ee Op ke en nd M on .D to ta ag al
65 +
vo lw as se ne n ki nd er en
Bezoekers per week
15 4 1
1
4 5
7 6 2
94 50 19 36 80 18 34 49 22 30 24
15
27 3
30
45 67
7 1
66 44 9 10 8 34 6 8 5 12 45 6 31 7 12 8 34 5 38 6 13 16 2 4
4 4 53 366 26 16 4
14 31
2 7 5 3 24 27 60 30 35
2
3 69 4 1 4 6 1 27 56 36 5 97 27 7 17 34 17 60 49 18 20 18 8 22 10
12 10
12 454
5 8 2
737
P a g i n a | 4 4
7 7 7 5 4 8 18 6 2 4 3 4
101 88 30 44 85 61 65 62 124 106 54 364 12 75 47
25 27 360
1 2 2
4 2 24 40 2 5 3
2
2
871
3
1 3 2 14 14 5 5 13 6 3
18
32
1
2 2
15
79
1 1 1 1
4 4 2
4 10 2 3 2 371
1
5
9 5 4
4
4 4 14 3 2 1
50
60
4 1
5 3 1
3
2 3
25
2
1 2 2
3
2
10
118
13
25
143
228
360
25
23 22 87 443 79 95 27 17 76 44 160 87 66 28 147 91 76 60 53 101 53 81 53 37 24 25 20 24 37 2 3.456
Fotoverantwoording Omslag voor Links: stuurwiel van het schip de Jatrie, Helen Hofman-Kämink Rechtsboven: boomverzorger Rinck Zevenberg in de boom voor Huize ter Marse tijdens een zondagmiddagactiviteit, Helen Hofman‑Kämink Rechtsonder: de Stadskanaalster kapitein Dijkstra en de overige bemanning van het schip Jantina Agatha voor vertrek naar Baffinland, archief SHC, bewerking Roland Beyer Pagina 4 Boven: Huize ter Marse en de watertoren in de herfst, Arie Stenekes Linksonder: deur in de hal van Huize ter Marse, Harmen Jalvingh Middenonder: lamp in de voorkamer van de villa, Harmen Jalvingh Rechtsonder: pompinstallatie in de watertoren, Harmen Jalvingh Pagina 6 Boven: de voorkamer van Huize ter Marse, Els de Raaf Linksonder: fotomappen in het archief, Els de Raaf Middenonder: dossiers in het archief, Els de Raaf Rechtsonder: koffiekopjes in de voorkamer, Harmen Jalvingh Pagina 8 Bestuurslid Henk de Weerd, directeur Helen Hofman‑Kämink, Bert Smit, SHC-ambassadeur Henk de Boer en diens zoon Aart de Boer voor de beplakte auto, Gert Roelfsema Pagina 10 Rouwkaart bij het overlijden van vrijwilligster Birgit Kok Pagina 12 Boven: kassa in de hal van Huize ter Marse, Jaap Kok Linksonder: telmachine met afdrukrol van Astra, Helen Hofman-Kämink Rechtsonder: telraam met lei, Helen Hofman‑Kämink Pagina 16 Boven: ontwerp sociëteit te Stadskanaal (collectie Kleinenberg), archief SHC Linksonder: schaatsers op het Stadskanaal (collectie Ocken), archief SHC Rechtsonder: meester Aardema in een klas van School 15 te Nieuw-Buinen (collectie Aardema), archief SHC Pagina 18 (van boven naar beneden) Ontwerp voor een hotel (collectie Kleinenberg), archief SHC Ontwerp voor een toren met uurwerk (collectie Kleinenberg), archief SHC Schaatsers op het Stadskanaal (collectie Ocken), archief SHC Lucas Albert Ocken en een onbekende man (collectie Ocken), archief SHC
Pagina 19 (van boven naar beneden) Meester Aardema in een klas van School 15 te Nieuw-Buinen (collectie Aardema), archief SHC Meester Aardema en zijn huishoudster Jo Venema (collectie Aardema), archief SHC Oorkonde van J.H. Stavast (schenking Smit‑Stavast), archief SHC
Pagina 33 Het schip de Jatrie op het droge, Hendrik Buseman
Pagina 20 Boven: bezoekers tijdens de opening van de tentoonstelling ‘De barre overwintering op Baffinland’, Roland Beyer Linksonder: presentatie van de eerste editie van Terra Westerwolda aan wethouder Seine Lok van Vlagtwedde, Marja Bos van Bellingwedde en Erik Bieze van Stadskanaal, rechts Jochem Abbes, voorzitter van de HVW, Theo Hofman Rechtsonder: donateurs in de Sint Walburgkerk in Zutphen tijdens de donateursreis, Gert Roelfsema
Pagina 36 Boven: schetsontwerp gebiedsontwikkeling SHC, Arcadis Onder: de stelmakerij in bedrijf omstreeks 1920, archief SHC
Pagina 21 Bestuursvoorzitter Gert Roelfsema in gesprek met bezoekers van de tentoonstelling ‘De barre overwintering op Baffinland’, Roland Beyer Pagina 22 Boven: uitnodiging voor de tentoonstelling ‘De barre overwintering op Baffinland’, Roland Beyer Onder: aquarel, Ieke van der Wal Pagina 23 Linde Nijland en Bert Ridderbos tijdens een con‑ cert op de zondagmiddag, Roland Beyer Pagina 27 Donateurs aan de koffie tijdens de donateurs‑ reis, Helen Hofman-Kämink Pagina 28 Het eerste nummer van Terra Westerwolda, coverfoto: Rudmer Nijman Pagina 29 Linksboven: de redactie van Terra Westerwolda (Theo Hofman, Jan Huizing, Jenneke Weber, Helen Hofman-Kämink), Jochem Abbes Onder: verhaalplaat van het project Knoal! Pagina 30 Boven: basisschoolleerlingen doen een weeg opdracht in het SHC, Roland Beyer Onder: leerlingen van Ubbo Emmius op de watertoren, Helen Hofman‑Kämink Pagina 31 Wethouder Johan Hamster opent de Open Monumentendag, Geert Schreuder Pagina 32 Boven: het schip de Jatrie in het Stadskanaal, Jan Buwalda Linksonder: detail van de schuur achter de stelmakerij te Sellingen, Battjes & Ladrak Bouwhistorici Rechtsonder: de burcht te Wedde, Gert Roelfsema
P a g i n a | 4 5
Pagina 34 Boven: naambord van de Jatrie, Helen Hofman‑Kämink Onder: watertoren, Harmen Jalvingh
Pagina 37 Boven: bouwhistorische schets van de stel makerij, Astrid Siemer Onder: de burcht te Wedde, Familiestichting Haselhoff Pagina 40 Boven: bruidspaar voor de ambtenaar van de burgerlijke stand in Huize ter Marse, Roland Beyer Linksonder: bruidspaar voor de villa, Roland Beyer Middenonder: bruidspaar in de trouwzaal van de villa, Els de Raaf Rechtsonder: trouwauto voor de villa, Roland Beyer Pagina 42 Boven: publiek en spreker tijdens de opening van de tentoonstelling ‘De barre overwintering op Baffinland’, Roland Beyer Linksonder: bezoekers in de voorkamer van Huize ter Marse, Roland Beyer Rechtsonder: directeur Helen Hofman-Kämink in gesprek met bezoekers in de gang van Huize ter Marse, Roland Beyer Grafieken, diagrammen en tabellen Jaap Kok
