Inhoudsopgave. Leeswijzer 3. Voorwoord Samenvatting Agenda van de Rechtspraak

De Rechtspraak Jaarverslag Rechtspraak 2012

Jaarverslag Rechtspraak 2012

Pagina 2

Inhoudsopgave Leeswijzer

3

Voorwoord

4

1. Samenvatting

6

2. Agenda van de Rechtspraak 2011-2014

11

2.1 De Rechtspraak draagt bij aan versterking van de rechtsstaat

12

2.2 De Rechtspraak versterkt de kernwaarden onafhankelijkheid,

onpartijdigheid, integriteit en professionaliteit

12

2.3 De Rechtspraak sluit aan bij behoeften in de samenleving

21

2.4 De Rechtspraak implementeert de nieuwe gerechtelijke kaart

28

2.5 De Rechtspraak professionaliseert organisatie en bedrijfsvoering

30

3. Onderzoek en wetgevingsadvisering

34

4. Instroom, productie en financiën

38

5. Financiën

51

6. Cijfers

72

Bijlagen

96


Leeswijzer

Leeswijzer De Rechtspraak maakt dit Jaarverslag op basis van artikel 104 van de Wet op de rechterlijke organisatie en het wordt aan de minister van Veiligheid en Justitie aangeboden die het onverwijld verstuurt aan de leden van de Staten-Generaal. Wij bieden u op www.jaarverslagrechtspraak.nl bovendien de mogelijkheid snel en eenvoudig door het jaarverslag te navigeren, te zoeken naar onderwerpen die voor u van bijzonder belang zijn en een eigen selectie te maken van de onderdelen die u wilt lezen of bewaren. Deze gedrukte versie bevat een opiniërend stuk dat geen integraal onderdeel is van het jaarverslag. Daarnaast vindt u in hoofdstuk 2 een aantal interviews. Op de website www.jaarverslagrechtspraak.nl staan deze onderdelen in aparte pijlers.

Onderwerpen kwaliteit personeel financieën

Pagina 3


Voorwoord

Pagina 4

Voorwoord Hartelijk dank voor uw belangstelling voor het Jaarverslag van de Rechtspraak over het jaar 2012. De Raad voor de rechtspraak en de gerechten vinden het belangrijk goed inzicht te verschaffen in de resultaten van de Rechtspraak. Dankzij de grote inzet en loyaliteit van rechters en andere medewerkers stemmen die resultaten tot tevredenheid. Binnen de budgettaire kaders – niet onbelangrijk in tijden van economische stagnatie – is een bijna onverminderd grote stroom van zaken verwerkt. De wijze waarop in Nederland recht wordt gesproken oogst internationaal erkenning. De Nederlandse rechtspraak behoort tot de wereldtop en zowel de klanttevredenheid als het vertrouwen in de rechter zijn onverminderd hoog te noemen. Iedereen die bij de Rechtspraak werkt, draagt daaraan zijn of haar steentje bij en mag mede trots zijn op de behaalde resultaten. Een jaarverslag bevat onvermijdelijk veel cijfers en grafieken. Getracht is echter juist het verhaal bij en achter de cijfers te schetsen. Ik nodig u van harte uit daarvan kennis te nemen en u een eigen oordeel over de prestaties van de derde staatsmacht te vormen. mr. F.C. Bakker waarnemend voorzitter Raad voor de rechtspraak

1


Pagina 6

Samenvatting

In deze samenvatting komen de hoofdpunten van 2012 aan de orde die onder andere zijn gebaseerd op de geformuleerde speerpunten uit het Jaarplan 2012: • • • •

Instroom en afhandeling van zaken Herziening van de gerechtelijke kaart Aansluiten bij behoeften in de samenleving Voorbereiding op het inmiddels ingetrokken voorstel tot invoering van de verhoging van griffierechten • Oprichting van een Landelijk Dienstencentrum en invoering van een nieuw financieel informatiesysteem In de laatste maand van 2012 werd een manifest openbaar gemaakt, waarin raadsheren de werkdruk aan de orde stellen en de rol die de gerechtsbesturen en de Raad voor de rechtspraak daarin spelen. Ook stellen zij zich niet vertegenwoordigd te voelen door de Raad voor de rechtspraak. Hoewel de activiteiten die daarop volgden in 2013 werden uitgevoerd, is het manifest een van de belangrijkste gebeurtenissen van het afgelopen jaar.

1.1 Instroom en afhandeling van zaken

In 2012 werden ruim 1,7 miljoen zaken bij de gerechten aangebracht en werden er bijna evenveel afgedaan. Daarmee is de zaaksstroom ten opzichte van 2011 gedaald, in werklast uitgedrukt met ongeveer 2%. Vooral het aantal zaken bij de kantonrechter nam sterk af, voor een deel nog onder invloed van de in 2010 en in 2011 verhoogde griffierechten. Ook nam het aantal civiele handelszaken (niet kanton) af, vooral als gevolg van de verhoging van het financiële belang dat bepaalt of een zaak door de kantonrechter wordt behandeld of niet. Het aantal familierechtelijke zaken rond bewindvoering bij de kantonrechter blijft sterk toenemen, evenals de faillissements rekesten.


Samenvatting

Pagina 7

Omdat het totale personeelsbestand in 2012 iets sterker terugliep dan de werklast, is de arbeidsproductiviteit in 2012 licht, met 1%, toegenomen. In 2012 was de totale personele omvang bij de Rechtspraak na jaren van stijging weer terug op het niveau van 2007. In de periode 2007 – 2012 is het aantal rechters en raadsheren nog wel toegenomen met circa 5%. Door de toename van het zaaksvolume in de afgelopen vijf jaar en het gelijk blijven van de totale personeelsomvang, is de arbeidsproductiviteit in die periode met circa 7% toegenomen.

1.2 Herziening van de gerechtelijke kaart

In 2012 is de wet Herziening gerechtelijke kaart (HGK) aangenomen door het parlement. Als gevolg van de inwerkingtreding van de wet HGK is de rechterlijke indeling in Nederland gewijzigd. De 19 rechtbanken zijn per 1 januari 2013 samengevoegd tot 10 en het aantal gerechtshoven is van 5 naar 4 gegaan. Daarnaast zijn er twee bijzondere appelcolleges, het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) en de Centrale Raad van Beroep (CRvB). De wet zorgt er ook voor dat er minder bestuurders zijn: 48 voor in totaal 16 gerechten. Op grond van de in de Eerste Kamer aangenomen motie Beuving c.s. heeft de regering de wet Splitsing Oost-Nederland ingediend, die in december 2012 door het parlement is aanvaard. Het arrondissement Oost-Nederland wordt gesplitst in twee arrondissementen: Gelderland en Overijssel. Deze splitswet is op 1 april 2013 in werking getreden. De voorbereiding daarvoor vond plaats in de laatste maanden van 2012 en het eerste kwartaal van 2013. Vanaf 1 april 2013 zijn er 11 rechtbanken. Tijdens het wetgevingstraject heeft de Rechtspraak zich intensief en zorgvuldig voorbereid op de implementatie van de wet. De gerechten hebben daarvoor plannen en reglementen opgesteld, er zijn bestuursleden geworven en het IT-bedrijf van de Rechtspraak – spir-it – heeft alle benodigde IT wijzigingen voorbereid.

1.3 Aansluiten bij behoeften in de samenleving: start Programma Kwaliteit en Innovatie

De samenleving verandert en daardoor veranderen ook de eisen die de samenleving aan rechtspraak stelt. Omslachtige formele procedures die veel tijd en geld kosten, zijn niet meer van deze tijd. Papieren communicatie en stukkenwisseling zijn dat ook niet meer. Het in 2012 ontwikkelde Programma Kwaliteit en Innovatie (KEI) richt zich op het voldoen aan eisen op het gebied van efficiënte en servicegerichte zaaksbehandeling. Dit Programma speelt daar op in door in samenwerking met relevante actoren te werken aan eenvoudige, gedigitaliseerde en geüniformeerde procedures en werkprocessen voor de rechtsgebieden civiel recht, bestuurs-, belastingen strafrecht. Dit sluit aan op de ambities van het Regeerakkoord 2012. Het programma zal onderdelen van doelstellingen drie (de Rechtspraak sluit aan bij behoeften in de samenleving) en vijf (de Rechtspraak professionaliseert organisatie en bedrijfsvoering) uit de Agenda van de Rechtspraak gaan realiseren zodat rechtspraak sneller wordt en de digitale dienstverlening wordt uitgebreid. Doelstelling drie betreft het aansluiten bij behoeften in de samenleving en KEI zal daartoe voor civiele zaken in eerste aanleg een snelle, eenvoudige standaard (bodem)procedure ontwikkelen. De procedure zal in de visie van de Rechtspraak korte termijnen voor inbreng van partijen kennen, beperkte ruimte voor bewijslevering bieden, uitgaan van een mondelinge behandeling, sterke regiebevoegdheden aan de rechter geven en een vonnis met een heldere motivering als resultaat hebben. Daarbij zal het vervolg in hoger beroep worden betrokken. In civielen bestuursrecht kunnen zaken digitaal worden aangebracht door procesvertegen


Samenvatting

Pagina 8

woordigers en rechtzoekenden. In bepaalde zaken zal digitaal kunnen worden geprocedeerd. Daarnaast wordt in de strafrechtspraak een versnellings- en digitaliseringsbeweging gemaakt. Doelstelling vijf betreft het professionaliseren van de organisatie en bedrijfs voering en dit wordt gerealiseerd door de organisatie aan te passen aan de digitalisering van de rechtspraak. Dit betreft in ieder geval de griffies, archieven en bibliotheken. De activiteiten in 2012 bestonden uit het definiëren van het programma en het uitvoeren van onderzoek naar de kosten en opbrengsten.

1.4 Voorbereiding op het inmiddels ingetrokken voorstel tot invoering van de verhoging van griffierechten

In 2011 is door de minister van Veiligheid en Justitie het wetsvoorstel Verhoging Griffie rechten ingediend bij de Tweede Kamer. De Rechtspraak bracht over dit voorstel kritische adviezen uit. De toegankelijkheid van de rechter dreigde in het geding te komen. Dit liet onverlet dat de Rechtspraak zich in 2012 heeft voorbereid op de mogelijke invoering van de wet, in het volle bewustzijn dat het onzeker was of en zo ja in welke vorm het wets ontwerp zou worden aangenomen. Tijdens deze voorbereidingen heeft het kabinet in 2012 afgezien van zijn plannen en het wetsvoorstel verhoging griffierechten ingetrokken. De voorbereidingen zijn als gevolg daarvan beëindigd.

1.5 Oprichting van een Landelijk Dienstencentrum en invoering van een nieuw financieel informatiesysteem

De Rechtspraak heeft een Landelijk Dienstencentrum (LDCR) ingericht om de bedrijfs voering efficiënter in te richten en om in te spelen op de bezuinigingen en concentratie van bedrijfsvoeringtaken die op het niveau van de Rijksoverheid worden ingezet. In dit dienstencentrum is een aantal bedrijfsvoeringstaken voor de gerechten geconcentreerd. Het LDCR is verantwoordelijk voor onder andere de financiële administraties van de gerechten en de Raad voor de rechtspraak, de inkoop en het gebouwbeheer en diensten op het gebied van HRM-advies. Ook ondersteunende taken die voorheen bij de Raad waren belegd, zijn overgegaan naar het Landelijk Dienstencentrum. De feitelijke overheveling van taken en personeel vanuit gerechten en Raad naar het LDCR heeft afgelopen jaar plaatsgevonden en is niet in alle gevallen even soepel verlopen. De overdracht is in 2012 uiteindelijk afgerond en er wordt verder geïnvesteerd in het optimaliseren van de werkprocessen. De implementatie van het nieuwe financiële- en inkoopsysteem Leonardo ter onder steuning van de centralisatie van deze processen verliep, door ontwikkelingen buiten de Rechtspraak, zeer moeizaam. Inmiddels zijn de aanloopproblemen voor het grootste deel onderkend en worden ze opgelost.

1.6 Manifest

In december van 2012 werd een manifest, opgesteld door raadsheren in Leeuwarden, openbaar gemaakt. In het manifest schrijven deze raadsheren dat zij zich niet vertegen woordigd voelen door de Raad en dat zij de tijdelijke benoemingsprocedure voor nieuwe gerechtsbestuurders als uitermate gebrekkig hebben ervaren. Daarnaast geven zij uitdrukking aan hun zorg dat de Rechtspraak steeds meer gaat lijken op een groot bedrijf,


Samenvatting

Pagina 9

waarin productiecijfers leidend zijn. Volgens de opstellers hebben 700 rechters en raads heren hun steun betuigd aan dit manifest; met bijna 30% van de rechters en raadsheren een aanzienlijke groep. Er volgde veel aandacht in de media over het manifest en de werkdruk in de rechtspraak. Het manifest en de reacties daarop hebben indruk gemaakt op de Raad en hij is daarom in gesprek gegaan met rechters en raadsheren in de gerechten. Dit vond in de eerste vijf weken van 2013 plaats. Tijdens de gesprekken bij de gerechten kwamen de zorgen over de productiedruk, de benoemingsprocedure van bestuursleden, de afstand tussen bestuurders, rechters en raadsheren en de vertegenwoordiging van de Rechtspraak door de Raad in de relatie tussen de drie staatsmachten het meest prominent naar voren. Op basis van de gesprekken heeft de Raad een brief aan alle medewerkers van de Rechtspraak verstuurd, waarin hij aangeeft welke indrukken zijn opgedaan en welke oplossingsrichtingen hij ziet. In een tweede serie gesprekken halverwege 2013 wordt er nader over de voorgestelde oplossingsrichtingen gepraat.

2


Pagina 11

Agenda van de Rechtspraak 2011-2014 De Agenda van de Rechtspraak 2011-2014 is richtinggevend voor de activiteiten die de organisatie uitvoert. In dit hoofdstuk wordt de uitvoering van de Agenda 2011-2014 in 2012 in kaart gebracht. Beschreven wordt welke activiteiten zijn ondernomen en welke resultaten zijn bereikt. De Agenda 2011-2014 bestaat uit vijf brede doelstellingen die achtereenvolgens worden besproken: 1. De Rechtspraak draagt bij aan versterking van de rechtsstaat. 2. De Rechtspraak versterkt de kernwaarden onafhankelijkheid, onpartijdigheid, integriteit en professionaliteit. 3. De Rechtspraak sluit aan bij behoeften in de samenleving. 4. De Rechtspraak implementeert de gerechtelijke kaart. 5. De Rechtspraak professionaliseert organisatie en bedrijfsvoering.


Agenda van de Rechtspraak 2011-2014

Pagina 12

2.1 De Rechtspraak draagt bij aan versterking van de rechtsstaat 2.1.1 Inleiding

De Rechtspraak neemt een essentiële plaats binnen de rechtsstaat in. Zij moet bijdragen aan de instandhouding en versterking daarvan. De Rechtspraak streeft naar een geloofwaardige en herkenbare balans tussen rechterlijke macht aan de ene en wetgevende en uitvoerende macht aan de andere kant. Diverse activiteiten die aan deze doelstelling bijdragen, zijn in 2012 door de Raad en de gerechten ondernomen. 2.1.2 Betekenis van de rechtspraak in het staatsbestel

De Raad voor de rechtspraak is zichtbaar geweest in het debat over het wetsvoorstel verhoging griffierechten. In 2011 werd twee keer een kritisch advies over dit wetsvoorstel uitgebracht. Het wetsvoorstel beoogde een forse verhoging van de tarieven in civiele zaken en bestuurszaken. De toegankelijkheid van de rechter dreigde ernstig in het geding te komen. De adviezen van de Raad, de kritische artikelen van het bureau van de Raad in vaktijdschriften en ook de inspanningen van andere organisaties leidden ertoe dat de minister van Veiligheid en Justitie in 2012 afzag van zijn plannen. Het wetsvoorstel werd ingetrokken. De Raad nam ook duidelijk stelling tegen het wetsvoorstel minimumstraffen voor recidive bij zware misdrijven. Hiermee zou de beslisruimte voor de rechter om een passende straf op te leggen, worden ingeperkt. De Raad uitte hiertegen meermalen in wetgevingsadviezen en andere communicatie-uitingen ernstige bezwaren. Eind 2012 werd bekend dat het kabinet het wetsvoorstel intrekt. Ook de gerechten droegen in 2012 bij aan het uitdragen van de betekenis van de rechtsstaat. Zij deden dit door het belang van onafhankelijke en onpartijdige rechtspraak uit te dragen via communicatie-uitingen, bijdragen aan onderwijs en ontmoetingen met burgers. Een voorbeeld is de participatie van rechters in oefenrechtbanken van universiteitsfaculteiten. In 2012 is een magazine voor relaties van de Rechtspraak en bezoekers van de gerechten voorbereid. Dit magazine, dat vier keer per jaar zal uitkomen en gratis is te verkrijgen op alle rechtspraaklocaties en beschikbaar is op rechtspraak.nl, zal inzicht geven in de achtergronden bij rechtspraak. In september 2012 is in Den Haag de Dag van de Rechtspraak georganiseerd. De dag bood een podium voor de presentatie van de Rechtspraak als derde staatsmacht en voor discussie over onderwerpen die de Rechtspraak en de samenleving raken. De Dag van de rechtspraak wordt een jaarlijkse traditie gecombineerd met een week van publieks activiteiten van de gerechten.

2.2 De Rechtspraak versterkt de kernwaarden onafhankelijkheid, onpartijdigheid, integriteit en professionaliteit 2.2.1 Inleiding

De aandacht van media en politiek voor het functioneren van de rechtspraak is groter geworden. Dit is onderdeel van een algemene maatschappelijke tendens, maar wordt ook in de hand gewerkt door al dan niet vermeende rechterlijke dwalingen en andere incidenten. Omdat burgers mogen verwachten dat de rechter werkelijk boven de partijen



Pagina 13

staat, vragen de kernwaarden onafhankelijkheid en onpartijdigheid meer aandacht. Omdat integriteit in de maatschappij geen vanzelfsprekendheid meer is, geeft de Rechtspraak ook deze kernwaarde een meer expliciete borging. Aan professionaliteit worden steeds hogere eisen gesteld. De Rechtspraak heeft zich ingezet om de deskundigheid en communicatieve vaardigheden van de rechter te versterken. 2.2.2 Onafhankelijkheid, onpartijdigheid, integriteit

Onafhankelijkheid, onpartijdigheid en integriteit zijn de kernwaarden van de Rechtspraak. Alle medewerkers zijn zich hiervan bewust. Burgers, media en politiek hebben in toenemende mate aandacht voor deze waarden en vragen ook steeds meer om zichtbaarheid daarvan. Integriteit is van grote invloed op het vertrouwen in de Rechtspraak. De Rechtspraak onderschrijft daarom het grote belang van een goede borging van deze waarden in de organisatie. De Raad heeft de gerechten eind 2012 geïnformeerd over het feit dat het aantal gegevens over nevenbetrekkingen dat moet worden vastgelegd en openbaar moet worden gemaakt, wordt uitgebreid door inwerkingtreding van de wet nevenbetrekkingen. De gerechten is verzocht het nevenfunctieregister te actualiseren. Naar aanleiding van de wet neven betrekkingen en tevens naar aanleiding van de herziening van de gerechtelijke kaart, herzagen verscheidene gerechten het beleid ten aanzien van rechter-plaatsvervangers. Het aantal gerechten met een integriteitscommissie nam in 2012 toe. Deze integriteits commissies adviseren gevraagd en ongevraagd het gerechtsbestuur. Verscheidene gerechten boden nieuwe medewerkers training in de omgang met morele dilemma’s aan. Diverse interne werkgroepen zijn opgericht om regelingen te actualiseren en integreren. De Leidraden onpartijdigheid en nevenfuncties zijn geïntegreerd en geactualiseerd en er zijn adviezen over zaakstoedeling en wraking geformuleerd. De Leidraad wordt in 2013 vastgesteld en de adviezen van de werkgroepen worden opgepakt. In 2012 ontving de Rechtspraak de commissie ‘Group of States against Corruption’ van de Europese Commissie en voorzag haar van gevraagde informatie. Samen met de NVvR werd een landelijke bijeenkomst over integriteit georganiseerd, waar gedebatteerd werd over wraking, nevenbetrekkingen, veiligheidsonderzoeken en toedeling van zaken. In 2012 is geïnvesteerd in de ontwikkeling van ‘handvatten’ voor landelijk integraal integriteitsbeleid. Dit beleid wordt naar verwachting begin 2013 vastgesteld. De ‘handvatten’ zijn bedoeld om gerechten te ondersteunen in de ontwikkeling van lokaal integriteitsbeleid. Voorts is een speciale intranetsite over integriteit ontwikkeld. Deze site ondersteunt en stimuleert de gerechten en landelijke diensten. Op de site worden ‘best practices’ en ervaringen met morele dilemma’s beschikbaar gesteld. De site biedt tevens toegankelijke praktische informatie voor medewerkers, brengt hen op een interactieve manier met elkaar in discussie over integriteit en stelt prikkelende vragen. Hiermee wordt het besef versterkt van het belang van integer handelen. In 2012 zijn voorbereidingen getroffen voor een onderzoek naar de activiteiten op het gebied van integriteit van rechterlijke organisaties in het buitenland. Wraking

In de onderstaande tabel is weergegeven hoeveel wrakingsverzoeken er zijn ingediend en hoeveel verzoeken daarvan zijn gehonoreerd. Als het aantal gegronde wrakingen afgezet wordt tegen de totale zaaksstroom van circa 1,3 miljoen per jaar (exclusief verstekzaken) gaat het om een betrekkelijk gering aantal. Slechts een klein deel van de verzoeken wordt daadwerkelijk toegewezen: in 2009 15 keer (3,6%), in 2010 21 keer (4,0%), in 2011 waren het er 36 (6,1%), en in 2012 42 (6,4%) waarvan 38 bij de



Pagina 14

rechtbanken en 4 bij de gerechtshoven. Voor toekenning is niet vereist dat de afwezigheid van onpartijdigheid daadwerkelijk is komen vast te staan. Voldoende is dat in een bepaalde zaak voor een partij de ‘schijn van partijdigheid’ is gewekt. Wrakingsverzoeken, 2006-2012 2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Aantal ingediende wrakingsverzoeken

-

-

-

418

529

587

659

- rechtbanken

-

-

-

283

388

450

518

- gerechtshoven

-

-

-

85

107

107

121

- CRvB

-

-

-

50

34

30

20

-

-

-

0

0

0

0

Aantal gehonoreerde wrakingsverzoeken

- CBb

16

17

39

15

21

36

42

- rechtbanken

15

16

35

15

16

33

38

- gerechtshoven

1

1

4

0

5

3

4

- CRvB

0

0

0

0

0

0

0

- CBb

0

0

0

0

0

0

0

De conclusie is dat rechters de laatste jaren steeds meer worden gewraakt. Omdat deze groei lijkt samen te hangen met een aantal maatschappelijke trends met gevolgen voor de opstelling van partijen en hun advocaten, mag worden verwacht dat het einde van deze ontwikkeling nog niet in zicht is. Bij verdere toename zullen de negatieve gevolgen voor de Rechtspraak, zoals de vertraging van procedures, dominanter worden. Met het oog hierop heeft de Raad voor de rechtspraak opdracht gegeven tot onderzoeken naar alternatieven voor de huidige wrakingsprocedure waarmee bedoelde negatieve gevolgen kunnen worden beperkt. Deze onderzoeken zijn in 2012 afgerond, waarbij onder meer is gekeken naar de stelsels in andere landen (zie ook ‘Onderzoek en wetgevingsadvisering’). Disciplinaire maatregelen

De Raad voor de rechtspraak publiceert sinds 2011 in het jaarverslag informatie over de aan de rechters en raadsheren opgelegde disciplinaire maatregelen en ontslag op eigen verzoek voor zover het integriteitsgerelateerde kwesties betreft. In 2012 zijn geen besluiten genomen waarbij een disciplinaire maatregel is opgelegd. Eenmaal is een rechterlijk ambtenaar op eigen verzoek (vervroegd pensioen) ontslagen1. Het ging hier om een combinatie van werken privé gerelateerde factoren. Klachtenregeling

Elk gerecht heeft een klachtenregeling. Klachten kunnen worden ingediend over een gedraging – een handelen maar ook niet-handelen – van een medewerker of over de bedrijfsvoering. Over een uitspraak of beslissing van een rechter kan niet worden geklaagd: daar kan alleen een hogere rechter over oordelen. In 2012 zijn in totaal 1.392 klachten ingediend. In 2011 waren dat er 1.412, in 2010 1.208. De klachten betreffen zowel rechters als gerechtsambtenaren. Bij rechters gaat het bijvoorbeeld over de inhoud van een uitspraak en de wijze waarop een zaak of een klager op zitting is behandeld. Bij medewerkers gaan de klachten bijvoorbeeld over gebruik van onjuiste naam- of adresgegevens, niet tijdig reageren op informatieverzoeken en de hoogte van het geheven griffierecht. Ook kan worden geklaagd over de tijdsduur van de procedure. 1 Artikel 46h Wet rechtspositie rechterlijke ambtenaren.



Pagina 15

Van de 1.360 in 2012 afgehandelde klachten, werd ongeveer de helft niet in behandeling genomen omdat ze over rechterlijke of procedurele beslissingen gingen. Dat aandeel bleef in de afgelopen jaren vrijwel gelijk. Van de wel inhoudelijk behandelde klachten, is 40% (264 klachten) gegrond verklaard, 19% van het totale aantal afgehandelde klachten. Ook deze aandelen zijn het afgelopen jaar gelijk gebleven. Waar nodig hebben de gegrond verklaarde klachten geleid tot verbetermaatregelen, zoals het bespreken van de klachten met de betrokken medewerkers om dergelijke situaties in de toekomst te voorkomen en het aanpassen van werkinstructies voor de griffies over het behandelen van post en het registreren van zaken en zaaksgegevens. De behandeling van klachten is geëvalueerd. De evaluatie heeft ertoe geleid dat mensen met een klacht vaker de mogelijkheid krijgen hun klacht mondeling toe te lichten. Bij de behandeling van een klacht wordt zo min mogelijk gebruik gemaakt van moeilijke, juridische termen. Afgesproken is ook dat elk gerecht een permanente klachtadviescommissie instelt met een externe voorzitter. Elke klacht over het gedrag van een rechter wordt aan de voorzitter van deze commissie voorgelegd. Ook zullen klachten en de beslissingen daarop geanonimiseerd en vormvrij op Rechtspraak.nl worden gepubliceerd. De afspraken worden in 2013 van kracht. In 2012 ingediende klachten naar onderwerp Onderwerp

aantal

%

Bejegening

161

11,5%

Rechterlijke beslissingen

485

35%

Tijdsduur procedures

175

12,5%

Administratieve fouten

239

17%

Overige Totaal

338

24%

1.398

100%

In 2012 afgehandelde klachten naar soort afdoening Soort afdoening

aantal

%

%

Niet inhoudelijk behandeld

704

51%

100%

Niet bevoegd (ex art. 2 Klachtenregeling)

123

9%

18%

Niet-ontvankelijk (ex art. 2 Klachtenregeling)

313

23%

44%

Niet-ontvankelijk (overig)

159

11%

23%

Buiten behandeling gelaten (ex art. 7 Klachtenregeling)

37

3%

5%

Schikking of intrekking

72

5%

10%

Inhoudelijk behandeld

670

49%

100%

Ongegrond

324

24%

48%

Gegrond

266

19%

40%

80

6%

12%

1.374

100%

Geen oordeel Totaal

2.2.3 Professionaliteit/deskundigheid Realisering doelstellingen kwaliteit

In 2011 zijn de normen voor kwaliteit geëvalueerd. Dit heeft tot een aanpassing van een aantal kwaliteitsnormen geleid. Deze zijn in 2012 toegepast. Binnen de Rechtspraak gelden kwaliteitsnormen voor:



Pagina 16

• Permanente educatie. De norm is gemiddeld 30 opleidingsuren per jaar, c.q. een minimum van 90 uren verspreid over een termijn van drie jaar. Dit geldt voor iedere raadsheer, rechter en juridisch medewerker. • Goede bewijsmotivering (Promis). De norm is dat minimaal 50% van de meervoudige uitspraken in strafzaken, inclusief megazaken, volgens de Promismethode wordt afgedaan. De norm is van toepassing in de (sectoren straf van de) rechtbanken en gerechtshoven. • Doorlooptijden. Er zijn termijnen vastgesteld per sector per zaakstype waarbinnen een normpercentage van het totaal aantal zaken moet zijn afgedaan. • Aantal meervoudig afdoeningen (MK). Er zijn per sector minimumpercentages vastgesteld voor de meervoudige afdoening van zaken (verhouding EK/MK). • Reflectie. Iedere raadsheer en rechter neemt volgens de norm jaarlijks deel aan een intervisie- en/of reflectietraject. De norm is ook van toepassing op de juridische medewerker in de rechtbanken. De Rechtspraak heeft prioriteit gegeven aan permanente educatie, verbetering van de begrijpelijkheid en motivering van rechterlijke uitspraken en verkorting van de doorloop tijden. Met dit laatste is gehoor gegeven aan kritiek uit het landelijke klantwaarderings onderzoek op de lengte van een aantal procedures. De organisatie-veranderingen, de toenemende productiedruk en bezuinigingen hebben de realisatie van de kwaliteitsnormen onder druk gezet. Dit geldt vooral voor de norm voor permanente educatie en reflectie. Daarnaast zijn in het afgelopen jaar verschillende complicaties opgetreden in het registratie proces. In paragraaf 2.3.3 wordt de stand van zaken over de doorlooptijden beschreven. Hieronder wordt een overzicht van de realisatie op de normen weergegeven: Permanente educatie Realisatie

Norm

Permanente educatie rechters

73%

100%

Permanente educatie juridisch medewerkers

62%

100%

Permanente educatie raadsheren

60%

100%


55%

100%

Permanente educatie raadsheren

88%

100%


91%

100%

Rechtbanken

Hoven

Bijzondere colleges

De norm voor permanente educatie (PE) waarborgt aandacht en tijd voor het verbreden en verdiepen van vakinhoudelijke kennis en vaardigheden. Rechters, raadsheren en juridische medewerkers volgen cursussen bij het opleidingscentrum SSR, incompanyopleidingen, vakinhoudelijke seminars, stages en werkbezoeken. De gerealiseerde percentages voor PE zijn lager dan de percentages in 2011. Door organisatieveranderingen hebben professionals minder tijd kunnen investeren in opleiding. De norm voor PE is daarnaast gewijzigd. In plaats van 30 uren per jaar is de norm nu gericht op een minimum van 90 uren verspreid over een termijn van drie jaar. De wijzigingen in norm en registratie systeem hebben een aantal registratieproblemen veroorzaakt. Dit heeft een drukkend en vertekenend effect op de realisatiecijfers gehad. Niet alle opleidingsinspanningen zijn (juist) geregistreerd. De registratieproblemen worden in 2013 opgelost.



Pagina 17

Promis (goede bewijsmotivering) Realisatie

Norm

Rechtbanken

67%

50%

Hoven

27%

50%

Promis zorgt voor betere kwaliteit van het strafrechtelijk vonnis. De wijze waarop het vonnis is opgebouwd geeft meer inzicht in de redenering achter de rechterlijke uitspraak. De norm in de rechtbanken wordt ruimschoots gehaald. Promis was in 2012 één van de belangrijkste aandachtspunten van de gerechtshoven. In vergelijking met 2011 (7%) is er sprake van een forse stijging (27%) en de verwachting is dat de norm van 50% in 2013 ook bij de hoven wordt gehaald. Aantal MK Percentage MK zaken Rechtbanken

MK straf MK civiel handel MK civiel familie MK bestuur algemeen MK vreemdelingenkamer

Hoven

Realisatie

Norm

15%

15%

7%

10%

1%

3%

11%

10%

2%

5%

MK belasting rijk

36%

25%

MK straf

95%

85%

MK belasting

94%

90%

Rechters en raadsheren moeten de ruimte hebben om een zaak meervoudig (met drie personen) af te doen. Dit bevordert de juridische kwaliteit van een uitspraak. Voorkomen moet worden dat zaken die geschikt zijn voor meervoudig afdoen, uit efficiencyoverwegingen enkelvoudig worden afgedaan. Om deze reden zijn per rechtsgebied streefpercentages afgesproken voor meervoudige afdoening. In de civiele sector en in de vreemdelingenkamer worden de streefpercentages niet gehaald. Een oorzaak hiervoor is dat in beide sectoren relatief weinig zaken zich lenen voor meervoudige behandeling. Twee rechtbanken geven aan dat capaciteitsproblemen ook een rol spelen. Reflectie

Nieuw in 2012 was de norm voor reflectie. Deze norm zorgt er voor dat structureel tijd wordt ingeruimd voor (vakinhoudelijke) feedback en reflectie. Invoering van de norm vergt een aanzienlijke investering, omdat het gaat om alle raadsheren en alle rechters en juridische medewerkers van de rechtbanken. Deze norm wordt ingevuld door het meelezen van enkelvoudige vonnissen door een collega-rechter/raadsheer. Daarnaast worden er intervisietrajecten – één op één of in een groep – gevolgd. Ook reflecteren professionals op concrete zaken: bij grote verschillen in uitspraken gaan rechtbank en hof met elkaar in gesprek. Voornoemde activiteiten deden de gerechten al voor 2012. Met de invoering van de norm wordt beoogd de activiteiten structureel en breed in de organisatie in te bedden. De realisatie op de norm wordt gemonitord. De norm moet zich nog nader uitkristalliseren. Met name de invulling van de norm voor juridisch medewerkers stuit op praktische (plannings)problemen. Daarnaast is er nog een aantal definitie- en registratieproblemen. Het is daarom voor 2012 niet mogelijk om percentages te geven op deze norm. In 2013 wordt de norm verder uitgewerkt.



Pagina 18

Rechter-commissaris in strafzaken

Per 1 januari 2013 is wetgeving in werking getreden die beoogt de positie van de rechtercommissaris (RC) in strafzaken te versterken. De RC krijgt hiermee een sturende en controlerende rol in het opsporingsonderzoek. De bedoeling hiervan is dat meer strafzaken kant en klaar op zitting komen en dat op onderzoeksverzoeken van de verdediging in een eerder stadium dan tijdens de zitting kan worden besloten. Ter voorbereiding op deze wetgeving hebben de gerechten zich – begeleid door een projectgroep – in 2012 ingespannen om uitvoering te geven aan het rapport Tussen Accusatoir en Inquisitoir Naar een regievoerende rechter-commissaris. De aanbevelingen zien onder meer op de te stellen eisen bij de werving en selectie van RC’s, op de opleiding en minimale aanstellings periode en op de formatie. Er is onder meer afgesproken dat 25% van alle strafrechters RC moet zijn om de taakverzwaring die voortvloeit uit de nieuwe wetgeving te kunnen opvangen. Dit doel is in 2012 nog niet gehaald. In 2012 bestond de bezetting RC uit 90 fte, wat neerkomt op 19% van het totaal aantal strafrechters. Ten opzichte van 2011 is hier sprake van een lichte toename van 1%. De inzet van een raadsheer-commissaris (RhC’s) in strafzaken steeg van 922 zaken in 2011 naar 1109 zaken in 2012. De hoven zetten in op een verdere structurele inbedding van de inzet van de RhC met als doel te komen tot een meer structurele en frequente inzet van de RhC. De resultaten van 2012 laten een positieve lijn in deze inzet en frequentie zien. Er wordt, mede door tekorten in financiering, in 2012 nog ten dele gebruikgemaakt van de RC’s van de rechtbanken. De hoven zullen in 2013 extra middelen ontvangen voor de inzet van de RhC. Toetsing inhoudelijke kwaliteit vonnissen

De Rechtspraak is bezig een toetsingsmethode en -proces te ontwikkelen waarmee de ambachtelijke kwaliteit van rechterlijke uitspraken systematisch kan worden getoetst. Onder de ambachtelijke kwaliteit van een vonnis wordt verstaan de mate waarin een vonnis vaktechnisch goed in elkaar steekt, leesbaar en helder is, niet te lang, consistent, en procedureel en materieelrechtelijk voldoet aan de ambtelijke eisen. De methode die wordt toegepast is ‘peer review’: aan de hand van een toetsingformulier wordt de kwaliteit van een vonnis van de ene rechter door twee andere rechters beoordeeld. Met deze vorm van kwaliteitstoetsing is een begin gemaakt in de handelssector. In 2012 is een pilot gehouden in de gerechtshoven Amsterdam en ’s-Hertogenbosch. Bij de behandeling van een lopende zaak toetsen de raadsheren van de gerechtshoven het onderliggende vonnis op een aantal ambachtelijke kwaliteitscriteria. De criteria hebben bijvoorbeeld betrekking op het vaststellen van de feiten en het toepassen van de rechtsregels. Het invullen van het ontwikkelde toetsingsinstrument kost een raadsheer tussen de 5 en 10 minuten. Deze manier van toetsen maakt het mogelijk een groot aantal vonnissen te toetsen. De pilot was een succes en in 2013 wordt deze uitgebreid. Het doel is een landelijk representatief aantal handelsvonnissen te laten toetsen door de gerechtshoven. Dat komt neer op het toetsen van minimaal 240 vonnissen. Kennismanagement

In afwachting van de invoering van de nieuwe gerechtelijke kaart, is het afgelopen jaar de ontwikkeling van het kennismanagement enigszins stil komen te staan. Bespreking van en besluitvorming over nieuwe voorstellen is uitgesteld tot het aantreden van de nieuwe gerechtsbesturen. De maatschappelijke en bestuurlijke urgentie voor een inzichtelijke en adequate organisatie van kennis is er echter niet minder op geworden, getuige ook de toenemende Kamervragen over de deskundigheid van rechters en de interne signalen over de werkdruk mede door de toenemende complexiteit van zaken. In 2013 staat kennismanagement dan ook op de bestuurlijke agenda. Daarbij is aan de orde hoe de mogelijkheden die de nieuwe schaalgrootte biedt voor de opbouw en onderhoud van specialisaties optimaal benut kunnen worden.



Pagina 19

Vernieuwing werving, selectie en opleiding van rechters

Om te verzekeren dat ook in de toekomst voldoende goed gekwalificeerde rechters in de Rechtspraak werkzaam zijn, vernieuwt de Rechtspraak de werving, selectie en opleiding van rechters. Als basis voor de vernieuwing geldt een gedeeld beeld van wat van de rechter wordt verwacht om aan te sluiten bij de behoeften in de samenleving. Onafhankelijkheid, onpartijdigheid, integriteit en professionaliteit zijn de centrale waarden. Daarnaast zijn voor rechters onder andere maatschappelijke oriëntatie en communicatie van toenemend belang. In 2011 is de werving, selectie en opleiding van rechters geëvalueerd. Uit deze evaluaties is de noodzaak voor vernieuwing gebleken. Er was met name behoefte aan meer zelfstandigheid en maatwerk in de opleiding. In 2012 is een nieuw ontwerp voor de initiële opleiding van rechters opgesteld. De opleiding is modulair opgebouwd en biedt maatwerk voor zowel de ervaren als de minder ervaren rechter in opleiding. Duaal leren blijft het uitgangspunt en ook de samenhang met het Openbaar Ministerie wordt gewaarborgd. Nieuw is de leerfilosofie waarin de rechter in opleiding meer regie krijgt over zijn opleiding. In aansluiting op het nieuwe rechtersprofiel komt er in de opleiding meer aandacht voor onder andere samenwerking en communicatieve vaardigheden. Vanwege het belang van maatschappelijke oriëntatie, dienen rechters in opleiding minimaal twee jaar relevante juridische werkervaring elders te hebben opgedaan en aantoonbare maatschappelijke ervaring te hebben. Ook is er een nieuw ontwerp voor de selectieprocedure van rechters. Mede op basis van een wetenschappelijk onderzoek naar de voorspellende waarde van het selectieinstrumentarium zijn verbetervoorstellen opgesteld. Een van de aanbevelingen leidt ertoe dat de wijze waarop de selectiecommissie rechterlijk macht wordt samengesteld, transparanter zal worden. 2.2.4 Communicatie en openbaarheid

De ontwikkeling dat de Rechtspraak meer dan voorheen in de belangstelling staat van de media en het publiek, heeft zich voortgezet. Omdat de Rechtspraak veel waarde hecht aan de aansluiting met de samenleving, is in 2012 een begin gemaakt met de versterking van de communicatie. Dit moet bijdragen aan een betere oriëntatie van de Rechtspraak op de samenleving, en aan meer kennis van en begrip voor het werk van de Rechtspraak in die samenleving. De Rechtspraak heeft een basisverhaal opgesteld, getiteld ‘Rechtspraak maakt samen leven mogelijk’. Hierin is in toegankelijke taal weergegeven waar de Rechtspraak voor staat. Met het basisverhaal kan de Rechtspraak communiceren wat het publiek van de Rechtspraak mag verwachten en wat niet tot zijn taak hoort. Dit basisverhaal wordt verder uitgewerkt aan de hand van actuele discussies over rechtszaken en maatschappelijke ontwikkelingen. Versterking nieuwsvoorziening

De rechter spreekt in de eerste plaats door zijn vonnis. In 2012 zijn 23.225 uitspraken gepubliceerd op rechtspraak.nl, waarvan 55% uitspraken over rechtszaken in eerste aanleg, 24% uitspraken door gerechtshoven en 20% uitspraken van de bijzondere colleges. Ten opzichte van 2011 is het aantal gepubliceerde uitspraken weliswaar afgenomen met 3,6%, maar de publicatiegraad nam wel iets toe doordat het aantal (voor publicatie relevante) uitspraken nog meer daalde. De nieuwsvoorziening van de Rechtspraak via de eigen media is in 2012 versterkt. De interne nieuwsvoorziening via het landelijke intranet is in een jaar toegenomen van 45 naar 210 nieuwsberichten. Het aantal nieuwsberichten op Rechtspraak.nl over rechtszaken en ontwikkelingen binnen de Rechtspraak is in een jaar vervijfvoudigd naar 359. De voornaamste actualiteiten worden



Pagina 20

opgenomen in de wekelijkse, digitale Nieuwsbrief Rechtspraak, die in het begin van 2012 werd gelanceerd en aan het eind van het jaar 4.645 abonnees had. De gerechten en de Raad voor de rechtspraak begonnen met het gebruik van twitter om de nieuwsberichten verder onder de aandacht te brengen. Persvoorlichting

Een aantal zaken ondervond in 2012 grote publieke belangstelling: de zaak ‘WestenbergKalbfleisch’, waarin twee oud-rechters voor de rechter stonden over vermeende meineed in de rechtbank Utrecht; de ‘Amsterdamse zedenzaak’; en de zaak ‘Winsie’ (Facebook moord) bij de rechtbank Arnhem. Hoewel de laatste een zaak met minderjarige verdachten betrof, die zich gewoonlijk achter gesloten deuren afspeelt, besloten de rechters vanwege het maatschappelijk belang tot een openbaar proces. Bij deze zaken werd veel aandacht besteed aan het faciliteren van media bij en rond het proces. De rechtbank Amsterdam koos daarbij voor een projectmatige aanpak. Een multi disciplinair team van persrechters, een vaste communicatieadviseur en persvoorlichters, hebben vanaf de voorbereidingen tot en met de nazorg de communicatie begeleid. Over zaken die de Rechtspraak als geheel betreffen, zijn vanuit de Raad voor de rechtspraak 363 persvragen beantwoord. Voor meer inzicht in de relatie met de media zijn door pers rechters en communicatieadviseurs uit de Rechtspraak bezoeken gebracht aan de redacties van het Algemeen Dagblad, De Telegraaf, Het Financieel Dagblad en RTL Nieuws. Public affairs

De Rechtspraak is in 2012 systematisch in gesprek gegaan met de politiek om te bewerkstelligen dat debatten rond de rechtsgang worden gevoerd op basis van feiten en cijfers. Daarbij is de focus gelegd op vier actuele politieke dossiers, namelijk de herziening van de gerechtelijke kaart, griffierechten, toezicht advocatuur en het strafrechtelijk domein. Na de val van het kabinet Rutte I heeft de Rechtspraak contact gehad met de politieke partijen over de onderwerpen die speelden rond de verkiezingsprogramma’s. Oriëntatie op de samenleving

De Rechtspraak heeft zich ingezet om de uitwisseling van informatie en ideeën met belangrijke doelgroepen en belanghebbenden te versterken. In 2012 werden tal van activiteiten georganiseerd die de aansluiting van de Rechtspraak op de samenleving verbeteren: • Publieksvoorlichting: groepsontvangsten, medewerking aan televisieopnamen op rechtbanken, naspelen van zittingen, publieksversies jaarverslagen, lezersjury’s, klantenpanels, maatschappelijke klankbordgroepen, spiegelbijeenkomsten, blogs in regionale media, voorlichtingsfilms en nieuwsvideo’s, informatievoorziening op schermen in wachtruimtes voor bezoekers; • Ketenvoorlichting: introductiebijeenkomsten voor startende advocaten, professionele ontmoetingen; • Onderwijs / doelgroep jeugd: scholenproject, gastcolleges, uitwisselingsstages, jongerendebatten, bliksemstages voor scholieren van 12 t/m 16 jaar, masterclasses, college tour, voorlichtingsbijeenkomsten voor jeugd.



Pagina 21

In samenwerking met ProDemos is een aantal pilots in de publieksvoorlichting ingezet, zoals de pilot Avondopenstelling van rechtbank ’s Hertogenbosch en project Shadowing bij rechtbank Arnhem, waarin vanuit het perspectief van de rechtszoekende is meegekeken hoe de rechtsgang verloopt. Een goede informatievoorziening voor, tijdens en na de zitting evenals de rol van de advocaat hierin, is hierbij van groot belang voor de beleving van de rechtszoekende.

2.3 De Rechtspraak sluit aan bij behoeften in de samenleving 2.3.1 Inleiding

De Rechtspraak wil nauw aansluiten bij behoeften en problemen in de samenleving. Kortere procedures en digitale dienstverlening krijgen gestalte in het in 2012 gestarte programma Kwaliteit en innovatie (KEI). Er wordt ingezet op differentiatie van afdoeningswijze, effectiviteit van het recht en de bevordering van rechtseenheid. 2.3.2. Dienstverlening

Voor het verbeteren van de dienstverlening is externe feedback onmisbaar. In een aantal gerechten zijn daarom Raden van Advies opgericht. Een Raad van Advies is een klankbord, een sparringpartner, een denktank. Een Raad van Advies signaleert externe ontwikkelingen en adviseert het gerechtsbestuur over belangrijke organisatiethema’s vanuit een brede expertise, die aanvullend is ten opzichte van de in het gerechtsbestuur aanwezige expertise. De gerechten hebben ook op andere manieren informatie over hun dienstverlening vergaard. In een aantal gerechten is geëxperimenteerd met ‘feedbackzuilen’. Bij deze zuilen kunnen rechtzoekenden direct na de zitting feedback geven op de gang van zaken. In de meeste gerechten zijn klantenpanels gehouden. Daarbij gaat een rechtbank of hof in gesprek met vertegenwoordigers van organisaties die vaak met de Rechtspraak van doen hebben (advocatuur, OM etc.). In 2012 zijn aanbevelingen uit het klantwaarderingsonderzoek, zoals het verkorten van de doorlooptijden en het informeren van burgers over wachttijden, lokaal geïmplementeerd. Een aantal gerechten heeft verbeteringen aangebracht in de telefonische bereikbaarheid en klantvriendelijkheid (bijvoorbeeld bij het te woord staan van burgers aan de telefoon). Daarnaast zijn ook maatregelen genomen tot verbeteringen in de correspondentie (begrijpelijke taal), het verstrekken van actuele informatie over de aanvang van zittingen (het plaatsen van informatieschermen) en de ontvangsten wachtruimtes (meer comfort). 2.3.3 Tijdigheid

Het beheersen en zo kort mogelijk houden van de tijd die een rechtszaak duurt, binnen de Rechtspraak aangeduid als doorlooptijd, is maatschappelijk en economisch relevant. Uit onderzoek blijkt dat een goed functionerende rechtspraak, waaronder tijdige rechtspraak, substantieel bijdraagt aan een gezond economisch klimaat. Vooral voor betrokkenen zelf, de partijen in gerechtelijke procedures, is de doorlooptijd van de zaak belangrijk. Uit een analyse van de klantwaarderingsonderzoeken blijkt de tevredenheid over de duur van een rechtszaak samen te hangen met de algemene tevredenheid over het gerecht waar die zaak diende. Veel professionele partijen en burgers vinden de huidige doorlooptijden bij de Rechtspraak te lang. Verkorting ervan kwam in de klantwaarderingsonderzoeken op de tweede plaats van de door professionals genoemde verbeterpunten. Ook vanuit het oogpunt van uniforme rechtstoepassing is het nastrevenswaardig ervoor te zorgen dat de doorlooptijden bij verschillende gerechten minder uiteenlopen dan nu het geval is.



Pagina 22

Om genoemde redenen hanteert de Rechtspraak normen voor de lengte van rechterlijke procedures, kortweg aangeduid als doorlooptijdnormen. Rapportage van de uitkomsten voor de rechtspraak als geheel vindt plaats in dit jaarverslag. In de jaarlijkse kengetallenpublicatie worden de uitkomsten per gerecht opgenomen en geanalyseerd. In 2011 zijn de normen geëvalueerd en waar mogelijk voor 2012 en volgende jaren verscherpt. Bij het stellen van de normen is gebruikgemaakt van de gerealiseerde doorlooptijden tot en met 2011. Voor de rechtbanken vormden de derde en vierde best presterende rechtbank het referentiepunt voor de norm. Bij de hoven was dit het best presterende hof. Ook is rekening gehouden met wettelijke termijnen en procesreglementen. De norm bestaat uit twee elementen: 1) de termijn waarbinnen een zaak afgehandeld dient te zijn, en 2) het percentage zaken waarvoor dat moet gelden. Het uitgangspunt bij de normstelling is dat het overgrote deel van de zaken binnen een bepaalde tijd moet worden afgehandeld en dat rekening gehouden wordt met een groep procedures die extra lang duren door niet te vermijden complicaties. Bij een norm van 85% is er ruimte voor 15% extra lang durende zaken. De formulering van de norm op deze wijze, heeft het voordeel dat ruimte aanwezig blijft om in incidentele zaken bewust meer tijd te nemen voor de afdoening. Het weergeven en normeren van gemiddelde doorlooptijden geeft minder inzicht in de procesduur dan de gekozen systematiek. Wel zijn aanvullend op de genormeerde doorlooptijden in hoofdstuk 6 gemiddelden gepresenteerd. De rechtszaken die de Rechtspraak te behandelen krijgt, zijn opgedeeld in 45 verschillende proceduretypen met ieder een eigen doorlooptijdnormering. Dat zijn er tien meer dan in 2011 en eerder. Nog niet alle proceduresoorten waren al in 2012 meetbaar. Algemeen beeld procesduur

De afgelopen drie jaar is door gerechten extra tijd en capaciteit besteed aan het verkorten van doorlooptijden. Daartoe zijn werkprocessen aangepast en is de aansturing verbeterd. De doorlooptijden zijn daardoor in de periode 2009 - 2012 verbeterd. In 2012 was de verbetering echter beperkt, verschillend per rechtsgebied en in enkele gevallen was zelfs sprake van een langere duur dan in 2011. In 2012, het eerste jaar van de nieuwe normen, voldeden nog maar 24 van de 45 verschillende proceduresoorten aan de normen voor de duur ervan. De uitkomsten zijn samen te vatten in de volgende punten. Een uitgebreidere beschrijving is hierna te vinden. • Bij de rechtbanken voldoen de familierechtzaken en rechtszaken bij de kantonrechter al geruime tijd (vrijwel) aan de norm. • Handelszaken bij de civiele rechter van de rechtbanken voldoen over het algemeen nog niet aan de doorlooptijdnorm en zijn in 2012 langer gaan duren omdat door de competentiewijziging lastigere zaken zijn overgebleven. • In het strafrecht zijn de gerechtelijke procedures bij de rechtbanken over het algemeen korter geworden en deze voldoen daarmee vrijwel aan de norm, behalve bij de behandeling van strafzaken door de meervoudige kamer. • De trend dat bestuursrechtelijke procedures bij de rechtbanken korter worden, zette in 2012 door, maar nog niet voldoende om binnen de norm uit te komen. • Bij de gerechtshoven verbeterde in 2012 de duur van familierechtelijke procedures en van handelszaken verder. • Strafrechtprocedures bij de gerechtshoven zijn langer gaan duren en voldoen nog niet aan normen voor de procesduur.



Pagina 23

Doorlooptijden kantonzaken

De kantonrechtzaken voldeden in 2012, evenals in voorgaande jaren, aan de gestelde doorlooptijdnormen. Dit was alleen niet het geval bij handelsrekesten die niet het arbeidsrecht betroffen, zoals huurzaken. Van deze rechtszaken werd 88% binnen zes maanden afgehandeld, waar de norm 95% is. Kantonzaken

2011

2012

Handelszaken met verweer - norm 1

Norm 90% ≤ 1 jaar

95%

95%


75% ≤ 6 mnd.

80%

80%

Arbeidsontbindingen op tegenspraak

95% ≤ 3 mnd.

93%

97%

Handelsrekesten, niet-arbeidszaken

95% ≤ 6 mnd.

85%

86%

Handelszaken zonder verweer (verstek)

90% ≤ 6 wkn.

98%

97%

Geregelde arbeidsontbindingen

90% ≤ 15 dgn.

87%

87%

Kort gedingen / vovo’s

95% ≤ 3 mnd.

96%

97%

Overtredingszaken

85% ≤ 1 mnd.

87%

90%

Mulderzaken

80% ≤ 3 mnd.

79%

86%

Doorlooptijden handelszaken en familiezaken

De behandeling van kort gedingen voldeed vrijwel aan de norm van 95% binnen drie maanden. De overige civielrechtelijke procedures duurden nog te lang. Zo nam de behandeling van handelsrekesten in 83% van de gevallen 3 maanden of minder in beslag, waar dat 90% moet worden. Van de faillissementen werd 81% binnen drie jaar afgehandeld, bij een norm van 90%. De procesduur van dagvaardingszaken in eerste aanleg nam in 2012 toe. Dit werd al verwacht als een gevolg van de wijziging van de competentiegrens. De competentiegrens is per 1 juli 2011 verhoogd van 5.000 euro tot 25.000 euro. Deze financiële grens bepaalt of een zaak door de kantonrechter (geldelijk belang onder die grens) wordt behandeld of door de civiele rechter. Dit heeft tot gevolg dat vanaf 1 juli 2011 de relatief zware en langer durende rechtszaken bij de civiele rechter zijn gebleven. Om de duur te bekorten, is in 2012 het procesreglement voor dagvaardingszaken aangepast. In 2012 werden dagvaardingszaken in hoger beroep iets sneller afgehandeld dan het jaar ervoor. Het lukte echter niet om 70% van de procedures binnen een jaar af te ronden. De normering van 80% binnen twee jaar is wel gehaald. Handelsrekesten in hoger beroep zijn eveneens sneller afgehandeld, maar ook in deze zaken is nog niet voldaan aan de nieuwe normen die voorschrijven dat 90% van de insolventierekesten binnen twee maanden is afgehandeld en van de overige handelsrekesten 90% binnen zes maanden. Civiel - handelszaken rechtbanken

Norm

2011

2012


90% ≤ 2 jaar

87%

84%


70% ≤ 1 jaar

61%

54%


90% ≤ 6 wkn.

84%

78%

Beëindigde faillissementen

90% ≤ 3 jaar

80%

80%

Handelsrekesten (vooral insolventie)

90% ≤ 3 mnd.

82%

82%

Kort gedingen / vovo’s (inclusief familierecht)

95% ≤ 3 mnd.

92%

93%

Handelszaken dagvaardingen - norm 1

80% ≤ 2 jaar

79%

80%


70% ≤ 1 jaar

43%

46%

Isolventierekesten

90% ≤ 2 mnd.

49%

51%

Handelsrekesten, niet insolventie

90% ≤ 6 mnd.

53%

56%

Civiel - handelszaken hoven



Pagina 24

De duur van familierechtelijke procedures voldeed, ondanks de werkdruk geheel of vrijwel geheel aan de normen. Civiel - familiezaken rechtbanken

2011

2012

Scheidingszaken totaal (exclusief vovo’s)

Norm 95% ≤ 1 jaar

93%

94%

- waarvan op gemeenschappelijk verzoek

95% ≤ 2 mnd.

94%

92%

Alimentatiezaken, bijstandsverhaal

90% ≤ 1 jaar

93%

93%

Omgang- en gezagzaken

85% ≤ 1 jaar

83%

83%

Jeugdbeschermingszaken kinderrechter

90% ≤ 3 mnd.

92%

91%

- waarvan eerste verzoeken tot OTS

80% ≤ 3 wkn.

81%

81%

Familierekesten

90% ≤ 1 jaar

89%

91%

- waarvan Jeugdbeschermingszaken

90% ≤ 4 mnd.

84%

89%

Civiel - familiezaken hoven

Doorlooptijden bestuursrecht

In de sectoren bestuursrecht van de rechtbanken is de tijdigheid van de afhandeling van zaken in eerste aanleg, evenals in voorgaande jaren, verbeterd. De normen komen nu in zicht. De invoering van de nieuwe zaaksbehandeling speelt hierbij een rol. Alleen de afhandeling van lokale belastingzaken is nog tamelijk ver verwijderd van de norm: 57% van de zaken werd afgehandeld binnen negen maanden. De norm is dat 90% van de zaken binnen negen maanden klaar is. De oorzaken van het stageneren van de versnelling zijn divers en verschillen van rechtbank tot rechtbank. Het gaat om incidentele capaciteitstekorten, invoering van de nieuwe zaaksbehandeling en organisatiegevolgen door de invoering van de nieuwe gerechtelijke indeling. De procesduur van belastingzaken in hoger beroep is in 2012 niet verkort en bleef daarmee onder de norm 90% binnen anderhalf jaar. Bestuursrechtelijke zaken rechtbanken

2011

2012

Reguliere bestuurszaken, bodemzaken - norm 1

Norm 90% ≤ 1 jaar

74%

81%


70% ≤ 9 mnd.

58%

68%

Voorlopige voorzieningen bestuur regulier

90% ≤ 3 mnd.

93%

92%

Vreemdelingenzaken, bodemzaken

90% ≤ 9 mnd.

73%

80%

Belastingzaken lokaal, bodemzaken

90% ≤ 9 mnd.

55%

57%

Rijksbelastingzaken, bodemzaken - norm 1

90% ≤ 18 mnd.

79%

80%


70% ≤ 1 jaar

61%

66%

Belastingzaken - norm 1

90% ≤ 18 mnd.

74%

73%


70% ≤ 1 jaar

46%

44%

Belastingzaken gerechtshoven

Bij de Centrale Raad van Beroep (CRvB) en het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) worden de doorlooptijden weergegeven in het gemiddelde aantal weken dat een zaak duurt (zie tabel 9a in hoofdstuk 6). In 2012 bedroeg de doorlooptijd bij de CRvB gemiddeld 66 weken. In 2011 was dat weliswaar veel langer, maar dat kwam door de afhandeling van een groep zaken die moest wachten op een prejudiciële beslissing van het Hof van Justitie van de Europese Unie. De doorlooptijd is in algemene zin verlengd doordat de CRvB het geschil vaker dan vroeger definitief beslecht (finale geschilbeslechting). In 2011 en in 2012 kwam het



Pagina 25

in 15% van de gevallen niet meteen na de zitting tot een (eind)uitspraak, maar was een (in)formele bestuurlijke lus nodig om de zaak definitief te kunnen afdoen. Dat verkort de totale duur van de definitieve beslechting van het geschil, maar de zaak blijft daardoor wel (wat) langer ‘onder de rechter’. En dat laatste is gemeten als doorlooptijd bij de rechtspraak. De gemiddelde duur van zaken bij het CBb nam in 2012 licht toe, van 59 weken naar 63 weken. De in 2011 en 2012 doorgevoerde verbeteringen hebben in 2012 nog niet tot kortere doorlooptijden geleid, voornamelijk doordat in 2012 prioriteit is gegeven aan het wegwerken van de oudste zaken. Doorlooptijden strafrecht

De afhandelingsduur van strafzaken in eerste aanleg is in 2012 over het algemeen verkort en is (vrijwel) in overeenstemming met de normering, uitgezonderd de afhandeling van zaken door de meervoudige kamer. Van de meervoudige kamerzaken werd 83% binnen zes maanden afgedaan, terwijl de norm 90% is. De strafzaken behandeld door de kinderrechter duurden in 2012 korter dan in 2011: 82% kon binnen vijf weken worden afgedaan. De norm is 85%. Zaken bij de politierechter werden in 88% van de gevallen binnen vijf weken afgehandeld. Ook dit is dicht bij de norm van 90%. Wanneer van een strafzaak in hoger beroep wordt gegaan, dienen het vonnis en proces verbaal ter zitting uitgewerkt te worden. Afgesproken is om de tijd die het duurt van het vonnis tot het verzenden van het dossier naar het gerechtshof te meten en te normeren. Meting daarvan kon in 2012 nog niet worden gerealiseerd. De doorlooptijd van strafzaken in hoger beroep blijft nog steeds ver van de norm verwijderd en is in 2012 over het algemeen verslechterd. Dit was evenals in 2011 bij alle gerechtshoven het geval. Specifieke uitkomsten zijn in onderstaande tabel te vinden. Strafzaken rechtbanken

Norm

2011

2012

Strafzaken MK (= meervoudig behandeld)

90% ≤ 6 mnd.

83%

83%

Politierechterzaken (incl. economische)

90% ≤ 5 wkn.

85%

88%

Strafzaken bij de kinderrechter (enkelvoudig)

85% ≤ 5 wkn.

77%

82%

Raadkamerzaken m.b.t. voorlopige hechtenis

100% ≤ 2 wkn.

100%

100%

85% ≤ 4 mnd.

84%

86%

Raadkamerzaken niet voorlopige hechtenis Uitwerken strafzaken (EK+MK) ivm hoger beroep, jeugd

100% ≤ 4 wkn.

nog niet meetbaar

Uitwerken strafzaken (EK+MK) ivm hoger beroep, niet jeugd

100% ≤ 16 wkn.

nog niet meetbaar

- waarvan gedetineerdenzaken

100% ≤ 3 mnd.

nog niet meetbaar

Strafzaken hoven Meervoudige Kamer-zaken

85% ≤ 9 mnd.

56%

59%

EK-strafzaken, niet kantonappellen

85% ≤ 6 mnd.

30%

22%

EK-strafzaken, kantonappellen

85% ≤ 6 mnd.

70%

49%

Raadkamer m.b.t. Voorlopige Hechtenis

90% ≤ 2 wkn.

50%

50%

Raadkamer niet m.b.t. Voorlopige Hechtenis

80% ≤ 4 mnd.

34%

36%

85% ≤ 6 mnd.

53%

46%

100% ≤ 6 mnd.

68%

64%

Klachten niet vervolgen (12 Sv) Uitwerken (MK) strafzaak i.v.m. cassatie



Pagina 26

Versnelling strafzaken

De Rechtspraak werkt in diverse programma’s samen met de ketenpartijen aan een snellere behandeling van strafzaken, waaronder het programma Versterking Prestaties in de Strafrechtketen (VPS) en KEI. Desgevraagd bieden de rechtbanken bijzondere voorzieningen aan als snelrecht (behandeling binnen zeventien dagen) en supersnelrecht (behandeling binnen drie dagen). Deze voorzieningen zal de Rechtspraak blijven aanbieden, ook al is de ervaring in de praktijk tot nu toe dat de uiteindelijke vraag naar deze voorzieningen vaak achterblijft bij eerder gewekte verwachtingen. Los van het belang van het verkorten van doorlooptijden, moet worden benadrukt dat dit niet ten koste mag gaan van een zorgvuldige strafrechtspleging. 2.3.4 Differentiatie en maatwerk

In 2012 is de nieuwe zaaksbehandeling (NZB) in het bestuursrecht verder geïmplementeerd. Deze werkwijze houdt in dat een zaak, zodra het beroepschrift en het verweerschrift zijn ontvangen, wordt geagendeerd voor behandeling op een zitting. Tijdens de zitting, die binnen drie maanden plaatsvindt, bespreekt de rechter of raadsheer met de partijen de geschilpunten. Daarbij is van belang dat elke zaak de behandeling krijgt die het beste bij die zaak past. De tevredenheid over de nieuwe werkwijze wordt op verschillende manieren onderzocht. De eerste resultaten hiervan worden in 2013 verwacht. Diverse gerechten zijn ook bezig met eigen initiatieven op het terrein van differentiatie en maatwerk. Een voorbeeld hiervan is de implementatie van het zogenoemde vierstromen beleid door het CBb. Daarbij worden de zaken bij binnenkomst verdeeld in vier categorieën: eenvoudige zaken; normale zaken; zware zaken; buitencategorie (met name zaken op het gebied van mededinging, energie en telecommunicatie). Hierdoor kan de behandeling en aandacht die een zaak krijgt, in een zo vroeg mogelijk stadium worden bepaald. E-Kantonrechter

In het project e-kantonrechter wordt het mogelijk om een geschil digitaal voor te leggen aan de kantonrechter. Er wordt daartoe een digitale procedure ingericht die partijen in de gelegenheid stelt gezamenlijk hun geschil in een beveiligde elektronische omgeving aan te brengen. Stukken kunnen digitaal worden toegezonden en ingezien en de communicatie verloopt elektronisch. De kantonrechter doet binnen 6 weken uitspraak, die digitaal aan partijen wordt bericht. Partijen behouden de mogelijkheid om hun zaak mondeling bij de kantonrechter toe te lichten. De doorlooptijd bedraagt dan 8 weken. Beide partijen moeten instemmen met digitale afhandeling van hun zaak door de kantonrechter. De procedure wordt ontwikkeld door de gerechten Rotterdam en OostBrabant. In 2012 is gewerkt aan de totstandkoming van deze digitale procedure, die najaar 2013 een eerste oplevering kent. 2.3.5 Mediation

Bij mediation proberen partijen onder begeleiding van een onafhankelijke bemiddelaar gezamenlijk het conflict op te lossen. Deze mediator helpt partijen de belangen en standpunten helder te krijgen. Mediation naast rechtspraak betekent dat de rechtbank of het gerechtshof de rechtzoekende wijst op de mogelijkheid te kiezen voor mediation. In 2012 is het aantal verwijzingen naar mediation en het aantal gestarte mediations opnieuw gedaald, met 11%. De daling was het grootst in de sectoren Bestuur algemeen (-44%) en Bestuur belasting (-62%). Alleen in de sector Kanton werd iets meer naar mediation verwezen dan vorig jaar (+3%). Voorts waren er positieve uitschieters in het aantal verwijzingen bij enkele gerechten. Het percentage van het aantal mediations, dat met volledige of gedeeltelijke overeenstemming werd afgesloten, is met 2,4% gedaald en ligt nu voor alle sectoren samen op 53,7%.



Pagina 27

Een belangrijke oorzaak voor de sterke daling bij de bestuursrechtspraak is de invoering van de nieuwe zaaksbehandeling (zie paragraaf 2.3.4), aangezien daardoor geen schriftelijk mediationaanbod meer wordt gedaan. Andere mogelijke oorzaken voor de verdere daling van het aantal verwijzingen zijn: • Het vervallen van de stimuleringsbijdrage (eerste 2,5 uur gratis voor betalende partijen) per 2011. • Steeds vaker wordt in het voortraject gekozen voor mediation. Indien die mediation is gelukt, blijven slechts juridische punten over waarover de rechter eventueel zal beslissen (denk bijvoorbeeld aan een gezamenlijk verzoek tot echtscheiding of een deelovereenkomst). Indien de mediation niet is gelukt, is het moeilijk partijen nogmaals te motiveren voor mediation. • Via andere instanties (maatschappelijk werk of jeugdzorg) wordt vaker een traject doorlopen om op een andere wijze tot een oplossing van het conflict te komen. • Naarmate rechters en raadsheren meer bedreven zijn geworden in conflictdiagnose, komen partijen daardoor sneller tot een schikking, zonder gebruik te hoeven maken van mediation. In 2012 is een aantal initiatieven genomen om mediation te bevorderen, bijvoorbeeld door de pilot ‘Mediation en de nieuwe zaaksbehandeling’ bij de rechtbank Oost-Brabant. Doel hiervan is het onderzoeken van de mogelijkheid om verwijzing voorafgaand aan de zitting met de nieuwe zaaksbehandeling te verenigen. In 2013 worden de effecten daarvan geëvalueerd. Tevens is de Expertgroep maatwerk conflictoplossing nauw betrokken bij het in overleg met SSR implementeren van een leerlijn (nieuwe) zittings vaardigheden in de opleiding van rechters en raadsheren. Mediation naast strafrecht

Uit diverse onderzoeken blijkt dat mediation of bemiddeling ook in het strafrecht positieve effecten kan hebben, te weten een daling van het recidivepercentage, reductie van kosten en meer tevredenheid bij slachtoffers. Herstellende gesprekken kunnen daarnaast de sociale cohesie bevorderen. Formele regelgeving leidt ook tot de noodzaak mediation een zelfstandige plek te geven binnen het scala van strafrechtelijke afdoeningen. De Rechtspraak vindt het daarom de moeite waard om – in samenwerking met het OM – in vervolg op een eerdere pilot, die op bescheiden schaal bij de rechtbank Amsterdam heeft plaatsgevonden, te verkennen in welke gevallen en op welke wijze mediation naast strafrecht van toegevoegde waarde kan zijn. Ook wordt gekeken op welke wijze met het resultaat daarvan rekening kan worden gehouden in het strafrechtelijke traject. Hiertoe zijn in 2012 voorbereidingen gestart. 2.3.6 Digitale toegang

Digitale toegang van burgers, procespartijen en ketenpartners tot de Rechtspraak is een belangrijk aandachtspunt. Sinds 2012 kunnen burgers hun beroepschrift bij de belasting kamers van de gerechtshoven digitaal indienen. Hiermee is het voor de burger mogelijk om bij alle beroepsinstanties in het bestuursrecht (rechtbank, belastingkamers gerechtshoven, CRvB en CBb) digitaal het beroepschrift in te dienen. In 2012 werd het hernieuwde centraal gezagsregister in gebruik genomen. Hierdoor hoeft de burger zich niet meer tot het arrondissement van geboorte te wenden voor een uittreksel uit dit gezagsregister. Een eerste pilot met het digitaal insolventiedossier waarbij curatoren en gerechten overgaan op volledig digitale communicatie, heeft in 2012 succesvol plaatsgevonden. Er zijn verschillende projecten geïnitieerd in 2012 die een doorloop in 2013 hebben. Zo komt dan een uniforme werkwijze en digitaal indieningsformulier in verdelen-enverrekeningszaken beschikbaar. Het Hofjournaal in handelszaken waarmee de advocatuur zijn zaaksverloop kan raadplegen, wordt uitgebreid met rekestzaken.



Pagina 28

2.3.7 Vergroten materiële en formele rechtseenheid

De gerechtshoven nemen, binnen de kaders die de Hoge Raad stelt, de leiding bij de vergroting van de materiële rechtseenheid. Artikel 80a van de wet op de Rechtelijke Organisatie (RO) geeft de Hoge Raad sinds 1 juli 2012 de mogelijkheid een cassatieberoep zonder motivering niet ontvankelijk te verklaren. De Hoge Raad kan dit doen als de klachten niet tot cassatie kunnen leiden, wanneer de partij die het beroep instelt te weinig belang heeft of als rechtbank of hof op basis van eerdere uitspraken van de Hoge Raad juist heeft beslist. De gevolgen van de invoering van artikel 80a RO per 1 juli 2012 zijn in kaart gebracht in het project Innoverende gerechtshoven. Een van de uitkomsten van dit project is dat de gerechtshoven (nog) meer dan voorheen vorm zullen geven aan het bevorderen van rechtseenheid. Het project Innoverende Hoven gaf in 2012 een nieuwe impuls aan de onderlinge samenwerking van de hoven. Tal van activiteiten werden georganiseerd ter voorbereiding op het slotcongres dat eind maart 2013 plaatsvindt. Tijdens dat congres wordt de ‘Innovatieve Agenda Hoven 2020’ gepresenteerd, die verder richting moet geven aan de samenwerking van de hoven. Hoewel het vergroten van de materiële rechtseenheid primair de verantwoordelijkheid is van de gerechtshoven, hebben ook de rechtbanken zich in 2012 ingespannen voor deze doelstelling. Dit hebben de rechtbanken onder meer gedaan door jurisprudentieoverleggen te organiseren in de sectoren, specifieke thema’s binnen kennisgroepen te bespreken en door professionele ontmoetingen met hoger beroepsrechters te organiseren. 2.3.8 Positie slachtoffer in het strafproces

Op 1 januari 2011 is de Wet versterking van de positie van het slachtoffer in het strafproces in werking getreden. De implementatie van deze wetgeving is niet van de ene op de andere dag gerealiseerd. De positie van het slachtoffer heeft daarom ook in 2012 de Rechtspraak nadrukkelijke aandacht gekregen. Zo is er een Modelregeling vastgesteld die alle gerechts besturen als uitgangspunt gebruiken. Deze regeling schrijft voor hoe bodes bij rechtbanken en gerechtshoven slachtoffers een goede opvang kunnen bieden, dat ongewenste confrontatie met de verdachte wordt vermeden en dat het slachtoffer gebruik kan maken van een vooraf vastgestelde plek in de zittingszaal. Daarnaast heeft in 2012 tussen de rechters nadere gedachte-uitwisseling plaatsgevonden over aspecten als hoe concreet invulling te geven aan het voorschrift van een correcte bejegening van het slachtoffer en de inhoudelijke beoordeling van een vordering die door de benadeelde partij wordt ingediend. Dit laatste gelet op het nieuwe wettelijke criterium waarmee wordt beoogd dat meer vorderingen dan voorheen in de strafzaak worden behandeld. Deze gedachteuitwisseling leidt tot best practices die op een handzame manier ter ondersteuning voor rechters beschikbaar zullen worden gesteld. Uitgangspunt is dat de wettelijke positie van het slachtoffer in de praktijk van het strafproces volledig is ingebed en daarmee zowel volwaardig als vanzelfsprekend is.

2.4 De Rechtspraak implementeert de nieuwe gerechtelijke kaart 2.4.1 Inleiding

Rechtszaken vragen steeds meer om specifieke kennis en stellen hogere eisen aan de professionaliteit van rechters. De deskundigheid van rechters dient veilig gesteld te worden en er dient ruimte te zijn om specialismen op te bouwen en te versterken. Ook moet overal in het land de continuïteit van de zaaksbehandeling gegarandeerd kunnen worden. Dat wil zeggen dat er binnen een gerecht genoeg rechters voor genoeg zaken zijn en dat rechtszaken goed verdeeld worden over het personeel. Gerechten willen beter in staat zijn fluctuaties in het kwalitatieve en kwantitatieve aanbod van zaken op te vangen.



Pagina 29

Deze ontwikkelingen hebben het noodzakelijk gemaakt de inrichting van de rechterlijke organisatie te veranderen. In de bestaande organisatie kon aan de bovengenoemde opgaven onvoldoende worden tegemoetgekomen. Gerechten beschikten daarvoor over te kleine volumes aan zaken, mensen en middelen. Om kwaliteit en continuïteit ook in de toekomst te kunnen garanderen, te versterken en daarvoor de noodzakelijke organisatieveranderingen te realiseren, is de gerechtelijke kaart herzien. Daarvoor is in 2012 de wet Herziening gerechtelijke kaart (HGK) aangenomen door het parlement. Als gevolg van de inwerkingtreding van de wet HGK is de rechterlijke indeling in Nederland gewijzigd. De 19 rechtbanken zijn per 1 januari 2013 samengevoegd tot 10 en het aantal gerechtshoven is van 5 naar 4 gegaan. De twee bijzondere appelcolleges, het CBb en CRvB, blijven bestaan. De wet zorgt er ook voor dat het aantal bestuurders is afgenomen: 48 voor in totaal 16 gerechten. Door de herziening is het mogelijk om eenheden van voldoende omvang te realiseren, zodanig dat het binnen elk gerecht mogelijk is de benodigde deskundigheid en specialisaties op te bouwen en te onderhouden.

Rechterlijke indeling Nederland Rechtsgebied gerechtshof Amsterdam 1 arrondisement Amsterdam 2 arrondisement Noord-Holland Rechtsgebied gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 3 arrondisement Gelderland 4 arrondisement Midden-Nederland 5 arrondisement Noord-Nederland 6 arrondisement Overijssel Rechtsgebied gerechtshof Den Haag 7 arrondisement Den Haag 8 arrondisement Rotterdam

Groningen

Leeuwarden

5 Assen

Rechtsgebied gerechtshof ‘s-Hertogenbosch 9 arrondisement Limburg 10 arrondisement Oost-Brabant 11 arrondisement Zeeland-West-Brabant

Ressortsgrens

Alkmaar

2

Arrondissementsgrens

Zwolle

Lelystad

Zaandam

Haarlemmermeer

Almelo

1

Deventer

4 Leiden Den Haag

6

Almere Amsterdam

Haarlem

Zutphen

3

Utrecht

7

Enschede

Apeldoorn

Amersfoort

Arnhem

Gouda Rotterdam

8

Nijmegen

Dordrecht Den Bosch

11 Middelburg

Breda

Tilburg

10

Bergen op Zoom Eindhoven

9

2 Motie Beuving c.s., Eerste Kamer der Staten-Generaal, vergaderjaar 2011-2012, 32 891, G.

Maastricht

Roermond

De Eerste Kamer heeft verzocht2 tot een meer gematigde vorm van schaalvergroting in OostNederland en hiertoe de wet HGK te wijzigen. Op grond van de aangenomen motie Beuving c.s. heeft de regering de wet Splitsing Oost-Nederland opgesteld, die in december 2012 door het parlement is aanvaard. Het arrondissement OostNederland wordt gesplitst in twee arrondissementen: Gelderland en Overijssel. Deze splitswet is per 1 april 2013 in werking getreden en de voorbereiding daarvoor vond plaats in de laatste maanden van 2012 en het eerste kwartaal van 2013. Vanaf 1 april zijn er dus 11 rechtbanken. De rechterlijke indeling van Nederland ziet er dan als hiernaast uit.



Pagina 30

2.4.2 Voorbereiding inwerkingtreding wet HGK

Lokaal hebben de gerechten de uit de wet HGK volgende reorganisatie voorbereid door het opstellen van lokale reorganisatieplannen, het opstellen van concept zaaksverdelingsreglementen, concept bestuursreglementen en concept huishoudelijke reglementen en het afstemmen van deze activiteiten met de lokale medezeggenschap. Al deze voorbereidingen waren nodig om vanaf 1 januari 2013 op basis van de nieuwe indeling te kunnen werken. De wet HGK verstevigt de bestuurlijke inrichting van de rechtbanken en gerechtshoven. De wet heeft de weg vrijgemaakt voor krachtigere en kleinere gerechtsbesturen. De nieuwe besturen bestaan uit drie leden: een president, een rechterlijk lid en een nietrechterlijk lid. Voor alle (nieuw te vormen) gerechten zijn op basis van profielen en de ‘Tijdelijke procedure aanbeveling tot benoeming leden gerechtsbestuur’ in het afgelopen jaar bestuursleden geworven en aanbevolen. De tijdelijke benoemingsprocedure bestond uit een landelijk deel en een lokaal deel. Voor elk gerecht was een landelijke adviescommissie (LAC) ingericht die bij de presidentsbenoemingen bestond uit twee leden van de Raad en twee vertegenwoordigers van het gerecht. Bij de benoeming van de overige bestuursleden maakten twee leden van de Raad en de president deel uit van de LAC. Na gesprekken van de LAC met de kandidaten werd een lokale procedure doorlopen waarin een gerechtelijke adviescommissie, de ondernemingsraad en in sommige gevallen de gerechtsvergadering over de kandidaten advies uitbracht. De lokale adviezen zijn uitgebreid besproken in de LAC’s en in alle gevallen is door de LAC unaniem advies uitgebracht aan de Raad. De aanbeveling van de Raad is vervolgens in alle gevallen conform advisering van de LAC geweest. De voorbereidingen en gevolgen van de herziening van de gerechtelijke kaart hadden een belangrijke plaats in de interne en externe communicatie. Hieraan is invulling gegeven door gezamenlijke projectmatige communicatie door middel van nieuwsberichten, een online themadossier, evenementen, bijeenkomsten, videojournaals en het delen van best practises. Het IT-bedrijf van de Rechtspraak – spir-it – trof in 2012 voorbereidingen voor alle wijzigingen die getroffen moesten worden voor de HGK. Het ging daarbij om de aanpassingen in systemen die het rechtspreken ondersteunen en die omgezet werden naar de nieuwe rechterlijke indeling. Reeds is duidelijk dat deze enorme taak – in 2012 vergde deze taak 77.000 mensuren – met succes is uitgevoerd. Ook bij de gerechten is veel goed werk geleverd ten behoeve van het aanpassen van de IT-systemen.

2.5 De Rechtspraak professionaliseert organisatie en bedrijfsvoering 2.5.1 Inleiding

De organisatie en de bedrijfsvoering van de Rechtspraak dienen zodanig te zijn ingericht dat deze een kwalitatief hoogwaardige Rechtspraak zo efficiënt mogelijk ondersteunen. In 2012 leidde de herziening van de gerechtelijke kaart tot een samenvoeging van bedrijfsvoeringafdelingen van de gerechten. Daarnaast kreeg de inrichting van het Landelijk Dienstencentrum Rechtspraak als eigenstandig ‘shared service center’ voor de Rechtspraak verder vorm. Deze professionalisering was ook gericht op verbetering van de bekostiging, digitalisering, duurzaamheid en de start van Ons Nieuwe Werken (ONW). Een belangrijke mijlpaal vormt het ontwerp van de nieuwe initiële opleiding en selectie voor rechters.



Pagina 31

2.5.3 Gemeenschappelijke bedrijfsvoering

Voorafgaand aan de samenvoeging van de bedrijfsvoeringafdelingen in het kader van de herziening van de gerechtelijke kaart zijn de bedrijfsvoeringfuncties bij de gerechten geüniformeerd met behulp van de functieprofielen van het Functie Gebouw Rijk. Om de kwaliteit en efficiency van de gemeenschappelijke bedrijfsvoering te verbeteren, is een aantal bedrijfsvoeringstaken voor de gerechten geconcentreerd en gecentraliseerd in het Landelijk Dienstencentrum Rechtspraak (LDCR). De hiermee samenhangende overheveling van taken en personeel vanuit gerechten en Raad naar het LDCR heeft in 2012 plaatsgevonden en is uiteindelijk ook afgerond. Deze overheveling van taken en dan met name de financiële administratieve taken is niet zonder horten of stoten gegaan. De grote diversiteit in de kwaliteit van de overgedragen administraties heeft onder meer gezorgd voor een moeilijke start van het LDCR. Een oorzaak van de problemen bij de start van het LDCR was gelegen in het feit dat tegelijkertijd met de centralisatie van de bedrijfsvoering ook de uitrol van een nieuw systeem voor financiën en inkoop met de naam Leonardo heeft plaatsgevonden. De functionaliteiten van Leonardo ondersteunen de centralisatie van processen. Echter, de implementatie daarvan in 2012 verliep door ontwikkelingen buiten de Rechtspraak niet gemakkelijk. Inmiddels is na een moeizame ontsluiting een deel van de aanloopproblemen opgelost. Voor de gerechten zijn producten- en dienstencatalogi beschikbaar voor diensten van het LDCR op het gebied van Financiën, Personeelszaken (HRM), Informatievoorziening, Inkoop en Gebouwbeheer. In 2012 zijn met behulp van bedrijfsbezoeken aan en in samenspraak met de gerechten en de Raad, stappen gezet die nader invulling geven aan een klantgerichte dienstverlening. 2.5.4 Strategische personeelsplanning

Strategische personeelsplanning (SPP) maakt het mogelijk om een inschatting te maken van de toekomstige meerjarige kwantitatieve en kwalitatieve behoefte op het gebied van personeel. De meerjarige organisatiedoelstellingen dienen daarbij als uitgangspunt. Gezien het feit dat een aantal grote veranderingen op de Rechtspraak afkomt, is het van belang om zowel landelijk als lokaal goed na te denken over de toekomstige kwaliteit en kwantiteit van het personeel. De activiteiten van de gerechten zijn in 2012 vooral gericht op het opzetten van loopbaan planning en –trajecten en de daarmee gepaard gaande verhoging van de interne doorstroming en de flexibiliteit van het personeel. Daarnaast zijn de meeste gerechten begonnen met het in kaart brengen van de huidige bezetting en de gewenste formatie. 2.5.5. Het bekostigingssysteem

De gerechten worden gefinancierd op basis van het aantal zaken dat zij jaarlijks behandelen. Hierbij wordt rekening gehouden met het soort zaken en de werklast ervan. Er bestaan echter teveel factoren die van invloed zijn op het vaststellen van een vergoeding voor zaken waardoor het bekostigingssysteem ingewikkeld is geworden. De Raad onderzoekt of het mogelijk is de bekostiging van de gerechten te vereenvoudigen. In samenwerking met de gerechten is een alternatieve wijze van bekostiging ontworpen met de naam PROFI (Procesfinanciering). Op basis van de ervaringen in deze pilot is de Raad voornemens om in 2014 een aanvullende pilot te houden.



Pagina 32

2.5.6. Ons Nieuwe Werken

Door middel van het invoeren van Het Nieuwe Werken (HNW) probeert de Rechtspraak beter aan te sluiten bij de wensen van de rechtzoekenden en de medewerkers. Voor de rechtzoekenden is een betere toegankelijkheid van de Rechtspraak van belang. Rechtbanken Noord-Holland en ’s-Hertogenbosch experimenteerden daarom met avonden weekendopenstelling. Voor de medewerkers maken de digitale voorzieningen plaatsen tijdonafhankelijk werken mogelijk. In 2012 zijn daar vorderingen mee gemaakt. Dit biedt voordelen voor de combinatie werk en privé, maar leidt ook tot minder reisbewegingen en minder papierverbruik. Ten slotte wordt door invoering van HNW huisvesting efficiënter georganiseerd. De Rechtspraak kiest ervoor HNW geleidelijk in te voeren, gebruikmakend van pilots die in de gerechten worden uitgevoerd. In 2012 heeft het landelijke project Ons Nieuwe Werken kennisdeling en uitwisseling van ervaringen en expertise georganiseerd door verschillende activiteiten, zoals inrichting van een Introsite en landelijke bijeenkomsten. Het project heeft OnsNieuweWerkboek opgeleverd met daarin middelen en tips over de lokale vormgeving van ONW. In 2012 is onder meer op basis van de lokale initiatieven bij de gerechten, een rechtspraakbrede visie op ONW opgesteld. 2.5.7 Duurzaamheid

De Rechtspraak koopt 100% duurzaam in. De Raad hanteert daarnaast bij recente specifieke aanbestedingen aanvullende eisen. Zo worden bij aanbestedingen op het terrein van dienstverlening, bijvoorbeeld schoonmaak, ook eisen gesteld volgens de zogenaamde ‘social return’. Dat houdt in dat mensen met minder kansen op de arbeidsmarkt toch een plek krijgen.

3


Pagina 34

Onderzoek en wetgevings advisering 3.1 Onderzoek

De Raad laat wetenschappelijk onderzoek doen om zijn wettelijke taken goed te kunnen uitvoeren en om strategische keuzes te kunnen onderbouwen. In 2012 werden zeven onder zoeksprojecten afgerond, waarvan er vijf zijn gepubliceerd als Research Memorandum. Er zijn daarnaast drie nieuwe onderzoeksprojecten gestart: • Onderzoek naar de motieven van partijen om in hoger beroep te gaan; • Onderzoek naar hoe de kantoncomparitie (dat betreft de behandeling van de zaak en de afdoening daarvan) het beste vorm gegeven kan worden, zowel wat betreft effectiviteit als efficiency; • Een evaluatie van de nieuwe wet rond heffing van griffierecht aan de poort en verhoging van het griffierecht. In de loop van 2013 worden de resultaten gepubliceerd. Relatief veel tijd is besteed aan onderzoek en advisering over het te verwachten effect van de invoering van minimumstraffen. Er zijn in 2012 zeventig (in 2011: 87) verzoeken ingediend door externen om medewerking van de Rechtspraak aan extern geïnitieerd onderzoek. Deze zijn bij de Raad beoordeeld op kwaliteit, maatschappelijke relevantie en werklast voor de gerechten. In de meeste gevallen is besloten medewerking aan de onderzoeken te verlenen. Hiermee levert de Rechtspraak een bijdrage aan onderzoeksbehoeften in de samenleving. De jaargang van de periodiek Rechtstreeks omvatte de gebruikelijke vier nummers. Daarnaast verscheen de uitgave van de Rechtspraaklezing 2012 Reputatie op afstand,


Onderzoek en wetgevingsadvisering

Pagina 35

gehouden door professor dr. P.H.A. Frissen. Hij gaat in op de reputatie van de Rechtspraak onder de opinion leaders van Nederland. De essentie van dat onderzoek is dat de reputatie van de rechtspraak kwetsbaar is geworden. Het ‘merk’ rechtspraak kan versterkt worden door enerzijds ‘het werk goed doen’ (de stille dimensie van reputatie) en anderzijds ‘tonen hoe je dat doet’ (de zichtbare dimensie van reputatie). Het vinden van een goede balans daarin is de opdracht die de onderzoekers aan de Rechtspraak meegeven. Zie bijlage 1 voor een lijst van publicaties. Belangrijke onderzoeksbevindingen

• Uit onderzoek in opdracht van de Raad naar de te verwachten effecten van de eventuele invoering van het – inmiddels ingetrokken – wetsvoorstel voor minimumstraffen blijkt, dat de voorgestelde maatregelen zouden leiden tot een sterke verhoging van straffen bij zeer specifieke delicten. Dit zou de consistentie in de straftoemeting niet ten goede komen. • Uit onderzoek in opdracht van de Raad naar de maatschappelijke behoefte aan aanvullende specialistische rechtspraak voorzieningen blijkt dat die behoefte vooral bestaat op het terrein van het aanbestedingsrecht, het bouwrecht en het informaticarecht. De onderzoekers suggereren landelijke concentratie als mogelijke oplossing. • Internationaal vergelijkend onderzoek naar de wrakingspraktijk en empirisch onderzoek naar de ervaringen en meningen van partijen en advocaten en de bevolking, beide in opdracht van de Raad, hebben concrete adviezen opgeleverd om de Nederlandse wrakingsprocedure beter af te stemmen op de behoeften van de samenleving. Dit met verbetering van de bescherming van de onpartijdigheid en onafhankelijkheid die de wrakingsprocedure biedt. • Uit onderzoek in opdracht van de Raad naar de kwaliteit van de beslissing door eenlingen versus groepen blijkt dat meervoudige behandeling van rechtszaken leidt tot minder fouten in moeilijke zaken, maar ook in een breed scala van eenvoudige zaken.

3.2 Wetgevingsadvisering

De Raad heeft de wettelijke taak de regering en de Staten-Generaal te adviseren over voorstellen voor nieuwe wetgeving of nieuw beleid die gevolgen hebben voor het functioneren van de Rechtspraak. In zijn adviezen gaat de Raad onder andere in op de uitvoerbaarheid van voorgestelde wetgeving en mogelijke strijdigheid met grondrechten, internationale regelgeving of beginselen van effectieve toegang tot de rechter. De wetgevingsadviezen komen tot stand in nauw overleg met betrokken sectoren uit de gerechten. Veel wets- en beleidsvoorstellen hebben gevolgen voor de bedrijfsvoering en de werkbelasting van de Rechtspraak. De inschatting van deze gevolgen is een essentieel onderdeel van de wetgevingsadvisering. Bij de werklastinschatting wordt onder andere aandacht besteed aan de gevolgen van het voorstel voor de personeelsbezetting, de belasting van de administratie van gerechten, het aantal te behandelen zaken, de gemiddelde behandeltijd per zaak, de IT-systemen en de opleiding van rechters en griffiers. Waar mogelijk bevatten de adviezen suggesties om ongewenste gevolgen te voorkomen.


Onderzoek en wetgevingsadvisering

Pagina 36

In 2012 heeft de Raad 48 adviezen uitgebracht over wets- en beleidsvoorstellen. De volgende adviezen springen daarbij in het oog3: Advies invoering flexibel cameratoezicht (26 september 2012)

Het wetsvoorstel maakt tijdelijk en flexibel cameratoezicht mogelijk indien dit noodzakelijk is in het belang van de handhaving van de openbare orde ten behoeve van het toezicht op een openbare plaats. Anders dan de huidige regeling, vereist het wetsvoorstel geen specifiek plaatsingsbesluit waarin de plaatsing van iedere afzonderlijke camera wordt vastgelegd. In de plaats daarvan komt een gebiedsaanwijzing (door middel van een besluit in de zin van de Algemene wet bestuursrecht, genomen door de burgemeester) waarin wordt bepaald binnen welk gebied de flexibele camera’s geplaatst en verplaatst mogen worden. De Raad heeft erop gewezen dat het onvoldoende duidelijk is wat het bereik is van deze wettelijke regeling en vraagt op een aantal punten verduidelijking. Dit betreft bijvoorbeeld de duur van de gebiedsaanwijzing, het soort camera’s die onder de regeling kunnen vallen (vallen bijvoorbeeld ook handcamera’s onder de regeling) en de motivering van de gebiedsaanwijzing. Advies conceptwetsvoorstel tot Wijziging van het Wetboek van Strafrecht, het Wetboek van Strafvordering en enige andere wetten in verband met de invoering van adolescentenstrafrecht (23 maart 2012) en aanvullend advies (20 september 2012)

De Raad heeft een kritisch advies uitgebracht over het wetsvoorstel tot invoering van adolescentenstrafrecht. De Raad heeft daarin de strekking om indringender aandacht te geven aan adolescenten tussen 15 en 23 jaar onderschreven, maar aangegeven zich op essentiële onderdelen niet te kunnen vinden in de gekozen oplossingsrichting. Dat gold in het bijzonder voor het voorstel dat de rechter bij alle 18 tot 23-jarige verdachten bij alle delicten in zijn uitspraak zou moeten motiveren waarom hij geen aanleiding ziet tot toepassing van het jeugdstrafrecht. Deze motiveringsplicht schiet volgens de Raad het doel voorbij en veroorzaakt bovendien allerlei voor de strafrechtspleging onbedoelde negatieve bijeffecten, terwijl daardoor ook de uitvoeringskosten aanzienlijk zijn. In het bij de Tweede Kamer ingediende wetsvoorstel is dit onderdeel niet gehandhaafd. Verder heeft de Raad geadviseerd om het mogelijk te maken dat verdachten gelijktijdig voor de kinderrechter worden berecht voor feiten die zij tijdens minderjarigheid hebben begaan en feiten die zij daarna tijdens meerderjarigheid hebben begaan. In het ingediende wetsvoorstel is dit overgenomen. Advies conceptwetsvoorstel Wet houdende regels voor een gemeentelijke verantwoordelijkheid voor ondersteuning, hulp en zorg aan jeugdigen en ouders bij psychische, psychosociale of gedragsproblemen van de jeugdige en opvoedingsproblemen (Jeugdwet) (8 september 2012)

Dit wetsvoorstel voorziet in een decentralisatie van de verantwoordelijkheid – zowel bestuurlijk als financieel – voor alle vrijwillige en gedwongen zorg voor jeugd naar gemeenten, opdat gemeenten in staat zijn een integraal jeugdbeleid te voeren. De decentralisatie biedt kansen voor een betere afstemming van vrijwillige hulp en meer aandacht voor preventie. Het wetsvoorstel bevat echter volgens de Raad onvoldoende waarborgen voor een goede tenuitvoerlegging van rechterlijke beslissingen. Dit levert risico’s op voor de acceptatie van deze beslissingen, het gezag van de rechter en de rechtseenheid en rechtszekerheid. De Raad heeft verder geadviseerd de Jeugdwet beter af te stemmen met de bestaande systematiek van het wettelijk stelsel van het Burgerlijk Wetboek en het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering en de rechtsbescherming beter te regelen. 3 Een volledig overzicht van alle in 2012 uitgebrachte adviezen treft u

in de bijlage 2 aan.

4


Pagina 38

Instroom, productie en kosten Samenvatting

• In 2012 stroomden ruim 1,7 miljoen zaken in bij de gerechten; dit betekent een sterke daling van de instroom van circa 5% ten opzichte van 2011. Sectoraal waren er duidelijke verschillen. - De instroom handelszaken in eerste aanleg nam voor het tweede jaar achtereen sterk af, met uitzondering van de sterke toename van faillissementsrekesten. Het aantal hoger beroepen handelszaken nam slechts in lichte mate af. - Het aantal familierechtelijke zaken rond bewindvoering bij de kantonrechter blijft sterk toenemen. De totale instroom andere familierechtelijke zaken die in eerste aanleg worden behandeld, stabiliseerde ten opzichte van 2011. - De hoeveelheid overtredingzaken dat voor de kantonrechter kwam, nam sterk af en het aantal misdrijfzaken bij de rechtbank nam slechts in geringe mate af, terwijl de instroom bij de strafrechter in hoger beroep stabiliseerde. - De hoeveelheid belastingzaken in eerste aanleg nam evenals in 2011 toe. - Na een sterke instroomgroei in 2011 werden er bij de Centrale Raad van Beroep (CRvB) in 2012 veel minder zaken aangebracht. • Het totaal aantal in 2012 afgehandelde zaken lag 7%, dat wil zeggen circa 129 duizend zaken, lager dan het jaar daarvoor. Gewogen naar werklast betrof het een afname van slechts 2%. Bijna driekwart van de volumedaling betrof kantonzaken, die gemiddeld lichter zijn dan de andere zaaksgroepen. - De helft van de werklast bij de Rechtspraak betrof de afhandeling van civiel rechtelijke zaken, ruim een kwart de afhandeling van strafzaken en minder dan een kwart van de capaciteit werd besteed aan zaken betreffende het bestuurs recht (inclusief vreemdelingen- en belastingzaken). Dit is vergelijkbaar met de voorgaande jaren.


Instroom, productie en kosten

Pagina 39

- De werkvoorraad is in 2012 in zeer lichte mate opgelopen met nog geen procent van het instroomvolume. De werkvoorraad belastingzaken nam duidelijk toe. Een afname was te zien bij de civielrechtelijke procedures in hoger beroep, en bij de bijzondere colleges, met name het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb). • De gemiddelde personele omvang (fte) is in 2012 afgenomen met 3%. Dit is het gevolg van een personeelsstop/vacaturestop en van natuurlijk verloop. Aangezien de werklast met slechts 2% afnam, is de arbeidsproductiviteit in zeer lichte mate, met 1%, toegenomen. In 2012 was de personele omvang bij de Rechtspraak weer terug op het niveau van 2007, waarbij het aantal rechters en raadsheren in die periode nog wel is toegenomen met circa 5%. In de afgelopen vijf jaar is de arbeidsproductiviteit met circa 7% toegenomen. • De totale kosten die de Rechtspraak heeft gemaakt, gecorrigeerd voor inflatie, zijn in 2012 gedaald met 2%. Aangezien de werklast iets minder sterk afnam, zijn de kosten voor een vergelijkbare hoeveelheid zaken in 2012 in zeer lichte mate, met 1%, afgenomen. In de afgelopen vijf jaar zijn de kosten in verhouding tot het zaaksvolume met zeker 6% afgenomen. • Er werden minder zaken afgedaan dan in de begroting opgenomen en gefinancierd was. Onder andere hierdoor zal de Rechtspraak over 2012 een bedrag van 32,6 miljoen euro (circa 3% van de bijdrage) storten in de egalisatierekening. • De Rechtspraak behaalde in 2012 een resultaat van 10,3 miljoen euro. Daardoor is het eigen vermogen van 38,4 miljoen op 1-1-2012 toegenomen tot 48,7 miljoen euro op 31-12-2012.

4.1 Instroomontwikkeling

Uit tabel 1 in hoofdstuk 6 blijkt dat in 2012 ruim 1,7 miljoen zaken instroomden bij de gerechten4. Voor het tweede jaar op rij is de instroom5 sterk gedaald: in 2011 met 8% en in 2012 met 5%. De afname deed zich vooral voor bij procedures in eerste aanleg met een daling van vijf%, waar in hoger beroep de daling slechts 1% was. De instroomontwikkelingen verschilden nogal per sector, zoals hieronder wordt beschreven en bijgaande figuur laat zien. Procentuele ontwikkelingen zaakinstroom, 2012 t.o.v. 2011

Procentuele ontwikkelingen zaakinstroom 2012 t.o.v. 2011

-7%

Kantonsector rechtbanken

-4% 3%

Sector civiel rechtbanken

Bestuurszaken rechtbanken

4 Een klein deel van de instroom en

-4%

productie valt buiten de gepresen-

Vreemdelingenzaken rechtbanken

teerde overzichten. Het betreft de bijzondere kamers, megazaken,

4%

commissies van toezicht en tucht-

Belastingzaken rechtbanken

recht en het werk van de rechtercommissaris strafzaken. 5 Vanaf 2011 tellen de zogenaamde akten en verklaringen bij de sector

-2%

Sector straf rechtbanken

0%

Gerechtshoven totaal

-8%

kanton niet meer mee. In de tabellen en de analyses zijn daarom de akten

CRvB + CBb

-5%

en verklaringen in alle jaren niet meer

Totaal

meegenomen.

%

6

4

2

0

-2

-4

-6

-8

-10



Pagina 40

De kantonrechter

Het aantal bij de kantonrechter aangebrachte zaken nam voor het tweede jaar op rij in totaal sterk af, met 72.000 zaken, wat neerkomt op een daling van 7%. In 2012 lag het instroomvolume bij kanton op ruim 1 miljoen. Het aantal familiezaken bij de kantonrechter nam in totaal met 12% toe. Het zijn zaken rond het bewind over meerderjarigen, dat wil zeggen verzoeken tot bewind, mentorschap en curatele, en het toezicht daarop. De instroom handelszaken (bodemzaken en kort gedingen samen) bij de kantonrechter nam over de gehele linie sterk af met circa 10% tot circa 549.000. De grootste groep zijn de dagvaardingszaken (waaronder veel incassozaken) en het volume daarvan nam met circa 11% sterk af, tot circa 515.000 zaken. Dit ondanks de extra instroom als gevolg van de competentiewijziging6, waardoor sinds medio 2011 meer zaken in aanmerking komen voor behandeling bij de kantonrechter in plaats van bij de ‘gewone’ civiele rechter. Bij deze afname spelen de verhoging van de griffierechten eind 2010 (invoering Wgbz), de indexeringen van griffierechten en de griffierechtenwijziging medio 2011 in samenhang met de competentiegrenswijziging een belangrijke rol. Binnen de groep handelszaken nam het aantal verzoekschriften (over onder andere huur en arbeidsontbinding) toe; de toename van rekesten arbeidsontbinding tot ruim 21.000 is vermoedelijk het gevolg van de voortdurende economische crisis. De instroom overtredingzaken nam zeer sterk af (-38%). Het aantal Mulderzaken nam toe ten opzichte van 2011 (8%). Dit zijn zaken die gaan over lichte verkeersovertredingen met een opgelegde boete en ook over opgelegde dwangmiddelen en gijzelingen7. De civiele sector van de rechtbanken

Bij de civiele sector van de rechtbanken nam het aantal aangebrachte zaken in totaal af met circa 4%, van circa 324.000 tot circa 310.000. Dit gaat dus om civiele procedures (familiezaken, handelszaken inclusief insolventies en presidentrekesten) in eerste aanleg, exclusief de zaken die door de kantonrechter worden behandeld. Het aantal familierechtelijke procedures bleef gelijk aan 2011, rond de 190.000. De instroom van scheidingszaken, levensonderhoud en BOPZ-zaken vertoonde een groei van rond de 5%, waar verzoeken tot ondertoezichtstelling met 3% afnamen en rekesten over uithuisplaatsing zelfs met 11% afnamen. De afschaffing van rechterlijke tussenkomst bij het aangaan of wijzigen van huwelijkse voorwaarden heeft gezorgd voor een beperking van het aantal familierechtelijke zaken. Deze categorie zaken is van ongeveer 5.000 zaken in 2010 nagenoeg tot nul teruggebracht.

6 De competentiegrens is per 1 juli 2011 verhoogd van 5.000 euro tot 25.000 euro. Deze financiële grens bepaalt of een zaak door de kantonrechter (geldelijk belang van de zaak onder de grens) of een rechter van de sector civiel (geldelijk belang boven de grens) wordt behandeld. 7 Procedures over verkeersboetes vallen niet allemaal onder Mulder zaken. Wanneer ze gefiscaliseerd zijn, zijn het belastingzaken. Onder dwangmiddelen wordt verstaan het in beslag nemen van het rijbewijs of voertuig van de betrokkene of het gijzelen van de persoon zelf.

Het aantal handelszaken (bodemzaken en kort gedingen), in de civiele sector nam met 10% sterk af. Met handelszaken worden niet-familierechtelijke civiele procedures bedoeld, zoals over koop of letselschade. Deels is de afname nog het gevolg van de wijziging van de competentiegrens. Met de verhoging van de grens komen immers meer zaken in aanmerking voor behandeling bij de kantonrechter en als gevolg daarvan behandelt de sector civiel minder zaken. De gevolgen van de economische crisis zijn in 2012 opnieuw zichtbaar in de toename van het aantal faillissementen, met 20%, tot 12.260. In 2012 werden 13.780 wettelijke schuldsaneringen uitgesproken, wat een daling inhoudt ten opzichte van het recordjaar 2011. Het aantal dwangakkoorden en moratoria schuldsanering nam wel sterk toe. Deze zaken vormen een onderdeel van het minnelijke traject voorafgaand aan een eventuele WSNP (Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen) en komen voor sinds wetswijziging per 1 januari 2008. Ook het afgelopen jaar nam hun zaaksomvang sterk toe; sinds 2008 is het aantal bijna verdrievoudigd.



Pagina 41

Een sterke afname was ook te zien bij de zogenaamde presidentrekesten, de instroom hiervan liep met 12% terug ten opzichte van 2011, tot ruim 21.000. De bestuurssectoren van de rechtbanken

De instroom van bijna 114.000 zaken bij de bestuurssectoren van de rechtbanken was vrijwel gelijk aan die in 2011. Een afname van vreemdelingenzaken met 4% stond tegenover een toename van belastingzaken met 4% en een toename van reguliere bestuurszaken met 3%. De instroom reguliere bestuurszaken was hoger dan in 2011: die nam met 3% toe van 44.400 naar 45.700. Binnen deze groep zaken is het beeld wisselend; de instroom van vooral ambtenarenzaken (+12%) en bouwgerelateerde zaken (+6%), is duidelijk meer toegenomen dan de instroom bij bijstandzaken en sociale verzekeringszaken. Deze hadden een gematigde groei. Het aantal voorlopige voorzieningen Wet werk en bijstand is zeer sterk toegenomen (+38%). Verder is een verschuiving zichtbaar van (oude wetgeving) Wet op de Ruimtelijke Ordening naar (nieuwe wetgeving) WABO. Het aantal voor de rechter gebrachte vreemdelingenzaken nam met 4% af tot circa 40.400. Reguliere vreemdelingenzaken namen toe, bewaringszaken namen af. Bij belastingzaken was bij de rechtbank in 2012 sprake van een instroomtoename met 4% tot circa 27.700 zaken. Rijksbelastingzaken namen in aantal toe en belastingzaken van lagere overheden namen af. De toename was geconcentreerd bij zaken over transport- en vervoergerelateerde belastingen8 (+174%, +2.000 zaken) en over inkomstenbelasting (+16%, + 800 zaken). Zaken die te maken hadden met de Wet waardering onroerende zaken (WOZ) bleven nagenoeg constant. De strafsectoren van de rechtbanken

De instroom misdrijfzaken bij de strafsectoren van de rechtbanken is in 2012 in lichte mate (bijna 2%) afgenomen tot bijna 200.000. De verzoeken raadkamer die niet de voorlopige hechtenis betreffen, namen licht toe. De enkelvoudige strafzaken (politierechter en kinderrechter) namen af. Het aantal meervoudige strafzaken bleef redelijk constant. De gerechtshoven en appelcolleges

Het aantal bij de gerechtshoven aangebrachte zaken stabiliseerde in 2012 op circa 58.600 Het aantal civiele zaken in hoger beroep was lager dan in 2011. Daarbinnen nam het aantal handelszaken licht af met 2% tot 9.900, evenals het aantal familiezaken met 3% tot 5.900. De stroom strafzaken in hoger beroep is tamelijk stabiel. In 2012 ging het om 38.700 strafgerelateerde zaken bij de gerechtshoven. Na de grote instroomtoename in 2011 stabiliseerde de belastinginstroom in hoger beroep op 4.000 zaken. Groei was zichtbaar bij hoger beroepen op het gebied van vermogens belasting, overdrachtsbelasting en inkomstenbelasting. Afname in zaaksinstroom is er bij omzetbelasting, vennootschapsbelasting en de lokale belastingen in het kader van de Wet waardering onroerende zaken (WOZ).

8 Belasting personenauto’s en motorrijwielen.

De Centrale Raad van Beroep (CRvB) oordeelt in hoger beroep over geschillen op het terrein van de sociale verzekeringen, de sociale voorzieningen en ambtenarenzaken. Daarnaast is de CRvB rechter in eerste en enige aanleg in geschillen over de uitvoering van wetten voor oorlogs- en vervolgingsgetroffenen, enkele bijzondere pensioenen en voor beroepen van rechterlijke ambtenaren.



Pagina 42

De instroom aan rechtszaken daalde er in 2012 met 9% tot 7.000. Daling van de zaaksinstroom komt voor bij pensioenzaken, arbeidsongeschiktheidsverzekeringen, en werkloosheid. Toenemende instroom ziet de CRvB bij ambtenarenzaken en zaken over de ziektekostenverzekering. Het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) oordeelt over geschillen op het terrein van het sociaaleconomisch bestuursrecht. Dat betekent dat er vaak kwesties van Europees recht spelen. Daarnaast is het College hogerberoepsinstantie voor uitspraken betreffende een aantal specifieke wetten, zoals de Mededingingswet en de Telecommunicatiewet. In 2012 was de instroom aan rechtszaken bij het CBb 2% lager dan in 2011, en kwam uit op 1.168 zaken. Dit houdt een stabilisatie in, na de piekinstroom in 2009 en 2010. Zaken over energiewetgeving en gezondheidszorg zijn, na twee jaren van hogere instroom, weer op het niveau van 2009. De instroom aan milieuwetgevingszaken neemt voor het derde jaar op rij af.

4.2 Afgehandelde zaken en werkvoorraad

Van de 1,7 miljoen zaken die jaarlijks instromen bij de gerechten, krijgen strafzaken in de media en het publiek verreweg de meeste aandacht. Echter, slechts ongeveer een kwart van de afgehandelde zaken betreft strafzaken. Tweederde van de zaken is civielrechtelijk van aard (inclusief de kantonrechter) en deze maken de helft van de werklast bij de Rechtspraak uit. Het aantal afgehandelde zaken nam in 2012 met 7% (circa 129.000) af tot bijna 1,7 miljoen zaken. Gewogen naar werklast bedroeg de afname slechts 2%. Bijna driekwart van de daling betrof namelijk kantonzaken en die zijn gemiddeld lichter dan de andere zaaksgroepen. 4.2.1 Productieverdeling

Ingestroomde zaken worden behandeld en afgedaan. Alvorens in te gaan op de ontwikkeling in 2012 van de productie ten opzichte van vorig jaar, totaal en per sector, wordt de verdeling van de productie over de verschillende rechtsgebieden aangegeven. In de volgende figuur is naast de verdeling van de absolute productieaantallen in de linkerkolommen, ook de verdeling van de werklast over de verschillende sectoren (in de rechterkolommen) weergegeven. In absolute productieaantallen gerekend geldt dat kanton de hoogste staaf op de linker kolommen heeft (het grootste aandeel). Het feit dat voor kantonzaken het aandeel in werklast in minuten (de rechterkolommen) zoveel kleiner is, geeft aan dat dit relatief lichte (weinig bewerkelijke) zaken zijn. Zijn de rechterkolommen echter groter dan die op de linkerkolommen, zoals bij de sectoren civiel, straf en bestuur, dan betekent dit dat relatief zware (bewerkelijkere) zaken zijn behandeld. Hoewel strafzaken in de media en bij het publiek meestal meer aandacht krijgen, blijkt dat in 2012 ruim tweederde (68,3%) van de zaken in de gerechten civielrechtelijk van aard is. Dit zijn handelsgeschillen en familiezaken (inclusief kantonzaken). De sector straf is verantwoordelijk voor 24,3% en de resterende 7,3% betreft bestuurszaken, vreemdelingenzaken en belastingzaken.



Pagina 43

De behandeling van civiele zaken zorgt voor de helft (50,8%) van de werklast, de behandeling van strafzaken voor ruim een kwart (27,1%) en de behandeling van bestuurszaken inclusief belastingzaken en vreemdelingenzaken voor ruim een vijfde (22,1%). Dit beeld is, zowel voor de absolute productie als voor de werklast, redelijk stabiel over de laatste jaren. In 2012 is het aandeel straf licht toegenomen ten koste van bestuur. Binnen de rechtsgebieden kunnen ook verschuivingen plaatsvinden. Zo nemen bijvoorbeeld de familiezaken toe, waar de handelszaken afnemen. Bij bestuur neemt het belang van bestuur- en belastingzaken toe, terwijl vreemdelingenzaken afnemen. Aandeel sector in productie en werklast 2012

Aandeel sector in productie en werklast 2012 Vreemdelingenzaken

2,4% 4,1% 4,9%

18,0%

Bestuurszaken + belasting, rechtbank + hoven en CRvB

13,7% 26,3%

Strafzaken, rechtbank + hoven

10,6% 0,8%

Strafzaken + Mulderzaken, kanton Civiele zaken, rechtbank + hoven

19,4% 37,5%

Civiele zaken, kanton

48,9% 13,3% %

0

10

20

30

40

50

60

Productie (aantal zaken) Gewogen productie (prijs)

4.2.2 Productie- en voorraadontwikkeling

De totale hoeveelheid afgedane zaken door de Rechtspraak nam in 2012 met 7% af, tot circa 1,7 miljoen zaken. Dit is voor het tweede jaar op rij dat de totale productie een afname vertoont. Hoewel het totaal aantal in 2012 afgehandelde zaken met 7% afnam, is vertaald naar werklast, het gewogen volume afgehandelde zaken slechts met 2% afgenomen. Dat de werklast minder afnam dan het ongewogen zaaksvolume, kwam doordat de productie afname voornamelijk plaatsvond bij relatief lichte zaken. Het aandeel afgehandelde kantonzaken nam bijvoorbeeld sterk af en dat zijn rechtspraakbreed gezien de minder bewerkelijke zaken. Bijna driekwart van de volumedaling was het gevolg van de afname van kantonzaken. In 2012 is de werkvoorraad in zeer lichte mate opgelopen, met minder dan 1% van het instroomvolume. Er was sprake van een voorraadtoename in de belastingsectoren. De werkvoorraden civiele zaken in hoger beroep namen af, evenals bij de bijzondere colleges CRvB en CBb. Hieronder wordt de ontwikkeling per sector toegelicht. Productie- en werkvoorraadontwikkeling naar sector

Zoals uit de volgende figuren blijkt, verschilt de ontwikkeling van afgehandelde zaken per sector, evenals de werkvoorraadontwikkeling.



Pagina 44

Procentuele ontwikkeling afgehandelde zaken, 2012 t.o.v. 2011

Procentuele ontwikkeling afgehandelde zaken, 2012 t.o.v. 2011 Kantonsector rechtbanken -9% Sector civiel rechtbanken -6% Bestuurszaken rechtbanken -6% Vreemdelingenzaken rechtbanken -8% Belastingzaken rechtbanken -6% Sector straf rechtbanken -3% Gerechtshoven totaal -3% CRvB + CBb -2% Totaal -7% %

0

-1

-2

-3

-4

-5

-6

-7

-8

-9

-10

De afname van het aantal afgehandelde kantonzaken in 2012 was fors, 9%. Voor het grootste deel was dit het gevolg van de instroomdaling. Op twee terreinen van de kantonrechter nam de werkvoorraad toe. Ten eerste was er een incidentele toename van de voorraad Mulderzaken. Bij één rechtbank nam daarnaast de werkvoorraad rond het beheer van bewind meerderjarigen toe en dat verklaart de landelijke voorraadtoename familiezaken. Het aantal afgehandelde zaken in de civiele sector van de rechtbanken nam 6% af. De werkvoorraad was stabiel. Bij de strafsectoren van de rechtbanken was het aantal afgedane zaken ongeveer gelijk aan dat in 2011. Het aantal door de rechtbanken afgedane bestuursrechtelijke procedures nam met 6% af, over de gehele linie. Bij vreemdelingenzaken is dat het gevolg van de instroomdaling. Hoewel bestuurszaken en belastingzaken nog instroomgroei vertonen, liep de productie terug. Bij belastingzaken was in 2012 sprake van een sterk oplopende werkvoorraad. Bij de gerechtshoven nam zowel het aantal afgehandelde handelszaken als familiezaken af. De ontwikkeling bij handelszaken in hoger beroep volgt hiermee de recente dalingen in eerste aanleg. De werkvoorraad nam af. Bij de belastingsectoren van de gerechtshoven nam het aantal afgehandelde zaken fors af, bij een geringe instroomtoename. Daardoor nam de werkvoorraad sterk toe.

430.760

1.690

CBb

420.410

1.580

9.100

21.230

3.920

2.810

10.810

13.620

39.820

930

45.860

55.010

141.620

51.680

14.630

10.150

21.650

46.430

7.660

37.290

86.280

131.230

werkvoorraad eind 2011 0%

3%

-1%

-9%

3%

0%

-4%

-7%

-9%

-8%

-3%

-5%

5%

0%

-1%

-3%

-3%

-8%

-5%

2%

-1%

-1%

afgezet tegen instroomvolume

1%

-2%

-7%

2%

-1%

-4%

-13%

-8%

-9%

-12%

-34%

34%

-4%

-7%

11%

-5%

-10%

-13%

-10%

12%

-3%

-1%

t.o.v. 2010

voorraadontwikkeling 2011

434.350

1.450

8.840

20.800

4.260

2.540

10.400

12.940

45.850

900

53.070

51.220

151.040

54.870

16.490

10.100

21.970

48.560

5.860

38.330

87.400

131.590

werkvoorraad eind 2012

1%

2%

2%

0%

8%

1%

-11%

-4%

-1%

-5%

-4%

-4%

3%

0%

3%

-1%

7%

0%

1%

-5%

1%

1%


7%

6%

5%

0%

9%

3%

-8%

-3%

-2%

-10%

-4%

-5%

15%

-3%

16%

-7%

13%

0%

1%

-23%

3%

1%

t.o.v. 2011



Totaal

8.900

21.400

CRvB

Strafzaken

4.090

3.240

-Familiezaken

Belastingzaken

11.690

14.930

59.040

-Handelszaken

Civiel

Gerechtshoven

-Strafzaken + mulderzaken

1.400

34.140

-Beslissing president /civiel algemeen

57.160

-Familiezaken

151.740

-Handelszaken

Kanton

46.540

15.390

-Belastingzaken

Strafzaken

11.340

-Vreemdelingenzaken

51.720

24.990

-Bestuurszaken

Bestuur

6.810

35.470

-Familiezaken

-Beslissing president /civiel algemeen

87.470

129.750


-Handelszaken

Civiel

Rechtbanken

Werkvoorraadontwikkeling 2011 en 2012 Jaarverslag Rechtspraak 2012 Pagina 45



Pagina 46

Bij de CRvB was het aantal in 2012 afgedane zaken iets lager (-3%) dan in 2011. De werkvoorraad nam toch af, aangezien de instroom sterk daalde. Bij het CBb was het aantal afgedane zaken nagenoeg constant (+1% ten opzichte van 2011). Omdat de instroom daar afnam, is ook hier de voorraad sterk teruggebracht.

4.3 Productiviteitsontwikkeling en afgehandelde zaken ten opzichte van de afspraken 4.3.1 Personeelsomvang, kosten en productiviteit

De volgende tabel laat zien hoe de gemiddelde personele bezetting en het volume afgehandelde zaken zich sinds 2007 hebben ontwikkeld. Het zaaksvolume is gewogen met behulp van vastgestelde prijzen, waardoor veranderingen in de zaakssamenstelling worden meegewogen. De gemiddelde bezetting betreft voltijdbanen. Voor ultimo-cijfers en aantallen personen zie hoofdstuk 6. De totale gemiddelde personele bezetting (fte) was in 2012 ongeveer 3% lager dan in 2011. Dit is het gevolg van een personeelsstop/vacaturestop en van natuurlijk verloop.9 Het volume afgedane zaken nam met 2% af. Daarmee is het zaaksvolume per arbeidsjaar (arbeidsproductiviteit) in zeer lichte mate, met 1%, toegenomen in vergelijking met 2011. In de periode 2007 t/m 2012 is de personele omvang eerst toegenomen en de laatste twee jaar weer gedaald tot het niveau van 2007. Het zaaksvolume is in die tijd met 8% toegenomen. Dit betekent dat de arbeidsproductiviteit sinds 2007 met 7% is toegenomen. Het aantal rechters en raadsheren is sinds 2007 met 5% toegenomen, terwijl de bezetting (administratieve en juridische) ondersteuning met 1% afnam. Anders gezegd, het aandeel rechters en raadsheren nam in de periode 2007-2012 toe. Index personele bezetting, gewogen zaaksvolume en arbeidsproductiviteit Rechtspraak (2007 = 100)

Gemiddelde bezetting rechters en raadsheren

2007

2008

2009

2010

2011

2012

groei 2012 (%)

100

102

104

107

107

105

-2%

Gemiddelde bezetting ondersteuning

100

102

103

104

102

99

-3%

Gemiddelde bezetting totaal*

100

102

104

105

103

100

-3%

Gewogen zaaksvolume

100

100

104

108

110

108

-2%

Zaaksvolume per arbeidsjaar: arbeidsproductiviteit

100

98

101

103

106

107

1%

De volgende tabel geeft een beeld van de kostenontwikkeling sinds 2007, gecorrigeerd voor inflatie van lonen en prijzen bij de overheid. De totale kosten die de Rechtspraak heeft gemaakt, gecorrigeerd voor inflatie, zijn in 2012 gedaald met 2%. Aangezien de gewogen productie iets minder sterk is afgenomen, zijn de kosten voor een vergelijkbare hoeveelheid zaken in 2012 in zeer lichte mate afgenomen (1% lager dan in 2011).

* De gemiddelde bezettingscijfers, waarmee hier wordt gewerkt, laten in 2012 nog geen afname van raio’s/ rio’s zien.

Over de gehele periode 2007 t/m 2012 zijn de reële kosten voor de Rechtspraak toegenomen met 3%. Het (gewogen) zaaksvolume nam met 8% echter veel sterker toe. Dit betekent dat in de periode 2007-2012, de kosten voor een vergelijkbare zaak zijn afgenomen met 5%. Hierbij speelde een rol dat vanaf 2005 een taakstelling (dat wil zeggen een korting) was opgenomen in de door de Minister vergoede prijzen voor de Rechtspraak, oplopend tot uiteindelijk 6% structureel.



Pagina 47

In de periode 2007 t/m 2012 namen de reële personele kosten toe en de overige kosten af. Voor wat betreft die overige kosten namen de huisvestingskosten weliswaar toe, maar de andere kosten, bijvoorbeeld voor IT, namen af. Index reële10 kosten en zaaksvolume per ingezette euro bij de Rechtspraak (2007 = 100) 2007

2008

2009

2010

2011

2012

groei 2012 (%)

Personele kosten

100

101

106

113

114

110

-4%

Overige (materiële) kosten

100

92

94

90

88

89

2%

Totale kosten

100

98

102

106

106

103

-2%

Gewogen zaaksvolume

100

100

104

108

110

108

-2%

Zaaksvolume per ingezette euro: kostenproductiviteit

100

102

102

101

104

105

1%

In de volgende figuur zijn de ontwikkelingen op het gebied van het aantal zaken, personele omvang en kosten voor een langere periode te zien: 2002-2012. • Het gewogen zaaksvolume vertoonde in deze periode een golvende beweging met een opwaartse trend: in 2012 was het zaaksvolume circa 20% groter dan in 2002. • De personeelsomvang is sinds 2002 toegenomen met circa 16% en bewoog in grote lijnen mee met het zaaksvolume. In de laatste 4 jaar is de personeelsomvang als gevolg van budgettaire druk licht achtergebleven bij de zaaksontwikkeling en daarmee is de arbeidsproductiviteit toegenomen tot ongeveer 6% boven het niveau van 2002. • De totale reële kosten voor de Rechtspraak zijn vanaf 2002 toegenomen met circa 14%. Maar het (gewogen) zaaksvolume nam in die periode veel sterker toe. Per saldo zijn de kosten voor de afhandeling van een vergelijkbare hoeveelheid zaken sinds 2002 afgenomen met circa 6%. Met andere woorden: de kostenproductiviteit is met 6% toegenomen. Zaaksvolume, bezetting, kostenen productiviteit Rechtspraak, 2002-2012,

Zaaksvolume, 2002=100bezetting, kosten en productiviteit Rechtspraak, 2002-2012 (2002 = 100) 130

120

110

100

90

80 2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

10 Voor de meerjarenvergelijking zijn de nominale bedragen gecorrigeerd voor ontwikkelingen in het prijspeil.

Totale kosten (gedefleerd)

Gewogen zaaksvolume

Hiervoor zijn cijfers van het Centraal

Kostenproductiviteit

Gemiddelde bezetting totaal

Planbureau (CPB) gebruikt. Voor de personele kosten is gebruik gemaakt

Arbeidsproductiviteit

van de loonvoet voor de sector overheid (inflatie van 0,6% in 2011 en 2,5% in 2012). Voor de materiële kosten is de prijs ‘intermediair verbruik overheid’ gebruikt als deflator (inflatie van 1,4% in 2011 en 2,1% in 2012).

In de gebruikte cijfers voor het zaaksvolume blijft een aantal ontwikkelingen die de behandeling van rechtszaken bewerkelijker maken, buiten beeld. Zo is de belasting voor rechters en raadsheren toegenomen om de kwaliteit van het rechtspreken te borgen en te verbeteren. Te denken valt aan de explicietere en betere motivering in strafvonnissen.



Pagina 48

Ook is het toegenomen beslag van de behandeling van megazaken op de capaciteit, niet in de ontwikkeling van het zaaksvolume terug te vinden. Er zijn daarnaast signalen dat de omvang van de processtukken die gelezen moeten worden, is toegenomen. Veranderingen in de houding van procespartijen en hun vertegenwoordigers en de invloed daarvan op de werklast is evenmin goed in beeld te brengen. Ook is als gevolg van invoering van de OM-strafbeschikking een sterkere selectie van strafzaken ontstaan, waardoor de gemiddeld arbeidsintensievere zaken overblijven, voordat deze bij de rechter komen. De Raad schat dat daarmee zeker 4% tot 5% van de werklasttoename sinds 2005 buiten beeld blijft: achter de hierboven berekende productiviteitstoename van 6% gaat dus een onderschatting schuil. 4.3.2 Productie, resultaat en eigen vermogensontwikkeling

Met de Minister van Veiligheid en Justitie zijn afspraken gemaakt over de te realiseren hoeveelheid af te handelen zaken. Die afspraken zijn voor een belangrijk deel gebaseerd op de prognoses van het zaaksaanbod, die worden berekend door het WODC via prognosemodellen. Het door de Minister toegekende budget (bijdrage) komt vervolgens tot stand door het productievolume te vermenigvuldigen met de voor een periode van drie jaar (2011-2013) vastgelegde prijzen per productgroep. De middelen (opbrengsten) van de Rechtspraak worden voor het overgrote deel verkregen uit de productie van zaken. Na afloop van het jaar wordt op basis van de werkelijk behaalde productie afgerekend. In de volgende tabel is weergegeven hoe de realisatie van de productie zich in absolute zin verhoudt tot de productieafspraken met de Minister. In 2012 lag het aantal afgehandelde zaken ongeveer 8% lager dan de afspraken met de Minister. Vooral de productie van vreemdelingenzaken, kantonzaken, belastingzaken bij de hoven en de CRvB bleef achter bij de productie-afspraak 2012 met de Minister. Dit was bij kantonzaken en vreemdelingenzaken in hoofdzaak het gevolg van de lager dan verwachte instroom in 2012. Gewogen is de ‘minderproductie’ geringer, waardoor 32,6 miljoen euro in de egalisatierekening (3% van de bijdrage 2012) dient te worden gestort.



Pagina 49

Productie ten opzichte van de afspraken met de Minister, 2012 productie t.o.v. afspraken Rechtbanken

92%

Kantonzaken excl. akten en verklaringen en Mulder adres onbekend*

88%

Civiele zaken exclusief akten en verklaringen*

98%

Reguliere bestuurszaken

94%

Vreemdelingenzaken

77%

Belastingzaken

95%

Strafzaken excl. overtredingen

102%

Gerechtshoven

97%

Civiele zaken Strafzaken

93% 101%

Belastingzaken

74%

CRvB

93%

CBb (lump-sum gefinancierd)

98%

Totaal Rechtspraak

92%

*) De competentiegrenszaken van kanton (voorheen civiel) worden hier tot de civiele zaken gerekend

De Rechtspraak behaalde in 2012 een resultaat van ca. 10,3 miljoen euro. Daardoor is het eigen vermogen opgelopen van 38,4 miljoen op 1-1-2012 tot 48,7 miljoen euro op 31-12-2012.

5


Financiën

Pagina 51


Financiën

Pagina 52

Geconsolideerde balans per 31 december 2012, (na resultaatbestemming) (x €1.000)

31-12-2012 (x €1.000)

(x €1.000)

31-12-2011 (x €1.000)

Activa Vaste activa [1] Materiële vaste activa Grond en gebouwen

15.950

13.888

Installaties en inventarissen

46.222

45.722

Overige materiële vaste activa

14.430

16.495 76.602

76.105

21.059

21.059

Financiële vaste activa [2] Vordering Ministerie van Veiligheid en Justitie inzake vakantiegelden Vlottende activa Vorderingen Overige vorderingen [3] Overlopende activa

10.410

5.909

10.710

6.073 21.120

11.982

[4] Liquide middelen

206.023

145.216

Totaal activa

324.804

254.362

[5] Eigen vermogen

48.707

38.402

[6] Egalisatierekening

58.205

33.062

[7] Voorzieningen

32.238

32.711

Passiva

Langlopende schulden [8] Leningen bij het Ministerie van Financiën Overige langlopende schulden [9] Vooruitontvangen bedragen Openbaar Ministerie

72.610

60.364

2.249

2.645

2.492

3.640 77.351

66.649

Kortlopende schulden Crediteuren [10] Overlopende passiva

Totaal passiva

37.366

7.853

70.937

75.685 108.303

83.538

324.804

254.362


Financiën

Pagina 53

Geconsolideerde winst- en-verliesrekening over 2012 Realisatie 2012 (x €1.000)

Begroot 2012 (x €1.000)

Realisatie 2011 (x €1.000)

995.739

996.932

955.071

23.681

33.133

26.192

Opbrengsten

[11A] Bijdrage kerndepartement Ministerie van Veiligheid en Justitie [11B] Overige bijdrage van Ministerie van Veiligheid en Justitie [12] Overige bedrijfsopbrengsten

7.702

12.033

9.405

-32.643

0

18.798

994.479

1.042.098

1.009.466

[14] Personele kosten

724.526

770.907

739.153

[15] Materiële kosten

230.799

240.248

220.843

[13] Bijdrage meer/minder werk Totaal opbrengsten Kosten

[16] Afschrijvingen materiële vaste activa

22.033

23.000

22.851

[17] Rentekosten

2.317

4.000

2.498

[18] Gerechtskosten

4.089

3.943

4.167

983.764

1.042.098

989.512

10.715

0

19.954

Totaal kosten Resultaat


Financiën

Pagina 54

Geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2012 (x €1.000) Beginsaldo liquide middelen

2012 (x €1.000)

(x €1.000)

145.216

2011 (x €1.000) 111.535

Kasstroom uit operationele activiteiten Resultaat

10.715

19.954

22.957

24.123

9.907

27.314

-1.071

-893

Mutatie financiële vaste activa en vorderingen

-9.139

17.568

Mutatie kortlopende schulden (excl. kortlopend deel leningen en vooruitontvangen bedragen OM)

22.274

-3.734

Mutatie egalisatierekening

25.143

-28.798

Aanpassingen voor: Afschrijvingen op materiële vaste activa Mutatie voorzieningen Vrijval vooruitontvangen bedragen OM Verandering in werkkapitaal

Kasstroom uit operationele activiteiten

80.786

55.534

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen materiële vaste activa Desinvesteringen materiële vaste activa

-25.486

-16.749

2.056

659

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

-23.430

-16.090

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Aflossingen leningen

-24.856

-23.608

Aangegane leningen

28.573

16.788

Mutatie overige langlopende leningen Toename vooruitontvangen bedragen OM Kasstroom uit financieringsactiviteiten Eindsaldo liquide middelen

-396

96

130

961 3.451

-5.763

206.023

145.216


Financiën

Pagina 55

Toelichting op de geconsolideerde balans en winst-en-verliesrekening

Algemene toelichting Wet herziening gerechtelijke kaart

Op 12 juli 2012 is de Wet herziening gerechtelijke kaart aangenomen en bij Koninklijk Besluit per 1 januari 2013 in werking getreden. Met deze wet zijn de bestaande vijf gerechtshoven en negentien rechtbanken samengevoegd tot vier gerechtshoven en tien rechtbanken. Vooruitlopend op de in werking treding van deze wet per 1 januari 2013 is gelijk met de implementatie van Leonardo (nieuwe financiële administratie) de herziening van de gerechtelijke kaart doorgevoerd in de financiële administratie en jaarrekening 2012. Oprichting Landelijk Dienstencentrum voor de Rechtspraak

In 2012 is door de Rechtspraak het Landelijk Dienstencentrum voor de Rechtspraak (LDCR) opgericht. Consolidatie

In de consolidatie worden de financiële gegevens van de Rechtspraak opgenomen samen met haar publiekrechtelijke entiteiten waarop zij een overheersende zeggenschap kan uitoefenen of waarover zij de centrale leiding heeft. Onderlinge transacties, vorderingen en schulden tussen de entiteiten worden geëlimineerd. De waarderingsgrondslagen van alle in de consolidatie betrokken entiteiten zijn gelijk. De entiteiten zijn voor 100% opgenomen in de consolidatie. De in de consolidatie betrokken organen zijn: Rechtbanken:

Rechtbank Amsterdam Rechtbank Den Haag Rechtbank Limburg Rechtbank Midden-Nederland Rechtbank Noord-Holland Rechtbank Noord-Nederland Rechtbank Oost-Brabant Rechtbank Oost-Nederland11 Rechtbank Rotterdam Rechtbank Zeeland-West-Brabant

Gerechtshoven:

Gerechtshof Amsterdam Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden Gerechtshof ‘s-Hertogenbosch Gerechtshof Den Haag

Bijzondere colleges:

Centrale Raad van Beroep College van Beroep voor het bedrijfsleven

Overige entiteiten:

11 Per 1-4-2013 is rechtbank OostNederland gesplitst in rechtbank Gelderland (Arnhem) en Overijssel (Zwolle).

Bureau Raad voor de rechtspraak Spir-it Studiecentrum Rechtspleging (SSR) Landelijk Dienstencentrum voor de Rechtspraak (LDCR)

Vestigingsplaats

Amsterdam Den Haag Maastricht Utrecht Haarlem Groningen ’s-Hertogenbosch Arnhem Rotterdam Breda Amsterdam Arnhem ’s-Hertogenbosch Den Haag Utrecht Den Haag Den Haag Utrecht Utrecht Utrecht


Financiën

Pagina 56

Grondslagen voor waardering van activa en passiva Algemeen

De jaarrekening 2012 is door leden van de Raad opgemaakt en vastgesteld op 17 april 2013. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek en de stellige uitspraken van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving, die uitgegeven zijn door de Raad voor de Jaarverslaggeving. De jaarrekening is opgesteld in euro’s. Voor enkele grondslagen wordt afgeweken van deze wettelijke bepalingen en richtlijnen. Deze afwijkingen kunnen worden onderverdeeld in twee soorten. De eerste soort afwijkingen is gebaseerd op specifieke weten regelgeving voor de rijksoverheid en de Rechtspraak. Dit betreft de volgende weten regelgeving met bijbehorende afwijkingen: • het eigen vermogen is anders gepresenteerd in aansluiting op het Besluit Financiering Rechtspraak 2005 (BFR 2005); • de jaarrekening bevat de post egalisatierekening in aansluiting op het BFR 2005; • de opbrengstverantwoording is in aansluiting op BFR 2005; • geen opname van voorzieningen in het kader van jubileumuitkeringen en arbeidsongeschiktheid in aansluiting op de Regeling Baten-lastendiensten 2007. De tweede soort afwijkingen is tijdens het besluitvormingsproces van het Besluit Financiering Rechtspraak 2005 tot stand gekomen en vastgelegd in het Handboek Financiële Bedrijfsvoering Rechtspraak: • geen opname van een reservering voor de verplichting in het kader van vakantiedagen; • aangekochte software met een jaarlijkse betaalplicht is niet geactiveerd; • het jaarverslag Rechtspraak aan de Minister, zoals benoemd in de Wet op de rechterlijke organisatie, is vormgegeven middels een geconsolideerde jaarrekening Rechtspraak, zonder enkelvoudige jaarrekening concernbedrijf Rechtspraak. Activa en verplichtingen worden in het algemeen gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs of de actuele waarde. Indien geen specifieke waarderingsgrondslag is vermeld, vindt waardering plaats tegen de verkrijgingsprijs. Vergelijking met voorgaand jaar

De gehanteerde grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn ongewijzigd ten opzichte van het voorgaande jaar. Materiële vaste activa

Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs plus bijkomende kosten onder aftrek van lineaire afschrijvingen gedurende de geschatte toekomstige gebruiksduur. Afschrijvingen op materiële vaste activa worden berekend volgens een vast percentage van de verkrijgingsprijs op basis van de geschatte toekomstige gebruiksduur van de betreffende materiële vaste activa. Afschrijvingen vinden plaats tot restwaarde. Voor zover niet anders is vermeld, is de restwaarde op nihil gesteld. Op materiële vaste activa in bestelling wordt niet afgeschreven. Er wordt rekening gehouden met de bijzondere waardeverminderingen die op balansdatum worden verwacht. Het groot onderhoud van materiële vaste activa wordt, voor zover voor rekening van de Rechtspraak, als kosten ten laste van het resultaat gebracht.


Financiën

Pagina 57

Financiële vaste activa

Vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde onder aftrek van een voorziening wegens vermoedelijke oninbaarheid. Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa

De Rechtspraak beoordeelt op iedere balansdatum of er aanwijzingen zijn dat een vast actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Indien dergelijke aanwijzingen aanwezig zijn, wordt het actief afgeboekt naar de realiseerbare waarde mits deze lager is. Vorderingen

Vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde onder aftrek van een voorziening wegens vermoedelijke oninbaarheid. Liquide middelen

Liquide middelen bestaan uit kasgelden en een rekening-courant met het Ministerie van Financiën en worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Voorzieningen

Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op balansdatum bestaan waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen per balansdatum af te wikkelen, zijnde de nominale waarde van de verwachte uitgaven die noodzakelijk zijn, tenzij anders vermeld. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen contante waarde, behoudens de reorganisatievoorziening, deze is tegen nominale waarde. De hierbij gehanteerde disconteringsfactor is afgeleid van het rentepercentage van staatsleningen met een looptijd van 10 jaar. Langlopende schulden

Langlopende schulden worden gewaardeerd tegen nominale waarde.

Grondslagen voor bepaling van het resultaat Algemeen

Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de ontvangen bijdragen en de kosten en andere lasten over het jaar. Opbrengstverantwoording

De ontvangen bijdragen in het kader van de productie worden verantwoord in het verslagjaar waar de productie wordt gerealiseerd. Overige bijdragen worden toegerekend aan het verslagjaar waarop ze betrekking hebben. Personeelsbeloningen

Periodiek betaalbare beloningen Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst-en-verliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers.


Financiën

Pagina 58

Pensioenregeling

De werknemers van de Rechtspraak vallen onder de pensioenregeling van het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds. De Rechtspraak heeft de pensioenregeling verwerkt volgens de verplichtingenbenadering. De over het verslagjaar verschuldigde premie wordt als last verantwoord. De Rechtspraak heeft voor deze pensioenregeling geen andere wettelijke of feitelijke verplichting indien een tekort zich voordoet bij het ABP. Wanneer echter de premiebetaling niet meer kostendekkend is, kan dit bij de Rechtspraak leiden tot ofwel een aanpassing van de premie dan wel een versobering van de pensioenregeling. Afschrijvingen op materiële vaste activa

De afschrijvingen op de materiële vaste activa worden vanaf het moment van ingebruikname afgeschreven over de verwachte toekomstige gebruiksduur. De afschrijvingen zijn gebaseerd op de verkrijgingsprijs en vinden plaats volgens de lineaire methode. Kosten

De kosten worden bepaald op historische basis en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Rentelasten

Rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt en toegerekend aan het jaar waarover zij verschuldigd zijn.

Toelichting op het kasstroomoverzicht

Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De indirecte methode houdt in dat het gerapporteerde resultaat wordt aangepast voor: • posten van de winst-en-verliesrekening die geen invloed hebben op ontvangsten en uitgaven in dezelfde periode; • mutaties in voorzieningen, overlopende posten, handelsdebiteuren en handelscrediteuren. Overigens worden mutaties in investeringscrediteuren hier niet in meegenomen, want de kasstromen uit hoofde van investeringen in materiële vaste activa worden afzonderlijk onder de investeringskasstroom gepresenteerd; • posten van de winst-en-verliesrekening waarvan de ontvangsten en uitgaven niet worden beschouw als behorend tot de operationele activiteiten. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit kasgelden en de rekening-courant met het Ministerie van Financiën. Schattingen

Om de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening te kunnen toepassen, is het nodig dat het bestuur van de Rechtspraak zich over verschillende zaken een oordeel vormt en dat het bestuur schattingen maakt die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het in art. 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de betreffende jaarrekeningposten.


Financiën

Pagina 59

Toelichting op de geconsolideerde balans Activa

[1] Materiële vaste activa Bedragen x €1.000 Grond en Installaties en gebouwen inventarissen 1

Aanschafwaarde begin periode

2

Cumulatieve afschrijvingen

3

Boekwaarde 31 december 2011

Overige

Totaal

28.343

156.839

99.184

284.366

-14.455

-111.117

-82.689

-208.261

13.888

45.722

16.495

76.105

Mutaties gedurende periode 4

Investeringen

5.735

10.526

9.226

25.487

5

Desinvesteringen

-3.370

-7.096

-16.897

-27.363

6

Afschrijvingen

-2.696

-10.416

-9.845

-22.957

7

Afschrijvingen desinvesteringen

2.393

7.486

15.451

25.330

8

Totaal mutaties

2.062

500

-2.065

497

9

Aanschafwaarde einde periode

10 Cumulatieve afschrijvingen

30.708

160.269

91.513

282.490

-14.758

-114.047

-77.083

-205.888

15.950

46.222

14.430

76.602

11 Boekwaarde 31 december 2012

De overige materiële vaste activa betreffen voornamelijk hardware en software. Zelfontwikkelde software is niet geactiveerd; alleen van derden gekochte software is geactiveerd voor zover geen sprake is van een jaarlijkse betaalplicht. Kunst is niet geactiveerd onder de materiële vaste activa maar als niet in de balans opgenomen activa verantwoord. De gehanteerde afschrijvingspercentages zijn in onderstaande tabel opgenomen: Afschrijvingspercentage Grond en gebouwen

Verbouwingen

Installaties en inventarissen

Installaties Meubilair Kantoormachines

20% 12,5%

Audiovisuele middelen

12,5% 20%

Hardware

33,33%

Software

33,33%

Overig (geen ICT-activa)

Eigendom

10% 10-20%

Stoffering Overige Overige materiële vaste activa

10%

20%

Van een deel van de materiële vaste activa is de Rechtspraak wel economisch eigenaar maar geen juridisch eigenaar. Het betreft hier voornamelijk verbouwingen en bedrijfsinstallaties die zijn geplaatst in panden waarin de gerechten zijn gehuisvest. De verbouwingen zijn opgenomen onder de categorie grond en gebouwen, de bedrijfsinstallaties zijn opgenomen in de categorie installaties en inventarissen.


Financiën

Pagina 60

Financiële vaste activa

[2] Vordering Ministerie van Veiligheid en Justitie inzake vakantiegelden Bedragen x €1.000 Vordering inzake vakantiegelden

31-12-2012

31-12-2011

21.059

21.059

De vordering op het Ministerie van Veiligheid en Justitie inzake de financiering van de te betalen vakantiegelden is ontstaan bij het inwerking treden van het baten-lastenstelsel per 1 januari 2005. Met het Ministerie van Veiligheid en Justitie is geen aflossingsschema overeengekomen en er wordt door de Rechtspraak geen rente berekend. Elk jaar wordt het saldo van de resterende vordering door het Ministerie van Veiligheid en Justitie bevestigd.

Vlottende activa Vorderingen

Alle overige vorderingen en overlopende activa hebben een looptijd korter dan een jaar. De reële waarde van de vorderingen benadert de boekwaarde ervan. Voorzieningen voor oninbaarheid zijn niet getroffen.

[3] Overlopende activa Bedragen x €1.000

31-12-2012

31-12-2011

Nog te ontvangen bedragen en overige overlopende activa

5.389

1.896

Vooruitbetaalde bedragen

5.321

4.177

10.710

6.073

Totaal

[4] Liquide Middelen

De liquide middelen staan vrij ter beschikking van de Rechtspraak en bedragen per jaareinde totaal 206,023 miljoen euro. Het saldo bestaat voor 206,013 miljoen euro uit een rekening-courant met het Ministerie van Financiën en het restant van 9.883 euro betreft kasgelden.


Financiën

Pagina 61

Passiva

[5] Eigen vermogen

Het verloop van de exploitatiereserve is als volgt: Bedragen x €1.000 Stand 1 januari Correctie voorgaand jaar

31-12-2012

31-12-2011

38.402

18.448

-410

Bestemming resultaat

10.715

19.954

Stand 31 december

48.707

38.402

Het totaalresultaat van de Rechtspraak betreft derhalve 10,715 miljoen euro minus 0,41 miljoen euro is 10,305 miljoen euro.

[6] Egalisatierekening

Het verloop van de egalisatierekening is als volgt: Bedragen x €1.000

31-12-2012

31-12-2011

Stand 1 januari

33.062

61.860

Vrijval egalisatierekening

-7.500

-10.000

Opbrengst/bijdrage meer/minderwerk

32.643

-18.798

Stand 31 december

58.205

33.062

Op basis van de met de minister van Veiligheid en Justitie gemaakte afspraken over de te realiseren en gefinancierde productie heeft de Rechtspraak minderwerk voor een bedrag van 32,643 miljoen euro gerealiseerd. Daarnaast valt in 2012 7,5 miljoen euro vrij naar aanleiding van met de minister gemaakte afspraken.

[7] Voorzieningen

De balanspost voorzieningen betreft de volgende voorzieningen: Bedragen x €1.000

31-12-2012

31-12-2011

Reorganisatievoorziening HGK

7.144

10.380

Reorganisatievoorziening LDCR en overig

3.474

7.660

446

1.194

FPU-voorziening Voorziening HES-complex

0

6.527

Voorziening verlieslatende huurcontracten HGK

4.175

0

Voorziening nieuwbouw

7.600

0

Voorziening BWW & WW-gelden

7.924

6.600

Voorziening herverdeling OM

1.475

0

0

350

32.238

32.711

Overige voorzieningen Totaal


Financiën

Pagina 62

Reorganisatievoorziening HGK

De reorganisatievoorziening verloopt als volgt: Bedragen x €1.000 Stand per 1 januari Onttrekkingen Vrijval Dotaties

31-12-2012

31-12-2011

10.380

0

0

0

-3.236

0

0

10.380

7.144

10.380

31-12-2012

31-12-2011

7.660

3.159

Onttrekkingen

-2.710

-642

Vrijval

-1.476

-986

0

6.129

3.474

7.660

Stand per 31 december

Reorganisatievoorziening LDCR en overig

De reorganisatievoorziening verloopt als volgt: Bedragen x €1.000 Stand per 1 januari

Dotaties Stand per 31 december

FPU-voorziening

De FPU-voorziening is getroffen vanwege de verplichtingen die bij gerechten zijn ontstaan als gevolg van de aanvullingen FPU die zijn toegekend aan werknemers van de Rechtspraak die gebruik (gaan) maken van de zogenaamde Remkes-regeling. De voorziening is opgenomen tegen contante waarde, waarbij rekening is gehouden met een disconteringsfactor van 1,8% (2011: 2,6%). In 2012 is 0,77 miljoen euro (2011: 1,045 miljoen euro) onttrokken naar aanleiding van uitbetalingen in het boekjaar en is 0,022 miljoen euro (2011: 0,101 miljoen euro) toegevoegd in verband met de herziene rente. Het gehele bedrag van de voorziening heeft een kortlopend karakter. Voorziening HES-complex

De voorziening HES-complex is eind 2011 gevormd vanwege de verplichtingen voor het resterende huurcontract van het HES-complex. In 2012 heeft de RGD het pand kunnen verkopen waardoor de boete-clausule voor de Rechtspraak aanzienlijk lager is uitgevallen. De onttrekking was uiteindelijk 1,718 miljoen euro en een bedrag van 4,809 miljoen euro is vrijgevallen. Voorziening verlieslatende huurcontracten HGK

Als gevolg van de HGK en de verhuizing van Hof Amsterdam naar een nieuw pand, zullen in 2013 25 panden worden afgestoten. Voor deze panden zijn in het verleden huurcontracten afgesloten die ultimo 2012 nog niet geëxpireerd zijn. De onvermijdbare kosten om aan de contractuele verplichtingen te voldoen overtreffen de verwachte voordelen uit de huurovereenkomsten met een bedrag ter hoogte van 4,175 miljoen euro. Van de voorziening is een bedrag van 2,250 miljoen euro als langlopend (langer dan een jaar) aan te merken. Voorziening nieuwbouw

In 2012 is besloten dat het pand aan de Parnassusweg in Amsterdam naar verwachting ultimo 2018 gesloopt zal gaan worden om plaats te maken voor een nieuwe rechtbank. Aan de RGD zal een boete betaald dienen te worden die gelijk is aan de boekwaarde waarvoor de RGD het betreffende pand op het moment van slopen op haar balans zal


Financiën

Pagina 63

hebben staan. De contante waarde van deze boekwaarde bedraagt ultimo 2012 7,6 miljoen euro en heeft een volledig langlopend kararter. Voorziening BWW & WW-gelden

De toekomstige verplichtingen uit hoofde van bovenwettelijke werkloosheidsuitkering en de werkloosheidsuitkeringen zijn in deze voorziening opgenomen. De voorziening is opgenomen tegen contante waarde, waarbij rekening is gehouden met een disconteringsfactor van 1,8% (2011: 2,6%). De periode waarover de voorziening BWW & WW-gelden is gevormd loopt tot en met 2028. Bedragen x €1.000

31-12-2012

Stand per 1 januari

6.600

Onttrekkingen

-2.890

Vrijval

0

Dotaties

4.214

Stand per 31 december

7.924

Van de voorziening is een bedrag van 5,198 miljoen euro als langlopend (langer dan een jaar) aan te merken. Voorziening herverdeling OM

De voorziening herverdeling OM is het gevolg van een afspraak tussen het college van PG’s en de portefeuillehouder die gemaakt is over de nieuwe opzet voor de verdeling OM/ZM. Deze afspraak ziet ook op een centrale afrekening over 2011 en 2012. Een eerste schatting leert dat het om een bedrag gaat van circa 1,5 miljoen euro. Het bedrag is contant gemaakt met als uitgangspunt dat het bedrag eind 2013 betaald zal worden, hetgeen nagenoeg zeker is. Langlopende schulden [8] Leningen bij het Ministerie van Financiën Specificatie Leningen Stand per 1 januari lang en kort Aflossing gedurende het jaar Leningen aangegaan Stand lang en kort 31 december Kortlopend deel volgend boekjaar Stand per 31 december lang

Bedragen x €1.000 31-12-2012

31-12-2011

82.246

89.066

-24.446

-23.608

28.573

16.788

86.373

82.246

-13.763

-21.882

72.610

60.364

De leningen zijn aangegaan ter financiering van de materiële vaste activa. De rente inzake de leningen varieert, afhankelijk van de looptijd van de lening, tussen 0,29% en 4,51%. Specificatie langlopend deel van de leningen

Bedragen x €1.000

Deel van de lening dat afgelost wordt in 2014;

23.417

Deel van de lening die afgelost worden in 2015-2019;

42.777

Deel van de lening dat afgelost wordt na 2019 Totaal

6.416 72.610


Financiën

Pagina 64

[9] Vooruitontvangen bedragen Openbaar Ministerie

De gemeenschappelijke materiële vaste activa zijn veelal geactiveerd op de balans van de Rechtspraak, omdat die Rechtspraak doorgaans de grootste gebruiker is. In de Modelovereenkomsten gemeenschappelijk gebruikte activa, externe en interne diensten is overeengekomen dat het Openbaar Ministerie niet bijdraagt in de afschrijvingskosten maar wel in de aanschafkosten. Dit betekent dat het Openbaar Ministerie niet heeft bijgedragen in de afschrijvingskosten van de gemeenschappelijke activa. Door haar bijdrage in de aanschafkosten heeft het Openbaar Ministerie haar deel van de afschrijvingskosten immers al voldaan. De bijdrage Openbaar Ministerie is in de balans als vooruitontvangen bedragen Openbaar Ministerie afzonderlijk als passiefpost (langlopende schulden en kortlopende schulden) zichtbaar gemaakt. Als gevolg van nieuwe investeringen komt het voor dat deze balanspost wordt verhoogd. Parallel met de afschrijvingskosten valt deze schuld vrij ten gunste van het resultaat zodat per saldo de afschrijvingskosten van het Openbaar Ministerie-deel van de bestaande gemeenschappelijke activa niet drukken op het resultaat. Met ingang van 1-1-2013 is een nieuwe vaststellingsovereenkomst met het OM vastgesteld. De verwachting is dat hierdoor het vooruitontvangen bedrag voor gemeenschappelijke activa verder zal dalen. Specificatie vooruitontvangen bedragen OM Stand per 1 januari lang en kort Vrijval gedurende het jaar Schulden aangegaan Stand lang en kort 31 december Kortlopend deel volgend boekjaar Stand per 31 december lang

Specificatie langlopend deel vooruitontvangen bedragen OM

Bedragen x €1.000 31-12-2012

31-12-2011

4.563

4.495

-1.035

-893

94

961

3.622

4.563

-1.130

-923

2.492

3.640

Bedragen x €1.000

Deel van vooruitontvangen bedragen OM dat vrijvalt in 2014;

586

Deel van vooruitontvangen bedragen OM dat vrijvalt in 2015-2019;

1.773

Deel van vooruitontvangen bedragen OM dat vrijvalt na 2019.

133

Totaal

2.492

Kortlopende schulden

De kortlopende schulden hebben een resterende looptijd van korter dan een jaar. De reële waarde van de kortlopende schulden benadert de boekwaarde vanwege het kortlopend karakter ervan. [10] Overlopende passiva Bedragen x €1.000

31-12-2012

31-12-2011

26.056

26.014

3.896

3.811

Nog te betalen bedragen Reservering vakantiegelden Eindejaaruitkering incl. sociale lasten Rentekosten Overig Vooruitontvangen bedragen Lening Ministerie van Financiën (kortlopend deel < 1 jaar) Vrijval vooruitontvangen bedragen OM (kortlopend deel < 1 jaar) Totaal

506

368

22.670

18.593

2.916

4.094

13.763

21.882

1.130

923

70.937

75.685


Financiën

Pagina 65

Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen Niet in de balans opgenomen rechten Kunst

De historische aanschafwaarde van de aanwezige kunst ultimo 2012 is circa 1,9 miljoen euro (2011: circa 1,9 miljoen euro). Niet in de balans opgenomen verplichtingen Huurverplichtingen

De verplichtingen met betrekking tot door de Rechtspraak gehuurde panden bedragen in 2013 circa 115 miljoen euro (2012: circa 107 miljoen euro). De huurverplichtingen hebben betrekking op contracten die qua looptijd zeer uiteenlopen, waarbij het langstlopende contract als einddatum het jaar 2038 heeft. Huurverplichtingen nemen in de komende jaren gestaag toe. Dit effect ontstaat door de combinatie van de volgende factoren: • stijging door herinvesteringen die nodig zijn om de panden functioneel op niveau te houden; • stijging doordat de kosten van nieuwe contracten (uitbreidingen ofwel vervanging van huisvesting) hoger liggen dan de kosten van lopende contracten; • stijging door indexatie; • stijging door introductie van een nieuw stelsel financiering rijkshuisvesting. Facilitaire verplichtingen

Deze verplichtingen bedragen voor boekjaar 2013 circa 11,4 miljoen euro en hebben betrekking op kosten voor onder andere beveiliging, catering en schoonmaak. Juridische claims

De verplichtingen met betrekking tot de juridische claims zullen niet leiden tot significante verplichtingen.


Financiën

Pagina 66

Toelichting op de geconsolideerde winst-en-verliesrekening [11A] Bijdrage kerndepartement Ministerie van Veiligheid en Justitie

Dit betreft de totale bijdrage zoals die door de Minister van Veiligheid en Justitie is verstrekt. Opbouw budgettair kader Rechtspraak (x €1.000)

2012

Stand Miljoenennota Mutaties Voorjaarsnota Mutaties Najaarsnota / Slotwet

2011 989.432

912.611

-42.894

32.575

41.411

-340

Totaal begrotingsbijstelling Bijdrage uit egalisatierekening Verrekening bijdrage gerechtskosten Totaal beschikbaar

-1.483

32.235

7.500

10.000

290

225

995.739

955.071

In de bijdrage van het Ministerie van Veiligheid en Justitie is een bijdrage in de gerechtskosten begrepen die in 2012 4,1 miljoen euro (2011: 4,1 miljoen euro) bedraagt. Deze bijdrage is gelijk aan de gemaakte gerechtskosten [18]. De gerealiseerde gerechtskosten worden volledig vergoed. [11B] Overige bijdrage van Ministerie van Veiligheid en Justitie Overige bijdrage (x €1.000) OM-bijdrage spir-it

2012

2011

11.616

14.127

Bijdrage OM SSR

9.808

10.401

Kluwer/SDU bijdrage OM en Hoge Raad

1.137

1.268

131

139

DJI/ Kenniscentrum rechtbank Utrecht Afhandeling klachten jeugdzorginstellingen Bijdrage V&J griffierechten Totaal

92

0

897

257

23.681

26.192

Over 2012 is 45,166 miljoen euro aan “bijdragen derden” begroot. Deze 45,166 miljoen euro bestaat uit 33,133 miljoen euro overige bijdrage van het Ministerie en 12,033 miljoen euro overige bedrijfsopbrengsten. De totale realisatie over 2012 bedraagt 31,836 miljoen euro (totaal van [11B] en [12]) en is ten opzichte van de begroting gedaald door met name de OM bijdrage spir-it EUR 10 miljoen lager is dan begroot en de WAO-ontvangsten ten gunste van de personele kosten zijn gebracht. [12] Overige bedrijfsopbrengsten Overige bedrijfsopbrengsten (x €1.000)

2012

2011

Parketpolitie rechtbank Amsterdam

5.949

5.949

Accountantskamer

918

806

Medisch tuchtrecht

291

244

Nova-baten SSR

261

325

0

800

Afkoop DVO OM Zutphen Overig

283

1.281

Totaal

7.702

9.405


Financiën

Pagina 67

[13] Bijdrage meer/minder werk

Dit betreft het saldo van meer- en minderwerk van productie zoals dat door de Rechtspraak is gerealiseerd ten opzichte van de met de Minister van Veiligheid en Justitie gemaakte afspraken bij het vaststellen van de begroting. Deze wordt afgerekend tegen 70% van de afgesproken tarieven. Voor 2012 heeft de Rechtspraak de Minister de afrekening minderwerk met de egalisatierekening vastgesteld op 32,643 miljoen euro. [14] Personele kosten Personele kosten (x €1.000) Salarissen

2012

2011

545.361

550.122

Sociale lasten

51.728

49.779

Pensioenpremies

79.542

73.745

Overige personele kosten

47.895

65.507

724.526

739.153

Totaal

Gemiddeld aantal werknemers

De personele kosten zijn te relateren aan het gemiddeld aantal werknemers bij de Rechtspraak. Hierover geeft tabel 12 Aantal medewerkers en formatie Rechtspraak in het Jaarverslag Rechtspraak 2012 nadere informatie. Gedurende het jaar 2012 waren 9.006 FTE in dienst op basis van een volledig dienstverband (2011: 9.125 FTE). Bezoldiging bestuurders

De voorzitter en de drie leden van de Raad voor de rechtspraak worden bezoldigd op basis van artikel 86 van de Wet op de rechterlijke organisatie juncto artikel 1 en 2 van het Besluit rechtspositie leden gerechtsbesturen en Raad voor de rechtspraak juncto artikel 7 en bijlage 3 van de Wet rechtspositie rechterlijke ambtenaren. De totale bezoldiging 2012 van de voorzitter en de leden van de Raad voor de rechtspraak bedraagt 716.000 euro. (2011: 675.000 euro) [15] Materiële kosten Materiële kosten (x €1.000) Huisvestingskosten Exploitatiekosten Totaal

2012

2011

121.434

116.112

109.365

104.731

230.799

220.843

De huisvestingskosten zijn gestegen door met name een toename van de huisvestingsvoorzieningen en indexering van de huren (1,66%).


Financiën

Pagina 68

Accountantshonoraria

Onder de exploitatiekosten zijn de accountantshonoraria opgenomen. Onderstaande honoraria betreffen de werkzaamheden die bij de Rechtspraak en bij de in de consolidatie betrokken organen zijn uitgevoerd door accountantsorganisaties en externe accountants zoals bedoeld in art. 1, lid 1 Wta (Wet toezicht accountantsorganisaties). De volgende bedragen zijn ten laste van het resultaat gebracht: Accountantshonoraria (x €1.000)

2012

2011

Controle van de jaarrekening

1.442

1.301

263

348

1

6

Andere controlewerkzaamheden Fiscale advisering Andere niet-controlediensten Totaal

17

55

1.723

1.710

[16] Afschrijvingen materiële vaste activa

De afschrijvingskosten [zie ook 1] worden verminderd met de vrijval van de balanspost vooruitontvangen bedragen Openbaar Ministerie. Het betreft hier de door het Openbaar Ministerie verstrekte bijdrage in de aanschaf van gemeenschappelijke activa. Door haar bijdrage in de aanschafkosten heeft het Openbaar Ministerie haar deel van de afschrijvingskosten immers al voldaan. Afschrijvingen (x €1.000) Totaal afschrijvingen [1] +/- Correcties overig

2012

2011

22.957

24.123

111

-379

-/- Vrijval vooruitontvangen bedragen OM

-1.035

-893

Afschrijvingskosten

22.033

22.851

[17] Rentelasten

Het betreft hier de rentelasten als gevolg van de door het Ministerie van Financiën verstrekte leningen ten behoeve van de aanschaf van materiële vaste activa. [18] Gerechtskosten

Onder gerechtskosten worden verstaan de kosten die het gerecht maakt gedurende of als gevolg van de behandeling van een aan de rechter voorgelegde zaak. Deze gerealiseerde kosten worden volledig vergoed. Den Haag, 17 april 2013 Waarnemend voorzitter Raad voor de rechtspraak w.g. mr. F.C. Bakker

Raad voor de rechtspraak Kneuterdijk 1 2514 EM Den Haag

Lid Raad voor de rechtspraak w.g. drs. J.G. Pot


Overige gegevens

Pagina 69

Overige gegevens

Resultaatbestemming

In het Besluit financiering rechtspraak 2005 zijn specifieke afspraken op financieel gebied opgenomen. In deze afspraken is voor de bestemming van het exploitatiesaldo geregeld, in artikel 17 lid 5 en 6, dat het exploitatieresultaat van de rechtspraak wordt toegevoegd aan of in mindering gebracht op de exploitatiereserve van de rechtspraak. Tevens zijn er afspraken gemaakt over de samenstelling en maximale omvang van het duurzaam aan de rechtspraak verbonden vermogen. In overeenstemming met het bovenstaande wordt voorgesteld het exploitatieresultaat over 2012 ten gunste van de reserves te brengen. Dit voorstel is in de balans per 31 december 2012 verwerkt, en verklaard in de toelichting op de reserves.

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Aan: de Leden van Raad voor de rechtspraak

Verklaring betreffende de jaarrekening

Wij hebben de in hoofdstuk 5 van dit jaarverslag opgenomen jaarrekening van de Rechtspraak gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2012 en de winst- en verliesrekening over 2012, met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van het bestuur

De Raad voor de rechtspraak is op grond van artikel 104 van de Wet op de rechterlijke organisatie verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening, die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, in overeenstemming met de eisen voor financiële verslaggeving, zoals uiteengezet in de jaarrekening, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag. De Raad voor de rechtspraak is tevens verantwoordelijk voor de financiële rechtmatigheid van de in de jaarrekening verantwoorde baten, lasten en balansmutaties. Dit houdt in dat deze bedragen tot stand moeten zijn gekomen in overeenstemming met de begrotingswetten en met andere van toepassing zijnde wettelijke regelingen. De Raad voor de rechtspraak is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening en de financieel rechtmatige totstandkoming van de baten, lasten en balansmutaties mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant

Onze verantwoordelijkheid is het, grond van artikel 104, vijfde lid van de Wet op de rechterlijke organisatie, geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden en het Controleprotocol ministerie van Justitie - Raad voor de rechtspraak. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat.


Overige gegevens

Pagina 70

Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controleinformatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Onze controle omvat tevens een toetsing op de financieel rechtmatige totstandkoming van baten en lasten en de balansmutaties. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening door de Raad voor de rechtspraak, en voor het getrouwe beeld daarvan, de financieel rechtmatige totstandkoming van baten en lasten en balansmutaties gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risicoinschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de Raad voor de rechtspraak. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door de Raad voor de rechtspraak gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel

Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van de Rechtspraak per 31 december 2012 en van het resultaat over 2012 in overeenstemming met de eisen voor financiële verslaggeving zoals uiteengezet in de jaarrekening. Naar ons oordeel zijn de in de jaarrekening opgenomen baten en lasten alsmede de balansmutaties tot stand gekomen in overeenstemming met de begrotingswetten en met andere van toepassing zijnde wettelijke regelingen.

Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen

Tevens melden wij dat het jaarverslag van de Rechtspraak, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening. Den Haag, 18 april 2013 Ernst & Young Accountants LLP w.g. drs. M.E. Westerhout-van Kimmenade RA MGA

6


Cijfers

Pagina 72

192.650 168.330

Familiezaken

Strafzaken

129.630

Familiezaken*

24.110

Belastingzaken

4.340 3.190

Familiezaken

Belastingzaken

1.621.280

8.280

2008

1.724.360

8.600

37.910

3.500

4.890

9.720

64.620

220.630

25.290

45.800

45.000

116.090

27.560

136.320

102.030

265.910

106.910

172.300

216.760

561.150

1.057.120

2009

1.838.720

8.600

39.570

3.040

5.320

10.400

66.940

218.010

22.480

49.050

46.180

117.710

30.720

138.830

113.750

283.290

101.610

147.220

243.820

660.120

1.152.770

2010

1.835.690

8.620

38.500

3.570

5.460

10.120

66.270

200.920

22.700

45.690

44.830

113.220

28.640

142.210

118.290

289.130

92.090

148.910

266.700

658.460

1.166.150

2011

1.802.370

8.870

38.620

3.980

6.080

10.090

67.630

202.140

26.600

42.100

44.360

113.060

24.290

190.170

109.730

324.180

95.700

138.710

253.490

607.460

1.095.350

Akten en verklaringen zijn buiten beschouwing gelaten. *vanaf 2011 inclusief gezamenlijk gezagsverzoeken welke voordien werden behandeld door de sector kanton; instroom 2012 is gelijkgesteld aan de productie van 45.820 zaken. **CRvB -9% en CBb -2%

Totaal Rechtspraak

CRvB + CBb**

38.680

9.790

Handelszaken

Strafzaken

64.280

Appelcolleges

222.680

48.450


46.390

Vreemdelingenzaken

118.950

Bestuurszaken

Sector bestuur rechtbanken

26.550

107.690

Handelszaken, insolventies en kort gedingen

Presidentrekesten

263.870


93.210

497.300

Handelszaken (incl. arbeidszaken en kort gedingen)

Mulderzaken (excl. adres onbekend)

951.500


2007

Tabel 1: instroom Rechtspraak in 2007-2012 (aantal zaken, afgerond op tientallen) 2012

1.712.590

8.170

38.720

4.010

5.910

9.920

66.730

199.030

27.670

40.390

45.700

113.760

21.280

189.420

99.210

309.910

103.760

86.060

284.230

549.120

1.023.160

-5%

-8%

0%

1%

-3%

-2%

-1%

-2%

4%

-4%

3%

1%

-12%

0%

-10%

-4%

8%

-38%

12%

-10%

-7%

groei 2012

-2%

3%

0%

11%

11%

0%

2%

1%

17%

-8%

-1%

0%

-15%

34%

-7%

12%

4%

-7%

-5%

-8%

-6%

groei 2011

0%

0%

-3%

17%

3%

-3%

-1%

-8%

1%

-7%

-3%

-4%

-7%

2%

4%

2%

-9%

1%

9%

0%

1%

groei 2010

Jaarverslag Rechtspraak 2012 Cijfers Pagina 73

Cijfers

Pagina 74

Instroom 2002-2012, geïndexeerd (2002=100) Instroom 2002-2012, geïndexeerd (2002=100) 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 2002

2003

2004

2005

2006

2007

Kantonsectoren

2008

2009

2010

2011

Strafsectoren

Hoger beroep (incl. kantonappellen)

Totale produktie rechtspraak 2002-2012 (excl. akten)

2009

2010

2011

1.679.000

2007

1.808.000

1.613.600

2006

1.838.052

1.650.420

2005

1.810.991

1.643.453

2004

1.717.820

1.683.067

1.500.000

1.515.210

Totale productie Rechtspraak 2002-2012 (excl. akten)

2.000.000

1.000.000

500.000

0 2002

2003

2012

Bestuur, vreemdelingen, belasting (rechtbanken)

Civiele sectoren

1.409.660


2008

2012

222.200 135.500

Strafsectoren

Bestuur, vreemdelingen, belasting

-1%

-1%

-2%

-

0%

4%

-7%

-6%

-2%

-5%

0%

3%

-10%

Groei werklast

92%

-2%

-7%

1.679

2012

1.712.600

66.700

113.800

199.000

309.900

1.023.200

2012

-2%

-

0%

4%

-7%

-6%

-2%

-4%

0%

3%

-10%

-2%

(gewogen productie, prijs)

96%

2%

-2%

1.808

2011

1.802.400

67.600

113.100

202.100

324.200

1.095.400

2011

Cijfers

Akten en verklaringen zijn buiten beschouwing gelaten.

-7%

-12%

Belastingzaken

Totaal

-5%

Civiele zaken

1%

-3%

Appelcolleges

-3%

-6%

Sector bestuur rechtbanken (incl. belastingen vreemdelingenzaken)

CBb

-3%


CRvB

-6%


-1%

-9%

Strafzaken

-7%

Groei werklast

102%

3%

1%

1.838

2010

1.835.700

66.300

113.200

200.900

289.100

1.166.200

2010

(gewogen productie, minuten)

103%

3%

5%

1.811

2009

1.838.700

66.900

117.700

218.000

283.300

1.152.800

2009

%

104%

2%

6%

1.718

2008

1.724.300

64.400

116.300

220.600

265.900

1.057.100

2008

Groei zaken

98%

-1%

-2%

1.614

2007

1.621.300

63.800

119.500

222.700

263.900

951.500

2007


101%

-3%

0%

1.650

2006

1.663.100

62.100

145.700

225.500

261.400

968.400

2006

Rechtbanken

Tabel 4: productiegroei naar instantie en sector 2012

Akten en verklaringen zijn buiten beschouwing gelaten

107%

Groei werklast (gewogen productie)

Productie t.o.v. de afspraak met de Minister

-2%

1.643

2005

1.625.600

Groei absolute productie

Realisatie (absolute productie)

Tabel 3: productieontwikkeling (x 1.000) in 2005-2012


Totaal

60.700

255.100

Civiele sectoren

Hoger beroep

952.200

Ka ntonsectoren

2005

Tabel 2: instroom naar sector, 2005-2012 (aantal zaken afgerond op honderdtallen) Jaarverslag Rechtspraak 2012 Pagina 75

2008

172.170 110.350 262.470 102.010 133.050

Strafzaken




Familiezaken*

25.180

Belastingzaken

4.560 2.790

Familiezaken

Belastingzaken

Akten en verklaringen zijn buiten beschouwing gelaten. *vanaf 2011 inclusief gezamenlijk gezagsverzoeken; 2012: 45.820 zaken **CRvB -3% en CBb 1%

Totaal Rechtspraak

CRvB + CBb** 1.717.430

8.340

36.370

10.350

Handelszaken

Strafzaken

62.410

Appelcolleges

219.390

45.090

Vreemdelingenzaken


45.460

115.720

Bestuurszaken


27.410

213.020

Presidentrekesten

561.900

Familiezaken

1.057.440



1.811.240

8.570

37.610

3.370

5.390

10.740

65.690

217.460

23.290

45.860

44.410

113.550

30.230

138.130

111.740

280.110

99.620

146.990

237.280

650.550

1.134.430

2009

1.837.960

8.900

37.820

3.660

5.720

10.940

67.030

195.910

23.220

50.740

46.960

120.920

28.380

142.770

118.420

289.560

93.910

144.240

264.770

661.600

1.164.530

2010

Tabel 5: productie Rechtspraak in 2008-2012 (aantal zaken afgerond op tientallen) 2011

1.808.150

8.750

38.790

4.130

6.460

10.850

68.980

197.000

27.330

43.520

47.670

118.510

23.470

191.330

115.750

330.550

102.160

139.550

241.760

609.640

1.093.110

2012

1.679.360

8.550

38.500

3.620

6.200

10.230

67.100

191.750

25.750

40.170

44.890

110.810

20.300

187.380

102.450

310.130

93.930

84.430

275.540

545.690

999.580

-7%

-2%

-1%

-12%

-4%

-6%

-3%

-3%

-6%

-8%

-6%

-6%

-14%

-2%

-11%

-6%

-8%

-39%

14%

-10%

-9%

groei 2012

-2%

-2%

3%

13%

13%

-1%

3%

1%

18%

-14%

2%

-2%

-17%

34%

-2%

14%

9%

-3%

-9%

-8%

-6%

groei 2011

1%

4%

1%

8%

6%

2%

2%

-10%

0%

11%

6%

6%

-6%

3%

6%

3%

-6%

-2%

12%

2%

2%

groei 2010

6%

3%

3%

21%

18%

4%

5%

-1%

-8%

2%

-2%

-2%

10%

4%

10%

7%

-10%

-15%

11%

16%

8%

groei 2009

6%

-2%

-4%

-15%

14%

-3%

-3%

2%

2%

-21%

-7%

-11%

4%

4%

-6%

0%

21%

2%

12%

15%

11%

groei 2008



Cijfers

Pagina 77

Tabel 6: productie ten opzichte van de afspraken met de Minister, 2012

Rechtbanken Kantonzaken excl. akten en Mulder adres onbekend Civiele zaken exclusief akten en verklaringen

begroting afspraken in aantallen

productie in aantallen

productie t.o.v. afspraken

1.760.400

1.612.260

92%

1.104.820

973.520

88%

341.640

336.190

98%

Reguliere bestuurszaken

47.760

44.890

94%

Vreemdelingenzaken

51.870

40.170

77%

Belastingzaken

27.060

25.750

95%

187.250

191.750

102%

Gerechtshoven

60.550

58.550

97%

Civiele zaken

17.610

16.430

93%

Strafzaken

38.040

38.500

101%

4.900

3.620

74%

CRvB

7.800

7.250

93%

CBb

1.320

1.300

98%

1.830.070

1.679.360

92%

Strafzaken excl. overtredingen

Belastingzaken

Totaal Rechtspraak Akten en verklaringen zijn buiten beschouwing gelaten. Civiel is inclusief competentiegrenszaken

27.670

Belastingzaken


Totaal Rechtspraak

1.712.590

8.170

4.010

Belastingzaken

CRvB + CBb

5.910

Familiezaken 38.720

9.920

Handelszaken

Strafzaken

66.730

Appelcolleges

199.030

40.390

Vreemdelingenzaken


45.700

113.760

21.280

189.420

Bestuurszaken


Presidentrekesten

Familiezaken

99.210

309.910



103.760


86.060

284.230

Strafzaken

549.120

Familiezaken

1.023.160



instroom 2012

1.679.360

8.550

38.500

3.620

6.200

10.230

67.100

191.750

25.750

40.170

44.890

110.810

20.300

187.380

102.450

310.130

93.930

84.430

275.540

545.690

999.580

productie 2012

98%

105%

99%

90%

105%

103%

101%

96%

93%

99%

98%

97%

95%

99%

103%

100%

91%

98%

97%

99%

98%

productie t.o.v. instroom 2012

Tabel 7: de productie ten opzichte van de instroom in 2009-2012 (aantal zaken afgerond op tientallen)

100%

99%

100%

104%

106%

108%

102%

97%

103%

103%

107%

105%

97%

101%

105%

102%

107%

101%

95%

100%

100%


100%

103%

98%

103%

105%

108%

101%

98%

102%

111%

105%

107%

99%

100%

100%

100%

102%

97%

99%

100%

100%


99%

100%

95%

111%

101%

103%

98%

100%

104%

93%

96%

96%

98%

99%

98%

99%

98%

100%

97%

99%

99%



15.920

Belastingzaken

437.050

1.620

CBb 430.760

1.690

8.900

21.400

4.090

3.240

11.690

59.040

1.400

34.140

57.160

46.540

15.390

11.340

24.990

6.810

35.470

87.470


0%

5%

-5%

2%

-3%

-5%

-7%

1%

0%

1%

-1%

2%

-2%

-11%

-5%

0%

-1%

-2%


-1%

4%

-4%

3%

-2%

-7%

-5%

5%

-8%

5%

-8%

12%

-3%

-30%

-8%

2%

-3%

-2%

t.o.v. 2009

420.410

1.580

9.100

21.230

3.920

2.810

10.810

39.820

930

45.860

55.010

51.680

14.630

10.150

21.650

7.660

37.290

-1%

-9%

3%

0%

-4%

-7%

-9%

-3%

-5%

5%

0%

3%

-3%

-3%

-8%

2%

-1%

-1%

instroomvolume

eind 2011

86.280

afgezet tegen

werkvoorraad

-2%

-7%

2%

-1%

-4%

-13%

-8%

-12%

-34%

34%

-4%

11%

-5%

-10%

-13%

12%

-3%

-1%

t.o.v. 2010


434.350

1.450

8.840

20.800

4.260

2.540

10.400

45.850

900

53.070

51.220

54.870

16.490

10.100

21.970

5.860

38.330

87.400

eind 2012

werkvoorraad

1%

-11%

-4%

-1%

8%

-5%

-4%

3%

0%

3%

-1%

2%

7%

0%

1%

-5%

1%

1%


3%

-8%

-3%

-2%

9%

-10%

-4%

15%

-3%

16%

-7%

6%

13%

0%

1%

-23%

3%

1%

t.o.v. 2011


Cijfers

Totaal

9.240

20.720

CRvB

Strafzaken

Straf

Belastingzaken

4.180

3.500

Belasting

12.360

Familiezaken

56.210

Handelszaken

Civiel

Gerechtshoven

Strafzaken + mulderzaken

1.530

32.500

Familiezaken

Beslissing president /civiel algemeen

62.030

Handelszaken

Kanton

Strafzaken

41.530

16.190

Vreemdelingenzaken

Straf

27.190

Bestuurszaken

Bestuur

6.680

36.380

Familiezaken

Beslissing president /civiel algemeen

89.270

Handelszaken

Civiel

Rechtbanken



Tabel 8: werkvoorraad ultimo 2009 t/m 2012 (afgerond op tientallen) Jaarverslag Rechtspraak 2012 Pagina 79

54 30

Vreemdelingenzaak

6

46

Belastingzaak

Voorlopige voorziening bestuur regulier

Bodemzaak bestuur regulier

Rechtbanken, sector bestuur

5

17

Uitwerken vonnis strafzaak voor hoger beroep (MK)

Strafzaak bij de kinderrechter (enkelvoudig)

15

7

23

8

16

Strafzaak (meervoudig behandeld=MK)

Rechtbanken, sector straf

Kort geding

Overige familiezaak (bv. adoptie)

Beschikking verzoekschriftprocedure kinderrechter

Scheidingszaak

113

8

Verzoekschriftprocedure handel (vooral insolventie)


6

Handelszaak zonder verweer (verstek)

Handelszaak met verweer

61

5

Kort geding

16 5

Rechtbanken, sector civiel

1

15

41

2009

29

53

6

45

5

17

15

6

24

6

16

114

7

6

61

5

4

18

(definitiewijziging sinds 2011)

Familiezaak

Overige beschikkingen (handel en huur)

Ontbindingsprocedure arbeidsovereenkomst met verweer

1

19

Handelszaak zonder verweer (verstek)

47

Handelszaak verweer zonder enq., desc. of pleidooi

2008

Handelszaak verweer met enquete, descente of pleidooi

Rechtbanken, sector kanton

Tabel 9a: gemiddelde doorlooptijden van procedures in weken, 2008 t/m 2012

32

53

7

47

5

17

17

6

24

5

16

111

8

6

59

5

5

26

1

17

43

2010

22

52

6

44

6

15

18

6

24

7

15

106

9

6

61

5

6

15

8

2

17

49

2011

19

49

6

37

6

15

19

6

26

8

15

-14%

-5%

-3%

-15%

-3%

-5%

3%

-6%

8%

1%

-5%

-7%

43%

10%

-3%

16%

-6%

-8%

11%

-6%

-7%

groei 2012

onbekend

8

9

67

5

7

14

7

2

16

45

2012

-31%

-2%

-10%

-6%

19%

-6%

8%

-2%

-2%

37%

-1%

-5%

7%

9%

3%

2%

15%

-43%

16%

-1%

15%

groei 2011


31 85 33 24

Belastingzaak

Strafzaak (MK en EK)

Uitwerken arrest t.b.v. cassatie

71 71

Totaal CRvB

Totaal CRvB, exclusief duur prejudiciele beslissingen

8

26

Overige afdoening bodemzaak

Voorlopige voorziening

83

63

Bodemzaak met (appellabele) uitspraak

Centrale Raad van Beroep

Totaal CBb

6

54

Overige afdoening bodemzaak

Voorlopige voorziening

76

Bodemzaak met (appellabele) uitspraak

College van Beroep voor het bedrijfsleven

72

Familiezaak

2008

Handelszaak

Gerechtshoven

Tabel 9a (vervolg)

67

68

7

26

77

58

7

29

80

22

38

79

33

72

2009

64

64

10

26

73

60

6

31

87

23

42

82

34

65

2010

67

76

8

22

90

59

8

27

83

22

44

74

36

61

2011

66

66

10

21

76

63

4

35

89

23

43

71

32

55

2012

-2%

-13%

24%

-3%

-16%

8%

-47%

29%

8%

4%

-3%

-3%

-9%

-9%

groei 2012

6%

19%

-20%

-16%

24%

-3%

36%

-12%

-5%

-3%

5%

-10%

5%

-6%

groei 2011



Cijfers

Pagina 82

Tabel 9b: doorlooptijden rechtbanken, uitkomsten op de normering, 2011 en 2012 Civiel- handelszaken rechtbanken

Norm

2011

2012


90% ≤ 2 jaar

87%

84%


70% ≤ 1 jaar

62%

54%


90% ≤ 6 wkn.

85%

78%


90% ≤ 3 jaar

80%

81%

Handelsrekesten (vooral insolventie)

90% ≤ 3 mnd.

83%

83%

Kort gedingen / vovo’s (inclusief familierecht)

95% ≤ 3 mnd.

92%

93%

2011

2012

Civiel- familiezaken rechtbanken

Norm

Scheidingszaken totaal (exclusief vovo’s)

95% ≤ 1 jaar

93%

94%

- waarvan op gemeenschappelijk verzoek

95% ≤ 2 mnd.

93%

91%

Alimentatiezaken, bijstandsverhaal

90% ≤ 1 jaar

93%

93%

Omgang- en gezagzaken

85% ≤ 1 jaar

83%

83%

Jeugdbeschermingszaken kinderrechter

90% ≤ 3 mnd.

92%

91%

- waarvan eerste verzoeken tot OTS

80% ≤ 3 wkn.

81%

80%

2011

2012

Bestuursrechtelijke zaken rechtbanken

Norm


90% ≤ 1 jaar

75%

81%


70% ≤ 9 mnd.

59%

68%

Voorlopige voorzieningen bestuur regulier

90% ≤ 3 mnd.

93%

92%

Vreemdelingenzaken, bodemzaken

90% ≤ 9 mnd.

73%

80%

Belastingzaken lokaal, bodemzaken

90% ≤ 9 mnd.

56%

57%


90% ≤ 18 mnd.

79%

80%


70% ≤ 1 jaar

61%

63%

Kantonzaken

2011

2012


90% ≤ 1 jaar

95%

95%


75% ≤ 6 mnd.

80%

80%

Arbeidsontbindingen op tegenspraak

95% ≤ 3 mnd.

94%

97%

Handelsrekesten, niet-arbeidszaken

95% ≤ 6 mnd.

87%

88%


90% ≤ 6 wkn.

98%

97%

Geregelde arbeidsontbindingen

90% ≤ 15 dgn.

87%

87%

Kort gedingen / vovo’s

95% ≤ 3 mnd.

96%

97%

Overtredingszaken

85% ≤ 1 mnd.

87%

90%

Mulderzaken

80% ≤ 3 mnd.

78%

84%

2011

2012

Strafzaken rechtbanken

Norm

Norm

Strafzaken MK (= meervoudig behandeld)

90% ≤ 6 mnd.

83%

82%

Politierechterzaken (incl. economische)

90% ≤ 5 wkn.

85%

88%

Strafzaken bij de kinderrechter (enkelvoudig)

85% ≤ 5 wkn.

77%

82%

Raadkamerzaken m.b.t. voorlopige hechtenis

100% ≤ 2 wkn.

100%

100%

83%

85%

Raadkamerzaken niet voorlopige hechtenis Uitwerken strafzaken (EK+MK) ivm hoger beroep, jeugd

85% ≤ 4 mnd. 100% ≤ 4 wkn.

Uitwerken strafzaken (EK+MK) ivm hoger beroep, niet jeugd 100% ≤ 16 wkn. - waarvan gedetineerdenzaken

100% ≤ 3 mnd.

nog niet meetbaar nog niet meetbaar nog niet meetbaar


Cijfers

Pagina 83

Tabel 9c: doorlooptijden gerechtshoven, uitkomsten op de normering, 2011 en 2012 Civiel - handelszaken hoven

Norm

2011

2012


80% ≤ 2 jaar

79%

80%


70% ≤ 1 jaar

43%

46%

Isolventierekesten

90% ≤ 2 mnd.

49%

51%

Handelsrekesten, niet insolventie

90% ≤ 6 mnd.

53%

56%

2011

2012

Civiel - familiezaken hoven

Norm

Familierekesten

90% ≤ 1 jaar

89%

91%

- waarvan Jeugdbeschermingszaken

90% ≤ 4 mnd.

84%

89%

2011

2012

Belastingzaken hoven

Norm


90% ≤ 18 mnd.

74%

73%


70% ≤ 1 jaar

46%

44%

2011

2012

Strafzaken hoven

Norm

Meervoudige Kamer-zaken

85% ≤ 9 mnd.

56%

59%

EK-strafzaken, niet kantonappellen

85% ≤ 6 mnd.

30%

22%

EK-strafzaken, kantonappellen

85% ≤ 6 mnd.

70%

49%

Raadkamer m.b.t. Voorlopige Hechtenis

90% ≤ 2 wkn.

50%

50%

Raadkamer niet m.b.t. Voorlopige Hechtenis

80% ≤ 4 mnd.

34%

36%

85% ≤ 6 mnd.

53%

46%

100% ≤ 6 mnd.

68%

64%

Klachten niet vervolgen (12 Sv) Uitwerken (MK) strafzaak i.v.m. cassatie

Tabel 10: kostenspecificatie 2012 (bedragen x €1.000) Gerealiseerde productiegerelateerde kosten

660.414

Gerealiseerde specifieke uitgaven gerechten

734

Gerechtskosten

4.089

Gerealiseerde centrale kosten Bijdrage in de huisvestingskosten gerechten

252.308 117.266

ICT

65.557

Opleidingen

18.753

LDCR

16.962

Bureau Raad

18.187

Overig

15.583

Overige kosten Megazaken

28.572 14.649

Bijzondere kamers

7.206

CBb

6.717

Niet-BFR 2005 taken

14.782

Tuchtrecht

3.981

Commissies van Toezicht

5.216

Niet wettelijke taken

5.585


Cijfers

Pagina 84

Kostenspecificatie 2012 Kostenspecificatie 2012 2% 3%

26%

69%

0% 0%

Gerealiseerde productiegerelateerde kosten

Gerealiseerde gerechtskosten

Gerealiseerde specifieke uitgaven gerechten

Niet BFR-2005-taken

Gerealiseerde centrale kosten

Overige kosten

Tabel 11a: gerealiseerde minutentarieven 2012 minutentarief (euro) Rechtbanken

RA

JO+

Civiel

2,18

3,57

Bestuur (excl. VK)

1,72

2,85

Straf

2,43

3,65

Kanton

1,75

4,07

Bestuur VK

2,97

3,90

Belasting

1,77

2,62

Civiel

2,15

2,94

Straf

2,37

2,98

Belasting

2,47

2,43

3,11

2,00

Gerechtshoven

Bijzondere colleges Centrale Raad van Beroep


Cijfers

Pagina 85

Tabel 11b: gerealiseerde productgroepprijs versus afgesproken prijs 2012 (euro) Gerealiseerd

Afgesproken

Verschil

779,31

908,17

128,86

2.036,85

2.046,28

9,44

980,50

887,88

-92,62

Rechtbanken Civiel Bestuur (excl. VK) Straf Kanton

152,88

141,90

-10,98

1.106,18

868,32

-237,86

926,69

1.123,09

196,41

Civiel

4.003,10

3.670,95

-332,15

Straf

1.656,80

1.336,54

-320,26

Belasting

4.358,21

3.104,78

-1.253,44

3.569,79

3.372,62

-197,17

Bestuur VK Belasting Gerechtshoven

Bijzondere colleges Centrale Raad van Beroep

50

9.864

75%

7.446

nvt 472

nvt 453

428

nvt

fte

8.949

75%

6.674

25%

2.275

8.949

17%

1.536

41

1.495

83%

7.413

5.138

2.275

fte

Het betreft hier het totale personeelsbestand van SSR, Spir-it (voorheen ICTRO) en (t/m 2010) dienst Prisma.“De SSR wordt door de Rechtspraak en het OM gezamenlijk gefinancierd.

nvt 494

Gerechtsambtenaren

31-12-2010 aantal

31-12-2009

9.995

75%

7.493

25%

2.502

9.995

17%

1.696

46

1.650

83%

8.299

5.797

2.502

aantal

Rechterlijke ambtenaren

Landelijke diensten en projecten (SSR, Spir-it & Prisma) fte

8.884

75%

6.682

25%

2.203

8.884

18%

1.601

46

1.555

82%

7.284

5.081

2.203

Tabel 13: bezetting landelijke diensten en projecten OM/Rechtspraak, 2009-2012

* = 85% van de totaal geregistreerde staftaken bij gerechten ** = 70% van de totaal geregistreerde staftaken bij het Gemeenschappelijk Beheer

Totaal personeel direct & indirect

% van totaal

Gerechtsambtenaren direct en indirect

25%

2.418


% van totaal

9.864

18%

1.743

Totaal personeel direct & indirect

% van totaal

Totaal medewerkers indirect

Gemeenschappelijk Beheer (GA indirect) **

1.693

Staftaken Gerechten (GA indirect) *

8.121

Totaal medewerkers direct 82%

5.703

Gerechtsambtenaren (direct)

% van totaal

2.418


31-12-2010 aantal

fte

31-12-2009 aantal

448

4

aantal

31-12-2011

9.717

75%

7.269

25%

2.448

9.717

17%

1.685

0

1.685

83%

8.032

5.584

2.448

aantal

31-12-2011

Tabel 12: aantal medewerkers en formatie rechtspraak (excl. de landelijke diensten die voor OM en ZM werken), 2009-2012

425

4

fte

8.696

74%

6.466

26%

2.230

8.696

18%

1.531

0

1.531

82%

7.165

4.935

2.230

fte

31-12-2012

588

4

aantal

31-12-2012

9.443

75%

7.040

25%

2.403

9.443

16%

1.540

0

1.540

84%

7.903

5.500

2.403

aantal

556

4

fte

8.446

74%

6.252

26%

2.194

8.446

17%

1.405

0

1.405

83%

7.041

4.847

2.194

fte


Cijfers

Pagina 87

Aantal medewerkers en formatie Rechtspraak 2005-2012 Aantal medewerkers en formatie Rechtspraak 2005-2012 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000

Gemiddelde bezetting (in fte) per sector r (rechtelijke ambtenaar), 2012

3.000 2.000

fte dec 2012

aantal dec 2012

fte dec 2011

aantal dec 2011

fte dec 2010

aantal dec 2010

6%

fte dec 2009

aantal dec 2009

fte dec 2008

16%

aantal dec 2008

aantal dec 2007

fte dec 2006

aantal dec 2006

fte dec 2005

0

fte dec 2007

6% Gemiddelde bezetting (in fte) per sector rector rechters (rechtelijke ambtenaar), 2012 16%

1.000

aantal dec 2005


34%

34%

12% Rechtelijke ambtenaren Gerechtsambtenaren direct en indirect Gemiddelde bezetting (in fte) per sector rector rechters 12% (rechtelijke ambtenaar), 2012

Gemiddelde bezetting (in FTE) per rechtsgebied rechters (rechterlijke ambtenaar) 2012

32%

6%

Gemiddelde bezetting (in fte) per rechtsg Strafrecht Be (gerechtsambtenaar), 2012 Civielrecht Bij

16%

32% 3% Kanton Gemiddelde 34% bezetting (in fte) per rechtsgebied niet-rechters Strafrecht Bestuursrecht (gerechtsambtenaar), 2012 20% Civielrecht Bijzondere colleges Kanton 12%

3% 24%

20%

21%

32%

Gemiddelde bezetting (in fte) per rechtsgebied niet-rechters Strafrecht Bestuursrecht (gerechtsambtenaar), 2012 Civielrecht colleges Gemiddelde bezetting (in FTE) per rechtsgebied Bijzondere niet-rechters (gerechtsambtenaar) 2012 21% Kanton 3% Straf 24%

20%

24%

32%

Civiel Kanton

Straf

Bestuur

Civiel

Bijzondere colleges

Kanton

21%

32%

Straf

Bestuur

Civiel

Bijzondere colleges

32%

Be

Bij

4.198 74%

26%

51%

49% 1.505

1.237

1.181

100%

5.703

100%

2.418

totaal

3

1.180

77

1.238

94

604

127

333

Overige rechterljike ambtenaren betreft rechterlijke ambtenaren in de volgende functies: gerechtsauditeur tevens plaatsvervanger; gerechtsauditeur; voorzitter/lid van de Raad voor de rechtspraak.

Totaal rechters

43

328

overige rechterlijke ambtenaren

160

rechter

480

raadsheer

147

rechtbank

410

15 627

0

3

7

22

hof / bijzonder college

sectorvoorzitters (lid van bestuur) en (coördinerend) vice-presidenten

rechtbank

hof / bijzonder college

presidenten (voorzitter van bestuur)

aantal 31-12-2009 mannen vrouwen

2.418

137

932

287

813

224

1.037

18

7

25

totaal

Tabel 15. man-vrouw verdeling in functies als rechterlijk ambtenaar, 2009-2012

Overig personeel (direct)

Rechters


Tabel 14: man-vrouw verdeling primair proces, 2009-2012

74%

4.289

52%

1.309

1.189

47

373

169

422

155

577

17

6

23

1.303

96

677

137

310

80

390

2

1

3


26%

1.508

48%

1.193


2.492

143

1.050

306

732

235

967

19

7

26

totaal

100%

5.797

100%

2.502

totaal

75%

4.163

53%

1.308

1.140

35

397

230

371

84

455

17

6

23

1.301

79

713

188

286

32

318

2

1

3


25%

1.421

47%

1.140


2.441

114

1.110

418

657

116

773

19

7

26

totaal

100%

5.584

100%

2.448

totaal

75%

4.120

54%

1.305

1.090

35

490

235

248

65

313

11

6

17

1.284

69

819

188

181

25

206

2

0

2


25%

1.380

46%

1.098


2.374

104

1.309

423

429

90

519

13

6

19

totaal

100%

5.500

100%

2.403

totaal



Cijfers

Pagina 89

Man-vrouwverdeling primair proces, 31-12-2012

Man-vrouwverdeling primair proces, 31-12-2012 10%

80%

60%

40%

20% 46%

54%

25%

75%

0 Rechters

Overig personeel

% mannen % vrouwen

Man-vrouwverdeling rechters naar functie, 31-12-2012

Man-vrouwverdeling rechters naar functie, 31-12-2012 10% 11%

40%

44%

63%

66%

89%

60%

56%

37%

34%

presidenten

sectorvoorzitters en vice presidenten

raadsheren

rechters

overige rechtelijke ambtenaren

80%

60%

40%

20%

0

% mannen % vrouwen


Cijfers

Pagina 90

Leeftijd rechters, 31-12-2012 Leeftijd rechters, 31-12-2012 600

500

400

300 245 200

274

104

262

100

0

210

20

150 40

12

tot 35

54

104

173

243

204

235

72

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-70

% mannen % vrouwen

Leeftijd niet-rechters (gerechtsambtenaren), 31-12-2012 Leeftijd niet-rechters (gerechtsambtenaren), 31-12-2012 2.000 1.800 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400

1516

629

577

354

800

777

365

247

280

325

381

339

214

11

tot 35

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-70

191

200 0

% mannen % vrouwen

8

2,4% 3,6% 3,8%

Gemeenschappelijk Beheer (100%)

Landelijke diensten OM en Rechtspraak (100%)

Totaal

249 41

-afgewezen*

-aanbevolen

* inclusief 14 kandidaten die zichzelf teruggetrokken

289

3,6%

4,1%

1,4%

3,5%

Totaal

4,5%

4,2%

2,8%

4,5%

Aantal kandidaten

5,0%

6,0%

3,7%

5,0%

5,1%

7,4%

3,7%

5,0%

4,5%

5,0%

2,1%

4,5%

verzuimpercentage 2010 mannen vrouwen totaal

Rio-selectie 2012

Tabel 17. selectiecommissie rechterlijke macht, 2012

* = Alle directe en indirecte ambtenaren m.u.v. parketpolitie

3,8%

Rechterlijke ambtenaren + GA (direct & indirect) *


Tabel 16. Arbeidsverzuim 2009-2012 (excl. zwangerschapsverlof)

3,8%

4,4%

-

3,8%

5,3%

7,8%

-

5,3%

4,7%

5,4%

-

4,7%


4,0%

3,5%

-

4,0%

5,3%

5,5%

-

5,3%

4,8%

4,1%

-

4,8%



55%

- geheel of gedeeltelijk geslaagd

2.716

140

41,9%

CBb/CRvB

139

156

156 2.429

113

34

1.831

2.273

50%

58%

3.212

3.850

4.183

2009

50%

57%

3.605

3.937

4.311

2010

48%

56%

2.948

2.740

3.067

2011

138 2.508

173

71

1.824

168

134

2.370

54%

53%

57%

68%

54%

47%

48%

54%

In 2012 afgeronde Geheel of mediations 1) gedeeltelijk geslaagd

59%

3.203

3.317

3.708

2008

92%

96%

85%

89%

89%

44%

49%

54%

63%

43%

41%

41%

44%

Volledige overeenstemming

44%

54%

2.508

2.429

2.716

2012 t.o.v 2011

Cijfers

Bestuurders en managers zijn in deze vergelijking niet meegenomen.

41,8%

42%

Hoven en CBb/CRvB

44,2%

Percentage personen 2012

Hoven

43,5%

Percentage personen 2011

Rechtbanken

57%

2.495

3.062

3.354

2007

In 2012 gestarte mediations

61%

1.297

1.943

2.133

2006

Tabel 19. Verhouding van seniorfuncties (senior rechter, senior rechter A, senior raadsheer) t.o.v. rechter en raadsheer

1) In 2012 afgeronde mediations kunnen vóór 2012 zijn gestart

Totaal

Gerechtshoven + CBb + CRvB

Bestuurszaken algemeen, incl vk 185

Familiezaken 45

157 2.016

Handelszaken

Bestuurszaken belasting

173

Kantonzaken

Rechtbanken

Type zaak

Tabel 18b: mediation naar sector, 2012

2.531

357

Aantal afgeronde mediations

In 2012 verwezen naar mediation

720

- volledige overeenstemming

830

Aantal gestarte mediations

2005

Aantal verwijzingen naar mediation

Tabel 18a: mediations 2005-2012

Jaarverslag Rechtspraak 2012 Pagina 92


Cijfers

Pagina 93

Tabel 20a: Klantwaardering professionals13 (Zeer) tevreden

Neutraal

(Zeer) ontevreden

Weet niet/n.v.t.

Algemene tevredenheid

73%

17%

10%

-

Administratieve contacten

63%

34%

3%

1%

- Telefonische bereikbaarheid

75%

19%

6%

8%

- Informatie vooraf

74%

19%

7%

2%

- Nakomen afspraken

71%

22%

7%

10%

- Flexibiliteit maken afspraken

54%

33%

12%

15%

Ontvangst

40%

47%

13%

3%

- Op tijd aanvangen zitting

63%

20%

16%

4%

- Faciliteiten tijdens wachten

47%

35%

18%

5%

- Privacy wachtruimte

31%

38%

31%

6%

Rechterlijk functioneren

78%

19%

4%

2%

- Ruimte voor uw verhaal

82%

12%

6%

3%

- Rechter luistert naar standpunten

81%

12%

7%

3%

- Rechter leeft zich in situatie in

73%

19%

8%

4%

- Deskundigheid rechter

79%

14%

7%

3%

- Onpartijdigheid rechter

78%

15%

7%

3%

- Hoe de rechter u behandelt

84%

12%

5%

3%

Uitspraak

65%

24%

10%

7%

- Motivering beslissing

67%

19%

15%

8%

- Begrijpelijkheid beslissing

71%

18%

11%

8%

- Rechtseenheid beslissingen

56%

32%

11%

20%

Doorlooptijd

46%

27%

27%

3%

Rechtspraak.nl

65%

30%

5%

14%

Digitale bereikbaarheid

40%

38%

21%

27%

13 De antwoordcategorie weet niet / n.v.t. is gepercenteerd over de totale respons van de desbetreffende vraag. De antwoordcategorieën (zeer) tevreden, neutraal en (zeer) ontevreden zijn gepercenteerd over de totale respons minus de antwoordcategorie weet niet / n.v.t.


Cijfers

Pagina 94

Tabel 20b: Klantwaardering justitiabelen14 (Zeer) tevreden

Neutraal

(Zeer) ontevreden

Weet niet/n.v.t.

Algemene tevredenheid

81%

13%

6%

-

Bereikbaarheid

67%

30%

3%

39%

- Telefonische bereikbaarheid

72%

25%

3%

51%

- Rechtspraak.nl

64%

32%

5%

60%

- Digitale bereikbaarheid

56%

38%

7%

67%

Ontvangst

56%

40%

4%

-

- Op tijd aanvangen zitting

78%

9%

13%

-

- Faciliteiten tijdens wachten

74%

16%

10%

1%

- Privacy wachtruimte

55%

21%

24%

1%

- Informatie vooraf

71%

16%

12%

7%

Rechterlijk functioneren

87%

12%

2%

-

- Ruimte voor verhaal

87%

7%

6%

1%

- Voorbereiding rechter

82%

12%

6%

4%

- Rechter luistert naar standpunten

91%

5%

4%

1%

- Rechter leeft zich in situatie in

76%

17%

7%

3%

- Deskundigheid rechter

82%

15%

3%

5%

- Onpartijdigheid

79%

15%

5%

2%

- Begrijpelijkheid

91%

6%

3%

-

- Omgang rechter met advocaten / gemachtigden

86%

12%

2%

21%

- Informatie over zaak

81%

10%

9%

11%

Uitspraak

77%

19%

5%

1%

- Motivering beslissing

79%

12%

9%

1%

- Begrijpelijkheid beslissing

84%

9%

7%

1%

Doorlooptijd

55%

17%

29%

1%

Uitleg vervolg procedure

90%

6%

3%

3%

14 De antwoordcategorie weet niet/ n.v.t. is gepercenteerd over de totale respons over de desbetreffende vraag. De antwoordcategorieën (zeer) tevreden, neutraal en (zeer) ontevreden zijn gepercenteerd over de totale respons minus de antwoordcategorie weet niet / n.v.t.

Bijlage

1


Pagina 96

Publicaties 2012

Rechtstreeks

In de nieuwe opzet kent Rechtstreeks een hoofdartikel, een beschouwing op het hoofdartikel, een bijdrage in de jaarlijkse serie (in 2012 over de fusie tussen de hoven Leeuwarden en Arnhem) en elk nummer begint met een column. De hoofdartikelen dit jaar waren: - 2012-1: De Proeftuin, mr. drs. R. Robroek - 2012-2: Judicial Psychology, prof. dr. J.J. Rachlinski - 2012-3: De rol van rechterlijke emoties bij het oordelen, mr. dr. M.G. IJzermans - 2012-4: Het selecteren van rechters: Oude en nieuwe methoden, prof. dr. M.Ph. Born Tevens is de Rechtspraaklezing uitgegeven als bijzondere uitgaven Rechtstreeks: - Rechtspraaklezing 2012. Reputatie op afstand, prof. dr. P.H.A. Frissen

Research Memoranda

Statistische publicaties

Overige onderzoeksrapporten en artikelen/bijdragen

In 2012 zijn zes Research Memoranda uitgebracht. Het betreft de volgende publicaties: - Sociaalpsychologische determinanten van strafrechtelijke besluitvorming: dr. F.S. ten Velden en prof. dr. C.K.W. de Dreu - Specialisatie gewenst? De behoefte aan gespecialiseerde rechtspraak binnen het Nederlandse bedrijfsleven: dr. ir. T. Havinga, prof. mr. C. Klaassen en N. Neelis - Straffen en minminimumstraffen bij recidive in zware zaken: Frank van Tulder & Jacqueline van der Schaaf - Reputaties gewogen. Beelden over de rechtspraak bij beslissers en publieke opinieleiders: Paul Frissen, Paul ’t Hart & Stijn Sieckelinck - De wrakingsprocedure. Een rechtsvergelijkend onderzoek naar de mogelijkheden tot herziening van de Nederlandse wrakingsprocedure: Ivo Giesen, François Kristen, e.a. - Wraking bottom-up. Een empirisch onderzoek: Wibo van Rossum, Jet Tigchelaar en Pieter Ippel In 2012 verscheen de tiende editie van de uitgave Criminaliteit en rechtshandhaving, die informatie bevat t/m 2011. Het is een gezamenlijke publicatie van het Centraal Bureau voor de Statistiek, het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum en (sinds 2011) de Raad voor de rechtspraak. * Judicial error by groups and individuals. Maart 2012. dr. F. van Dijk, dr. J. Sonnemans, mr. prof. E. Bauw * Straftoemeting bij geweld tegen kwalificerende slachtoffers: een replicastudie. September 2012. International Victimology Institute Tilburg (Intervict): I.A.J. Lodewijks MSc, M. Laxminarayan MA, dr. mr. S. van der Aa & dr. A. Pemberton * Frank van Tulder en Rutger Kroon, ‘Uiternate effectief? Beelden en feiten over misdaad en straf’, Nederlands Juristenblad, 2012, afl.32 (p.2233-2238). * Jacqueline van der Schaaf en Frank van Tulder, ’Straffen en minimumstraffen bij recidive in zware zaken’, Trema-straftoemetingsbulletin 2012/2 (p.46-52). * Frank van Tulder, bijdragen aan Trema-straftoemetingsbulletin 2012/1: ‘De burger als rechter. Een onderzoek naar geprefereerde sancties voor misdrijven in Nederland’ (boekbespreking), ‘Recidiverisico en straftoemeting’ (boekbespreking), ‘Verschillen in straftoemeting in soortgelijke zaken. Een kwantitatief onderzoek naar de rol van specifieke kenmerken van de dader’ (boekbespreking).

Bijlage

2


Pagina 98

Wetgevings- en beleidsadviezen Hieronder staat een overzicht van alle wetgevings- en beleidsadviezen die de Raad voor de rechtspraak in 2012 op grond van zijn adviesrecht ex artikel 95 van de Wet op de Rechterlijke Organisatie heeft afgegeven. De adviezen zijn op datum van afgifte gerangschikt. De integrale teksten van alle in 2012 uitgebrachte adviezen zijn raadpleegbaar op de website www.rechtspraak.nl • 2012/47 Advies Tweede Nota van Wijziging van Wet forensische zorg (3 december 2012) • 2012/46 Advies tot wijziging ontslagrecht en WW (20 november 2012) • 2012/45 Nader advies conceptwetsvoorstel verruiming mogelijkheden bestrijding financieel-economische criminaliteit (14 november 2012) • 2012/44 Advies Wetsvoorstel tot wijziging van het Wetboek van Strafvordering en het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering in verband met de versterking van het presterend vermogen van de politie (13 november 2012) • 2012/43 Advies Wetsvoorstel tot wijziging van het Wetboek van Strafvordering in verband met het terugdringen van geweld onder invloed van middelen (13 november 2012) • 2012/42 Advies wetsvoorstel Wet digitale handhaving veelvoorkomende overtredingen (13 november 2012) • 2012/41 Advies conceptwetsvoorstel Wet houdende regels voor een gemeentelijke verantwoordelijkheid voor ondersteuning, hulp en zorg aan jeugdigen en ouders bij psychische, psychosociale of gedragsproblemen van de jeugdige en opvoedingsproblemen (Jeugdwet) (8 november 2012) • 2012/40 Advies ontwerp Besluit landelijk en functioneel parket (7 november 2012) • 2012/39 Advies concept-besluit aanpassing Besluit bewaren en vernietigen niet gevoegde stukken met het oog op de vernietiging van geheimhoudersgesprekken (25 oktober 2012) • 2012/38 Advies Ontwerp-besluit houdende wijziging Besluit rechtspositie rechterlijke ambtenaren in verband met nevenbetrekkingen (22 oktober 2012) • 2012/37 Advies aanpassingsbesluit herziening gerechtelijke kaart (16 oktober 2012) • 2012/36 Advies concept-inrichtingsplan en concept-realisatieplan nationale politie (16 oktober 2012)


Bijlage 1 Wetgevings- en beleidsadviezen

Pagina 99

• 2012/35 Advies curatele en bewindregister (5 oktober 2012) • 2012/34 Advies concept wetsvoorstel tot wijziging van de Instellingswet Autoriteit Consument en Markt en enige andere wetten (5 oktober 2012) • 2012/33 Advies Besluit wijziging Reglement voor de bijzondere kamers bij het gerechtshof Arnhem en het Reglement voor de ondernemingskamer in verband met de wijziging van de vergoedingen van niet tot de rechterlijke macht behorende leden van die kamers (20 september 2012) • 2012/32 Advies stroomlijning toelatingsprocedures (26 september 2012) • 2012/31 Advies invoering flexibel cameratoezicht (26 september 2012) • 2012/30 Aanvullend advies conceptwetsvoorstel tot Wijziging van het Wetboek van Strafrecht, het Wetboek van Strafvordering e.a. i.v.m. de invoering van adolescentenstrafrecht (20 september 2012) • 2012/29 Advies concept nota van wijziging herstel omissie Gratiewet en WETSS 2008 (20 september 2012) • 2012/28 Advies Veegwet Wet op het notarisambt 2012 (14 september 2012) • 2012/27 Advies Ontwerp uitvoeringsbesluit wetsvoorstel onvrijwillige behandeling (11 september 2012) • 2012/26 Advies concept-wetsvoorstel verruiming mogelijkheden bestrijding financieel-economische criminaliteit (9 augustus 2012) • 2012/25 Advies ontwerp-amvb tot wijziging van het Besluit proceskosten bestuursrecht (3 augustus 2012) • 2012/24 Advies concept Besluit drugs en geneesmiddelen in het verkeer (3 augustus 2012) • 2012/23 Advies Conceptwetsvoorstel tot implementatie van de richtlijn 2011/93/EU ter bestrijding van seksueel misbruik en seksuele uitbuiting van kinderen en kinderpornografie, en ter vervanging van Kaderbesluit 2004/68/JBZ (PbEU L 335) (30 juli 2012) • 2012/22 Ontwerp-besluit aanpassing rechtspositionele bepalingen herziening gerechtelijke kaart (11 juli 2012) • 2012/21a Hoofdlijnennotitie aanpassing ontslagrecht en WW (27 juni 2012) • 2012/21 Advies wetsvoorstel tot herziening van de arbitrageregels (21 juni 2012) • 2012/20 Advies wetsvoorstel langdurig toezicht gedragsbeïnvloeding en vrijheids beperking (18 juni 2012) • 2012/19 Advies wetsvoorstel toevoegen gegevens aan procesdossier minderjarige (7 juni 2012)


Bijlage 1 Wetgevings- en beleidsadviezen

Pagina 100

• 2012/18 Advies wetsvoorstel gebruik camerabeelden en meldplicht datalekken (7 juni 2012) • 2012/17 Advies Nota van wijziging Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (31 mei 2012) • 2012/16 Advies Wijzigingsbesluit Actie koperslag (31 mei 2012) • 2012/15 Advies conceptwetsvoorstel tot Implementatie van kaderbesluit 2009/829/JBZ van de Raad van de Europese Unie van 23 oktober 2009 inzake de toepassing tussen lidstaten van de Europese Unie van het beginsel van wederzijdse erkenning op beslissingen inzake toezichtmaatregelen als alternatief voor voorlopige hechtenis (PbEU L 294) (9 mei 2012) • 2012/14 Advies wetsvoorstel herziening regels betreffende extraterritoriale rechtsmacht in strafzaken en conceptbesluit internationale verplichtingen extraterritoriale rechtsmacht (9 mei 2012) • 2012/13 Advies conceptbesluit tot wijziging van het Besluit DNA-onderzoek in strafzaken en het Besluit identiteitsvaststelling verdachten en veroordeelden i.v.m. de invoering van de Wet herziening ten nadele en de Wet tot wijziging (...) (20 april 2012) • 2012/12 Advies conceptwetsvoorstel uitvoering verordening (EU) nr. 1227/2011 (19 april 2012) • 2012/11 Advies conceptwetsvoorstel tot Wijziging van het Wetboek van Strafrecht, het Wetboek van Strafvordering en enige andere wetten in verband met de invoering van adolescentenstrafrecht (23 maart 2012) • 2012/10 Aanvullend advies voorwerp tegengaan huwelijksdwang (13 maart 2012) • 2012/09 Advies wijziging van de Wet rechtspositie rechterlijke ambtenaren in verband met de modernisering van het loopbaanbeleid en de introductie van de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (2 maart 2012) • 2012/08 Advies concept besluit kwaliteitseisen curatoren, bewindvoerders en mentoren (29 februari 2012) • 2012/07 Advies conceptwetsvoorstel implementatie richtlijn vertolking en vertaling in strafprocedures (29 februari 2012) • 2012/06 Advies Rijkswet militaire strafwetgeving i.v.m. gewijzigde regelgeving en herstel van technische onvolkomenheden (29 februari 2012) • 2012/05 Advies consultatiepaper rechtsbijstand (24 februari 2012) • 2012/04 Advies zittingsplaatsen gerechten (2 februari 2012) • 2012/03 Advies strafbaarstelling financiering terrorisme (26 januari 2012) • 2012/02 Initiatiefnota wettelijke verankering mediation (25 januari 2012) • 2012/01 Advies over wetsvoorstel tegengaan huwelijksdwang (4 januari 2012)

Inhoudsopgave. Leeswijzer 3. Voorwoord Samenvatting Agenda van de Rechtspraak

Recommend Documents