Datum
Blz.
1
Vliegen vroeger en nu
4
2
Behoefteomschrijving van mijn vliegtuig
12
3
Ontwerpen
12
3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 5 6 7 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 7.7 7.8 7.9 7.10
De onderdelen van een vliegtuig Hoe blijft een vliegtuig vliegen? Hoe wordt een vliegtuig bestuurd? De stabiliteit van een vliegtuig De bouw van mijn vliegtuig De aandrijving van mijn vliegtuig Mijn ontwerpkeuze Maken De onderdelen tekenen Polystyreen: snijden en lijmen De rubbermotor Het vliegtuig monteren Het vliegtuig uitbalanceren Het zwaartepunt bepalen De testvluchten Evaluatie Touch and go Een jetlag De luchtverkeersleiding De piloot De F-16 piloot De vliegtuigonderhoudsmonteur De grondsteward Satellieten en gps De vliegtuigbagage Het ISS (Zelf) een vliegtuig bouwen
3
13 15 16 18 20 22 22 25 25 26 29 30 31 31 32 34 37 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46
Kennismaking Vliegen metentechniek techniek
inkijkexemplaar
Vliegen en techniek
Vliegen vroeger en nu
inkijkexemplaar
Techniek 1
1
De mens heeft zich altijd in de lucht willen voortbewegen! Doorheen de geschiedenis onderzoeken we welke grondstoffen, aandrijvingen, productiemehtoden hij daarvoor gebruikte. Al sinds de prehistorie hadden de mensen het verlangen om te kunnen vliegen maar zij waren daartoe niet in staat. Icarus, de meest bekende van de mythologische ‘vogelmannen’, kwam om toen hij zo hoog vloog dat de zon de was deed smelten die de veren van zijn vleugels bijeenhield. Leonardo da Vinci (1452-1519) stelde voor om de spierkracht te vergroten met behulp van hefbomen en katrollen. De resultaten waren zonder twijfel niet erg goed. Er is geen bewijsmateriaal waaruit blijkt dat ook maar iemand heeft geprobeerd om een Leonardo-ornithoper te bouwen en ermee te vliegen.
Het zijn de gebroeders Montgolfier uit Frankrijk, die de eersten waren om met een uit stof vervaardigde warme luchtballon te varen; dit was in 1783. Het eerste vliegtuig aangedreven door een zuigermotor dateert uit het begin van de twintigste eeuw. De gebroeders Wright staan beschreven als de eersten die met een vliegtuig aangedreven door een zuigermotor op 17 december 1903 vlogen. De romp van het toestel was vervaardigd uit bamboe en de vleugels uit bamboe overtrokken met een katoenen doek. Spankabels hielden het geheel samen. Meerdere pioniers over de wereld deden ernstige pogingen, de één met meer succes dan de andere.
Uit dezelfde periode onthouden we Louis Blériot die op 25 juli 1909 het Kanaal overstak met een houten vliegtuig overtrokken met een katoenen doek, aangedreven door een zuigermotor. Deze vlucht vestigde voor het eerst de aandacht op de toekomstige mogelijkheden van het vliegtuig. Daardoor kreeg Blériot honderden bestellingen, waardoor zijn vliegtuig in serie kon vervaardigd worden. De vliegtuigfabriek was geboren.
4
inkijkexemplaar
De volgende decennia werd er enorme vooruitgang geboekt op gebied van snelheid, transport van goederen en passagiers en overbrugging van afstanden.
Bekijk het volgend filmpje: www.schooltv.nl/beeldbank In het zoekvenster: vliegtuig uiver
Uit welk materiaal is de Uiver gemaakt? Hoeveel motoren heeft dit vliegtuig? ________________________________________________________________________ De eerste lijnvluchten konden een aanvang nemen. Tot 50 personen konden in deze vliegtuigen plaatsnemen. Uiteraard was dit enkel voor zeer rijke mensen voorbehouden. De zuigermotor bleef tot dan het grootste struikelblok om nog verder, nog sneller en met nog meer personen aan boord te kunnen vliegen. In 1952 vliegt het eerste passagiersvliegtuig met straalmotor, de Engelse De Havilland Comet. Het comfort voor de max. 99 passagiers verhoogt. Dit lijnvliegtuig vloog met een snelheid van 750 km/u. Vanaf deze periode werd ook gebruikgemaakt van radar en radiotechnologie om de veiligheid te verhogen.
Wetenschapslui zijn constant op zoek naar nieuwe grondstoffen (kunststoffen) en aerodynamisch verbeterde vleugelvormen. Ingenieurs maken daar gretig gebruik van om motoren en vliegtuigen te ontwerpen die lichter en steviger zijn. Deze nieuwe ontwerpen hebben een beter rendement waardoor ze sneller, met meer passagiers en met minder brandstof kunnen vliegen.
Bekijk het volgend filmpje: www.schooltv.nl/beeldbank In het zoekvenster: vliegtuig aluminium
5
Kennismaking Vliegen metentechniek techniek
Eind jaren 1920 rolden de eerste vliegtuigen van de band, waarvan de romp en vleugels uit metaal vervaardigd werden. De meest bekende in deze reeks zijn de door Douglas gebouwde DC 2 en DC 3 waarvan er tienduizenden zijn gebouwd.
___________________________________________________________________________
inkijkexemplaar
Techniek 1
Welke materialen worden tegenwoordig gebruikt? ___________________________________________________________________________ Techniekers kunnen met computergestuurde machines de onderdelen fijner afwerken. De samenwerking tussen wetenschapslui, ingenieurs en techniekers resulteert in betere vliegtuigen die milieuvriendelijker zijn dan vroeger. Dat willen we toch met zijn allen of niet soms? Door het uitvinden van de raketmotor kon de mens de sterke aantrekkingskracht van de aarde trotseren om zo de ruimte in te vliegen. Neil Armstrong (1930-2012) was de eerste mens die op 21 juli 1969 (20 juli in de U.S.A.) door een raket (Apollo 11) op de maan gedropt werd. De grondstof voor deze Apollo was toen nog hoofdzakelijk metaal. De ruimtecapsule werd aanvankelijk één maal gebruikt. Toen kwam men op het idee om deze te hergebruiken om zo de kosten te drukken. Men ontwierp een ruimtevaartuig dat opstijgt als een raket en landt als een vliegtuig. De spaceshuttle was geboren en maakte voor het eerst een pendelvlucht naar de ruimte op 12 april 1981. De spaceshuttle werd uit de vaart genomen in 2010 wegens te duur, te ingewikkeld en te gevaarlijk.
lancering Apollo 11
ISS
lancering Colombus
space shuttle van lancering tot landing
het International Space Station, of ISS, is een erg groot onderzoekscentrum in de ruimte dat ongeveer 400 km boven de aarde zweeft. Het werd niet in zijn geheel de ruimte ingeschoten maar in delen. Die verschillende delen zijn door astronauten in elkaar gezet. Het is nog steeds niet af, maar nu al net zo groot als een voetbalveld. En alles bij elkaar weegt het rond de 450 000 kg.
Alle vliegtuigen en ruimtetuigen bespreken is niet onze bedoeling. Toch zijn er nog een paar merkwaardigheden in de geschiedenis van de luchtvaart die we niet willen vergeten.
6
De airbus A 380 is momenteel het grootste passagiersvliegtuig ter wereld. Het kan meer dan 800 personen vervoeren.
Airbus A 380
Maar er worden ook kleine, leuke realisaties gemaakt als hobby. Na duizend uren knutselen vliegt de hobbyist met zijn zelfgemaakt vliegtuig en voelt zich de gelukkigste piloot op aarde. Hieronder enkele vliegtuigen die je zelf kunt bouwen.
Velocity
Luciole (Colomban)
Volksplane (Evans)
En wat denk je van het avontuur van de Zwitserse piloot “Yves Rossy” die op 26 september 2008 het kanaal van Frankrijk en Engeland overvloog in minder dan 10 min. Hij was vastgegespt aan een stel vleugels met 4 kleine straalmotoren.
Vandaag de dag ontwerpt men vliegtuigen uit kunststof. Dit voor zeer specifieke doeleinden. Allerhande types motoren worden gebruikt. Via een computersimulatie kan men reeds een vlucht nabootsen, de eigenschappen ervan ontdekken, noodsituaties simuleren, nog voor het toestel gebouwd wordt. Dit verhoogt uiteraard de veiligheid van de vliegtuigen en vermindert het gevaar voor de testpiloot.
7
Kennismaking Vliegen metentechniek techniek
Concorde
inkijkexemplaar
De Concorde was het eerste supersonisch passagiersvliegtuig dat met een snelheid van 2 325km/u en 100 passagiers aan boord van Parijs of Londen naar New York suisde.
inkijkexemplaar
Techniek 1
Opdracht 1 Vul de tabel op de volgende bladzijde in, dit doe je door de cursief gedrukte woorden in de tabel te noteren. Indien er geen ruimte genoeg is, kan je ook de letter noteren. Bij bouwer of type noteer je de naam van de bouwer. indien de bouwer niet gekend is, noteer je het type vliegtuig. Bij grondstoffen kies je uit: A: natuurlijke materialen zoals: hout, bamboe, katoendoek, enz... B: metalen zoals, aluminium, staal, titanium, enz... C: kunststoffen zoals: versterkte glasvezel, koolstofvezel, plastic, enz... Bij aandrijving kies je uit: A: spierkracht B: zuigermotor: benzine of dieselmotor (auto, bromfiets, moto, enz...) C: straalmotor D: raketmotor E: verschillende motoren kunnen gebruikt worden waaronder ook de elektromotor
Bij productiemethode kies je uit: A: Er wordt een klein aantal gemaakt door handenarbeid. B: In de fabriek worden aan de lopende band grote aantallen gemaakt. De machines worden door mensen bediend. C: In de fabriek worden aan de lopende band grote aantallen gemaakt. De machines worden door computers gestuurd. D: Er wordt een klein aantal gemaakt, meestal met de nieuwste technologie, door computer gestuurde machines. Bij aantal passagiers (piloot inbegrepen) kies je uit: A: één persoon B: enkele personen C: maximum 50 personen D: maximum 200 personen E: meer dan 200 personen
8
9
Icarus
natuurlijke materialen
Grondstoffen spierkracht
Aandrijving X
Productiemethode 1
Aantal passagiers
Toekomst ?
Vandaag de dag
1981 - 2010
1969
1952
Vanaf 1920
1909
1903
Kennismaking Vliegen metentechniek techniek
inkijkexemplaar
1783
1452 - 1519
Prehistorie
Bouwer of type
inkijkexemplaar
Techniek 1
Opdracht 2 De lucht- en ruimtevaart heeft een enorme invloed gehad op onze maatschappij, zowel positief als negatief. Geef een voorbeeld: Positieve invloed: ____________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ Negatieve invloed: ___________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ De snelheid waarmee technische systemen verbeteren, vernieuwingen gebeuren en nieuwe uitvindingen worden gedaan neemt toe. De laatste decennia heeft de mens méér uitgevonden dan de vorige eeuwen samen. Welk hulpmiddel zorgt voor die toenemende snelheid? ______________________________ Jullie zijn nog jong en hebben toch al veel nieuwe technische realisaties mogen ervaren zoals: ____________________________________________________________________ Maar die technische systemen kunnen ook falen, heb je daar ervaring mee? __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Opdracht 3
ICT
1. Techniek gebruiken kan ook gevaarlijk zijn. Eén van de Apollo vluchten was bijna fataal voor de 3 astronauten. Over welke vlucht gaat het en wat was de oorzaak ? 2. Wie is Neil Armstrong, beschrijf kort zijn levensbaan. 3. Hoeveel spaceshuttles zijn door de Amerikanen gebouwd geweest? Hoeveel zijn er daarvan in de ruimte geweest? 4. Welke spaceshuttles zijn ontploft? In welk deel van de vlucht gebeurde dit? 5. Welke beroepen kun je linken met de technische systemen die in dit deel aan bod zijn gekomen. Zijn deze beroepen voor mannen en vrouwen geschikt?
10
inkijkexemplaar
Leer - wijzer 1. Situeer volgende luchtvaartuigen in de tijd: ISS; Louis Blériot, Douglas DC 3, Spaceshuttle, Airbus A 380, Leonarde da Vinci, gebroeders Wright, gebroeders Montgolfier, De Havilland Comet.
3. De nieuwste motoren zijn beter voor het milieu: leg uit. 4. De eerst vliegtuigen waren hobbyvliegtuigen. Waarvoor worden vliegtuigen vandaag de dag gebruikt? 5. Je moet alle opdrachten opnieuw kunnen maken.
Notities:
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
11
Kennismaking Vliegen metentechniek techniek
2. Geef 3 voordelen bij het gebruik van nieuwe grondstoffen en verfijnde aerodynamica bij de bouw van vliegtuigen.
Behoefteomschrijving van mijn vliegtuig
inkijkexemplaar
Techniek 1
2
Ik wil een prototypevliegtuigje ontwerpen en bouwen dat aan de volgende criteria voldoet: • het moet op basis van een model zijn dat ook door amateur-vliegtuigbouwers gemaakt wordt, maar dan op schaal 1/10. • de basisgrondstof is polystyreen (zeer licht materiaal, gemakkelijk te bewerken). • het wordt aangedreven door een propeller (schroef) met ‘rubbermotor’. • het moet indoor, zelfstandig een rechtlijnige vlucht kunnen uitvoeren. • het moet een lange, trage vlucht kunnen maken of een snelle, korte vlucht. Aan jou de keuze. • het moet in de klas te maken zijn.
3
Ontwerpen
Zomaar aan het ontwerp van het vliegtuig beginnen is een onmogelijke zaak. Je moet eerst een antwoord vinden op volgende vragen: • Uit welke belangrijke onderdelen bestaat een vliegtuig? • Hoe blijft een vliegtuig vliegen?
• Hoe wordt een vliegtuig bestuurd?
• Hoe zit het met de stabiliteit van een vliegtuig? • Hoe wordt een vliegtuig gebouwd?
• Hoe wordt een vliegtuig aangedreven? Boeing Stearman
Piper Arrow
Rutan Long-Eze
ULM FK 9
12
De onderdelen van een vliegtuig
Opdracht 4
ICT
inkijkexemplaar
3.1
Schrijf onder elk vliegtuig het type. Kies uit: Canard (eend), vliegende vleugel, klassiek vliegtuig.
Luciole elektromotor (Colomban)
____________________
Ibis (Jonque)
____________________
Vliegende vleugel (Bart Verhees)
____________________
Noteer op de tekening de onderdelen van het klassiek vliegtuig. Kies uit: romp, propeller, vleugel, richtingsroer, hoogteroer, rolroer, stabilo, kielvlak. De statische onderdelen noteer je in het blauw, de dynamische onderdelen in het rood.
13
Kennismaking Vliegen metentechniek techniek
Om verder te communiceren is het wenselijk te onderzoeken welke belangrijke onderdelen een vliegtuig heeft en hoe ze benoemd worden.
inkijkexemplaar
Techniek 1
De plaats van de hechting van de vleugels op de romp kan verschillend zijn. Noteer onder elke vliegtuigschets de juiste benaming. Kies uit: middendekker, bovendekker, dubbeldekker, onderdekker.
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
Bij een dubbeldekker zijn beide vleugels met kabels of buizen verbonden. Deze maken een driehoekige figuur. Waarom is dit een driehoekige figuur en bv. geen rechthoekige vorm? __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
14
Hoe blijft een vliegtuig vliegen?
Opdracht 5
ICT
inkijkexemplaar
3.2
Noteer de krachten in de tekst en op de tekening.
Ik ben een kracht die alles aantrekt: ____________________________________________ Door de vorm van de vleugel en de luchtstroming rondom de vleugel ontstaat er een opwaartse kracht: ___________________________________________________________ Doordat er lucht rondom de romp en de vleugel stroomt, ontstaat er ____________ ________________________________________ . Vroeger hadden de vliegtuigen een hoekige vorm, dat vertraagde het vliegtuig, waardoor er meer benzine nodig was. Nu zijn de vliegtuigen meer gestroomlijnd. Ik ben een kracht die dingen duwt en word gemaakt door de motor: ________________ _________________________________________________________________________
Robin DR 400
15
Kennismaking Vliegen metentechniek techniek
Als een vliegtuig vliegt dan spelen 4 krachten een belangrijke rol: stuwkracht, lift, luchtweerstand en zwaartekracht. De krachten werken in paren. Bij constante snelheid en horizontale vlucht, zijn die krachten 2 aan 2 tegengesteld.
