Het geheim van de kok

28

Test hygiëne in Chinese restaurants

Het geheim van de kok Chinese restaurants kampen vaak met het imago dat er onhygiënisch gewerkt wordt. Maar onderzoek door de Consumentenbond van 240 maaltijden uit 40 restaurants wijst niet in die richting.

CONSUMENTENGIDS, SEPTEMBER 2010

Een kijkje in de keuken van een Chinees restaurant is slechts weinigen gegeven. De Consumentenbond was er in ieder geval niet welkom, maar wist op een andere manier te achterhalen of Chinese restaurants in Nederland hygiënisch werken. Twee populaire Chinese gerechten, kipsaté en babi pangang, die in 40 verschillende restaurants zijn gekocht, blijken over het algemeen op hygiënische wijze te zijn bereid. Slechts 7 maaltijden worden als onveilig bestempeld, omdat ze te veel bacteriën bevatten. Nog eens 13 maaltijden zijn op zijn minst twijfelachtig te noemen. Als WWW.CONSUMENTENBOND.NL

HYGIËNE CHINESE RESTAURANTS TEST 29

TIPS OM THUIS AF TE KOELEN EN OP TE WARMEN Wie Chinees haalt hoeft niet gauw bang te zijn tekort te komen. Sterker nog: meestal kun je er minimaal nog een tweede keer van eten. Hoe kun je een Chinese maaltijd op een veilige manier bewaren? • Zet de maaltijd zo snel (lees: zo warm) mogelijk op de tafel. Daardoor hebben bacteriën de minste kans uit te groeien. • Laat restjes in de meegekregen bakjes zitten. • Laat de bakjes zo snel mogelijk buiten de koelkast tot kamertemperatuur afkoelen en bewaar ze dan hooguit een dag of twee in de koelkast bij 3 à 4˚C. • Meteen invriezen nadat alles is afgekoeld tot kamertemperatuur kan ook. Zet de bakjes in de koelkast als u ze wilt ontdooien (liefst ’s ochtends op de dag van consumptie). • Zorg bij het opwarmen dat de maaltijd door en door heet wordt.

slechtste komt restaurant Golden Garden uit Haarlem uit de bus, met een Testoordeel van 1,2. Bij de bereiding van de babi pangang zijn overduidelijk grove fouten gemaakt. Het hoogste Testoordeel is voor De Lange Muur in Zwolle: 9,2. Dit restaurant, zo schrijft de eigenaar in een reactie op de resultaten, hanteert zelf nog veel strengere normen dan de Consumentenbond heeft gedaan. Voor een onderzoek naar hygiëne in de horeca is het gebruikelijk de keuken te inspecteren. Dat geeft de meeste informatie over de manier van werken. Een schone keuken zegt veel over de hygiëne van het restaurant, maar niet alles. Het restaurant moet bijvoorbeeld ook aan ongediertebestrijding doen. Er moet een goede opslag zijn van de basisingrediënten en werkvoorraden, in dit geval bijvoorbeeld de rijst, sauzen en de babi pangang die in grote hoeveelheden van tevoren worden klaargemaakt. En als producten langer dan een dag worden bewaard, moeten ze een datumcode krijgen. Verder is geschikte apparatuur WWW.CONSUMENTENBOND.NL

nodig om de gerechten na verhitting af te koelen en een geijkte thermometer om de kerntemperatuur van producten te meten. Al deze regels en nog veel meer staan in de Hygiënecode voor de Horeca. Elk horecabedrijf hoort de code in huis te hebben en toe te passen. De Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) controleert in Nederland of bedrijven zich aan de Hygiënecode houden. Sommige processen bij het bereiden van voedsel zijn in de code als ‘kritisch’ aangemerkt omdat ze van grote invloed zijn op de voedselveiligheid. Het afkoelen na verhitten (terugkoelen) en bewaren en presenteren van verhitte en afgekoelde producten zijn kritische momenten die in de Chinese restaurantbranche veelvuldig voorkomen. Gerechten als rijst en babi pangang worden in grote hoeveelheden gemaakt, vervolgens afgekoeld en later weer opgewarmd. Wanneer die processen niet goed verlopen, kunnen bacteriën zich in rap tempo vermenigvuldigen. Om te illustreren hoe snel dat gaat: bacteriën vermenigvuldigen zich door deling. Als zo’n deling 20 minuten duurt, heb je na 5 uur uit 1 bacterie maar liefst 33 duizend bacteriën gekweekt.

Niet welkom De VWA mag restaurants zonder toestemming van de eigenaar aan een inspectie onderwerpen, de Consumentenbond niet. Chinese restaurants laten niet graag in hun keuken kijken. Bij een onderzoek in 2007 naar hygiëne in wokrestaurants – vaak eigendom van Chinezen – was onze inspecteur in slechts 8 van de 26 geselecteerde restaurants na veel aandringen welkom. Dat bleken achteraf restaurants die hun zaakjes veelal goed op orde hadden. In het huidige onderzoek was het voornemen om de keukens van 40 Chinese restaurants te inspecteren en tevens bij elke zaak anoniem een aantal monsters mee te nemen voor microbiologisch onderzoek. De steden waar de restaurants gevestigd zijn, tellen allemaal meer dan 100.000 inwoners en liggen in het midden van het land. Dit CONSUMENTENGIDS, SEPTEMBER 2010

30

‘OMSLAG IN DE CHINESE KEUKEN’ Li Ping Lin, manager van de sector Chinese ondernemers bij de Koninklijke Horeca Nederland over de weigering van Chinese restaurants om de keuken te laten inspecteren. ‘Als restauranteigenaar heb je met veel controlerende instanties te maken, zoals de gemeente, de Belastingdienst en de Voedsel en Waren Autoriteit, die toezicht houdt op de hygiëne en voedselveiligheid. De eigenaren van de Chinese restaurants begrijpen niet goed waarom de Consumentenbond dan ook nog in de keuken moet kijken. Daarin zijn ze heel terughoudend. Ik denk ook dat onbekendheid met de Consumentenbond een rol speelt. Ze weten niet of ze verplicht zijn om de inspecteur toe te laten en of het gaat om een eenmalige of een structurele controle. De Chinese keuken heeft de afgelopen decennia een enorme omslag gemaakt. Traditioneel was de keuken helemaal gesloten, met van die dichte luikjes waarachter het eten werd bereid. Maar we hebben geen geheimen, dus waarom gooien we die keuken niet open, was de gedachte. Begin jaren negentig kwam de halfopen keuken en met de komst van de wokrestaurants werd hij helemaal open. Het toelaten van een inspecteur in hun keuken om aan te geven dat ze niets te verbergen hebben, is nog net een brug te ver voor de restauranthouders.’

moest om de gekochte maaltijden op tijd in het laboratorium te kunnen afleveren. Hierdoor vielen steden als Enschede, Groningen en Maastricht af. Om de kans te vergroten dat de inspecteur zou worden toegelaten, besloot de bond het bezoek per brief aan te kondigen. De brief werd zowel in het Nederlands als in het Chinees opgesteld. Maar geen enkel bedrijf meldde zich aan voor de inspectie; een groot aantal liet expliciet weten een bezoek niet op prijs te stellen. De 40 restaurants zijn tweemaal in twee opeenvolgende weken anoniem bezocht en beide keren werd een portie kipsaté (saté ajam) besteld en een portie babi pangang met witte rijst, of nasi als ze op dat moment geen witte rijst hadden. De keuze viel op rijst omdat rijstkorrels van nature sporen van de potentieel ziekmakende bacterie Bacillus cereus bevatten, waardoor een zorgvuldige behandeling essentieel is. Babi pangang en kipsaté werden getest omdat het producten zijn die van tevoren worden klaargemaakt, dan bewaard en voor afhalen opnieuw worden verwarmd. De maaltijden zijn in het laboratorium onderzocht op de hoeveelheid levende bacteriën (totaal kiemgetal), enterobacteriën en Bacillus cereus. Aan de eerste twee kun je aflezen of een product voldoende vers is en hygiënisch is geproduceerd. De richtwaarden staan in de Hygiënecode voor de Horeca. Als de hoeveelheid bacteriën boven de richtwaarde komt, kun je concluderen dat de bereiding op een onveilige manier plaatsvond – bijvoorbeeld doordat de verhitting onvoldoende was. Maar dat betekent niet altijd dat je ziek wordt als je ervan eet. Bacillus cereus is een potentieel ziekmakende bacterie. Aanwezigheid daarvan duidt op fouten bij de bereiding. Bij grote aantallen (meer CONSUMENTENGIDS, SEPTEMBER 2010

dan 100.000) kun je er ziek van worden. Dat kan zich uiten in braken (binnen een aantal uren) of diarree (na een halve dag). Gerechten als nasi, kipsaté en babi pangang worden bij de bereiding verhit. Daarbij worden de meeste bacteriën gedood. Dat geldt echter niet voor de Bacillus cereus. Deze

WWW.CONSUMENTENBOND.NL

HYGIËNE CHINESE RESTAURANTS TEST

dood. Dat geldt echter niet voor de Bacillus cereus. Deze sporevormende bacterie is – anders dan de meeste bacteriën in levensmiddelen – bestand tegen verhitting. Sporevormende bacteriën kapselen zich in en gaan in een soort slaapstand. Wanneer de omstandigheden gunstiger worden (lees: tijdens het afkoelen van de tevoren gemaakte grotere hoeveelheid) komt de spore weer tot leven en vormt zich een normale cel die zich kan vermenigvuldigen. Om weer tot leven te komen moet hij langere tijd op een lauwwarme temperatuur worden gehouden. Daarom is het zo belangrijk dat de gerechten snel gekoeld worden, want anders krijgen sporevormende bacteriën de kans zich te vermenigvuldigen. Volgens de richtwaarden uit de Hygiënecode voor de Horeca mag het totaal kiemgetal tijdens de eerste afkoelfase oplopen tot 10.000 per gram en het aantal enterobacteriën tot 100 per gram. Tijdens het bewaren en opnieuw verhitten van het gerecht mogen de aantallen oplopen tot 1.000.000 respectievelijk 1000. Voor versbereide gerechten gelden dus strengere normen dan voor maaltijden die zijn afgekoeld en later weer opgewarmd. Bij aankoop weet je echter niet of de rijst is opgewarmd of net gekookt. Vandaar dat de Consumentenbond in het onderzoek is uitgegaan van de soepele richtwaarden. Voor de Bacillus cereus heeft de Warenwet een grens gesteld van 100.000 per gram. Hierboven kun je ziek worden van de bacterie. Maar ook bij lagere waarden is er al sprake van een ongewenste situatie. Porties met aantallen Bacillus cereus boven de 1000 geven we een matige, en boven de 10.000 een slechte beoordeling. In totaal waren er in het onderzoek zeven gerechten van

zes restaurants die de officiële en onze richtwaarden overschrijden. Al die zaken zitten in de Randstad. Bij Lucky Garden in Den Haag is de hoeveelheid ziekmakende bacteriën in een van de rijstmonsters geëxplodeerd tot 50.000, terwijl ook het totaal kiemgetal en de hoeveelheid enterobacteriën aan de hoge kant zijn. Waarschijnlijk is de rijst eerst te langzaam afgekoeld, vervolgens is het gerecht opnieuw met bacteriën in aanraking gekomen (nabesmetting) of is de rijst te lang bewaard. De kans is groot dat ook het opnieuw verhitten niet vlekkeloos is verlopen. Omdat de andere onderzochte portie rijst in orde was, kreeg het restaurant hiervoor uiteindelijk toch een redelijk oordeel. Opvallend is het hoge totaal kiemgetal in de saté van Happy Garden (Amsterdam), Holland (Rotterdam) en China House (Dordrecht). De saus is vermoedelijk be-

ZEVEN MAALTIJDEN ZIJN OP EEN ONVEILIGE MANIER BEREID

dorven geweest en vervolgens onvoldoende verhit. Het is ook mogelijk dat de saus langdurig lauwwarm is bewaard, waardoor andere bacteriën de kans kregen te ontkiemen. In de babi pangang van Golden Garden in Haarlem zijn torenhoge waarden gevonden voor het totaal kiemgetal (vijf keer zo veel als de richtwaarde) en enterobacteriën (720 keer zo veel). Hier zijn overduidelijk grove fouten gemaakt. Het levert het restaurant – ondanks het redelijke oordeel voor de rijst en het zeer goede oordeel voor de kipsaté – met een 1,2 het laagste Testoordeel op. In de saté van Ah Sin in Amsterdam is de hoeveelheid

De brief in het Chinees die 40 restaurants kregen, met het verzoek de inspecteur toe te laten in de keuken WWW.CONSUMENTENBOND.NL

CONSUMENTENGIDS, SEPTEMBER 2010

31

32

enterobacteriën in een van de monsters te hoog. Waarschijnlijk is hier sprake van een nabesmetting, want deze bacteriën overleven een milde verhitting meestal niet. Hoewel microbiologisch onderzoek niet alles zegt over de hygiëne in een restaurant, zijn overschrijdingen een teken dat er ergens tijdens het bereidingsproces iets is misgegaan. Er kan meer aan de hand zijn in een keuken en dat kun je met microbiologisch onderzoek niet altijd achterhalen.

CONSUMENTENGIDS, SEPTEMBER 2010

Sa

té

si

an t/ na

Ri

js

pa

de

bi

to

Ba

€4,40 €4,50 €3,50 €4,70 €4,50 €4,40 €4,40 €4,00 €4,50 €4,50 €4,50 €4,60 €4,50 €4,70 €4,00 €4,20 €4,50 €3,50 €4,20 €4,80 €4,30 €4,30 €5,50 €4,00 €4,90 €3,80 €4,10 €4,00 €4,70 €3,70 €3,50 €5,80 €4,80 €5,00 €3,00 €4,00 €4,90 €4,50 €4,50 €4,50

Te s

té Sa

€9,80 €11,00 €9,90 €11,00 €10,00 €10,00 €10,50 €10,00 €10,00 €9,80 €10,00 €10,50 €10,50 €10,50 €9,00 €9,50 €12,00 €8,00 €9,50 €11,50 €9,50 €9,50 €12,00 €9,50 €11,00 €11,00 €9,90 €9,00 €10,00 €9,50 €10,50 €13,50 €10,50 €11,00 €8,50 €10,00 €10,50 €10,00 €10,00 €9,50

or

pa Ba

bi

ts aa Pl

Zwolle Tilburg Haarlem Almere Amsterdam Utrecht Breda Den Haag Amsterdam Nijmegen Utrecht Den Bosch Eindhoven Amersfoort Rotterdam Apeldoorn Eindhoven Tilburg Rotterdam Den Haag Nijmegen Utrecht Rotterdam Breda Almere Den Haag Leiden Arnhem Rotterdam Apeldoorn Zoetermeer Amsterdam Rotterdam Den Haag Amsterdam Amsterdam Arnhem Den Haag Dordrecht Haarlem

ng

el

an ng

nt ra au st Re

De Lange Muur Wah Sing New China New City Tai Yuen Kam Ming China Garden Lee’s Garden Gouden Kom China Garden Lang Hong Blauwe Lotus Jin Poo Ni Hao Kola Kreek China Crystal Palace Peking Hei Xian De Chinese Muur De Gouden Draak Mee Wah Asia Gantau Village Gouden Huis Nieuw Peking Lee Garden Fong Sheng Shang Hai Jin Long Lin Wah Happy Garden Holland Lucky Garden Ah Sin Fook Sing Nieuw Fong Sho De Maan China House Golden Garden

9,2 9,1 8,9 8,9 8,8 8,6 8,5 8,4 8,3 8,2 8,2 8,2 8,0 8,0 7,9 7,8 7,8 7,6 7,5 7,3 7,2 7,1 6,7 6,4 6,4 6,4 6,2 6,0 5,9 5,5 5,5 5,5 5,4 5,1 4,7 4,7 4,3 4,0 3,9 1,2

++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ + + ++ + ++ + + + + ++ + + ++ ++ + ++ + + ++ + ++ + ++

++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ + + + ++ ++ ++

++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ + ++ + ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ + + ++ ++ ++ ++ ++

– ++ ++ ––

PRIJS De prijzen zijn van eind juni 2010

g

g

Test Hygiëne Chinese restaurants

Als consument zou je willen weten hoe het bij elk restaurant in Nederland met de hygiëne is gesteld, maar dat houdt de VWA voorlopig geheim. En een restaurant moet het wel heel bont maken voordat de VWA een bedrijf mag sluiten van de rechter. Dus het is verstandig goed op te letten en een deur verder te gaan als een restaurant er vies en rommelig uitziet.

+ ++

TESTOORDEEL Bij het bepalen van het Testoordeel is geen weging toegepast. Het oordeel voor elke zaak is gebaseerd op de laagste score voor een van de drie onderdelen (rijst/nasi, babi pangang en saté). Wel zijn de resultaten van beide bezoeken gemiddeld per gerecht. De gerechten zijn beoordeeld op totaal kiemgetal, enterobacteriën en Bacillus cereus. Bij het totaal kiemgetal is de richtwaarde 1.000.000 gebruikt als grens tussen matig (-) en slecht (--). Bij enterobacteriën is de richtwaarde 1000 genomen als grens tussen matig (-) en slecht (--). Bij Bacillus cereus is de grens gesteld op 10.000 per gram. Daarboven geldt het oordeel slecht (--). Tussen 1000 en 10.000 is het matig (-).

ALGEMEEN Van elk gerecht is het gemiddelde genomen van de twee monsters die met een tussenpoos van een week zijn gekocht. De restaurants zijn beoordeeld op hun slechtste product. De Golden Gate in Haarlem is bijvoorbeeld als laatste geëindigd vanwege het slechte oordeel voor de saté.

++ + ++ ++ – ++

++ ++ – ++

++ Zeer goed + Goed – Matig –– Slecht

Redelijk

WWW.CONSUMENTENBOND.NL