In deze brochure kun je meer lezen over de mogelijkheden van pijnbestrijding tijdens de bevalling in Nij Smellinghe. Een bevalling kan prima verlopen zonder pijnbestrijding. Er kunnen echter verschillende redenen zijn waardoor je, in overleg met je verloskundige en/of gynaecoloog, besluit toch gebruik te willen maken van pijnbestrijding. Indien je graag pijnbestrijding wilt tijdens de bevalling heb je de keuze uit 2 mogelijkheden: PCA remifentanil (pompje) of een epiduraal (ruggenprik). Introductie
Introductie Hoe ontstaat pijn tijdens de bevalling? Remifentanil, sterke pijnstiller via het infuus tijdens de weeën Voorbereiding remifentanil Ruggenprik Voorbereiding op de ruggenprik Het plaatsen van de ruggenprik Na de ruggenprik Bijwerkingen van een ruggenprik Mogelijke complicaties van de ruggenprik Indicaties om vooraf aan de bevalling een gesprek te hebben met een anesthesioloog
2 2 3
De geboorte van een kind is een intensieve en vaak heftige ervaring, zowel lichamelijk als emotioneel. Vlak voor en tijdens de bevalling gebeurt er veel in je lichaam. Aan het einde van de zwangerschap bereidt je lichaam zich voor op de geboorte, zodat de baby door de baarmoedermond en de vagina naar buiten
4 4 5 5 5 6 7 9
kan komen. De baarmoedermond en het geboortekanaal moeten zich als het ware uitrekken, zodat de baby voldoende ruimte heeft om geboren te worden. Dit is eigenlijk altijd pijnlijk, maar hoe erg de pijn wordt beleefd, verschilt sterk van vrouw tot vrouw en van bevalling tot bevalling. Hoe ontstaat pijn tijdens de bevalling? Pijn tijdens de bevalling wordt veroorzaakt door de weeën. Weeën zijn samentrekkingen van de baarmoeder. De weeën komen in twee fasen: de ontsluiting en de uitdrijving. Ontsluiting: Tijdens de ontsluiting rekken de weeën het onderste deel van de baarmoeder en de baarmoedermond uit, waardoor de baarmoedermond zich opent en het hoofd van de baby kan indalen. Dit alles veroorzaakt pijn, vooral in de buik. Je kunt ook pijn hebben in je benen, in de onderbuik en vagina, en rondom de anus. In de fase van de ontsluiting kun je de weeën wegzuchten en daarmee de pijn zo goed mogelijk onder controle houden. Er zijn verschillende manieren om de pijn tijdens de baring op te vangen. Deze manieren worden uitgebreid beschreven in de folder van de KNOV. www.knov.nl Folder 'Jouw bevalling: Hoe ga je om met pijn?'
1 Pijnbestrijding tijdens de bevalling in Nij Smellinghe 13-06-2016
2
In Nij Smellinghe kan er, als de situatie het toelaat, gebruik gemaakt worden van
Volgens de Nederlandse CBO richtlijn “pijnbehandeling tijdens de bevalling” is
de skippybal, douche, bad of het uitproberen van verschillende houdingen. Er
remifentanil binnen de verloskunde wel goedgekeurd voor indicatie pijnstilling (bv
kan ook gebruik gemaakt worden van het mobile CTG apparaat, waardoor je
als je geen ruggenprik zou mogen i.v.m. een bloedziekte of bij gebruik van
niet aan bed gebonden bent en je jezelf vrij kunt bewegen.
bloedverdunners).
Uitdrijving:
Voorbereiding remifentanil
De uitdrijving begint als er volledige ontsluiting is (10 cm). In deze fase mag je
Je krijgt een infuus en wordt aangesloten aan bewakingsapparatuur waarmee je
tijdens de weeën mee persen. De pijn wordt nu veroorzaakt door de uitrekking
bloeddruk, hartslag en het zuurstofgehalte in het bloed wordt gevolgd. Ook wordt
van het geboortekanaal en het gebied rond de bilnaad. Die pijn is meestal
continu de hartslag van je kindje gecontroleerd m.b.v een CTG.
scherper en zit meer op één plek dan bij de ontsluitingsweeën. Ook de pijn tijdens het persen verschilt van vrouw tot vrouw, sommige vrouwen zijn
Bijwerkingen van deze vorm van pijnbestrijding kunnen zijn:
opgelucht dat ze mee mogen persen, bij anderen doet het persen juist het meeste pijn.
Slaperigheid, sufheid, duizeligheid Misselijkheid
Remifentanil, sterke pijnstiller via het infuus tijdens de weeën
Daling van de ademfrequentie, daarom krijg je een saturatie meter aan je
Via een infuus wordt een pompje aangesloten dat een zeer kortwerkende sterke
vinger.
pijnstiller bevat (remifentanil, een soort morfine). Deze pijnstiller werkt
Lichte daling van de hartfrequentie van zowel moeder als kind
ontspannend en haalt de scherpe kantjes van de pijn maar neemt de pijn niet in zijn geheel weg. Doordat je hierdoor beter kunt ontspannen werkt dit
Ruggenprik
bevorderend op de ontsluiting en ook op de aanmaak van je eigen pijnstilling
Doel van de ruggenprik is adequate pijnbestrijding. Het streven is om binnen een
(endorfine hormoon).
uur na aanvraag de ruggenprik te plaatsen. In uitzonderlijke gevallen kan dit langer duren door bijv. een spoedoperatie of onvoorziene omstandigheden.
Je bedient dit pompje zelf met behulp van een drukknop. Met een druk op deze knop krijg je via de pomp de pijnstiller toegediend. De pomp heeft een
Bij de ruggenprik (ook wel epidurale pijnbestrijding genoemd) brengt de
automatische begrenzing zodat je zo vaak kunt drukken als je wilt, maar je nooit
anesthesioloog, op de operatie kamer, een naald in tussen twee doorn-
kunt overdoseren. Het is belangrijk dat je drukt tussen de weeën door zodat de
uitsteeksels van je lendenwervels. Via deze naald wordt een dun slangetje
pijnstiller optimaal zijn werk kan doen. De pijnstiller is zeer kortwerkend en wordt
(katheter) opgeschoven en achtergelaten in de epidurale ruimte. Daarna spuit de
snel afgebroken in het bloed, waardoor de baby na de geboorte hier weinig of
anesthesioloog via dit slangetje verdovingsvloeistof (= pijnstilling) in de epidurale
geen last van heeft.
ruimte.
Wat je moet weten
In de epidurale ruimte bevinden zich de zenuwen die van je ruggenmerg naar je
Remifentanil is een pijnstiller waarmee veel ervaring is opgedaan, echter het is
buik, bekken en benen gaan. Door deze zenuwen te verdoven treedt er een
nog niet officieel geregistreerd voor de behandeling van baringspijn.
verminderd gevoel op in je buik en in het onderste deel van je lichaam. Ook kan
Remifentanil heeft bijwerkingen (zie hieronder) en de effecten op langere termijn
het zijn dat je je benen (tijdelijk) minder goed kunt bewegen.
zijn nihil.
3 Pijnbestrijding tijdens de bevalling in Nij Smellinghe
4
Voorbereiding op de ruggenprik
In Nij Smellinghe zoekt de anesthesioloog een midden tussen de mogelijkheid
Je krijgt een infuus met extra vocht. Daarnaast word je aangesloten aan
om te kunnen blijven bewegen (en persen) en een acceptabel niveau van
bewakingsapparatuur waarmee we je bloeddruk, hartslag en het zuurstofgehalte
pijnstilling voor de barende vrouw. Dit betekent dat in de meeste gevallen de pijn
in het bloed meten. Ook volgen we continu de hartslag van je kindje d.m.v. een
van de weeën niet volledig onderdrukt wordt, maar wel dat je minder pijn heb.
CTG. Bijwerkingen van een ruggenprik Het plaatsen van de ruggenprik
De onderstaande bijwerkingen zijn allemaal tijdelijk en gaan over als het
Om de ruggenprik zo goed mogelijk te laten verlopen, moet je rechtop gaan
verdovingsmiddel is uitgewerkt:
zitten en je rug zo bol mogelijk maken. Als zitten niet goed gaat, kun je in overleg met de anesthesioloog in sommige gevallen op de zij gaan liggen. Je moet ook nu weer proberen je rug zo bol mogelijk te maken. De anesthesioloog
Bloeddrukdaling
zal nu de juiste plek voor de ruggenprik bepalen. Daarna word je rug ontsmet.
Als er een bloeddrukdaling optreedt, kan de situatie van je kindje tijdelijk
Vervolgens verdooft de anesthesioloog de prikplek op je huid, waardoor de
verslechteren. Om deze reden krijg je vooraf extra vocht via een infuus en
eigenlijke ruggenprik door de meeste zwangeren als een drukkend gevoel wordt
worden jij en je kindje aangesloten aan bewakingsapparatuur.
ervaren.
Verdoving van de blaas De zenuwen die ‘voelen’ dat je een volle blaas hebt en die controleren dat je
Het is heel belangrijk dat je tijdens het prikken niet beweegt. Als je een wee
kunt plassen, kunnen ook verdoofd zijn door het verdovingsmiddel. Je krijgt
voelt opkomen zeg het dan tegen de anesthesioloog. De anesthesioloog houdt
daarom een verblijfskatheter.
hier dan rekening mee. Het is ook belangrijk dat je direct aangeeft dat je pijn
Rillen
voelt tijdens het prikken.
Door de verdoving kun je tijdelijk de temperatuur van je onderlichaam minder goed regelen. Hierdoor kun je wat gaan rillen.
Via de naald wordt een dun slangetje (katheter) opgeschoven. Als het slangetje
Jeuk
op de goede plaats zit (= in de epidurale ruimte), verwijdert de anesthesioloog
Afhankelijk van het gebruikte verdovingsmiddel kun je eventueel wat jeuk
de naald. Het slangetje blijft achter en wordt goed vastgeplakt. Je mag nu weer
krijgen.
normaal bewegen.
Gevolgen voor je kindje De medicijnen die je via de ruggenprik krijgt toegediend komen niet in de
Na de ruggenprik
bloedbaan terecht. Daardoor hebben ze geen direct effect op je kindje.
Nadat de anesthesioloog met een testdosis heeft gecontroleerd of het slangetje op de juiste plaats ligt, krijg je het verdovingsmiddel toegediend. Het pijnstillende effect wordt bij een epidurale verdoving na 10-20 minuten bereikt. Als het pijnstillende effect is bereikt, wordt het slangetje aangesloten op een pomp, die je continu een kleine hoeveelheid verdovingsmiddel toedient. Tijdens de baring kan deze dosis worden aangepast.
5 Pijnbestrijding tijdens de bevalling in Nij Smellinghe
6
Bloeding Gevolgen voor de voortgang van de bevalling
Zeer zelden ontstaat er een bloeding in de epidurale ruimte, waar het
De epidurale verdoving kan de bevalling mogelijk iets vertragen. Dat
slangetje heeft gezeten. Deze bloeding kan druk op je zenuwen en/of
betekent dat er een verhoogde kans is op noodzaak voor
ruggenmerg veroorzaken en zo gevoelsstoornissen en/of
weeënstimulerende middelen en een vergrote kans op bevalling met behulp
verlammingsverschijnselen geven. Deze stoornissen en/of verschijnselen
van een vacuümextractie.
zijn met de juiste behandeling (operatie aan de rug) meestal omkeerbaar.
Koorts
Dit is een extreem zeldzame complicatie.
Een epidurale verdoving kan temperatuursverhoging geven, zonder tekenen
Ontsteking
van infectie. Als het onduidelijk is of de temperatuursverhoging komt van de
Zeer zelden kan er een ontsteking ontstaan in de epidurale ruimte waar het
epiduraal of van een infectie kan besloten worden om voor de zekerheid
slangetje heeft gezeten. Daardoor kun je rugpijn en/of koorts krijgen. In
antibiotica te geven tijdens de bevalling.
zeer uitzonderlijke gevallen kan dit leiden tot hersenvliesontsteking. Ook dit is een zeer zeldzame complicatie.
Mogelijke complicaties van de ruggenprik Tijdens of na een ruggenprik kunnen de volgende complicaties optreden:
Belangrijk! Waarschuw onmiddellijk een verpleegkundige van de afdeling als er sprake is
Onvoldoende werking van de ruggenprik
van:
Dit gebeurt in 10% van de gevallen. In overleg met de zwangere wordt de mate van pijnstilling geaccepteerd of besloten tot het geven van een nieuwe
Een plotseling optredend krachtsverlies en/of gevoelsstoornis(sen) in je
ruggenprik.
benen, buik of bekken. Dit kan optreden in de eerste 48 uur na de
Hoofdpijn
ruggenprik, maar kan in zeldzame gevallen nog tot vier weken later
Als de anesthesioloog tijdens het prikken (per ongeluk) het vlies rondom je
optreden.
ruggenmergvloeistof aanprikt, kan er ruggenmergvloeistof weglopen.
Een plotselinge verandering in de mate van de verdoving.
Hierdoor kun je een typische hoofdpijn krijgen, die bij opstaan erger wordt
Koorts in de eerste 48 uur na een ruggenprik of nadat het slangetje (de
en bij liggen verdwijnt. Als dit gebeurt, kan de hoofdpijn in de meeste
epidurale katheter) is verwijderd.
gevallen behandeld worden met pijnstillers of in uitzonderlijke gevallen met een zogenaamde “bloodpatch”. Bij een bloodpatch zul je weer een
Als één van bovenstaande situaties zich voordoet als je thuis bent, neem
ruggenprik krijgen waarbij je eigen bloed in je rug wordt geïnjecteerd om het
dan onmiddellijk contact op met de Spoed Eisende Hulp (SEH) arts, die
gaatje te dichten.
dan overleg heeft met de anesthesioloog. ( Tel SEH: 0512-588146)
7 Pijnbestrijding tijdens de bevalling in Nij Smellinghe
8
Indicaties om vooraf aan de bevalling een gesprek te hebben met een anesthesioloog - Wanneer je vervelende bijwerkingen of complicaties heb gehad van een eerdere ruggenprik of narcose. - Aangeboren of verworven afwijkingen van je wervelkolom (bijv. spina bifida, scoliose, ernstig ongeval met rugletsel)
Epidurale verdoving bij de bevalling – wat je moet weten (Deze kaart bevat een samenvatting. Bespreek eventuele onduidelijkheden met je anesthesioloog)
- Bij een BMI > 40
Inbrengen van de epidurale katheter BMI (Body-Mass Index) is de verhouding tussen de lengte en het gewicht van de vrouw. De BMI geeft aan of er sprake is van overgewicht en zo ja, hoeveel.
Je heb een infuus nodig.
Als je BMI bijvoorbeeld meer dan 35 (ernstig overgewicht) bedraagt, is de kans
Terwijl de epidurale katheter wordt ingebracht, mag je niet bewegen en
dat een keizersnede noodzakelijk is ( en je hiervoor verdoofd moet worden)
moet je de anesthesioloog waarschuwen als je een wee krijgt.
tweemaal zo groot is als bij vrouwen bij wie de BMI tussen 20 en 25 (normaal
Meestal duurt het 20 minuten om de epidurale katheter in te brengen en nog
gezond gewicht) ligt.
eens 10-20 minuten voor de verdoving werkt. In sommige gevallen werkt de epidurale katheter niet goed en moet deze
Bij een verhoogd BMI kunnen ook anesthesiologische handelingen rondom pijnbestrijding en bevalling soms moeizamer verlopen. Indien je behandelend
worden aangepast of vervangen. Voordelen van een epidurale verdoving
arts/verloskundige vermoedt dat je overgewicht eventueel problemen zou kunnen opleveren, kun je mogelijk in de gelegenheid gesteld worden een
Biedt meestal uitstekende pijnverlichting.
afspraak te maken met een anesthesioloog. Tijdens deze afspraak, ruim voor
Over het algemeen heeft een epidurale verdoving geen invloed op je baby.
uitgerekende datum, kan de anesthesioloog je onderzoeken en kunnen de
Indien een keizersnede noodzakelijk blijkt wordt er een spinale verdoving
mogelijkheden voor anesthesie en pijnbestrijding gedurende de bevalling en mogelijke keizersnede worden besproken en gepland.
gegeven Mogelijke problemen bij epidurale verdoving
Het is beter om dit gesprek te voeren in een ontspannen sfeer dan wanneer de
Herhaalde toediening van sterkere lokale verdoving kan leiden tot een
bevalling al begonnen is. Tijdens de bevalling kunnen de ontwikkelingen elkaar
tijdelijk slap gevoel in de benen en vergroot de kans dat de bevalling met
snel opvolgen en hoe meer informatie je van tevoren krijgt, hoe beter je bent
behulp van een verlostang of vacuümextractie moet worden uitgevoerd.
voorbereid.
De epidurale verdoving kan de tweede fase van de bevalling (uitdrijving/persen) mogelijk iets vertragen.
Vragen
Lage bloeddruk, jeuk, rillen of koorts kunnen tijdens de epidurale verdoving
Als je na het lezen van deze folder nog vragen heb, kunt je altijd contact
optreden.
opnemen met je verloskundige, gynaecoloog of polikliniek Anesthesiologie. Bijlage: Informatiekaart ruggenprik
9 Pijnbestrijding tijdens de bevalling in Nij Smellinghe
10
De verdoving kan ook de blaas verdoven. Hierom heb je soms een blaaskatheter nodig. De plek waar de naald wordt ingebracht kan gevoelig worden. Dit is meestal na een paar dagen over. Rugpijn wordt NIET veroorzaakt door de epidurale verdoving en is na elke zwangerschap een normaal verschijnsel.
Risico van een epidurale of spinale verdoving bij pijnbestrijding tijdens de bevalling
Hoe vaak komt dit
Type risico
voor?
Aanzienlijke daling van de bloeddruk
Hoe algemeen is het?
1 op de 50 vrouwen Af en toe
Verlicht de pijn bij de bevalling onvoldoende, zodat andere vormen van pijnbestrijding noodzakelijk zijn.
1 op de 10 vrouwen Algemeen
Verlicht de pijn bij de keizersnede
1 op de 20 vrouwen Soms
onvoldoende, zodat een algehele narcose noodzakelijk is. 1 op de 100 vrouwen (epidurale Zware hoofdpijn
verdoving)
Komt weinig
1 op de 500
voor
vrouwen (spinale verdoving)
11 Pijnbestrijding tijdens de bevalling in Nij Smellinghe
12
Zenuwbeschadiging (gevoelloze plek op been of voet of een slap gevoel in het been).
Tijdelijk: 1 op de 1000 vrouwen
Zeldzaam Remifentanil, sterke pijnstiller via het infuus tijdens de weeën
Permanent: 1 op
Gevolgen houden langer dan zes
Zeldzaam Via een infuus wordt een pompje aangesloten dat een zeer kortwerkende
de 13.000 vrouwen
maanden aan.
sterke pijnstiller bevat (remifentanil, een soort morfine). Deze pijnstiller
Epiduraal abces (infectie) Meningitis (hersenvliesontsteking) Epiduraal hematoom (bloeding)
Onvoorziene bewusteloosheid
Ernstig letsel, waaronder verlamming
1 op de 50.000
Zeer
werkt ontspannend en haalt de scherpe kantjes van de pijn maar neemt de
vrouwen
zeldzaam
pijn niet in zijn geheel weg. Doordat je hierdoor beter kunt ontspannen werkt
1 op de 100.000
Zeer
dit bevorderend op de ontsluiting en ook op de aanmaak van je eigen
vrouwen
zeldzaam
pijnstilling (endorfine hormoon)
1 op de 170.000
Zeer
Je bedient dit pompje zelf met behulp van een drukknop. Met een druk op
vrouwen
zeldzaam
deze knop krijg je via de pomp de pijnstiller toegediend. De pomp heeft een
1 op de 100.000
Zeer
vrouwen
zeldzaam
1 op de 250.000
Extreem
kortwerkend en wordt snel afgebroken in uw bloed, waardoor de baby na de
vrouwen
zeldzaam
geboorte hier weinig of geen last van heeft.
De genoemde cijfers betreffen schattingen en kunnen per land/regio/ziekenhuis verschillen.
automatische begrenzing zodat je zo vaak kunt drukken als je wilt, maar je nooit kunt over doseren. Het is belangrijk dat je drukt tussen de weeën door zodat de pijnstiller optimaal zijn werk kan doen. De pijnstiller is zeer
Wat u moet weten Remifentanil is een pijnstiller waarmee veel ervaring is opgedaan, echter het is nog niet officieel geregistreerd voor de behandeling van baringspijn. Remifentanil heeft bijwerkingen (zie hieronder) en de effecten op langere termijn zijn nihil. Volgens de Nederlandse CBO richtlijn (“pijnbehandeling tijdens de bevalling”) is remifentanil binnen de verloskunde wel goedgekeurd voor indicatie pijnstilling (bv als u geen ruggenprik zou mogen i.v.m. een bloedziekte of bij gebruik van bloedverdunners). Voorbereiding remifentanil Je krijgt een infuus en wordt aangesloten aan bewakingsapparatuur waarmee je bloeddruk, hartslag en het zuurstofgehalte in je bloed wordt gevolgd. Ook wordt continu de hartslag van je kindje gecontroleerd m.b.v een CTG
13 Pijnbestrijding tijdens de bevalling in Nij Smellinghe
14
Bijwerkingen van deze vorm van pijnbestrijding kunnen zijn: Misselijkheid Daling van de ademfrequentie, daarom krijg je een saturatie meter aan je vinger. Lichte daling van de hartfrequentie van zowel moeder als kind
15 Pijnbestrijding tijdens de bevalling in Nij Smellinghe
16
