Niels de Jong - GDD1A - Project Rituelen - Research - 2014
Inhoudsopgave 2 - Inhoudsopgave 2 - Inleiding 3 - Methode 3 - Analyse 4 - Conclusie 4 - Bronvermelding 5 - Bijlages
Inleiding: De eerste vraag die beantwoord moet worden is natuurlijk: waarom heb ik dit onderzoek gedaan? Mijn doel is om een ritueel te ontwerpen waardoor mensen in een creative state of mind komen. Om dat doel na te kunnen streven, moest er eerst worden vastgesteld wat een ritueel is, en wat een creative state of mind is. Daarna heb ik een observatie gedaan bij iemand die regelmatig creatief werk doet, om er achter te komen wat diegene doet om in een creative state of mind te komen. Dus, wat is een ritueel en wat is een creative state of mind? Op die vragen is niet één perfect antwoord te geven. Om toch wat houvast te hebben voor de rest van het onderzoek, ben ik uiteindelijk uitgegaan van de volgende omschrijvingen: "Een ritueel is en bepaalde handeling of set handelingen die je telkens uitvoert bij een bepaalde gebeurtenis (dus er voor of er na), en waarmee je een bepaald effect denkt te bereiken wat verder gaat dan het directe effect van de handeling zelf (dus een direct effect van een kaarsje branden is dat er licht is en warmte en je kaars opbrandt, indirect kan zijn dat je denkt aan een overledene, of een boodschap naar een god brengt)" "Een creative state of mind is een hersenstand waarin je niet bezig bent met het uitvoeren van een taak." Met deze twee definities in mijn achterhoofd ben ik gaan kijken naar mogelijke kandidaten voor de observatie. Uiteindelijk heb ik gekozen voor: (uitknipsel van het interview, zie bijlages) J. L. , vrouw van 40/50 jaar oud, getrouwd, moeder van drie kinderen, één op de middelbare, één op de basisschool en één studeert. Ik wist dat ze in opdracht allerlei creatief werk deed, maar niet wat precies. In ieder geval was ze de enige die ik kende die zo'n uitgebreide ervaring had met (semi-)professioneel creatief werk, en dus maakte ik de aanname dat ze ook wel iets zou kunnen vertellen over hoe ze daar mee omgaat en wat ze doet om in een creative state of mind te komen. Ik heb nog een aantal andere opties overwogen (op internet een geschikt iemand zoeken, mijn moeder of zus die beiden creatief bezig zijn, of studenten van andere richtingen) maar ik vond dit uiteindelijk de beste optie omdat dit me waarschijnlijk het meeste inzicht zou geven en het ook op korte termijn uit te voeren was.
Niels de Jong - 2014 (2 / 7)
Methode: Ik wist van tevoren al dat ik waarschijnlijk geen observatie bij haar kon doen, maar ik dacht dat een interview me ook zinnige informatie zou geven en dat ik altijd nog iemand anders kon observeren mocht het er niet van komen. "Omdat het onduidelijk was of ze op dat moment kon werken, hebben we eerst een interview gedaan. Hierin ben ik begonnen met wat relatief eenvoudige vragen, om daarna in te gaan op hoe ze nu precies in een "creative state of mind" komt, en wat haar werkproces is." Ik heb voor deze aanpak gekozen omdat ik vrij specifieke informatie wilde krijgen: of deze persoon een soort ritueel had om in een creative state of mind te komen, of, als ze dat niet had, hoe ze dan omging met de creatieve opdrachten die ze had. Ik had eigenlijk niet verwacht dat ze een bepaald ritueel zou hebben. Wel was ik erg benieuwd hoe haar creatief proces was, omdat dat wel aanwijzingen kon geven over wanneer mensen nu echt creatief werden. Uiteindelijk heb ik vooral geconcentreerd op hoe haar creatief proces was bij het maken van een beeld, omdat ze hier zelf graag over wilde vertellen, maar ook omdat het waarschijnlijk het soort werk waar de meeste creativiteit bij kwam kijken. "Uiteindelijk kon ik toch nog een observatie doen. Ze heeft ongeveer een halfuur aan een beeld waar ze al aan begonnen was, gewerkt. Ik heb geobserveerd zonder mee te doen, en ik heb ook (nauwelijks) gesproken, er was geen gesprek gaande, het was gewoon alsof ze alleen was en haar werk deed. Ik heb telkens als ze iets deed, genoteerd wat dat was. Naderhand heb ik nog wat vragen gesteld van dingen die me opvielen." Deze manier van observeren heb ik niet echt bewust uitgekozen. Ik had me eigenlijk niet voorbereid op een observatie. Omdat ik niet het idee had dat ik de vaardigheid had om te participeren, heb ik dat ook niet gedaan. Toen ze eenmaal aan het werk was, leek vragen stellen een inbreuk op haar werkflow, dus heb ik dat gelaten. Ik wist van tevoren eigenlijk niet wat ik kon verwachten van de observatie, misschien dat ik daarom ook er niet heel actief mee ben geweest, omdat ik niet zo goed wist welke kant ik het dan op zou willen sturen.
Analyse: Tot mijn spijt heeft de observatie zelf niet echt tot grote inzichten geleid. Hoogstens dat kijken zeer belangrijk is tijdens het uitvoeren van het werk. Dit zou je kunnen doortrekken naar het bedenken van het werk dat je wilt gaan doen, dus dat tijdens het op inspiratie komen en creatief worden kijken ook heel belangrijk is. Dit wordt deels ondersteund door de uitspraken van degene die ik geobserveerd heb, die vertelde dat ze voordat ze begint met werken heel erg goed kijkt naar de vormen van allerlei dingen om te bepalen welke vorm ze haar beeld wilt meegeven. Ook zou haar opmerking dat ze het niet prettig vindt als mensen met haar meekijken als ze creatief bezig is, kunnen duiden dat er voor een creatief proces rust, of in ieder geval geen meekijkende ogen benodigd zijn. Maar, omdat het maar één geval is, valt dat natuurlijk niet te zeggen. Uit het interview kwamen daarentegen wel erg interessante dingen naar voren. De belangrijkste is dat mijn gekozen persoon vóórdat ze kan beginnen aan haar creatieve werk, alles in het huishouden Niels de Jong - 2014 (3 / 7)
geregeld moet zijn. Er moeten dus niet nog dingen zijn die moeten gebeuren, want dan kan ze niet beginnen. Dit was het dichtste dat in de buurt kwam van een ritueel, volgens mij, en ik was erg verbaasd dat het tevoorschijn kwam. Een ander noemenswaardig resultaat was dat haar creatieve proces zich eigenlijk afspeelt vóórdat ze begint met het uitvoeren van het idee dat ze heeft ontwikkelt. Ze bedenkt in haar hoofd een volmaakt idee en begint dan pas met het uitvoeren ervan. Dat riep bij mij de vraag op of het dan nooit mis ging in de uitvoering, maar dat was niet het geval volgens haar. Omdat ze niet in één keer een beeld kan maken, is ze in haar hoofd wel nog steeds bezig met het "vormen" van het beeld. Tussen de werkperiodes door zijn er dus momenten waarop ze bezig is met het beeld, maar dan vooral hoe het zou moeten worden. Een conclusie daaruit zou kunnen zijn dat er rust nodig is om ideeën te bedenken en te verfijnen.
Conclusie: Al met al heeft dit onderzoek een aantal interessante punten aan het licht gebracht. Omdat ik maar één persoon onderzocht heb, is het echter onmogelijk te zeggen of deze resultaten (voor een deel) in het algemeen gelden of alleen voor deze persoon. De belangrijkste vondst is dat voordat er aan een project gewerkt kan worden, dus voordat er een creative state of mind gecreëerd eerst rust moet zijn in het hoofd en daarmee in de omgeving van die persoon. Dat is wel interessant. Ik dacht op voorhand al wel dat een soort verschil tussen rust en inspanning nodig was om creatief te zijn, maar niet dat dat zo sterk in iemands voorbereidingen zat. In het project zou dit bijvoorbeeld kunnen worden toegepast door in een ritueel een extreem rustig moment in te bouwen, wat de creativiteit van degene die het ritueel uitvoert, bevordert.
Bronvermelding: 1. foto op het titelblad: Mindblown door kozumel, op Flickr https://www.flickr.com/photos/kozumel/4918575268/in/photostream/
Bijlages: Opdracht voor workshop: Beschrijving wat een ritueel is Welke definitie/omschrijving en waarom die? Observatiekeuze: Wie heb je geobserveerd? • Omschrijf de persoon • Leg uit: waarom hij/zij? Hoe heb je geobserveerd? • Denk aan de aandachtspunten mbt methode uit dit college Wat heb je er aan voor je project? _________________________________ Wie? J. L. , vrouw van 40/50 jaar oud, getrouwd, moeder van drie kinderen, één op de middelbare, één op de basisschool en één studeert.
Niels de Jong - 2014 (4 / 7)
Waarom heb ik haar gekozen? Ik wist dat ze in opdracht allerlei creatief werk deed, maar niet wat precies. In ieder geval was ze de enige die ik kende die zo'n uitgebreide ervaring had met (semi-)professioneel creatief werk, en dus maakte ik de aanname dat ze ook wel iets zou kunnen vertellen over hoe ze daar mee omgaat en wat ze doet om in een "creative state of mind" te komen. Ik heb nog een aantal andere opties overwogen (op internet een geschikt iemand zoeken, mijn moeder / zus die beiden creatief bezig zijn / studenten van andere richtingen) maar ik vond dit uiteindelijk de beste optie omdat dit me waarschijnlijk het meeste inzicht zou geven en het ook op korte termijn uit te voeren was. Hoe heb je geobserveerd? Omdat het onduidelijk was of ze op dat moment kon werken, hebben we eerst een interview gedaan. Hierin ben ik begonnen met wat relatief eenvoudige vragen, om daarna in te gaan op hoe ze nu precies in een "creative state of mind" komt, en wat haar werkproces is. Uiteindelijk kon ik toch nog een observatie doen. Ze heeft ongeveer een halfuur aan een beeld waar ze al aan begonnen was, gewerkt. Ik heb geobserveerd zonder mee te doen, en ik heb ook (nauwelijks) gesproken, er was geen gesprek gaande, het was gewoon alsof ze alleen was en haar werk deed. Ik heb telkens als ze iets deed, genoteerd wat dat was. Naderhand heb ik nog wat vragen gesteld van dingen die me opvielen. Het interview: Je doet creatief werk vooral in opdracht. Wat voor werk doe je allemaal? Ik maak beelden van hout, steen en klei, of van was waarna ik ze in brons giet. Ik doe aan kaarsontwerp, dus werken met was, ik maak muurschilderingen, naambordjes en bellypaints. Ik doe eigenlijk alles in opdracht, behalve het beeldhouwen, dat doe ik ook wel voor mezelf. Werk je op verschillende manieren bij die verschillende soorten werk? Ja, bij de naambordjes is er van te voren al heel veel vastgesteld door de opdrachtgevers. Daar kan ik qua creativiteit dus niet enorm veel in kwijt. In ieder geval niet in het concept, wel in de uitvoering natuurlijk. Beeldhouwen doe ik daarentegen ook wel gewoon voor mezelf, en daar kan ik dus helemaal vrij in zijn. Stel, er komt een opdracht binnen of je hebt zin om een beeld te maken. Wat gebeurt er dan? Wat is je werkproces? Als ik een beeld wil maken, zoek ik naar een aanleiding. Ik ga bijvoorbeeld door een winkel waar ze stenen verkopen, en kijk of ik wordt aangesproken door een steen. Ook ga ik kijken naar andere beelden, en vooral naar de vorm daarvan, of ik daar iets in zie wat me inspireert. Soms zie ik in een steen opeens wat voor vorm ik er in wil hebben, of ik heb juist een bepaalde vorm in mijn hoofd en dan zoek ik daar een steen bij. Als ik het idee eenmaal heb, ga ik daar nog enkele weken op zitten broeden. Ik ben me ook heel erg bewust van de figuren van mensen tijdens het maken van een beeld. Ik maak eerst in mijn hoofd precies de vorm en dat ik precies weet hoe ik het wil hebben. Een volmaakt idee eigenlijk. Pas daarna begin ik met het eigenlijke werk. Mijn denken gaat dan ook uit, ik ben dan echt alleen nog bezig met het uitvoeren. Het is een soort magie, het gebeurt gewoon. Nu is zo'n beeld natuurlijk niet in één dag af, dus in de periodes ertussen ben ik er wel met mijn hoofd mee bezig. Overigens, als ik met een beeld aan het werk ben, kan de rest ook in de stront zakken, dan doe ik voor de rest alleen het broodnodige. Het is zelfs zo erg dat ik [naam jongste zoon] te laat van school ophaal. Is er nog iets wat je doet voordat je begint met werken? Niels de Jong - 2014 (5 / 7)
Ja, ik moet me "goed" voelen. Dat houdt in dat ik de rust heb om er aan te beginnen. Alle klusjes in huis moeten af zijn, de boodschappen en de was moeten zijn gedaan, want anders dan kan ik er niet aan beginnen, dan voelt het gewoon niet goed. Ondertussen ben ik met mijn hoofd wel met het beeld bezig. Wat als er in de uitvoering iets fout gaat en je het idee aan moet passen? Dat gebeurt niet. (lacht) Ik heb het nog nooit meegemaakt. Er was wel een keer dat er een flink stuk van een steen af ging wat niet de bedoeling was, maar toen kon ik nog wel het idee uitvoeren wat ik in mijn hoofd had. Waarom ben je dit gaan doen? Ik heb een keer een weekend gehad waarin je moest boetseren. Dat voelde zo goed en natuurlijk aan dat ik dacht: "Ik kan dit!" Van daaraf ben ik verder gegaan. De observatie: Gereedschappen pakken Schort omdoen Zitten (ze werkte aan een houten kampeertafel, idee drie planken, de middelste is hoger en breder) Steen tussen benen Kijken Kleine stukjes weghakken Steengruis weghalen herhaling zweet wegvegen ander gereedschap pakken (tussendoor kijkt ze de hele tijd naar het deel waar ze zojuist heeft gehakt) kuchen (dit gebeurt ook telkens tussendoor) bij het wegbeitelen de steen stevig met twee handen vasthouden halen van verschillende soorten schuurpapier, voelen aan een aantal stukken schuren, daarna telkens kijken ander schuurpapier kijkt weg omdat er een auto toetert, raakt niet afgeleid van zoontje dat in de tuin rondspeelt steen terug tussen benen (die was ergens op tafel geplaatst) (met schuren verschillende bewegingen: hard/zacht, snel/langzaam) toch even kijken naar zoontje een slok thee nemen (ik doe mee met een kopje wat ze eerder haf gegeven) schuren kijken naar steen, vorm volgen met vinger schuurpapier voelen met vinger, afkloppen gruis van het papier van verschillende posities kijken afvegen schuursel met hand schuren even opkijken, iets tegen mij zeggen steen dichter naar hoofd toe (rustplek nog in schoot, maar ze beweegt hem omhoog, meer richting gezicht) zoontje vraagt iets, reactie: "mmm, mmm" de tijd dringt, haar zoon mag tv kijken wenkbrauwen gaan omhoog Er zijn me een aantal dingen opgevallen. Eén daarvan was dat je telkens stopte om te kijken wat Niels de Jong - 2014 (6 / 7)
voor effect (bijv.) het schuren had. Ook keek je telkens niet alleen naar de plek waar je net geschuurd had, maar het hele beeld. Ik denk dat kijken heel erg belangrijk is. Anders kun je ook niet zien waar je heen gaat. Vond je het vervelend dat ik er naast zat? Heb je een beetje lekker kunnen werken? Ik vond het niet vervelend dat je er naast zat, maar ik merk wel dat ik het liefste alleen werk. Ik kan er niet zo goed tegen als mensen iets zien wat niet het eindproduct is. Ik ben op een gegeven moment zelfs met muurschilderingen gestopt omdat mensen halverwege kwamen kijken wat er al te zien was, en daar klapte ik helemaal van dicht. Ik vond het erg leuk om te doen! Zal ik je nog op de hoogte stellen van het resultaat als dat er eenmaal is? Ja, ik ook, en ja, dat vind ik wel leuk! Rituelen Week 1 Persoonlijke antwoorden ~Niels Wat is een ritueel volgens jou? Een bepaalde handeling of set handelingen die je uitvoert bij een bepaalde gebeurtenis (dus er voor of er na), en waarmee je een bepaald effect denkt te bereiken wat verder gaat dan het directe effect van de handeling zelf (dus een direct effect van een kaarsje branden is dat er licht is en warmte en je kaars opbrandt, indirect kan zijn dat je denkt aan een overledene, of een boodschap naar een god brengt) Wat is een creatieve mindset volgens jou? Dat je hersenen in een stand staan waarin je ideeën bedenkt en deze als zodanig herkent (hoewel je het laatste kunt trainen. Simpel gezegd, een bepaalde modus waarin je allerlei ervaringen kunt verbinden met elkaar en op die manier op nieuwe dingen kunt komen. Daar moet wel bij gezegd worden dat je je in principe op ieder moment in zo'n mindset kunt komen. Alleen bij het puur uitvoeren of waarnemen heb je(ik) het niet, maar zelfs bij waarnemen kun je ondertussen bezig zijn met de betekenis van de waarneming of hoe je het zou kunnen gebruiken. Ik ga het nog simpeler proberen: een hersenstand waarin je niet bezig bent met het uitvoeren van een taak. Zo bekeken kunnen je tegelijkertijd een creatieve mindset hebben en iets doen (zeker als het iets saais is zoals, idk, een tekst overtypen) Hoe ga je de gebruiker verleiden om jouw ervaring te ondergaan? Dat hangt een beetje af van de ervaring, maar bijvoorbeeld door het effect ervan aan te prijzen, of de aandacht trekken (bijv. (heel simpel) bord met pijl), reacties van vorige gebruikers onder de aandacht brengen, mooie vormgeving / andere soorten candy (naast eyecandy) Op welke manieren worden rituelen in een specifieke ruimte reeds toegepast in het dagelijks leven? Ik denk dat aan huishoudelijke taken al snel een ritueel vast komt te zitten dat niet direct gelinkt is aan het puur uitvoeren van de taak. Wie weet neemt iemand tussen dat hij de was strijkt en opruimt even een rustmomentje waarin hij een kopje thee drinkt, ofzo. Hier zit je wel met het (moeilijke) verschil tussen ritueel en gewoonte. In de religie zitten veel rituelen die ook in een bepaalde ruimte moeten. Sommige mensen ruimen een aparte "computerkamer" in om daar met een soort ritueel te beginnen en op te houden met computeren. Enz. enz.
Niels de Jong - 2014 (7 / 7)
