Infectieziektebestrijding
Gezondheid telt!
Feiten en cijfers 2010
Infectieziektebestrijding: Taak van de GGD
Meldingsplichtige infectieziekten
Nu al hebben gemeenten een belangrijke rol in het bevorderen
de ontwikkelingen van het landelijk gebied in de gaten en werken
Een van de taken van de GGD is het beschermen van de bevolking
van de gezondheid van hun inwoners. De verantwoordelijkheid
ook intensief samen met de provincie en onderzoeksinstituten zoals
tegen infectieziekten. Dit kan alleen optimaal als bekend is
van gemeenten op dit terrein is de laatste jaren uitgebreid door de
de academische werkplaats in Nijmegen. Het gaat erom contact
dat iemand een infectieziekte heeft. Er zijn 43 ziekten die
invoering van Wet Publieke Gezondheid (2008). Deze wet beschrijft
te houden met alle betrokkenen zoals veehouders, huisartsen,
het laboratorium en/of de behandelend arts na vaststelling
onder andere de taken die de gemeente heeft bij de bestrijding van
dierenartsen, regionale instanties en ziekenhuizen. Zo kunnen we
moeten melden aan de GGD. Deze ziekten zijn vastgelegd
infectieziekten zoals soa, legionella en tuberculose. De GGD heeft
met elkaar tijdig signalen herkennen van een mogelijke ziekte. Als er
in de Wet Publieke Gezondheid. Bij iedere melding bekijkt
hierbij een uitvoerende en adviserende rol. Bij een uitbraak, zoals
aanleiding toe is kunnen we direct preventieve maatregelen nemen en
de GGD welke preventieve maatregelen, zoals vaccinatie,
diarree in een verpleeghuis of schurft in een ziekenhuis, gaan we op
als het echt moet sturen we aan op meer drastische maatregelen.
profylaxe of voorlichting, zinvol zijn. De meldingen die voldoen
zoek naar de bron. We doen onderzoek, geven advies en zo nodig
aan laboratoriumvoorwaarden en een passend klinisch beeld
vaccinaties. Als een uitbraak of epidemie nationale of internationale
In dit verslag leest u wat de GGD Hart voor Brabant in 2010 heeft
geeft de GGD anoniem door aan het Rijksinstituut voor
gevolgen krijgt, neemt de minister van VWS de regie van de
gedaan op het gebied van infectieziektebestrijding. Het afwegen
Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Voor professionals is een arts
infectieziektebestrijding over. Een voorbeeld hiervan is de uitbraak van
van risico’s voor de gezondheid tegen de effectiviteit en de gevolgen
infectieziektebestrijding ook buiten kantoortijden bereikbaar.
de “Mexicaanse griep” in 2009-2010.
van de bestrijding is een complex proces. De GGD is bij uitstek de
In de afgelopen jaren steeg in onze regio het aantal meldingen van
organisatie die deze afweging kan aanreiken aan zijn gemeenten,
Meldingen per infectieziekte
infectieziekten. De dichte bevolking van mens en dier in onze regio
integraal én lokaal.
In 2010 kreeg de GGD 783 meldingen en gaf deze door aan het RIVM. Door de sterke afname van het aantal Q-koortspatiënten en
zal de kans op besmetting tussen dieren en mensen in de komende jaren vergroten. De Q-koorts kan een voorbode zijn van andere ziekten
J.C.A.M. van de Sande, arts Maatschappij en Gezondheid
kinkhoestgevallen zijn dit er veel minder dan in 2009 (2558). Ook
die overgaan van dier op mens (zoönosen). In Brabant zijn en blijven
Manager Algemene Gezondheidszorg
nieuwe Influenza A (H1N1) kwam in 2010 minder vaak voor.
landbouw en veeteelt economisch van groot belang. De risico’s blijven bestaan. We moeten soms accepteren dat we ziek kunnen worden van een dier, maar we moeten er ons dan ook op voorbereiden. Hoe voorkomen we dat zich hier nieuwe zoönosen ontwikkelen? Zolang we nog onvoldoende kennis hebben om de gezondheidsrisico’s goed in te schatten, moeten we in de eerste plaats alert zijn. We dragen veel bij aan het bewustzijn van deze ziekten bij de overheid en bij de medische sector. We adviseren over maatregelen en communiceren
Aantal meldingsplichtige ziekten in 2010 en 2009 Ziekte
2010 (2009)
Bof
4 (3)
Hantavirus
1 (-)
Hepatitis A
21 (9)
Hepatitis B
79 (84)
Hepatitis C, acuut
3 (2)
Kinkhoest
372 (743)
Legionellose
37 (13)
Leptospirose
1 (-)
Listeriose
4 (2)
Malaria
8 (11)
Mazelen
2 (-)
Meningokokkose
4 (11)
Nieuwe Influenza A
9 (271)
Pneumokokkose invasief, kind
4 (3)
Psittacose
9 (5)
Q-koorts
176 (1338)
Shigellose
28 (22)
STEC/Enterohaemorragische E.coli-infectie
14 (7)
Streptokokken A invasief
5 (24)
Tetanus Tuberculose Voedselinfectie, cluster Totaal
1 (-) 59 (55) 1 (2) 783 (2558)
met de gemeente, ook als er geen maatregelen nodig zijn. We houden
2
Infectieziektebestrijding - 2010
Infectieziektebestrijding - 2010
3
heeft deze personen zo veel mogelijk voorgelicht. Ook
met chronische Hepatitis C. De GGD adviseerde de behandelaars
of langer dan drie maanden geleden ziek waren. De GGD kreeg
zijn alle contacten geïnventariseerd; zij kregen advies over
om deze patiënten bij een positieve Hepatitis C-RNA te
in 2010 veel vragen over Q-koorts van particulieren, gemeenten,
preventieve vaccinatie. De screening en vaccinatie van de
verwijzen naar een MDL-arts. Dit om na te gaan of behandeling
huisartsen en andere GGD’en. Gemeenten ontvingen regelmatig
contacten vond grotendeels plaats bij de eigen huisarts.
mogelijk is. De GGD gaf patiënten die dit wilden voorlichting
een update over Q-koorts. Huisartsen ontvingen hierover
De ziektekostenverzekering vergoedt deze vaccinatie.
over hun ziekte.
tweemaal een brief.
2 0 december
Het ging om mensen die geen koorts of longontsteking hadden
4
november
37 personen (vijf vrouwen en 32 mannen tussen 18 tot 85 jaar)
oktober
door onveilig seksueel contact. Ook meldde het laboratorium
mensen met een niet-Nederlandse oorsprong. De GGD
september
risicogedrag, terwijl chronische Hepatitis B voorkomt bij
voldeden en daarom niet aan het RIVM werden doorgegeven.
augustus
500 laboratoriummeldingen die niet aan de klinische criteria
6
juli
hiv-positief en hebben de infectie waarschijnlijk opgelopen
juni
Drie mannen met acute Hepatitis C werden gemeld. Zij zijn
40 jaar. Acute Hepatitis B komt het meest voor na seksueel
mei
acute hepatitis B-patiënten waren mannen tussen 30 en
waren dat er nog maar 178. Wel ontving de GGD ongeveer
april
In 2009 kreeg de GGD ruim 1300 Q-koortsmeldingen, in 2010
Aantal meldingen hepatitis A
maart
Hepatitis C
februari
Deze aantallen zijn vergelijkbaar met de jaren ervoor. Alle
januari
Q-koorts: minder meldingen, wel veel informatie
Hepatitis A Er waren in 2010 opvallend veel patiënten met Hepatitis A.
Legionellose
Een aantal patiënten liep het virus in de zomer op tijdens een
Er waren in 2010 bijna drie keer zoveel meldingen van patiënten
reis in een van de landen rond de Middellandse zee. Daarnaast
met legionellose als in 2009. In totaal ging het om 14 vrouwen
waren er twee clusters: in het voorjaar drie patiënten die
en 23 mannen van 44 tot 86 jaar. Het grootste deel (25) had
en andere professionals. Ook werkte de GGD mee aan
16
besmet waren in een restaurant; in het najaar elf patiënten die
geen recente reis naar het buitenland gemaakt. Ook in 2008
negen wetenschappelijke publicaties, waarvan vier als eerste
14
een infectie opliepen in de familie- en vriendenkring. De GGD
waren er veel meldingen van legionellose bij mensen die in
auteur. Tien keer ontvingen gemeenten een GGD-advies over
12
bezocht alle patiënten met hepatitis A om voorlichting te geven
Nederland besmet zijn. Een warme maand juli, gevolgd door een
over besmettelijkheid en hygiëne. Om de verspreiding van dit
natte periode in augustus kan hiermee te maken hebben. Bij alle
virus te voorkomen, zette de GGD 19 vaccinaties of vergoedde
patiënten zijn mogelijke bronnen in kaart gebracht. Het RIVM
deze als de huisarts de vaccinatie toediende.
geeft locaties in het buitenland door aan de Europese databank
In het voorjaar organiseerde de GGD acht voorlichtings-
Leeftijdsverdeling chronische hepatitis B
bijeenkomsten over Q-koorts voor burgers en twee voor patiënten. Daarnaast werden presentaties gegeven over dit onderwerp aan verloskundigen, arts-microbiologen, huisartsen
evenementen met dieren.
18
10 8
aantallen telefonische vragen over Q-koorts
6
2007
113
4
2008
400
2
2009
1100
2010
761
>70 jaar
<70 -70 jaar
<50 -60 jaar
<40 -50 jaar
<30 -40 jaar
<20 -30 jaar
<10 jaar
<10 -20 jaar
Hepatitis B: blijvende aandacht
0
In 2010 kreeg de GGD 79 meldingen van Hepatitis B: zeven personen hadden een acute infectie, 72 waarschijnlijk een chronische infectie (47 mannen en 25 vrouwen).
4
Infectieziektebestrijding - 2010
vrouw
man
Mazelen: import uit Frankrijk In de zomer kreeg de GGD te maken met een opvallende melding: een man die in Frankrijk mazelen had opgelopen. Direct zijn alle contacten in kaart gebracht en gevraagd of zij tweemaal gevaccineerd waren of mazelen doorgemaakt hadden. De GGD heeft zes mensen voor wie dit niet gold, zo snel mogelijk gevaccineerd met BMR.
Infectieziektebestrijding - 2010
5
(ESDLnet). Locaties in Nederland worden geregistreerd,
Informatie aan burgers
norovirus de verwekker. Kinderopvang meldde 51 uitbraken van
geïnventariseerd en bij clustering onderzocht. Een aantal
De GGD organiseerde in 2010 grote voorlichtingscampagnes:
vlekjesziekten (24), krentenbaard (5) en gastro-enteritis (17). Van
patiënten behoorde tot een cluster: op een cruiseschip, op
over Q-koorts en over teken en de ziekte van Lyme. Zo
de basisscholen ontving de GGD 24 meldingen van uitbraken:
een camping in Frankrijk en in een wellnesscentrum.
waren medewerkers van de GGD aanwezig op Tuinidee,
vooral vlekjes (11) en krentenbaard (9). Zoals verwacht komt
een tuinevenement in ’s-Hertogenbosch, om bezoekers te
gastro-enteritis vooral in de wintermaanden voor, krentenbaard
informeren over de risico’s en preventie van tekenbeten.
vooral in de zomermaanden.
Uitbraken in instellingen
Rol van de GGD
Het is verplicht een infectieziekte-uitbraak in een instelling
Bij een uitbraak adviseert de GGD de instelling over te nemen
(zoals kinderopvang, basisschool, verpleeg- of verzorgingshuis)
maatregelen en diagnostiek. Ook zijn informatiematerialen
Aantal legionellose meldingen 40 30
te melden: “artikel 26 melding”. In 2010 werden bij de GGD
(folders, flyers, conceptpersbericht) beschikbaar die de instelling
20
133 uitbraken gemeld. Verpleeg- of verzorgingshuizen meldden
kan gebruiken. Sinds 2010 stuurt de GGD een digitale nieuwsbrief
10
48 uitbraken van gastro-enteritis; bij minimaal 26 was het
over infectieziekten naar verpleeg- en verzorgingshuizen.
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
0
Veel vragen over infectieziekten In 2010 kreeg de GGD ruim 2100 vragen over infectieziekten,
Infectieziekte-uitbraken in 2010
bijna de helft van particulieren (972). Organisaties in de kinder-
20
Top 10 Onderwerpen Vragen
82
Vijfde ziekte (parvovirus)
78
Bof
75
MRSA
57
Waterpokken
54
Scabiës (schurft)
46
Buitenland
Infectieziektebestrijding - 2010
december
november
oktober
september
augustus
juli
juni
mei
april
maart
februari
januari
Nederland
december
Kinkhoest
0
0 november
95
oktober
Impetigo (krentenbaard)
september
2
5 augustus
98
juli
112
Hepatitis B
juni
Gastro-enteritis
4
10
mei
762
april
Q-koorts
maart
6
15
februari
8
januari
10
6
25
opvang stelden 253 vragen, scholen 175 en huisartsen 170.
Verdeling legionellose patiënten 2010
Gastro-enteritis
Krentenbaard
Pneunomie
Vlekjesziekte
Influenza
Overig
Infectieziektebestrijding - 2010
7
BESTRIJDING VAN SEKSUEEL OVERDRAAGBARE AANDOENINGEN
Aantal consulten
Aantal consulten De laatste jaren stijgt het aantal soa-consulten. In 2010 waren dit er 6153 (9,6% hoger dan in 2009). De man-vrouwverdeling
7000
was nagenoeg gelijk.
5250
Vindpercentage
3500
Het vindpercentage is het percentage consulten waarbij minimaal één soa wordt aangetoond uit de zogenaamde “Big Five”: chlamydia, gonorroe, recent opgelopen syfilis (< 1 jaar
1750 0 2007
geleden), hepatitis B en hiv. In 2013 was het vindpercentage
2008
2009
2010
13,2%. Dit is een sterke stijging ten opzichte van 2009
Consulten naar leeftijd en geslacht
(10,4%). Een mogelijke verklaring hiervoor is het verscherpte toelatingsbeleid.
Seksuele voorkeur
2000 1500
Mannen die seks hebben met mannen (MSM) In 2010 zijn 809 consulten (13,2%) geregistreerd met MSM (2009: 617). Het vindpercentage onder MSM was 22,0%. Heteroseksuelen 5132 consulten (83,4%) waren met heteroseksuele mannen
1000 500 0 <=14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 >=55
en vrouwen. Het vindpercentage betrof in deze groep 12,1% (heteroman 12,9%, heterovrouw 11,5%).
De GGD houdt zich van oudsher bezig met de preventie en curatie van seksueel overdraagbare aandoeningen (soa). Cliënten kunnen terecht in de GGD-vestigingen in Tilburg, ’s-Hertogenbosch en Oss, maar ook op locatie organiseert de GGD spreekuren en preventieactiviteiten. Per 1 januari 2010 zijn de eisen voor toelating op het soa-spreekuur van de GGD verscherpt: alleen mensen die behoren tot een risicogroep of per se anoniem willen blijven, kunnen naar het spreekuur. Anderen worden verwezen naar de huisarts. Voor de bevordering van de seksuele gezondheid heeft de GGD speciaal voor jongeren tot 25 jaar ‘Sense-spreekuren’.
8
Infectieziektebestrijding - 2010
man
vrouw
Risicogroepen •m annen die seks hebben met mannen (MSM) • jongeren tot 25 jaar •p rostituees en hun klanten • ( partners van) personen afkomstig uit een soaendemisch gebied
Infectieziektebestrijding - 2010
9
Risicogroepen
Percentage positieve testen gonorroe naar seksuele voorkeur
Allochtonen Tijdens het consult vragen we tot welke etnische origine de
Gonorroe In 2010 is 6017 keer op gonorroe getest, waarvan 123 positieve
Jongeren tot 25 jaar
cliënt zichzelf rekent. In 2010 gaf 95% van zowel de mannen
In 2010 registreerde de GGD 3086 consulten met cliënten tot
als vrouwen aan van Nederlandse komaf te zijn. In 2009 was
25 jaar (50,2%): vergeleken met 2009 een stijging van 8%. Er
dit 96%. Niet-Nederlandse cliënten kwamen met name uit de
9,6
van de afgenomen testen was positief (idem 2009). Bij hetero-
kwamen beduidend meer vrouwen dan mannen: 62,7%. Dit
Nederlandse Antillen en Sub-Saharisch Afrika.
8,3
seksuele mannen is dit percentage sterk gestegen naar 0,9%
is vergelijkbaar met voorgaande jaren. Bij de jongeren trof
testen (2,0%). Dit aantal is opnieuw gestegen (2009: 86 (1,6%);
11,0
2008: 1,3%). Gonorroe kwam het meest voor bij MSM: 10,1%
(2009: 0,4%, 2008: 0,9%). Bij vrouwen was 0,8% van de testen
6,9
de GGD 443 soa uit “The Big Five” aan. Het vindpercentage
Eerder doorgemaakte soa
binnen deze groep is 13,7%. Gesplitst naar seksuele voorkeur
De GGD vond opnieuw een soa bij 18% van de mensen die de
en afgezet tegen volwassenen is het vindpercentage:
afgelopen twee jaar chlamydia, gonorroe en/of syfilis heeft
4,1
gonorroe kwam het meest voor: 38 keer. In 28 gevallen betrof
• Heteroseksuele man: 14,1% (> 25 jaar 12,0%)
gehad. Waarschijnlijk komt dit door seksueel risicogedrag.
2,8
het een combinatie.
• Heteroseksuele vrouw: 13,1% (>25 jaar 8,6%) • MSM: 21,1% (> 25 jaar 22,2%)
Seropositieve cliënten cliënten. Dit aantal is bijna verdubbeld ten opzichte van 2009
In 2010 hield de GGD 159 consulten waarbij de cliënt aangaf
(45). Het vindpercentage binnen deze groep is zeer hoog: 58,3%
seks te hebben voor geld en/of goederen. Het (jaarlijks
(2009: 42%).
anale gonorroe, 29 keer om orale gonorroe. Vaginale/urethrale
1,4
GRAS-project
0
De GGD registreerde 84 consulten met al bekende hiv-positieve
Prostituees
positief (2009: 0,7%, 2008: 0,5%). In 28 gevallen ging het om
5,5
MSM
2008
Man-hetero
2009
(Gonococcen Resistentie tegen Antibiotica Surveillance)
vrouw
Er zijn 57 gonorroekweken gedaan waarvan 19 (33,3%) positief. Bij 18 kweken is een resistentiebepaling uitgevoerd in het kader
2010
van het GRAS-project.
wisselende) vindpercentage was 13,2%.
Prostituanten
Diagnosen
In 186 consulten gaf de klant aan dat hij/zij in het half jaar voorafgaande aan het consult één of meerdere prostituees
Chlamydia
had bezocht. Vindpercentage: 11,8%. Ook dit wisselt per jaar.
In 2010 testte de GGD 6019 keer op chlamydia; in 698 consulten werd deze soa vastgesteld. Dit is een percentage positieve
Swingers
testen van 11,6%, een stijging ten opzichte van 2009 (9,4%) en
Dit zijn meestal man-vrouwstellen die andere stellen
2008 (10,3%). Dit percentage opgesplitst naar seksuele voorkeur,
ontmoeten voor seks of blijvende intieme vriendschappen,
levert het volgende beeld op:
vaak met partnerruil. Het afgelopen jaar registreerde de
• MSM: 12,9% (2009: 12,1%, 2008: 8,1%)
GGD 352 consulten met een swinger. Het vindpercentage
• Heterovrouwen: 10,5% (2009: 9,6%, 2008: 10,7%)
in deze groep was 8,0%. Zowel het aantal consulten als het
• Heteromannen: 12,7% (2009: 8,3%, 2008 8,3%)
vindpercentage stijgt ten opzichte van voorgaande jaren.
Vooral bij vrouwen tot 25 jaar komt veel chlamydia voor. Van alle
Percentage positieve testen chlamydia naar seksuele voorkeur
Percentage positieve testen chlamydia naar leeftijd 13,0
60
10,4
45
7,8
30
5,2
15
2,6
0
0 <15
15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54
>=55
MSM
Man-hetero
vrouw
chlamydiadiagnoses bij vrouwen is 73,8% jonger dan 25 jaar. Eenmaal is de diagnose lymfogranuloma venerum (LGV) gesteld.
10
Infectieziektebestrijding - 2010
man
vrouw
2008
2009
2010
Infectieziektebestrijding - 2010
11
HIV
penitentiaire inrichtingen waren verantwoordelijk voor 108
Per 1 januari 2010 is het landelijke hiv-test beleid gewijzigd.
vaccinaties.
Waar voorheen hiv op indicatie getest werd, is het vanaf 2010 verplicht deze test uit te voeren. Alleen op basis van
Sense
zwaarwegende bezwaren of een reeds bekende hiv-besmetting
Tijdens het Sense-spreekuur kunnen jongeren tot 25 jaar vragen
kan hiervan worden afgeweken. In 2010 deed de GGD 6036 hiv-
stellen over seksualiteit, soa en anticonceptie. Als het nodig
testen. Er zijn 13 nieuwe besmettingen aangetroffen (0,2%). In
is, verwijst de GGD door, bijvoorbeeld naar een seksuoloog,
2009 werd “slechts” 4330 keer op hiv getest. Ook toen werden
of wordt medicatie voorgeschreven. In 2010 registreerde de
er 13 nieuwe besmettingen geconstateerd (0,3%). In 2008 was
GGD 387 Sense-consulten. Dit is een forse stijging ten opzichte
het vindpercentage 0,4%. Bij de GGD Hart voor Brabant lijkt het
van 2009 (137 consulten). Het zijn vooral vrouwen die naar dit
gewijzigde testbeleid dus niet te leiden tot een hoger aantal
spreekuur komen (77%), net zoals in 2009. Een groot deel van de
hiv-positieven. Tevens lijkt het aantal cliënten waarbij hiv wordt
vragen gaat over anticonceptie (42%).
vastgesteld de laatste jaren te dalen. Ook opvallend is dat we in voorgaande jaren vooral bij MSM een nieuwe hiv-infectie
Spiraaltjes en Implanon®
aantroffen, en nu meer bij bi- en heteroseksuelen.
In juli 2010 is gestart met het plaatsen van spiraaltjes en het inbrengen van het anticonceptiestaafje Implanon®. Dit project
Hepatitis B
is gestart om in het kader van Sense een zo compleet mogelijk
De volgende resistenties werden gevonden:
steeg het aantal positieve testen naar 0,4% (in 2009 en 2008
In 2010 werden zes gevallen van infectieuze hepatitis B
aanbod te hebben, in aanvulling op de huisarts. Van de start
• driemaal tegen penicilline (17%)
was dat 0,3%). Vroege syfilis wordt vrijwel alleen bij MSM
vastgesteld (2009: 1) bij bezoekers van het soa-spreekuur.
in juli tot eind 2010 zijn 17 spiraaltjes en 11 Implanonstaafjes®
• achtmaal tegen tetracycline (44%)
aangetroffen.
26 mannen en vijf vrouwen hadden hepatitis B doorgemaakt.
geplaatst. Zowel cliënten als medewerkers zijn positief over deze
Deze getallen zijn echter niet representatief. Hepatitis B wordt
aanvullende vorm van dienstverlening.
• achtmaal tegen ciprofloxacine (44%)
Aantal diagnosen syfilis
• tweemaal tegen cefotaxim (11%) Ten opzichte van 2009 nemen alle resistenties toe, behalve voor ciprofloxacine. Het gaat om een zeer beperkt aantal kweken; hieraan kunnen geen harde conclusies verbonden worden. Eerstekeusbehandeling voor gonorroe is ceftriaxon, een antibioticum uit de derde generatie cephalosporines (waaronder cefotaxim).
namelijk alleen bepaald bij personen die mogelijk voor (gratis) vaccinatie in aanmerking komen, of die zelf (of (één van) hun
30
een meldingsplichtige ziekte. De GGD verzorgt ook vaccinaties hepatitis B voor risicogroepen:
18
in 2010 waren dat 671 vaccinaties (2009: 682). Het
12
opvolgpercentage voor de tweede vaccinatie was 60%, voor
6
Syfilis Opnieuw steeg het aantal syfilisgevallen ten opzichte van
0
de derde vaccinatie 93%. Zoals verwacht worden de meeste vaccinaties aan MSM gegeven (83,9%). Voor deze groep, maar
2008
2009
2010
voorgaande jaren. In 2010 werden 27 gevallen van recent
inrichtingen, zijn de vaccinaties gratis. Novadic-Kentron,
opgelopen syfilis vastgesteld (2009: 16, 2008: 12). Procentueel
centrum voor verslavingszorg, biedt ook hepatitis B-vaccinaties
Infectieziektebestrijding - 2010
200 150 100 50
ook voor prostituees, drugsverslaafden en mensen uit justitiële
aan; hier is afgelopen jaar 159 keer gebruik van gemaakt. De
12
Hulpvraag tijdens Sense spreekuur
ouders) uit een hepatitis B-endemisch land komen. Hepatitis B is
24
0 seksualiteit
man
anticonceptie
seksueel geweld
soa
(ongeplande) anders zwangerschap
vrouw Infectieziektebestrijding - 2010
13
INFECTIEZIEKTEN EN HYGIENE
Peuterspeelzalen worden ook onderzocht
Preventie bij evenementen
Sinds augustus 2010 vallen ook peuterspeelzalen onder de
Bij de vergunningsaanvraag voor evenementen wordt bekeken
wet Kinderopvang. Er zijn in 2010 142 peuterspeelzalen
of een risico-inschatting door de GGD noodzakelijk is. De GHOR
geïnspecteerd op verzoek van de gemeente, op basis van
en de gemeente kunnen aangeven dat een beoordeling op
een gemeentelijke verordening. Vanaf 2011 worden de
hygiënische aspecten nodig is. Dit geldt vooral voor meerdaagse
peuterspeelzalen op basis van de Wet onderzocht.
evenementen met overnachtingfaciliteiten (zoals kamperen). In 2010 beoordeelde de GGD zeven evenementen: muziekfeesten,
Tatoeëren en piercen heeft risico’s
motorcross en een kermis. De hygiëne-inspecteur trof diverse
Sinds vier jaar is wettelijk vastgelegd dat ondernemers een
mankementen aan, zoals slechte afvalwaterlozing, vies sanitair
vergunning nodig hebben voor tatoeëren, piercen en/of het
en slecht uitgevoerde schoonmaakwerkzaamheden. Maar
aanbrengen van permanente make-up. Deze vergunning
ook een slecht geregelde aanvoer van drinkwater door het
moet elke twee tot drie jaar verlengd worden. Voor de
gebruik van verkeerde slangen of ongezuiverd grondwater. De
vergunning is een onderzoek van de GGD noodzakelijk, mede
organisatoren hebben dit na de inspectie verbeterd.
ter voorkoming van infecties als Hepatitis B en hiv. In het
14
werkgebied van de GGD zijn 109 shops die deze handelingen
Hygiënewerkzaamheden voor instellingen
uitvoeren. In 2010 heeft de GGD 43 onderzoeken uitgevoerd
Onze hygiënisten zijn ook op contractbasis verbonden aan een
vanwege een aanvraag of verlenging van de vergunning. Bij
aantal instellingen. Aan deze instellingen brachten zij 74
de inspecties is vier keer een tekortkoming geconstateerd,
bezoeken voor advies over algemene hygiëne, legionella-
zoals onvoldoende reiniging van steriele producten en inkt
beheersing en keukenhygiëne. Daarnaast gaf de GGD cursussen
of pigment dat over de datum is. Na verbetering kregen de
over hygiëne aan hygiënecontactpersonen (drie maal 10-15
shops alsnog een vergunning.
personen) en voedingsmedewerkers (12 cursussen).
Inspecties in de kinderopvang
kinderopvang al ruim 6 jaar bestaat, zijn er nog overtredingen.
In de kinderopvang is een veilige omgeving belangrijk. De GGD
Er zijn helaas nog niet veel locaties die voldoen aan alle
Shops en controles 2010
voert jaarlijks inspecties uit op basis van de Wet Kinderopvang.
door de wet gestelde eisen. Sinds 2010 vindt een deel van de
Soort shop
Dit gebeurt bij kindercentra en gastouders. Er wordt gekeken
inspecties onaangekondigd plaats. Deze onaangekondigde
naar veel verschillende aspecten, waaronder hygiëne en
bezoeken geven in sommige gevallen een beter beeld van
veiligheid.
de werkelijkheid. De organisatie kan dan niet zorgen dat
In 2010 voerde de GGD 797 inspecties uit. Het ging om 599
op de dag van de inspectie alles spic en span is en dat er
reguliere inspecties en 94 inspecties na een melding. In 104
voldoende beroepskrachten zijn ingezet. De GGD publiceert alle
gevallen deed de GGD nader onderzoek. Ondanks dat de Wet
inspectierapporten op: www.ggdhvb.nl.
Infectieziektebestrijding - 2010
Totaal in regio
Controle in 2010
Permanente make-up
61
27
Tatoeages
25
7
Piercings
6
5
17
4
109
43
Combinatie Totaal
Infectieziektebestrijding - 2010
15
TUBERCULOSEBESTRIJDING
Werkwijze tuberculosebestrijding De verpleegkundigen en artsen van de GGD hebben het
OVERZICHT Verrichtingen 2010
afgelopen jaar veel tuberculosescreeningen verricht. De
Nieuwe patiënten met tuberculose
verpleegkundige neemt contact op met een patiënt zodra deze bij de GGD is aangemeld. De patiënt wordt tijdens de behandeling intensief begeleid om te controleren of de behandeling op de juiste wijze verloopt. Dit om resistentie te voorkomen. De verpleegkundige voert ook het bron- en contactonderzoek uit. De arts behandelt de tuberculosepatiënten die gevonden worden tijdens een screening, contactonderzoek of verwijzing vanwege klachten. Deze behandeling duurt minimaal zes maanden. De arts geeft profylaxe aan patiënten met een positieve mantoux en/of een Quantiferon TB Gold test. De GGD behandelt ook een nieuwe risicogroep, gebruikers van TNF-alfablokkers, preventief vanwege een hoog risico op tuberculose. Tenslotte krijgen ook reizigers naar landen met
Overname patiënten uit andere regio’s
Risicogroepen
458
Immigranten
1412
Patiënten
276
Bron- en contactonderzoek
794
Reizigers
100
Overig
73
Emigranten
73
Mantoux
tbc-gevallen zijn overgenomen uit andere regio’s, met name uit regio Groningen. Tweederde had een niet-Nederlandse nationaliteit; het aandeel mannen en vrouwen was gelijk.
805
X-thorax
afhankelijk van reisduur, bestemming, reisdoel en de (medische)
In 2010 zijn 59 nieuwe gevallen van tuberculose gemeld. Acht
60
Preventie door BCG-vaccinaties
Röntgenfoto's totaal
Aangiften
8
Nieuwe patiënten met recente besmetting
tuberculose een individueel advies. Of maatregelen nodig zijn, is achtergrond van de reiziger.
59
3186
Risicogroepen
161
Immigranten
285
Bron- en contactonderzoek
664
Reizigers
654
Overig
103
Mantoux totaal
1867
Quantiferon TB Gold test De diagnose tuberculose werd negen keer (15%) door de GGD gesteld, 37 keer door een longarts (64%), zeven keer door een internist (12%) en vijf keer door een andere klinisch specialist (8%). Tuberculose werd het meest aangetroffen bij de bekende risicogroep van mensen afkomstig uit hoog prevalente landen.
16
Infectieziektebestrijding - 2010
140
Consulten Arts
566
Verpleegkundige
865
Verpleegkundige reizigers
387
Infectieziektebestrijding - 2010
17
Door het screenen van asielzoekers werd 7% van alle patiënten
positief reageert op atypische bacteriën of bij BCG-status.
gevonden. De klinisch longarts/specialist diagnosticeert vooral
De Quantiferon-bloedtest is wel specifiek en geeft aan of
tuberculose bij immigranten die al langer in Nederland wonen
iemand besmet is met de tuberkelbacil. De bloedtest is
en bij oudere Nederlanders. Het betreft veel extrapulmonale
geschikt als aanvulling op de Mantouxtest om bij positieve
vormen van tuberculose. De incidentie is vergelijkbaar met de
uitslag een besmetting te bevestigen of uit te sluiten. Van
rest van Nederland.
de 140 Quantiferon TB Gold testen in 2010 waren er 38 positief. Hierdoor kon de GGD de onnodige behandeling van 102 patiënten met een vals-positieve uitslag voorkomen. De
Specificatie herkomst aangiften tuberculose Herkomst /risicogroep
contacten van besmettelijke tuberculose met BCG-status konden ook beter getest worden met de nieuwe test. aantal
%
Asielzoeker screening
4
7
Latente tuberculose-infectie (LTBI) en profylaxe
Gedetineerden screening
2
3
Door de introductie van een nieuwe profylaxekuur gedurende
44
74.5
drie maanden is de therapieduur gehalveerd. Zowel de patiënt
Contactonderzoeken
4
7
TNF remmer gebruik
1
1.6
Overige/geen risico
4
7
59
100%
N.a.v. klachten
Totaal patiënten 2010
Testen op tuberculose In 2010 voerde de GGD 1867 Mantouxtesten uit. Hierbij hadden 60 mensen een uitslag die paste bij een recente infectie (een latente tuberculose-infectie, LTBI). Zij zijn profylactisch behandeld (25 met INH, 17 met alternatieve medicatie) of blijven onder controle (18). Veertig van deze patiënten met LTBI
als de GGD worden hierdoor minder belast. Bij 28% van de LTBI is een alternatieve profylaxekuur aangeboden.
Leeftijd/nationaliteit TB-patienten 2010 14 12 10 8 6 4 2 0 0-4
5-14 15-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65-74 75-84
werden gevonden bij contactonderzoek rondom besmettelijke patiënten, twintig bij overige screeningen.
Nederlands
Niet-Nederlands
In 2008 introduceerde de GGD de Quantiferon TB Gold Test. Om tuberculose vast te stellen wordt in Nederland standaard de Mantouxtest gebruikt, maar die is niet specifiek. De kans
De drie mobiele röntgenunits van de GGD hebben in 2010
op een vals-positieve uitslag is groot omdat de test ook
8930 screeningen gedaan bij diverse risicogroepen door heel Nederland op aanvraag of contractbasis.
18
Infectieziektebestrijding - 2010
Infectieziektebestrijding - 2010
19
REIZIGERSZORG:
voorkomen van infectieziekten voor, tijdens en na de reis
Reizigersspreekuur De GGD heeft reizigersspreekuren in ’s-Hertogenbosch,
Aantal toegediende vaccins aan reizigers in 2010
Tilburg, Oss, Veghel en Boxtel. Afspraken kunnen telefonisch
Hepatitis A
gemaakt worden met het afsprakenbureau of via de website:
dTP
9.676
www.ggdreizigerszorg.nl. In 2010 werden 6682 afspraken
Hepatitis B
5.030
via internet gemaakt.
Typhus
5.012
Gele koorts
2.784
Aantal consulten
Rabiës
1232
In 2010 vonden 25.964 reizigersconsulten plaats. Tijdens het
Meningitis ACWY
317
consult staat de beoordeling van de gezondheidsrisico’s van de
Tekenencephalitis
129
geplande reis centraal aan de hand van het intakeformulier.
Hepatitis A gammaglobuline
75
De risico’s voor verschillende soorten reizen lopen erg uiteen.
Japanse encephalitis
32
Daarnaast gaan ook personen met een verhoogd risico
Totaal
16.426
40.713
steeds vaker op reis, zoals personen met een verminderde afweer, zwangere vrouwen, kleine kinderen en bejaarden. Bij gezondheidsproblemen beoordeelt de GGD in de eerste
overige adviezen en recepten in 2010
plaats de geschiktheid voor de geplande reis. Daarna worden
Tuberculoseadvies
met de klant de belangrijkste gezondheidsrisico’s voor de reis besproken. Deze zijn afhankelijk van de bestemming, de soort reis, de duur, de ervaring van de reiziger, de leeftijd enzovoorts. Daarna worden de geadviseerde vaccins toegediend. In 2010 ging het om 40.713 vaccins. Tijdens de spreekuren worden tegen marktcomforme prijzen gezondheidsbeschermende producten verkocht zoals DEET,
Reizigerszorg heeft als doel klanten te beschermen door hen voor te lichten over hygiëne en gezond gedrag en door het toedienen van vaccinaties en/of medicijnen immuun te maken voor de meest voorkomende risicovolle infectieziekten.
20
Infectieziektebestrijding - 2010
geïmpregneerde muskietennetten, ORS en loperamide.
Vraagbaak en informatie
795
Recepten malaria Malarone
4437
Lariam
352
Doxycycline
8
Paludrine
259
Totaal
5056
Recepten antibiotica voor noodbehandeling van diarree bij risicogroepen
1052
Recepten acetazolamide voor preventie of behandeling van hoogteziekte
384
Via de website kunnen (potentiële) reizigers vragen stellen: in 2010 gebeurde dat 887 keer. Elke zomer en winter ontvangen
Via www.ggdhvb.nl wordt het publiek op de hoogte gehouden
de reisbureaus en huisartsen in de regio een nieuwsbrief over de
van de meest recente uitbraken en eventuele gevolgen daarvan
belangrijkste risico’s en uitbraken.
voor het reisadvies.
Infectieziektebestrijding - 2010
21
Vaccinatie beroepsgroepen
Vaccinatie intradermale rabiës
rabiësvaccinatie. Dit spreekuur is een groot succes, in een paar
De GGD voert ook niet-reisgebonden vaccinaties uit, vooral
Veel reizigers die in aanmerking komen voor de preventieve
maanden tijd werden 158 vaccins intradermaal toegediend.
voor een aantal risicoberoepsgroepen. De GGD doet dit zowel
rabiës-vaccinatie, bijvoorbeeld omdat ze meerdere maanden gaan
op verzoek van individuen, zoals een tandartsassistente, als
rondtrekken in Azië, kiezen hier door de hoge kosten toch niet voor.
Spreekuur Mekkagangers
van bedrijven. Het gaat voornamelijk om de vaccinatie tegen
Door de vaccinatie niet in de spier maar in de huid te spuiten, kan
Elk jaar organiseert de GGD op woensdagochtend na het
hepatitis B; indien nodig wordt ook tegen andere beroepsrisico’s
een lagere dosis (0,1 ml) gebruikt worden. Dit biedt tóch een goede
Suikerfeest een speciaal inloopspreekuur voor moslims die op
gevaccineerd zoals influenza, tetanus of hepatitis A.
bescherming maar is aanzienlijk goedkoper. Omdat de geopende
bedevaart naar Mekka gaan. De meningitis ACWY-vaccinatie is
In 2010 diende de GGD 731 hepatitis B- , 80 hepatitis A- en 461
vaccins niet bewaard kunnen worden, startte de GGD eind 2010
verplicht; zonder deze vaccinatie wordt geen visum verleend.
influenza-vaccins toe aan beroepsgroepen.
in ’s-Hertogenbosch met een wekelijks spreekuur intradermale
Daarnaast krijgen deze Hadjgangers, afhankelijk van de gezondheidstoestand en duur van verblijf, advies over andere vaccinaties. Omdat er vaak sprake is van een taalbarrière zet de GGD tijdens deze spreekuren Voorlichters Eigen Taal en Cultuur (VETC) in. In 2010 bezochten 256 moslims het inloopspreekuur in ‘s-Hertogenbosch. Hadjgangers die niet naar dit spreekuur kunnen komen, kunnen terecht op het reguliere reizigersspreekuur.
Wetenschappelijk onderzoek De wetenschappelijke kennis binnen de reizigersgeneeskunde is de laatste twintig jaar enorm toegenomen en is dan ook uitgegroeid tot een apart kennisgebied. De GGD doet daarom sinds 2005 in samenwerking met het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen onderzoek op het gebied van reizigersadvisering. Afgelopen jaren werd een onderzoek uitgevoerd naar het seksueel risicogedrag van reizigers die een reisadvies kregen en het effect van dit advies op het risicogedrag1. In 2010 rondde de GGD het onderzoek af naar het voorkomen en de risicofactoren van Acute Hoogteziekte bij reizigers die een reisadvies kregen.
1
Sexual risk behavior of travelers who consulted a pretravel clinic. Croughs M, Van Gompel A, de Boer E, Van Den Ende J. Journal of Travel Med. 2008 JanFeb;15(1):6-12.
22
Infectieziektebestrijding - 2010
Infectieziektebestrijding - 2010
23
Colofon
Gezondheid telt!
Uitgave: juni 2011 Organisatie: GGD Hart voor Brabant Teksten: Ariëne Rietveld, Masja van de Pas, Mieke Croughs, Trudie van der Staak Eindredactie: Linda Toet Vormgeving: De Code, ‘s-Hertogenbosch Oplage: 450 GGD Hart voor Brabant Postbus 3166, 5203 DD ’s-Hertogenbosch T 0900 463 64 43 (lokaal tarief) F (073) 641 86 53 I www.ggdhvb.nl E
[email protected]