/
Veranderen van locatie en aanpak: Leefmilieu Brussel toont hoe het moet met zijn nieuwe hoofdkantoor De Brusselse milieu- en energieadministratie is half november verhuisd naar een gebouw dat niet alleen dient als
werkplek voor het personeel maar ook als uithangbord. Tijdens de officiële opening half januari benadrukte minister
Fremault de voorbeeldwaarde van het nieuwe gebouw. Door op zijn eigen vestiging alle principes toe te passen voor een rationeel gebruik van energie en duurzame mobiliteit, zoals het dit zelf promoot bij Brusselse bedrijven, inwoners en pendelaars, kiest het bedrijf resoluut voor een voorbeeldfunctie en innovatie.
H
Yvan Glavie
et nieuwe hoofdkantoor van Leefmilieu Brussel staat voorlopig nog een beetje alleen, zwart en sober, nieuw en protserig, omgeven door modderige, braakliggende terreinen. Dit contrast is echter maar tijdelijk, want Tour & Taxis is dé wijk voor stedelijke renovatie: door de huidige tabula rasa zijn er weinig verplichtingen en de mogelijkheden bijna eindeloos. Als we de beleidsverklaringen mogen geloven, zou de hoofdzetel van Leefmilieu Brussel tegen het einde van de bestuursperiode het gezelschap moeten krijgen van 370.000 m2 nieuwe gebouwen, waaronder kantoren, handelszaken en 1.500 nieuwe woningen. Er komt ook een nieuw park van 9,15 ha, waarvan de eerste stukken in het voorjaar 2015 aangelegd worden. Het personeel van Leefmilieu Brussel zal er zijn kennis kunnen etaleren in de aanleg en het beheer van groenruimte. Dit gigantisch stedelijke renovatieproject van 35 ha is beslist een pareltje in wording, want met zijn 16.750 m² is dit gebouw het grootste passieve kantoorgebouw van België en het tweede grootste van Europa.
Leon Van Woerkom
REAL ESTATE SMART & GREEN BUILDINGS
Leon Van Woerkom
Yvan Glavie
Leon Van Woerkom
/
REAL ESTATE SMART & GREEN BUILDINGS
Vanaf Anders werken voor een optimaal gebruik van de werkruimte
De verhuis en de inrichting van het nieuwe hoofdkantoor voor Leefmilieu Brussel bracht de medewerkers in de wereld van het nieuwe werken. De nieuwe organisatie laat onder meer toe om de ruimtelijke planning en de inplanting van de werkplekken te optimaliseren in functie tot het aantal medewerkers die fysiek aanwezig zijn. Aldus kon door het toepassen van het flex desk principe (de werkplek behoort niet langer aan één persoon toe, maar wordt gedeeld met anderen) het aantal werkplekken drastisch verlaagd worden evenals de totale ingenomen oppervlakte (m²). “We weten dat een werkplek gemiddeld 70% van de tijd bezet is. In het nieuwe gebouw zijn er maar 557 werkplekken voor 636 medewerkers” aldus Frédéric Fontaine, directeur van Leefmilieu Brussel. Er zijn dus 88 werkplekken per 100 werknemers, wat een comfortabele marge geeft. In dat kader is het bedrijf overgeschakeld van een ‘control & command’-managementstijl op basis van aanwezigheid op een managementstijl op basis van doelstellingen en resultaten. De nieuwe organisatie gaat voor ‘zero papier’ door de documentenstroom maximaal te digitaliseren, een maatregel in het belang van het milieu, maar evenzeer een logisch gevolg en noodzakelijk in het kader van de keuze voor het ‘clean desk’ principe. Dit vergemakkelijkt een gedeelde toegang tot documenten, ook op afstand, wat een essentiële ondersteuning voor
telewerken inhoudt, een andere geïntegreerde component in de nieuwe werkorganisatie binnen Leefmilieu Brussel. We komen nog terug op deze nieuwe organisatie en de NWOW-inrichting van de werkruimten in een specifiek artikel van Profacility dat zal verschijnen in het speciale nummer ‘Workplace Showcase’, dat innovatie en best practices op dit vlak in de kijker plaatst. Amper 33 parkeerplaatsen
De mobiliteit van de 636 werknemers die op de nieuwe hoofdzetel werken, werd ook duurzamer gemaakt. “We hebben een zeer ambitieus verplaatsingsplan” benadrukt Frédéric Fontaine. “Dat er maar 33 parkeerplaatsen voor auto’s en 210 parkeerplaatsen voor fietsen zijn, maakt duidelijk welke richting we willen uitgaan. Afhankelijk van hun mobiliteitsprofiel bieden we onze medewerkers een bedrijfsfiets aan”. Verder is er het feit dat vestigingen, die vroeger verspreid lagen, nu samengevoegd zijn op één locatie, ligt de excentrisch gelegen hoofdzetel dichter bij het stadscentrum en is er een treinstation vlakbij. Het is duidelijk: door de nieuwe locatie is het gebruik van de auto beperkt tot het strikt noodzakelijke en wordt zachte mobiliteit sterk gestimuleerd. Er kan naar keuze gebruik gemaakt worden van het openbaar vervoer, de fiets (plooifiets of elektrische fiets voor wie verder van zijn werkplek woont) of men kan natuurlijk ook gewoon te voet naar het werk komen. Opfrissen kan in de kleedkamers met douches.
950 personen in dienst van de duurzame ontwikkeling van Brussel De Brusselse milieuadministratie is een sleutelelement in het realiseren van het doel om in Brussel de grote sociale, economische en ecologische uitdagingen van de 21e eeuw aan te gaan. Het instituut bestaat nu 25 jaar en is actief in een verrassend gevarieerd aantal gebieden: energie, klimaat, ecologisch bouwen, lucht, afval, water, groene ruimten en biodiversiteit, geluidshinder, bodemsanering, ecologische mobiliteit, duurzame voeding, gezondheid, overgang naar een duurzamere economie, enz. Het takenpakket is heel uitgebreid, gaande van adviseren, sensibiliseren en informeren tot premies toekennen, opleidingen voor deskundigen organiseren en pedagogisch materiaal aan docenten bezorgen. Leefmilieu Brussel richt zich tot de Brusselaars ongeacht hun identiteit: burgers uit binnen- en buitenland, werknemers en bedrijfsleiders, leden van verenigingen, openbare gezagsdragers,... Op de tweetalige website van Leefmilieu Brussel kan men alle informatieve of reglementaire referentiedocumenten terugvinden over opleidingen en seminaries, evenals over alle milieuzaken. Te raadplegen op www.environnement.brussels en www.leefmilieu.brussels
26 PROFACILITY MAGAZINE NR. 46 JUNI 2015
Yvan Glavie PROFACILITY MAGAZINE NR. 46 JUNI 2015 27
/
REAL ESTATE SMART & GREEN BUILDINGS
Vanaf de ontwerpfase past het gebouw duurzame ontwikkelingsprincipes toe, zoals de korte keten. Zo werden de meeste verwerkte materialen in België gefabriceerd op basis van lokale grondstoffen of werden ze geïmporteerd vanuit de buurlanden. De voorkeur ging uit naar producten met een milieulabel, vooral voor verf, thermisch isolatiemateriaal, vloerbekleding en houtproducten.
Terugwinning van energie en regenwater
Wat de terugwinning van energie betreft, is de thermische isolatie (met onder meer driedubbele beglazing) uiteraard zeer geavanceerd, net als de luchtdichtheid. Beide elementen worden gecombineerd met een balansventilatiesysteem met warmterecupe-ratie uit de afgevoerde lucht. Onnodig elektriciteitsverbruik wordt vermeden door de overvloedige natuurlijke lichtinval maar ook door aanwezigheidsdetectoren in de ruimten. Het energieverbruik optimaliseren vormde de kerngedachte van het gedurfde ontwerp van architectenbureau Cepezed. Er ging ook veel aandacht naar het verbruik van een andere natuurlijke hulpbron: de terugwinning van het regenwater voorziet in de behoefte aan nietdrinkbaar water, zoals voor de toiletspoeling.
Yvan Glavie
Een aanzienlijke eigen energieproductie Het gebouw beschikt over drie energiebronnen, waarvan twee actieve: 700 m² zonnepanelen leveren bijna 88.000 kWh elektriciteit per jaar, terwijl vier geothermische putten op een diepte van 80 m onder de grond en gekoppeld aan warmtepompen, de nodige aanvullende calorieën verschaffen voor verwarming en in de zomer de eventuele overtollige calorieën uitwisselen met de ondergrond (die het hele jaar een gemiddelde temperatuur van 12°C heeft). Het glazen dak van 3.200 m² ten slotte
biedt warmte zodra de zon schijnt, zelfs in de winterperiode. Een leger automatische stores moet vermijden dat het in de zomer binnen teveel opwarmt.
Image courtesy of CEPEZED
Balansventilatiesysteem met warmterecuperatie uit de afgevoerde lucht
28 PROFACILITY MAGAZINE NR. 46 JUNI 2015
Yvan Glavie
Voorkeur voor een korte keten
Architecturale en functionele openheid naar het publiek
Het gebouw is niet alleen visueel open maar ook qua werking: de benedenverdieping en de eerste verdieping zijn, ook op zaterdag, toegankelijk voor bezoekers, die dan contact moeten opnemen met de dienst waarop hun activiteiten betrekking hebben. Daarnaast komen een gespecialiseerd informatie- en documentatiecentrum, een auditorium met 415 plaatsen, modulaire vergaderzalen en een restaurant dat duurzame fair trade voeding aanbiedt tegemoet aan de behoeften op het vlak van onthaal, opleiding, informatie en sensibilisering. (1)
Patrick Bartholomé ✍
(1)
Meer informatie over het ‘Bel’: http://bel.brussels
Op de eerste verdieping van het gebouw is een informatie- en documentatiecentrum ingericht dat toegankelijk is voor het publiek.
Conferenties en seminaries vinden een passend onderkomen in het auditorium met 415 plaatsen.
Yvan Glavie
Yvan Glavie
Yvan Glavie
In 2016 komt daar nog een permanente tentoonstelling van 700 m² bij over de stedelijke uitdagingen in de 21ste eeuw, maar er zullen ook tijdelijke exposities georganiseerd worden. Er worden vooral jonge mensen verwacht, hoewel dit glazen huis openstaat voor alle Brusselaars en uiteraard vanuit dat oogpunt
ontworpen werd. Het gebouw laat trouwens niet bepaald onverschillig, want grapjassen hebben er al een koosnaam voor bedacht, zoals vaak het geval is in grootsteden die zich kenmerken door een opvallende architectuur. Etnologen bevestigen het fenomeen: wanneer een groep mensen een nieuwe naam bedenkt, betekent dit dat ze het nieuw benoemde gegeven opnemen in hun dagelijkse leven, het bestaan ervan erkennen en het een unieke plaats willen geven in de gemeenschap. En dat is precies wat nu al gebeurd is met het nieuwe hoofdkantoor van Leefmilieu Brussel, ook al is het nog maar net in gebruik genomen.
PROFACILITY MAGAZINE NR. 46 JUNI 2015 29
/
Leon Van Woerkom
REAL ESTATE SMART & GREEN BUILDINGS
Stakeholders van een voorbeeldbouwproject Certificatie
site Tour & Taxis
Havenlaan 86c, 1000 Brussel
BREEAM ‘Excellent’
Bouwheer
Project T&T
Architecten
Cepezed, Delft (NL) et Philippe Samyn & Partners (BE)
Studiebureau
Meijer, Wilrijk
Hoofdaannemer
Van Laere, Zwijndrecht
Metalen constructies
CSM Steelstructures, Hamont-Achel
Gevels en dak
Hafkon, Zaltbommel (NL) et Belgo Metal, Wetteren
Glazen binnenwanden
Maars Janssens Partitioning systems www.profacility.be/maars-janssens
Beglazing met geïnte-
ISSOL, Luik
greerde fotovoltaïsche cellen Extensa, als vastgoedontwikkelaar voornamelijk actief in België en Luxemburg, en voor 100% in handen van de groep Ackermans & van Haaren, verwierf in januari 2015 100% van de vennootschappen die eigenaar zijn van de site Tour & Taxis, door overname van de resterende 50% van de aandelen van zijn joint venture-partners IRET (groep De Vocht) en STAK REI (groep Lisman). Bovendien heeft Extensa het door Leefmilieu Brussel voor 3.065.000 euro per jaar gehuurde gebouw verkocht aan de verzekeringsmaatschappij Intégrale. Het hernieuwbare huurcontract heeft ene looptijd van 18 jaar. Frédéric Fontaine, directeur van Leefmilieu Brussel, is tevreden $dat hij op die manier kan bewijzen dat een passiefgebouw met €183/m²/jaar betaalbaar kan $zijn zonder meerkosten in vergelijking tot de prijzen die gehanteerd worden in dit deel van Brussel voor kantoorgebouwen en die variëren van €185 tot €195/m²/jaar. Het gebouw zal trouwens een besparing van €214.000 euro aan verwarmingskosten (-96% gasverbruik in vergelijking met de oude gebouwen) opleveren, terwijl de jaarlijkse energiekosten dalen van €19,88 naar €4,54/m².
30 PROFACILITY MAGAZINE NR. 46 JUNI 2015
1 Lees hierover het interview met Michel de Bièvre, CEO van Project T&T, een filiaal van Extensa. Hij verklaart en gaat dieper in op de ambitieuze toekomstige ontwikkelingen op de site van Tours & Taxis. Het artikel is gepubliceerd in de online bibliotheek www.profacility.be/biblio, op 20/05/2015.
