INHOUD Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1. Totstandkoming van het Verdrag. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 2. Doorwerking van de rechten van het IVRPH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 2.1. Doorwerking: Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 2.1.1. De verschillende vormen van doorwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 A. Directe werking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 A.1. Directe werking van verdragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 A.2. Directe werking van internationaal gewoonterecht . . . . 10 A.3. Modellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 B. Omzetting in nationaal recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 B.1. De verplichtingen van staten onder economische, sociale en culturele verdragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 B.2. Geleidelijke verwezenlijking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 C. Standstill . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 D. Samenlezen – conforme interpretatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 E. Derdenwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 F. Burgerrechtelijke aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 2.1.2. Ervaring met andere (sociaaleconomische)verdragen en verdragsbepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 A. VN-Kinderrechtenverdrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 B. Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten (ECOSOC-Verdrag). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 C. VN- Vrouwenverdrag (IVDV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 D. VN-Rassendiscriminatieverdrag (IVUR) . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 E. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 2.2. Doorwerking van het IVRPH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 2.2.1. De doorwerking van het Verdrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 A. Doelstellingen van het Verdrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 B. Economische, sociale en culturele rechten ten opzichte van burgerlijke en politieke rechten? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 C. Geleidelijke verwezenlijking in het IVRPH . . . . . . . . . . . . . . . . 41 2.2.2. Contactpunten – Uitvoering in Belgisch recht – Toezicht . . . . . . . 44
Intersentia
v
De doorwerking van het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap
2.2.3. Wanneer kunnen burgers zich op de verdragsbepalingen van het IVRPH beroepen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Rechtstreeks: directe werking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Rechtstreeks: redelijke aanpassingen al dan niet in combinatie met andere verdragsartikelen . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Rechtstreeks: kernverplichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Rechtstreeks: directe werking onder drievoudige plicht tot ‘respect’ – ‘protect’ – ‘fulfi l’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Rechtstreeks: internationaal gewoonterecht . . . . . . . . . . . . . . . F. Onrechtstreeks: overheidsaansprakelijkheid. . . . . . . . . . . . . . . G. Onrechtstreeks: verdragsconforme interpretatie . . . . . . . . . . . H. Onrechtstreeks: omzetting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Derdenwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
46 46 48 49 49 50 51 52 53 55
3. Het IVRPH onder de loep genomen: artikelsgewijze analyse . . . . . . . . . . . 57 3.1. Artikelen die rechten toekennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.1. Preambule . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.2. Artikel 1: Doelstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.3. Artikel 2: Definities . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.4. Artikel 3: Algemene beginselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.5. Artikel 4: Algemene verplichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.6. Artikel 5: Gelijkheid en non-discriminatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.7. Artikel 6: Vrouwen met een handicap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.8. Artikel 7: Kinderen met een handicap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
vi
58 58 58 58 58 58 60 61 61 62 63 63 63 64 64 65 65 65 66 68 68 68 69 69 69
Intersentia
Inhoud
3.1.9. Artikel 8: Bevordering van bewustwording . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.10. Artikel 9: Toegankelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.11. Artikel 10: Recht op leven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.12. Artikel 11: Risicovolle situaties en humanitaire noodsituaties . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.13. Artikel 12: Gelijkheid voor de wet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.14. Artikel 13: Toegang tot de rechter. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.15. Artikel 14: Vrijheid en veiligheid van de persoon . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.16. Artikel 15: Vrijwaring van foltering en andere wrede, onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.17. Artikel 16: Vrijwaring van uitbuiting, geweld en misbruik . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.18. Artikel 17: Bescherming van de persoonlijke integriteit . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.19. Artikel 18: Vrijheid van verplaatsing en nationaliteit . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.20. Artikel 19: Zelfstandig wonen en deel uitmaken van de maatschappij. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.21. Artikel 20: Persoonlijke mobiliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
70 70 70 71 71 72 72 72 73 73 73 74 74 74 75 76 76 76 77 77 78 78 78 78 79 79 80 80 80 80 81 81 81 82 82 82 83 83 83
vii
De doorwerking van het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap
3.1.22. Artikel 21: Vrijheid van mening en meningsuiting en toegang tot informatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.23. Artikel 22: Eerbiediging van het privéleven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.24. Artikel 23: Eerbiediging van de woning en het gezinsleven . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.25. Artikel 24: Onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.26. Artikel 25: Gezondheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.27. Artikel 26: Integratie en participatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.28. Artikel 27: Werk en werkgelegenheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.29. Artikel 28: Behoorlijke levensstandaard en sociale bescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.30. Artikel 29: Participatie in het publieke en openbare leven . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.31. Artikel 30: Deelname aan het culturele leven, recreatie, vrijetijdsbesteding en sport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Doorwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. Artikelen die de opvolging van het Verdrag betreffen . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.1. Artikel 31: Statistieken en het verzamelen van gegevens . . . . . . . . 3.2.2. Artikel 32: Internationale samenwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.3. Artikel 33: Nationale tenuitvoerlegging en toezicht . . . . . . . . . . . . 3.2.4. Artikel 34: Comité voor de rechten van personen met een handicap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.5. Artikel 35: Rapportering door de staten die Partij zijn . . . . . . . . . . 3.2.6. Artikel 36: Behandeling van de rapporten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
viii
84 84 84 85 85 85 85 85 86 87 87 87 88 88 88 89 89 89 89 89 90 91 91 91 92 92 92 93 93 94 94 95 95 95 96 96 96
Intersentia
Inhoud
3.2.7. Artikel 37: Samenwerking tussen staten die Partij zijn en het Comité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.8. Artikel 38: Betrekkingen van het Comité met andere organen . . . 3.2.9. Artikel 39: Rapportering door het Comité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.10. Artikel 40: Conferentie van staten die Partij zijn . . . . . . . . . . . . . . . 3.3. Overige artikelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4. Facultatief protocol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
96 97 97 97 97 97
4. Impact op het EU-recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 4.1. De EU als onderhandelaar bij het IVRPH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 4.2. Impact op de Europese rechtsorde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 4.2.1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 4.2.2. Het Verdrag creëert geen extra bevoegdheden voor de EU . . . . . 101 4.2.3. Rechtspraak van het Hof van Justitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 4.2.4. Redelijke aanpassingen – Verschil tussen Richtlijn 2000/78/EG en IVRPH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 5. Conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 Bibliografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 Bijlage: Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap . . . . . . . . . . 117
Intersentia
ix
