Inhoud
De adoptiedialoog Gespreksvoering voor adoptiegezinnen met tieners Renée Wolfs ISBN 978 90 6665 887 5, NUR 854 © 2008 B.V. Uitgeverij SWP Amsterdam
Inleiding 15 1. Puberteit: algemene ontwikkelingskenmerken 19 1.1 Inleiding 19 1.2 Prepuberteit (9-12 jaar): veranderingen 21 1.2.1 Fysieke en hormonale veranderingen 21 1.2.2 Hersengroei 22 1.2.3 Psychologische en sociale veranderingen 23 1.3 Puberteit (12-18 jaar): veranderingen 24 1.3.1 Fysieke en hormonale veranderingen 26 1.3.2 Hersengroei 27 1.3.3 Psychologische en sociale veranderingen 28 1.4 Ouders: veranderingen 29 1.5 Factoren die de ontwikkeling van een puber beïnvloeden 30 1.5.1 Aanleg-opvoedsituatie-levensomstandigheden 30 1.5.2 Basale aspecten in de ontwikkeling vóór de puberteit 33 1.6 Voorwaarden scheppen voor en tijdens de puberteit 35 1.7 Tot slot 38 2. Puberteit en adoptie 39 2.1 Inleiding 39 2.2 Vervroegde puberteit 41 2.2.1 Meisjes 41 2.2.2 Jongens 42 2.2.3 Gevolgen van een te vroege puberteit 42 2.3 Extra onderwerpen tieners 43 2.3.1 Identiteit 43 2.3.2 Reden adoptie 44 2.3.3 Missende informatie 45 2.3.4 Loyaliteit 45 2.3.5 Verschillen 46 2.3.6 Angst voor verlating 47 2.3.7 Verantwoordelijkheid 47 2.4 Extra onderwerpen ouders 48
Binnenwerk 5887.indd 9
11/16/2007 2:59:05 PM
2.4.1 Identiteit 48 2.4.2 Reden adoptie 49 2.4.3 Missende informatie: openheid 49 2.4.4 Loyaliteit 50 2.4.5 Verschillen 50 2.4.6 Angst voor verlating 51 2.4.7 Verantwoordelijkheid 51 2.5 Adoptiegerelateerde rouw 52 2.6 Tot slot: gedachten leren herkennen 55 3. Identiteit, loyaliteit, verlangen naar roots 57 3.1 Innerlijke conflicten als gevolg van identiteitsontwikkeling 57 3.2 Ik zal nooit weten wie ik werkelijk ben 58 3.3 Ik wil mijn biologische ouders ontmoeten 60 3.4 Waarom hebben ze mij verlaten? 61 3.5 Ik wil zo graag zelf een kind 62 3.6 In seksueel opzicht lijk ik op mijn biologische ouders 64 3.7 Ik ben een kind uit twee werelden 65 3.8 Mijn biologische ouders zouden me vast beter begrijpen 67 3.9 Ik verlang naar mijn biologische ouders, maar ik durf het niet te zeggen 68 3.10 Ik ben blij met mijn adoptieouders en denk nooit na over vroeger 70 3.11 Ik voel mij schuldig omdat ik gelukkig ben 72 3.12 Mijn biologische ouders waren vreselijke mensen, ik mag blij zijn dat ik hier ben 73 3.13 Nog enkele algemene adviezen 74 4. Boosheid en agressie 76 4.1 Boosheid als gevolg van het adoptieverhaal 76 4.2 Waarom hebben ze mij verlaten? 78 4.3 Waarom hebben jullie mij geadopteerd? 80 4.4 Mijn ouders waren slecht, dus ik zal ook wel slecht zijn 81 4.5 Ik voel me hier niet thuis 82 4.6 Het zijn altijd anderen die voor mij besluiten; wat ik ook doe, het heeft geen zin 84 4.7 Ik kan mijn adoptieouders niet gelukkig maken 85 4.8 Ik heb ook altijd pech; ik word steeds in de steek gelaten 86 4.9 Omgaan met boosheid: algemene adviezen 87
Binnenwerk 5887.indd 10
11/16/2007 2:59:05 PM
5. Afwijzing en verlating, schaamte en schuld 93 5.1 Angst, schuld en schaamte als gevolg van het adoptieverhaal 93 5.2 Ik kan me maar beter niet te veel aan iemand binden 94 5.3 Mijn ouders willen dat ik zelfstandig word, ze zijn vast blij als ik uit huis ga 95 5.4 Als ik te dwars ben, verlies ik mijn adoptieouders 96 5.5 Als ik uit huis ga, ben ik weer alleen 97 5.6 Ik had er eigenlijk niet mogen zijn 99 5.7 Ik moet bewijzen dat ik er mag zijn 100 5.8 Het is mijn schuld dat ik ben afgestaan 101 5.9 Ik ben niks waard 102 5.10 Mijn adoptieouders wilden liever een eigen kind, als dat was gelukt, hadden ze mij nooit geadopteerd 104 5.11 Een eigen kind had mijn adoptieouders vast gelukkiger gemaakt 105 5.12 Ik voel me een buitenbeentje 106 5.13 Waren we maar een ‘echt’ gezin 108 5.14 Algemene adviezen 109 6. Valkuilen voor ouders 112 6.1 Inleiding 112 6.2 Mijn kind gedraagt zich ineens zo anders, misschien lijkt hij wel op zijn ouders 113 6.3 Wij zijn haar echte ouders niet 114 6.4 Een eigen kind zou vast meer op ons geleken hebben 116 6.5 Ik moet mijn kind gelukkig maken 118 6.6 Ik moet aan anderen bewijzen dat het goed kan gaan 119 6.7 Ik wil mijn kind het verdriet en de pijn over het verleden besparen 121 6.8 Waar kan ik over praten, we weten niets over zijn verleden 122 6.9 Mijn kind verlangt meer naar zijn biologische ouders dan naar ons 123 6.10 Hij is vast blij als hij straks van ons af is 124 6.11 Als hij uit huis gaat, zijn wij weer alleen 125 6.12 Algemene adviezen 127 7. Sensitief en responsief reageren 129 7.1 Inleiding: het belang van een open, veilig klimaat 129 7.2 STAP 1: het initiatief van uw tiener ontvangen 132 7.2.1 Ontvangen zonder woorden 133 7.2.2 Ontvangen met woorden: ontvangstbevestiging geven 133
Binnenwerk 5887.indd 11
11/16/2007 2:59:05 PM
7.2.3 Ontvangen met woorden: benoemen van gedrag, gevoelens, wensen en gedachten 134 7.3 STAP 2: Reactie/initiatief opvoeder 137 7.4 STAP 3: Ontvangstbevestiging of mening vragen 139 7.5 Tot slot 142 8. Doorvragen 143 8.1 Inleiding: eigen deskundigheid naar boven halen 143 8.2 Directe vragen 145 8.2.1 Open vragen 145 8.2.2 Gesloten vragen 147 8.3 Neutrale, stellende zinnen 148 8.3.1 Het non-verbale gedrag of de emotie benoemen 149 8.3.2 Het gesprokene herhalen of samenvatten 151 8.4 Doorvragen op subjectieve woorden 153 8.5 Confronteren en proefballonnetjes oplaten 155 8.6 Algemene adviezen 157 8.7 Tot slot: het belang van oprechte interesse, respect en bescheidenheid 161 9. Praten over adoptie: gedachten helpen veranderen 163 9.1 Inleiding 163 9.2 De invloed van automatische gedachten 164 9.2.1 Automatische gedachten als gevolg van de adoptie 166 9.2.2 Automatische gedachten helpen veranderen 167 9.3 Omgaan met adoptiegerelateerde rouw 173 9.3.1 Gezonde rouwemoties herkennen 173 9.3.2 Ongezonde rouwemoties herkennen 174 9.3.3 Realiteit en context bieden 175 9.3.4 Universaliteit zichtbaar maken 177 9.3.5 Oplossingsgerichte vragen stellen 178 De wondervraag of toekomstvraag 178 De moeite-waard-vraag 180 De schaalvraag 180 De uitzonderings- of beschrijvingsvraag 181 9.4 Openheid creëren: adviezen 183 Gevoelens serieus nemen 183 Verbinding maken met het verleden 183 Uw tiener zelf laten ontdekken 184 Geen pijnlijke informatie achterhouden 184 De reden van de adoptie handen en voeten geven 185
Binnenwerk 5887.indd 12
11/16/2007 2:59:05 PM
Op zoek gaan naar informatie 186 Het geboorteland een plek geven 187 De geboorte-ouders een plek geven 188 Herinneringen zichtbaar maken 189 Vragen concreet maken 189 Ruimte geven 190 Hulp durven vragen 190 9.5 Tot slot: eigen verantwoordelijkheid nemen 190 Noten 193 Geraadpleegde literatuur 197 Kinderboekenleeslijst 199 Nuttige websites en telefoonnummers 207 Bijlagen Bijlage 1: Wie ben ik? 218 Bijlage 2: VIB-schema 219
Binnenwerk 5887.indd 13
11/16/2007 2:59:05 PM