Geluit. E dito. E ditoriaal. uthinerie. Festival du luth. Luitfestival mars Château Kasteel maart 2007

Festival du luth

Bureau de dépôt / Afgifte kantoor : Edegem 1 VU / ER : Jean Cordaro

Vekenveld 14

B-2550 Kontich

België—Belgique 2650 Edegem 1 8/4660

17-18 mars 2007 Château Kasteel Renesse Oostmalle

Luitfestival

eluit--Luthinerie Geluit Driemaandelijkse uitgave van de Belgische Luitacademie Publication trimestrielle de l'Académie belge du Luth

N°36 12 / 2006

17-18 maart 2007

E

Chers amis luthistes, voici un numéro qui fera date. En effet vous y trouverez le compte rendu de notre belle Christine Journée du 10e anniversaire, mais nous en profitons Ballman aussi pour vous demander de décider, en toute Présidente Alle info op démocratie, de ce que seront les prochaines années de Toutes les infos votre association. Car si nous voulons continuer comme aujourd’hui, il nous faut de l’aide supplémentaire. Nous pouvons aussi nous tourner plus vers internet. Un www.lute-academy.be nouveau site « lute-academy.be » a été concocté par Jean Cordaro, allez le consulter dès aujourd’hui. Vous y trouverez l’enquête à laquelle nous vous Sommaire / Inhoud demandons de répondre. Les résultats nous permettront d’orienter, Edito / Editoriaal .................................................. p. 1 selon les souhaits de chacun, le futur de l’Académie belge du Luth. Journée du Luth Luitdag....................................... p. 2 Que ce soit par email, par fax ou par simple courrier, n’attendez surtout pas pour répondre ! Et n’oubliez pas de payer d’ores et déjà Photo’s / Foto’s ............................................p. 3 & 22 votre cotisation pour 2007. Bonnes fêtes de fin d’année à tous ! CD’s ..................................................................... p. 4

dito

Les luths de Paris................................................. p. 5 Antwerpse Luitslagers (11)................................... p. 6 Luthistes anversois (11) ....................................... p. 7 Editions / Uitgaven ............................................... p. 8 Interview R. Bonavita ..................................p. 10 &12 Nieuws uit de zusterverenigingen....................... p. 15 Zoekertjes / Petites annonces ............................ p. 15 Bouwtrilogie deel 2 ............................................. p. 16 Rumeurs / Geruchten @ Internet ....................... p. 18 Supplément Musical / Muziekbijlage ................. p. 19 Deux étoiles en balade....................................... p. 22 Website .............................................................. p. 23 Renesse Lute-Luth-Luitfestival ........................... p. 23 Agenda............................................................... p. 24

Beste lezers, We zitten op een kantelmoment in Greet Schamp onze tienjarige geschiedenis: alles Vice voorzitster hangt nu af van uw respons op onze enquête. We hopen dan ook dat u prompt zult reageren door ons uw mening te laten weten via post, fax of e-mail. Ook de storting van uw lidgeld voor 2007 is voor ons een signaal dat we verder moeten gaan op de door u uitgekozen weg, hetzij zoals we nu bezig zijn, maar dan met meer daadwerkelijke hulp van nieuwe vrijwilligers, hetzij dat we meer de virtuele toer op gaan en via onze website en periodieke nieuwsbrief electronisch contact met u houden. Dit geeft ons meer tijd om meer menselijke (luit) contacten te organiseren onder de vorm van luitdagen, luitspeelnamiddagen, cursussen, concerten enz… Dus doe nu even die kleine inspanning en stuur ons per kerende uw mening! En kijk meteen eens op www.lute-academy.be.

E

ditoriaal

Geluit— Geluit —Luthinerie

D

n° 36 12/2006

p. 2

ixième anniversaire de l’Académie belge du Luth Jean Claude Baertsoen

Cette célébration s'est déroulée sous les meilleurs auspices. Le 15 octobre fut une radieuse journée d'automne, le lieu était beau (le Castel de l'Académie de Woluwé-St-Lambert où se développe une importante section de musique ancienne), l'accueil fraternel et le public passionné. La matinée commençait par deux ateliers. Dans l'un, Philippe Malfeyt donnait des leçons individuelles de luth, théorbe et basse continue à des instrumentistes relativement avancés. Je n'ai pu assister qu'à la première moitié de sa prestation. Il s'est d'abord occupé de la position de ses premiers cobayes (Jean, ensuite Ester), de la tenue des mains, des doigtés — avec un soin et une sûreté impressionnants. En quelques minutes, il a pu rendre leur jeu moins embarrassé, plus efficace, plus sonore, perfectionnant l'acquis déjà sérieux des étudiants. Simultanément, dans le local voisin, Christine Ballman exposait à une quinzaine de luthistes les problèmes chromatiques de la musique à la fin du Moyen Age. Des analyses claires et soigneuses de la forme, des cadences, de la musica ficta étaient appliquées à "Va-t'en, soupir" de Grossin et à "Questa fanciulla " de Landini. Ces pièces étaient ensuite jouées par le groupe. Christine s'est même improvisée flûtiste afin de faire entendre ce qu'apporte un dessus mélodique soutenu à l'ensemble des cordes pincées. Elle fut suivie très joliment par une chanteuse. L'invitée d'honneur de cette journée anniversaire était Pascale Boquet, présidente de la société française de luth, instrumentiste renommée, auteur d'ouvrages didactiques qui sont couramment utilisés chez nous. Avec la collaboration de Céline Ferru, elle a joué des pièce italiennes des années 1500 à 1530. Pascale Boquet a un jeu remarquablement coulant, lié, soutenu, nuancé avec délicatesse. Qualités rares chez les luthistes et qu'il convient cependant de développer. Là est la vraie musique ancienne, celle qui vit toujours. Les pièces de luth à la Renaissance sont très souvent courtes. Dans un programme de concert, la succession de morceaux brefs risque de lasser. Pascale Boquet les présente plutôt par trois ou quatre, en ménageant très habilement les contrastes de tonalité et de caractère. Certains morceaux du programme sont joués par Pascale Boquet seule ; pour d'autres, s'ajoute dans le registre aigu le luth de Céline Ferru. Le duo est bien équilibré. Ajoutons que les deux artistes jouent des luths sur mesure de Didier Jarny. Celui-ci est un habitué des journées annuelles de la société belge, où il expose ses instruments aux côtés de notre

compatriote Renzo Salvador, du hollandais Martin De Witte et de Wolfgang Früh (Paris). Moment privilégié, la pause de midi réunissait à la cafétéria maîtres et disciples. Une heure heureuse de détente, de rencontres, d'échanges. Ajoutons que les luthistes de la société invitante avaient préparé de leurs mains expertes gâteaux, tartes, biscuits et truffes. Un verre de bon vin choisi par le secrétaire de l'Académie du luth rendait le climat encore plus cordial ! Placée judicieusement juste après la pause, l'Assemblée générale a réuni une assistance particulièrement nombreuse où on reconnaissait Pascale Boquet, Céline Ferru, Lieven Misschaert, Philippe Malfeyt...La Présidente a d'abord remercié l'Administration communale de Woluwé et la direction de son Académie de Musique pour avoir ouvert ses locaux à cette fête des luths. Elle a souligné l'effort continu déployé depuis dix ans par l'équipe qui confectionne la revue Geluit-Luthinerie. Elle a fait applaudir Greet Schamp, rédactrice en chef et vice-présidente. Un tour d'horizon parmi l'assemblée a permis de se faire une idée de l'accueil de la revue et envisager certaines modifications. Il a aussi été question de l'enseignement et de la diffusion du luth. Mais le temps pressait... Deux ateliers collectifs étaient prévus, l'un par Lieven Misschaert sur les trios de Pacoloni, l'autre sur Dalza et Tiburtino par Dirk De Hertogh. Et à 15 h. 30, il y avait le concert-spectacle par le groupe Pantagruel d'Aix-la-Chapelle. C'est un ensemble de trois jeunes artistes : une chanteuse, un flûtiste-guitariste-chanteur, un joueur de cistre, luth et guitare. Ils présentaient un programme de pièces élisabéthaines. Ils chantent et jouent dans des costumes d'époque avec une tranquillité, une aisance à faire croire qu'ils s'habillent ainsi dans la vie courante. Hannah Morrison a une voix légère et juste. Elle joue ces chansons anglaises avec une vivacité, une perfection dans la diction, une grâce incomparables. Dominik Schneider est un virtuose de la flûte et un mime plein d'imprévu et grand improvisateur. Enfin Mark Wheeler, chargé d'instruments plus volumineux et de ce fait moins mobile, entre malgré cela dans le jeu. La journée s'achevait, selon la tradition inaugurée jadis à Lillo, par un podium libre où on a entendu plusieurs solos et duos. Mais cette partie du programme ne s'est guère prolongée. On dirait que le succès même de la journée avait bien fatigué tout le monde !


n° 36 12/2006

p. 3

Workshops Lieven Misschaert, Dirk De Hertogh

Toutes les photos sur Alle foto’s op www.lute-academy.be

Masterclass Philippe Malfeyt

Concert Pantagruel


C

n° 36 12/2006

p. 4

d’s G.Schamp

Un altra Canzone: The art of Giovanni Antonio Terzi da Bergamo The lute duets and passage of books 1 & 2, Venice 1593 and 1599 David van Ooijen en Michiel Niessen, lutes TRSA 0028 Dit moet de eerste volledige Terzi-duetten cd zijn, een wereldprimeur dus! Attractief hoesje met mooie foto’s van luiten en close ups van de darmsnaren op de linkshandige luit van David. Daartegenover speelt Michiel met nagels op carbon en metaalomsponnen bassen, luister naar het verschil. Zoals de persoonlijke evolutie van hun leraar Toyohiko Satoh, waar ze beiden in Den Haag bij gestudeerd hebben, die begon met een lange periode met nagels op moderne nylon snaren, maar uiteindelijk uitmondde zonder nagels op “authentieke” darm. Voor het eerst worden deze twee strekkingen dus samengebracht op één cd.! Na enig speurwerk vind ik het inlegboekje binnenin de voorflap van het kartonnen (= minder breekbare?) doosje. Het weinige wat we weten over Terzi wordt hier in het engels belicht, en verder een heel uitvoerige uitleg over de gebruikte opname apparatuur en de mensen er achter. Het is een opvallend heldere opname, de opnameman Bert van der Wolf, wint altijd prijzen met zijn techniek. De opname is overigens in België gebeurd bij de Galaxy studio in Mol. Het ontbreken van de bio’s in het boekje, is volgens David dan weer een bewuste keuze. “En waarom ook niet, het is toch evident dat we ergens gestudeerd hebben, enige cursussen hebben doorlopen en overal gespeeld hebben. Zoals ieder ander dus dat voegt weinig toe. Ik zet in mijn cv tegenwoordig vaak dat ik van vis houd en ook shamisen speel. Dat zegt op vele vlakken meer over mij dan wat de mensen al weten, nl. dat ik luit speel.” Voor 20 euro en dan zit de postzegel en enveloppe er al bij gerekend, kun je deze heerlijke cd bij David zelf bestellen, LGS-Europe [[email protected]] ofwel bij Turtle records op het internet (een beetje duurder?), of gewoon in de winkel Paul O’Dette heeft in september een nieuw album uitgebracht The Bacheler's Delight. bij Harmonia Mundi HMU907389 9-2006 en ook verkrijgbaar in de iTunes store. Nigel North start op Naxos "Dowland Fancyes, Dreams, and Spirits" als "Lute Music 1" dus wellicht volgen er nog opnames in deze budgetvriendelijke reeks! Juan Carlos Rivera, vihuela de mano: cantus records (C 9631) TAÑER DE GALA Vihuela music: Works by Milán, da Milano, Narváez, Mudarra, Valderrábano, Páez and anonymous Les Tisserands: Amorroma, Traces en Zefiro torna Denk je, zoals ik, bij het woord Katharen allereerst aan brandstapels en inquisitie waardoor deze wonderbaarlijk vredevolle

mensen weggevlakt werden uit onze geschiedenis? Zegt de naam van Bernard de Ventadorm je nog iets? Beeld je dan nu een mix in van fluit, doedelzak, keltische harp, bouzouki, sopraansax, contrabas, zang, vedel, viola da gamba en luit en 8 spelers die zich laten bezielen door het repertoire van deze troubadours van 8 eeuwen geleden en dit nu brengen in een frisse en een uiterst gevarieerde stijl en je hebt de nieuwe cd Les Tisserands. Originele middeleeuwse teksten en melodieen, maar ook nieuwe stukken die hierop geïnspireerd zijn, maken deze cd zeker het beluisteren waard, ook voor mensen die niet persé oude muziekfreak zijn. Het wordt omschreven als modern folk, er zijn natuurlijk ook jazzelementen, je kunt er in feite alles in horen, maar vooral ervan genieten en wegdromen met beelden van de streek rond de Montségur…. Een echte aanrader te bestellen bij Homerecords ASBL, 8 rue Patenier, 4000-Liège, Belgium. Of stuur een e-mail naar [email protected] of stort op rekening: 000-0859359-36 www.homerecords.be J'ai écouté le CD de Sting, et, dois-je avoir honte de le dire, je suis tombé sous le charme. Après une petit temps de réflexion, comme à mon habitude, je vous livre mon opinion. Pour ou contre : tout le monde a raison. Je développe. S'il y a autant de luthistes parmi nous qui sont choqués et scandalisés de cette parution cela est dû à un tout petit malentendu de départ. Si au moment où l'on place le disque sur le tiroir du lecteur on s'attend à entendre un grand concert, avec queue de pie, noeud papillon, et cheveux gominés, on sera forcément effarouché par ce disque de voyou. C'est un problème d'habitude (au mieux) ou de culture (au pire). Changeons un instant de point de vue. J'ai bien connu John Dowland pendant ma jeunesse. Il chantait souvent des heures durant seul au coin de son salon. Il s'accompagnait d'un luth qui ne sonnait pas très bien mais qui avait l'avantage de traîner toujours sur son fauteuil. Sa voix était un peu rauque et plaintive. S'il m'avait survécu il aurait crié au scandale en entendant ses morceaux magistralement interprétés dans de grandes salles de concert par de belles voix travaillées, accompagnées de luths puissants aux résonnances polymériques. Je suis et je reste profondément admiratif à l'écoute de tous mes enregistrements fétiches des Songs Books et puis dresser une longue liste de leurs qualités. Le disque de Sting lui n'en a qu'une, il m'émeut. Jean C. qui préfère garder l'anonymat, on ne sait jamais.


L

n° 36 12/2006

p. 5

es luths de Paris… Renzo Salvador

Je ne voudrais pas laisser passer cette fin d’année sans saluer la parution d’un superbe ouvrage, premier d’une série concernant l’entièreté des collections du musée de la musique de Paris. Sous la direction éclairée de Joël Dugot, conservateur au musée, scientifique compétent et, de toute évidence, homme de bon goût, nous avons l’occasion de visiter une des plus belles collections de luths qui soit. D’abord, on feuillette le livre, on remarque la clarté de l’ouvrage, les photos nombreuses, détaillées, de très grande qualité. Textes et images nous sont présentés ensemble, cette remarque peut vous faire sourire mais nombre de catalogues des musées n’ont pas cette qualité, ce qui en rend la lecture parfois désagréable. Ensuite on plonge dans le vif du sujet et on s’aperçoit que chaque luth fait l’objet d’un dossier ; tous les instruments y sont décrits, décortiqués, les mesures indiquées, des photos splendides et même parfois des radiographies nous plongent dans l’intimité de ces magnifiques témoins de notre passé musical. Des oeuvres d’une rare beauté et d’un grand intérêt historique y sont présentées, elles sont créées par des artistes de renom tel que Laux Maler, Wendelio Venere, Matteo Sellas, Jean Des Moulins ou Johann christian Hoffmann mais aussi par d’autres moins connus comme Hans Fichthold ou Georg Aman… Italiens, Français , Allemands, tous y ont une place. Les instruments sont groupés par familles, nous ferons donc la connaissance des luths anciens, des instruments construits au XXeme siècle, ceux d’une authenticité douteuse et enfin des instruments en dépôt. Voilà de quoi se rendre compte de la richesse et de la complexité du sujet. L’analyse des luths est à la fois rigoureuse, scientifique ( ce qui fera le bonheur des spécialistes en organologie et des luthiers ) et parfaitement accessible aux simples passionnés de musique ancienne. On notera la volonté de Joël Dugot et de son équipe de nous faire part d’un maximum de renseignements : provenance de l’instrument, mesures précises, bois utilisés, luthier, parcours au travers des différentes collections, considérations historiques et esthétiques mais aussi de ses doutes sur l’authenticité d’une partie de la collection. En outre, une bibliographie très détaillée nous permet d’approfondir nos recherches.

Une chose très intéressante mérite d’être soulignée : on pourra découvrir dans ce catalogue une riche documentation concernant des luths ou théorbes construits au cours du XXème siècle et tout ça avec le même souci de précision que pour les luths « authentiques ». Même si les luthiers de cette époque toute proche n’ont pas toujours eu un grand respect des traditions et du savoir-faire des Anciens, nous devons beaucoup à leur réflexion, leur curiosité et à leur passion. Voilà donc un ouvrage à mettre entre toutes les mains, on ne peut qu’aimer le luth après l’avoir feuilleté. On se réjouit déjà de la future parution du catalogue des guitares… Pour info : Cité de la musique Musée de la musique 221 avenue Jean Jaurès 75019 Paris www.cite-musique.fr prix de l’ouvrage : 35 €


A

n° 36 12/2006

p. 6

ntwerpse Luitslagers (11): Emanuel Adriaenssen jr. (°Antwerpen, 1585-Amsterdam?, na 1611) G. Spiessens

Hij was een zoon van de beroemde luitvirtuoos en componist Emanuel Adriaenssen sr. en van Sybilla Crelin, en dus een broer van de kunstschilders Alexander, Vincent en Niclaes Adriaenssen. Hij werd pas op vierjarige leeftijd, nl. op 28 augustus 1589, in de Sint-Joriskerk boven de doopvont gehouden door Hans vander Linden en Gheerart van Hildernissen. Naar alle waarschijnlijkheid was hij vóór de val van Antwerpen in 1585 volgens de hervormde ritus gedoopt want op 1 september 1589 lieten zijn ouders ook hun huwelijk door de Roomse Kerk herinzegenen. Na de val van Antwerpen immers kregen alle onderdanen tot 1589 de tijd om zich in regel te stellen met de katholieke Kerk. Ongetwijfeld was Emanuel jr. een leerling van zijn vader, die met zijn broer Ghysbrecht trouwens een luitschool hield in Antwerpen. Hij kreeg ook muzieklessen van mr. Remacles Vergouwen, een calvinist, en vermoedelijk was dat notenleer en zang. In 1609 werd hij door de Antwerpse wethouders opgespoord wegens doodslag en toen werd hij luitslager genoemd. Hij moest zich binnen de drie dagen melden en die hem zou herbergen, zou gestraft worden. Aan die hem kon aanbrengen, werd 50 gld. beloofd (zie bijlage). Hij vluchtte naar de Noordelijke Nederlanden, waar hij in 1611 in Amsterdam gevestigd was. In dat jaar trad zijn moeder-weduwe, die op het punt stond te hertrouwen, uit onverdeeldheid met haar kinderen en toen kreeg Emmanuel jr. zijn vaderlijk erfdeel uitbetaald.(1) In het Thysius-handschrift, een Noord-Nederlands luitboek uit het eerste kwart van de 17de eeuw staat een compositie Noch weet ick een casteel van een genaamde "Mr. Eman".(2) Auteur Land veronder-stelde destijds dat die naam aan Emanuel Adriaenssen sr. refereerde, maar van deze laatste bevinden er zich in hetzelfde handschrift twee andere composities, nl. de “Branles Mr. Manuel", die ontleend werden aan het Novum Pratum musicum (1592, f° 82v°), en de "Fantasia tertia" uit Pratum musicum (1584 en 1600), zoals Land en Hamburger reeds opgemerkt hadden.(3) De genoemde Nederlandse liedtabulatuur Noch weet ick een casteel komt evenwel niet voor in de gedrukte luitboeken van Emanuel Adriaenssen sr. en bijgevolg is het niet uitgesloten dat achter de naam "Mr. Eman", diens zoon Emanuel Adriaenssen jr. schuilgaat, zoals wij reeds eerder suggereerden.(4) Deze laatste was 24 jaar toen hij in 1609 naar de Noordelijke Nederlanden ging en vermoedelijk was hij wel reeds vrijmeester in de Antwerpse muzikantengilde. Anderzijds mag men wel veronderstellen dat Emanuel jr. zal bijgedragen hebben tot de verspreiding van het werk van zijn vader in de Noordelijke Nederlanden.

BIJLAGE 1609, 3 maart. -Emanuel Adriaenssen jr. wordt opgespoord wegens moord. Geboden ende uuytgeroepen by Mynen Heere den Onderschouteth, Borgermeester, Schepenen ende Raedt der stadt van Antwerpen op den III. Martij 1609 per Kieffel op alle deser stadts serken. Alzoo de heere ende stadt volcomelyck zyn geïnformeert dat Emanuel Adriaenssen, luytslaeger, op der straten nu en zaterdaeghe t's avonts lestleden, wesende den 28en february, moordadelyck heeft gequetst den persoon van Bertholomeus vanden Bossche, silversmit, zulcx dat hy daeraff t'zedert is gestorven, d'welck geensints en behoort ongestraft te blyven. Ende gemerckt de voorseide Emanuel hem, ter causen van dyen, is absenterende, soo is 't dat men denzelven van 's heeren ende deser stadwegen voortsroept te comen t'zynen verantwoorde, van heden ende dry daegen goets tyts voor noene, terwylen de heeren te rechte sitten. Oft andersints zal men nyettegenstaende zyne absentie, tegen hem voorts procederen, gelyck men nae recht ende costume in zulcke zaeken schuldich is te doene. Verbiedende voorts wel scherpelyck eenenyegelycken, van wat state oft qualiteyt hy sy, den voornoemden Emanuel te herbergen oft te versteken in eeniger manieren, op de pene van gehouden ende gestraft te worden als fauteurs van dusdanich moordadich feyt ende nae gelegentheyt van der zaeken. Ende zoo wie van denzelven weet te spreken ende soovele te doen dat hy come in handen van der iustitie, zal denzelven van stadtsegen gegeven worden de somme van vyftich guldenen eens. Stadsarchief Antwerpen, Privilegekamer 918: Gebodboek E (15891612), f° 221r°.


L

n° 36 12/2006

p. 7

uthistes anversois (11) : Emanuel Adriaenssen jr. (°Antwerpen, 1585-Amsterdam?, après 1611)

G. Spiessens trad C. Ballman

Il est le fils du célèbre compositeur et virtuose de luth Emanuel Adriaenssen sr et de Sybilla Crelin, et donc frère des peintres Alexander, Vincent et Niclaes Adriaenssen. Le 28 août 1589, à l’âge de quatre ans, il est tenu sur les fonts baptismaux de l’église Saint-Joris par Hans vander Linden et Gheerart van Hildernissen. Selon toute vraisemblance il a déjà été baptisé selon le rite protestant avant la chute d’Anvers en 1585 car le 1er septembre 1589 ses parents font bénir à nouveau leur mariage, cette fois par l’Eglise romaine. En effet, après la chute d’Anvers, les citoyens avaient jusqu’en 1589 pour se mettre en ordre avec l’Eglise catholique. Il n’est pas douteux qu’Emanuel jr ait été un élève de son père, lequel tenait une école de luth à Anvers avec son frère Ghysbrecht. Il prend aussi des leçons de musique, probablement du solfège et du chant, avec M. Remacles Vergouwen, un calviniste. En 1609, il est poursuivi par les hommes de loi pour meurtre. Il est alors mentionné comme joueur de luth. Il doit se présenter aux autorités endéans les trois jours et ceux qui l’hébergeraient seraient punis. Quant à ceux qui le dénonceraient, ils recevraient 50 florins (voir annexe). Il fuit vers les Pays-Bas du Nord et est fixé en 1611 à Amsterdam.

Cette année-là, sa mère, veuve et sur le point de se remarier, sort d’indivision avec ses enfants, et Emanuel jr reçoit sa part d’héritage paternel. (1) Dans le manuscrit Thysius, livre de luth provenant des PaysBas du Nord et datant du premier quart du 17e siècle, on trouve Noch weet ick een casteel d’un certain “Mr. Eman”. (2) Land, qui a décrit le manuscrit à la fin du 19e siècle, pensait qu’il s’agissait d’Emanuel Adriaenssen sr., mais de ce dernier on trouve dans le même manuscrit deux pièces, les “Branles Mr. Manuel", empruntées au Novum Pratum musicum (1592, f° 82v°), et la "Fantasia tertia" extraite du Pratum musicum (1584 en 1600), comme Land et Hamburger l’avaient déjà signalé. (3) La pièce susmentionnée Noch weet ick een casteel n’apparaît pas dans les livres de luth édités d’Emanuel Adriaenssen sr. Il n’est donc pas exclu que sous le nom “Mr. Eman” se cache le fils Emanuel jr, comme nous l’avons déjà suggéré à l’époque. (4) Puisque celui-ci a 24 ans lorsqu’il s’expatrie en 1609, il est probablement déjà maître de la guilde anversoise des musiciens. D’autre part, on peut supposer qu’Emanuel jr ait contribué à répandre l’œuvre de son père dans les Pays-Bas septentrionnaux.

Stilleven nature morte Alexander Adriaenssen 1. G. SPIESSENS, Nieuwe gegevens over de zonen van de Antwerpse luitcomponist Emanuel Adriaenssen (17de eeuw), in: Vlaamse Stam, 13 (1977), p. 280-288. 2. J.P.N. LAND, Het luitboek van Thysius, Amsterdam, 1889, nr. 47 (alleen superius in mensurale notatie); J. H. ROBINSON, Dutch Renaissance Lute Music by mr. David (Janszoon Padbrué?), mr. Marten (van Persijn?), Monsieur Tuenhuijsen, mr. Eman(uel Adriaensen?) and Anon. in: Lute News, 77 (March 2006), Music Supplement, nr. 22 (moderne luittabulatuur); J.W.J. BURGERS & L.P. GRIJP, Het Luitboek van Thysius. The Thysius Lute Manuscript. Facsimile (ter perse) . 3.J.P.N. LAND, o.c., nrs. 279 en 408; P. HAMBURGER, Die Fantasien in Emanuel Adriansens Pratum musicum (1600), in: Zeitschrift für Musikwissenschaft, XII (1929-1930), p. 149. 4. G. SPIESSENS, Leven en werk van de Antwerpse luitcomponist Emanuel Adriaenssen (ca. 1554-1604), Brussel, 1974, I, p. 142.


E

n° 36 12/2006

p. 8

ditions Nieuwe Uitgaven

Méthodes & Traités Le Luth, Série I France 1500-1800, éd. Joël Dugot, Fuzeau, 2 vol. 2004 (ISMN : M 2306 5889 8) Prix:94,50 Euros TTC Christine Ballman Dans la série Méthodes et Traités, les éditions Fuzeau ont fait paraître en 2004 deux volumes de fac-similés concernant le luth en France de 1600 à 1800, volumes réalisés par Joël Dugot. La collection comporte des volumes semblables pour d’autres instruments allant de la musette, de l’alto ou du cor au piano forte et n’oublie pas le chant, la basse continue et même le solfège. Cette compilation de préfaces, d’ouvrages didactiques ou théoriques voire d’encyclopédies et de dictionnaires n’est certes pas exhaustive — elle couvre les ouvrages français — mais elle prend en compte des sources allant du début du 16e siècle avec les instructions d’Oronce Fine parues chez Attaingnant en 1529 et 1530 à Paris aux textes baroques des Gaultier, de Mouton ou de Perrine à la toute fin du 17e siècle. Le 18e siècle est présent avec trois sources plus générales. Certaines de ces sources ne nous sont plus connues que par des traductions comme c’est le cas des Briefe and easye instruction et Briefe and plaine instruction de Le Roy (1568 et 1574) et qui sont en anglais. Contrairement à d’autres, cellesci offrent en même temps un répertoire à jouer. Outre l’anglais, le latin ou l’allemand sont encore présents parmi ces sources françaises avec les textes de Besard publiés à Cologne (1617). Les ouvrages généraux nous éclairent sur la place de la musique et du luth. Ainsi, dans les Discours non plus mélancoliques que divers attribués à Bonaventure des Periers (1556), le dernier chapitre traite de la manière d’entoucher les lucs & guiternes, les vingt chapitres précédents traitant des choses les plus diverses comme l’histoire des Gaulois, la corruption de nostre langage francois, comme se fait le sucre, du nom des rivières, de ce qu’est un obélisque… Description, notions de solfège, technique, ornementation, cadences, poèmes… Il y en a pour tous les goûts dans une belle édition qui par le graphisme original des sources nous met en contact direct avec le passé. Il s’agit d’un outil précieux pour les musiciens soucieux de retrouver une pratique et une interprétation « authentique ». Il s’agit d’un supplément d’informations qui témoigne aussi des mentalités voire d’un aspect sociologique. La manière de formuler les informations de l’époque peut différer sensiblement de la nôtre et il reste un passionnant travail à faire pour le lecteur qui doit « interpréter » ces informations. Il n’est pas douteux que ces deux volumes sont une source tout aussi appréciable pour le musicologue. D’aucuns auraient peut-être souhaité un commentaire musicologique sur ces sources, pour orienter mieux leur lecture, mais il s’agissait alors d’un tout autre type d’ouvrage. Un ouvrage de référence indispensable à la bibliothèque de l’honnête luthiste.

50 Standards Renaissance et Baroque avec variantes , exemples et conseils pour jouer & improviser P. Boquet & G. Rebours 144 pages, reliure spirale pour une utilisation durable et une lecture facilitée.Intercalaires permettant de localiser plus aisément le texte et la musique. Prix : 17 Euros TTC. Réf. 5946. Editions Fuzeau Classique Ce livre est dangereux. Attention ! Vous qui ne voyez dans les tablatures qu'une série de lettres, Vous qui n'avez jamais rêvé d'être dans la peau d'un compositeur, vous qui n'aimez pas jouer de la musique avec des amis, vous qui bannissez pudiquement toute forme de fantaisie, vous qui dédaignez les morceaux gais, vous que les morceaux faciles ennuient, Fuyez ce recueil! Il est prenant, amusant et inépuisable. Attention, quand vous l'aurez entre les mains, vous ne pourrez plus vous en séparer. Vous voilà prévenus. De quoi s'agit-il ? 50 pages qui regroupent tous les morceaux connus de la renaissance et du baroque. Je dis bien tous. Et en plus chacun d'eux dans toutes les versions possibles. Et en plus avec moult explication et illustration. Les morceaux sont écrits en partition, une ligne mélodique simplifiée en clé de sol, et un accompagnement en clé de fa. Ensuite, a vous de jouer... Au luth, au théorbe a la flûte, a la harpe, Au bandonéon, ? la cornemuse, peu importe. Plaisir garanti dans tous les cas. La seule question que je me pose Au sujet de ce recueil ... ... pourquoi personne n'y avait pensé avant. Les Petites Muses: een vlotte en ook mooi en duidelijk gedrukte nieuwe reeks met traditionele (franse) kinderliedjes en tophits uit de renaissance, in luittabulatuur uitgegeven door de SFL, onze franse zustervereniging. Ik gebruik deze reeks heel graag in mijn lespraktijk en mijn studenten zijn er dol op. Het A deel bevat 65 stukjes voor renaissanceluit met telkens een eenstemmige melodielijn, een meerstemmige begeleidende tweede luitpartij voor de leraar of gevorderde speler en een derde eenstemmige partij in contrapunt. Céline Ferru, met wie u op onze luitdag al kon kennis maken en haar jonge collega Cyril Gilbert schreven deze bloemlezing speciaal voor jonge spelers, In totaal 68 blz kost het 12€ + 2€ verzending. Het B deel, voor guiterne of 4 korige renaissancegitaar met stukjes uit de 13e tot 16 e eeuw en ook volksliedjes met begeleiding, is geschreven door Michel Gendre bevat 60 blz en kost eveneens 12€ + 2€ verzending.


n° 36 12/2006

Het C deel is weer 16e eeuwse muziek voor luittrio bewerkt door Jean-Luc Rouxel. De twee bovenste, de superius en tenor zijn eenstemmig terwijl de onderste partij de contratenor en bassus samenvat. De derde luit heeft een 7e koor in Fa nodig en de componisten, waarover vooraan een korte toelichting staat, zijn Moderne, Dowland (psalmen), Arbeau, de Sermisy, Costeley, des Prez, Sandrin, de Bertrand en Jannequin. Voor 25 stukken en 29 blz betaal je 12€ + 2€ verzending. meer info bij de SFL, 48 Rue Bargue, F-75015 Paris, France [email protected] www.sf-luth.org Het Lautenbuch Vanden Hove (Berlin Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz ms.mus.autogr.Hove 1, 178 f. 65x195 mm) is pas verschenen als laatste facsimile van het oeuvre van Joachim Vanden Hove en tijdgenoten. Het bevat een schat van in totaal 108 (vaak nog onbekende) werken en het handschrift is bovendien zeer goed leesbaar, mooi uitgegeven in hardcover met de nodige concordanties, biografie en bibliografie. De prijs van 39€ plus een 4,50€ verzendkosten is bovendien heel redelijk te noemen voor zoveel moois. Het bestelnr is RJV28;ISMN M-700090-28-9, Jarchow Verlag, Sönke-Nissen-Allee 9, D-21509 Glinde Duitsland [email protected] www.jarchow.com Had je ooit gedacht nog eens Mozartliederen op luit te kunnen begeleiden? Wel, de Japanse LGS heeft ervoor gezorgd. Toyohiko Satoh bewerkte 21 (waaronder het bekende Veilchen) liederen voor hoge stem en 10 korige renaissanceluit en noemde het met een knipoogje “The First Booke of Songs or Ayres with Tableture for the Lute” en hij voegde er als bonus ook als laatste een duet bij “an invention for two to play upon one lute”. Dit is het Andante Grazioso KV 331 origineel voor piano. De moeilijkheidsgraad varieert nogal sterk, ieder vindt er wel zijn gading bovendien is het wel erg doordacht uitgegeven: als een lied meer dan twee bladzijden beslaat, doordat de zangpartij en tabulatuur eronder als partituur voluit zijn weergegeven, is er daarna telkens nog een luitpartij afzonderlijk zodat de luitspeler zelf nooit hoeft te draaien. In vele liederen kan men ook een 8 korige luit gebruiken, of gewoon de losse bassen die ontbreken befretten of oktaveren. Een degelijke ringbinding, doorschijnend plastiek kaftje kortom een zeer gebruiksvriendelijke uitgave voor de prijs van 25 Euro, verzending inbegrepen te verkrijgen bij de LGS, David van Ooijen, Leeghwaterkade 51, 2521 DZ Den Haag, Nederland [email protected] TREE Edition heeft dit najaar weer enkele nieuwe uitgaven: J.B. Besard Isagoge in artem testudinariam, Augsburg 1617, De methode van Besard in Duitse tekst en met franse tabulatuur, facsimile, 28 blz, 15 Euro The Lutebook of Johannes Arpinus: Galliardes en dansen in Duitse tabulatuur, facsimile, 84 blz 30 Euro

p. 9

Simone Verovio: Canzonette a quattro voci Roma 1591 en Diletto Spirituale, Roma 1586: Italiaanse liederen met uitgeschreven continuobegeleiding voor clavecimbel en luit: notenen Italiaanse tabulatuurnotatie, de twee facsimiles samen 94 blz voor 35 Euro Voor barokluit: De facsimile Leipzig II.6.24 347 stukken van Mercure, Dufaut, Strobel, Pinel, Gautier, Dubut, Gumprecht, Gallot, en vele anonieme maar prachtige stukken, bovendien niet moeilijk! Franse tabulatuur, in twee volumes voor betere leesbaarheid lichtjes vergroot , 50 Euro Dietrich Buxtehude: De populaire Suite BuxWV 236 oorspronkelijk voor clavecimbel, bewerkt door Wilfred Fox voor barokluit, franse tabulatuur, 12 Euro Matthew Spring's "The Lute in Britain" is nu verkrijgbaar in paperback bij Amazon voor slechts $45 US. http://www.amazon.com/ De hardcoverversie is ook nog steeds verkrijgbaar aan $282 . "The Christmas Lute" Book/CD: 22 Kerstliedjes, de meesten met inleiding en varieties in franse tabulatuur voor 7 korige renaissanceluit (natuurlijk ook te spelen op een 6 korige, als je het 6e koor een toon verlaagt). Je kunt uittreksels horen op http://www.soundclick.com/bands/ pagemusic.cfm?bandID=309575 en het boek zien op http://home.earthlink.net/~guitarandlute/ christmas_lute.html Het kost $17.95 voor het boek/cd (CD is high quality digital recording) verzenden kost $7.95. Allan Alexander www.fluteandguitar.com www.guitarandlute.com Jakub POLAK (Jacob Reys of Polonois), Utwory zebrane Oeuvres Collected Works, ed. Piotr Pozniak (Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1993). Deze moderne editie door musicoloog Pjotr Pozniak,( bekend als uitgever van Cato and Dlugoraj) bevat enkele facsimilepagina’s van Polak maar is voor de rest erg volledig uitgegeven met zowel moderne tabulatuurnotatie (franse en italiaanse) als daaronder een gitaartranscriptie, d.w.z. op één notenbalk in solsleutel. Nadeel is wel dat men daardoor tijdens het spelen herhaaldelijk de bladzijden moet draaien! De inhoud: Preludium—Fantazja - Gaillarde - Volte- CouranteSarabande-Ballet-Branle-Une Jeune Fillette-Susanne un jourWorks of doubtful attribution- Concordances Met een introductie in het Pools, Engels en Frans en in totaal 214 blz kost het nu slechts 10.95 Euro i.p.v. 20 wel nog plus 16,00 Euro voor de verzendingskosten. De site van de uitgeverij PWM uit Krakow: http://www.pwm.com.pl


I

n° 36 12/2006

p. 10

nterview Rafael Bonavita Nadine Duymelinck

La Chapelle Elzenveld à Anvers: Un cadre raffiné et suggestif, aussi bien pour le public que pour l'artiste. Je sais de quoi je parle: J’ai fréquenté souvent la salle, parfois le podium. Ce matin, plusieurs luthistes sont présents, même si Rafael Bonavita joue de la guitare baroque. Sa façon de jouer est plutôt non-conformiste: Avec ongles et parfois apoyando. Heureusement qu'il a accepté de nous recevoir après le concert, je vais pouvoir lui poser toutes mes questions Après le concert, Rafael Bonavita me reçoit avec un sourire accueillant et chaleureux. La musique semble lui avoir donné un surplus d’énergie: il rayonne. Après quelques bavardages –nous avons un tas de connaissances en commun- je passe à une première question. – Ce qui m’a frappé le plus c’est votre façon excitante d’aborder cette musique, nous avons l’habitude de l’entendre jouer beaucoup plus sagement. Son visage s’illumine. Amoureux passionné de musique, il a la parole facile. – Tout musicien à toute époque essaie de s’exprimer en musique. Quand je joue ici le repertoire de Murcia et Sanz, je travaille à fond pour dépasser l’écriture, pour comprendre ce qu’un bon musicien de l’époque aurait pu jouer, et j’essaie de ne pas me limiter sagement au manuscript. La tablature n’était et n’est toujours qu’un guide, chaque musicien devrait et doit trouver ses propres variations. Il faut un rude travail pour que la musique renaisse de soi-même et ne se limite pas à une simple reproduction correcte de la tablature. – Votre main droite est une combinaison de Paco De Lucía et du folkloriste Argentin Eduardo Falù. Est-ce que le folklore a une grande influence sur vous ? Ma question semble l’amuser: un sourire un rien moqueur se dessine sur sa figure. – Pour la main droite, je combine plusieures techniques. J’ai travaillé longtemps la guitare classique avant de me consacrer aux instruments anciens. J’ai joué d’abord sans ongles. Je suis revenu au jeu avec un peu d’ongle en étudiant le flamenco, danse incluse. Je me suis tout aussi bien initié à la funky dance. Je danse très mal, (grimace souriante d’oreille à oreille) mais la danse est importante pour acquérir une variété d’attitudes corporelles par rapport à la musique. On ne joue pas uniquement avec ses mains, avec ses bouts de doigts, mais avec toute son énergie. De là sort une musique soit explosive, soit délicate. – Est-ce qu’il faut donc considérer cette musique comme une fusion entre le folklore et la musique classique? Le sourire devient une franche rigolade. – Ce n’est vraiment pas moi qui ai inventé la fusion de ces deux phénomènes. Le folklore sud-américain est par définition le mélange d’éléments autochtones et de rajouts folkloriques surtout d’origine espagnole. Par exemple : ‘Los Imposibles’ de Santiago de Murcia est une Zamba, rythme dansé en Uruguay

et en Argentine. J’ai travaillé avec des musiciens folkloristes qui m’ont aidé à aboutir au cœur même de cette musique. – Il n’y a que deux compositeurs dans ce récital, est-ce un choix personnel ? – Ce récital est tiré en grande partie d’un enregistrement de musique espagnole qui a plu aux organisateurs du Festival van Vlaanderen. La maison de disques m’avait suggéré une monographie. Je désirais me concentrer sur la figure de Santiago de Murcia, en ajoutant des morceaux de Gaspar Sanz que j’aime beaucoup. J’ai voulu mettre le côté “populaire” de la musique baroque en valeur, qui est souvent qualifiée d’”aristocratique” contrairement à celle de la renaissance dite “austère et angélique”. N’oublions pas que chaque époque a différentes caractéristiques à offrir : guerre et paix, jeunes et vieux, pauvres et riches… Des danses comme Jacaras, Jotas et Villanos ne doivent pas être traitées comme “pièces de concert”, ce sont des danses populaires, et l’ère baroque est ce que le mot nous indique : une époque et rien de plus. – Bien que vous ayez l’air de l’aimer beaucoup, vous ne vous limitez quand même pas à la musique espagnole? – Je ne me limite même pas à la guitare baroque: mon prochain enregistrement sera de la musique italienne sur théorbe, Kapsberger, Piccinini, Castaldi et autres… – Javier Hinojosa, éminent musicologue mexicain m’a souvent dit: il y a des trésors de musique ancienne cachés en Amérique latine. Est-ce que vous savez où les trouver ? – En Amérique Latine la musicologie n’est pas encore très développée. Il y a certainement du matériel, mais ceux qui le


n° 36 12/2006

possèdent le maintiennent le plus souvent caché. Et puis, il y a tellement de répertoire disponible … Si je partais chercher des manuscripts dans les églises boliviennes par exemple, je n’aurais plus le temps de jouer. Il me faut laisser ce travail à d’autres. – Il y a un nombre croissant de luthistes, mais je connais peu de joueurs de guitare baroque. Pourquoi ? Est-ce que c’est plus difficile ? Vous jouez de tous les instruments, vous devriez le savoir. Un petit rire de connivence avant de répondre : – Je ne pense pas que la difficulté soit en cause, mais la valeur que l’on attribue à l’instrument. On pense que la guitare baroque est tout juste bonne à faire quelques rasgueados ou, dans le meilleur des cas un peu de basse continue pour accompagner un concerto de Vivaldi, et qu’elle n’est pas de taille pour une carrière de soliste. – Est-ce que le guitariste classique ne choisit pas plutôt le luth à cause de l’accord, plus proche de ce qu’il connait ? – La guitare classique est un instrument plus pratique – je ne dis pas plus facile, aucun instrument n’est facile – que le luth ou la guitare baroque. Le guitariste voulant étudier un instrument ancien se décourage parfois devant les problèmes : on n’achète pas bêtement les cordes au magasin, parce que tout dépend de la taille de l’instrument; il faut bricoler ses propres frettes et les placer selon l’accord voulu ; il faut apprendre la tablature française, italienne, allemande… très ennuyeux tout ça ! Comme j’aime beaucoup ce répertoire, je l’ai travaillé sans répit et avec l’énergie nécessaire mais cela demande d’y consacrer beaucoup de temps. Ce n’est pas parce qu’on est bon guitariste que l’on sait tenir un luth. – Supposons qu’un guitariste classique, professionnel ou débutant, veuille aborder la guitare baroque. Quelle est la musique idéale ? Sanz ? – Sanz a l’avantage d’être connu. Pour un débutant, les difficultés comme lire la tablature ou reconnaître les symboles d’accords sont moindres si l’on a déjà la musique en tête. En ce qui concerne la basse continue, l’accompagnement enseigne au débutant bien des choses tout aussi utiles pour le jeu soliste plus tard. Le guitariste classique se retrouve le plus souvent seul devant son morceau en clé de sol, avec de rares exceptions pour quelques pièces de musique de chambre. Le travail avec des chanteurs, clavecinistes ou gambistes est un enrichissement sur la voie du musicien complet. Voilà pourquoi tout musicien classique désireux d’aborder un instrument ancien devrait faire de la basse continue. Et voilà que je lui pose la question impardonnable, mais inévitable : – Voulez-vous nous raconter vos débuts en musique ancienne ? Un sourire un rien narquois cette fois-ci, mais Rafael se reprend vite.

p. 11

– Vous savez, toutes les questions sont bonnes. (Et puis, de nouveau sérieux) Petit enfant, je voulais jouer du piano, du violon ou de la guitare. Comme l’Uruguay a une longue tradition guitaristique et que mes parents connaissaient de bons professeurs , je me suis décidé pour la guitare. J’ai eu mes premières leçons avec Olga Pierri, une tante d’Alvaro Pierri et du reste son premier professeur de guitare. Avec elle, j’ai appris dès le début la magie de la musique bien plus que la seule technique. Comme vous disiez si bien (son visage resplendit, il a visiblement apprécié l’expression) le côté “excitant” de cette musique. J’adorais jouer et je travaillais à longueur de journée. (Est-ce qu’il se moque de lui-même maintenant ?) J’écoutais avec le même plaisir différents genres de musique. Très jeune encore, je partis en tournée au Brésil et en Argentine. A Buenos Aires, j’ai été aidé par Maria Ester Cora, une claveciniste qui avait fait ses études en Belgique. Elle m’a montré entre autres la différence entre les styles français et italien et m’a appris à écouter les enregistrements de plusieurs groupes de musique ancienne et bien d’autres choses. Peu à peu, j’ai été happé par cette ambiance. Je suis parti continuer mes études à Montréal et de là chez Hopkinson Smith. Je n’ai jamais eu l’impression d’abandonner la guitare classique, je sens que je peux toujours y retourner. C’est d’ailleurs ce que j’ai fait le temps d’un concert avec un flûtiste au Portugal. Nous avons joué de la musique italienne, du Dowland et du Villa-Lobos. Cela a très bien marché, il fallait simplement aborder les différents compositeurs avec le même naturel. Evidemment, Rafael peut se le permettre: il joue avec des ongles. Moi qui me suis coupé les ongles (réprimant une légère panique, il est vrai) en préférant encorder mes guitares romantiques avec des cordes en boyau, je le mets devant le problème. – Sor et Aguado en discutaient déjà ! J’ai commencé en utilisant du boyau mais à cause des enregistrements, des voyages, des avions et des changements de climat, ce n’est vraiment pas possible… Et puis, je joue d’une façon très dynamique et l’ongle me permet une plus grande variété de couleurs. – Je vous ai vu jouer “apoyando” dans les aiguës, quel scandale ! – Tout ce qui est utile à la musique est bienvenu. Toute règle, comme celle qui nous oblige à appuyer le petit doigt sur la table d’harmonie, est faite pour être transgressée. La sonorité sans ongles peut être très intime et jolie dans de petites salles, mais quand il faut, dans un grand théâtre, accompagner un chanteur qui se trouve à six mêtres derrière soi, les ongles sont nécessaires. Bien que le contrôle de la sonorité soit plus facile sur un instrument à cordes simples, il est tout de même possible sur les cordes doubles. Comme cordes, j’emploie de préférence du fil de pêche japonais. C’est une espèce de carbone qui tient bien l’accord. Nous sommes


n° 36 12/2006

là pour amuser les gens et ils ne viennent pas pour écouter comment nous maîtrisons la manière de nous accorder. – Et vos plans musicaux pour le futur? – Je reste à Anvers pendant quelques jours pour enregistrer de la musique baroque sud-américaine avec Gabriel Garrido. De retour en Espagne, je vais me retirer une petite semaine pour travailler à fond la musique italienne pour théorbe qui fera l’objet de l’enregistrement d’un CD. Puis, des concerts en Espagne. En octobre un festival de musique espagnole au Japon… – A quand un peu de repos?

I

p. 12

Rafael se marre! – Segovia l’a très bien dit : j’ai l’éternité pour me reposer. Rafael Bonavita joue sur un instrument australien, fait sur mesure : sonorité puissante, une bonne palette de couleurs disponibles et, ce qui me semble important, une construction solide pour résister au tempérament de l’artiste. Le luthier s’appelle Peter Biffin. Le CD “Rafael Bonavita, Sanz - Murcia, danzas para guitarra barroca” est sinon luxueux, du moins très soigné et nous offre une vue originale mais réfléchie d’un musicien contemporain sur une époque révolue. A conseiller !

nterview met Rafael Bonavita Nadine Duymelinck

De kapel van het Elzenveld in Antwerpen is een inspirerende plek. Ik weet het uit ervaring: ik heb er samen met Greet Schamp meermaals opgetreden. Daarom klinkt het verwachtingsvolle gonzen voor een concert hier altijd opgewondener dan elders. Begroetingen gebeuren met gedempte stem: ‘Hallo, ook alweer hier?’ ‘Ach, je weet het, Nadine, voor de luit doen we alles.’ Ook al wordt er vandaag barokgitaar gespeeld. Een eenzame stoel op een podium maakt me telkens ongezond nieuwsgierig naar de mij onbekende musicus waarop hij wacht. Rafael Bonavita ziet er eerder onbeduidend uit, bolronde wangetjes en een zwart jaren zestig brilletje geven de toon aan, maar het mannetje ontpopt zich al spelend tot een reus die als door hypnose ieders aandacht naar zich toetrekt. De openingsstukken van Santiago de Murcia slaan me als pure flamenco om de oren. Paco de Lucía in zijn beste dagen. Ik laat me helemaal meeslepen, ik vergeet waar ik ben. Gaspar Sanz volgt in een kalmer tempo. Dan ga ik helemaal uit de bol: wat? Speelt hij met nagels? Ik buig zo discreet mogelijk over de schouder van de vrouw voor mij: ik zie nu apoyando-noten! De purist in mij steekt de kop op: is dit historisch wel verantwoord? Neen dus, maar het klinkt verduiveld goed. Straks zal ik hem daarover eens aan de tand voelen. Ondertussen amuseert Rafael zich te pletter, hij werkt naar zijn apotheose, een eigen werk voor barokgitaar: ‘Homenaje a Gaspar Sanz, jacaras’, mooi, maar een beetje een samenraapsel van allerlei uit het voorgaande. Als ik Rafael Bonavita na het concert opzoek in naam van de Belgische Luitacademie ontvangt hij me met een warme, spontane glimlach, de energie straalt van hem af. Wij babbelen ontspannen over een aantal gemeenschappelijke kennissen voor we aan het betere werk beginnen. Wat me opviel is de opwindende manier waarop je deze muziek speelt, meestal is de benadering veel braver. Rafael straalt: hij wil maar al te graag praten over muziek, zijn grote liefde. Elke muzikant heeft bij het musiceren zelfexpressie tot doel. In dit geval, het repertorium van de Murcia en Sanz op barokgitaar, probeer ik om voorbij de tabulatuur te kijken en te begrijpen wat een goed musicus in hun tijd gespeeld zou hebben.

De partituur was enkel een gids, iedere muzikant speelde daarop zijn eigen variaties. Je moet hard werken om de muziek als het ware uit jezelf te doen opborrelen en je niet beperken tot het foutloos weergeven van het geschrevene. In je rechterhand zie ik een combinatie van Paco De Lucía en Eduardo Falú, exponenten van respectievelijk de Spaanse en Argentijnse volksmuziek. Heeft de folklore een grote invloed op je gehad? Mijn vraag geeft zichtbaar aanleiding tot een binnenpretje. Voor de rechterhand gebruik ik verschillende technieken. Ik heb klassieke gitaar gespeeld voor ik me wijdde aan de oude instrumenten. Ik speelde een tijdlang zonder nagels, dan weer met, toen ik flamenco studeerde, gitaar én dans. Ik dans verschrikkelijk slecht, (grijns van oor tot oor) maar dansen is belangrijk: het geeft je een rijkdom aan lichaamshoudingen. Muziek maak je niet alleen met je handen en de toppen van je vingers, maar met de energie van je hele lijf, daardoor wordt muziek explosief of juist delicaat. Moet je deze muziek dan als een vermenging met de volksmuziek spelen? Het binnenpretje wordt een openlijke lach. Ik heb de folklore niet met de barokmuziek vermengd. De Zuid-Amerikaans folklore is een fusie van wat er bestond met wat er, vooral vanuit de Spaanse folklore, later bijkwam. Zo is ‘Los Imposibles’ van Murcia een Zamba, een volksdans uit Uruguay en Argentinië. Ik heb gewerkt met folkloristische muzikanten die me geholpen hebben om tot het hart van deze muziek door te dringen. Wat me ook verbaasde was de keuze om enkel Sanz en de Murcia te spelen. Is dit uit persoonlijke voorkeur? Dit recital is voor tachtig percent betrokken uit een CD die de organisatoren van het Festival van Vlaanderen, dit jaar gericht op het Spaanse repertorium, goed is bevallen. De platenmaatschappij wilde oorspronkelijk een monografie, ik wilde me wel toeleggen op de figuur van de Murcia, maar liefst afgewisseld met muziek van Gaspar Sanz, die mij ook zeer aanspreekt. Ik wilde graag de ‘populaire’ kant van de barokmuziek belichten. Barok wordt meestal geassocieerd met ‘het aristocratische’ en


n° 36 12/2006

renaissance met ‘het gestrenge, het hemelse en het rustige’, maar in elk tijdperk is er oorlog en vrede, arm en rijk, jong en oud. Ik probeer weer te geven wat er leefde: als je dansen als Jacaras, Jota of Villanos te voorzichtig benadert en speelt als ‘cultmuziek’ dan werkt het niet. Barok is enkel een tijdperk, niets meer en niets minder. Je beperkt je toch niet tot de Spaanse muziek, ook al heb je daar een boon voor? Ik beperk me zelfs niet tot de barokgitaar. Ik houd van het hele

repertorium. Ik neem binnenkort een CD op met Italiaanse muziek voor theorbe: Kapsberger, Picinnini, Castaldi en anonieme componisten. In Europa kennen we omzeggens geen Zuid-Amerikaanse oude muziek. Javier Hinojosa, een Mexicaans musicoloog, heeft me vaak gezegd dat er onbekende manuscripten zijn. Weet jij die te vinden? De musicologie is in Zuid-Amerika niet erg ontwikkeld. Er is materiaal, mensen bezitten manuscripten maar houden die ietwat egoïstisch voor zichzelf. Er is al veel repertorium beschikbaar in facsimile en op microfilm. Als ik bijvoorbeeld in de kerken van Bolivië naar manuscripten zou gaan zoeken, zou ik geen tijd hebben om te spelen, dus laat ik het zoekwerk liever aan anderen over. Barokgitaar wordt veel minder gespeeld dan luit. Waarom? Is het moeilijker? U bespeelt alle instrumenten, u moet dat weten. Een geamuseerd lachje leidt het antwoord in.

p. 13

Ik denk niet dat het een kwestie is van moeilijkheid, wel van waardering. Men denkt aan de barokgitaar als aan een instrument om wat akkoorden te rammelen, om een basso continuo te spelen als begeleiding bij een concerto van Vivaldi, maar als solo-instrument wordt het nauwelijks aanvaard. Zou het niet kunnen dat de klassieke gitarist de luit verkiest omdat die qua stemming dichter bij zijn instrument blijft dan de barokgitaar? De klassieke gitaar is een praktischer instrument -daarmee bedoel ik niet gemakkelijker, geen enkel instrument is gemakkelijk- dan de luit of de barokgitaar. Gitaristen willen wel een oud instrument studeren maar schrikken als ze de problemen zien. Je kan niet zomaar een winkel binnenstappen om een nieuwe snaar te kopen, wat je nodig hebt hangt af van de grootte van je instrument. Je moet je frets zelf maken, van darm, en dan moet je ze plaatsen naargelang je gelijkzwevend speelt of niet. Je moet verschillende tabulaturen leren: Franse, Italiaanse en Duitse. Het is vreselijk ingewikkeld. Ik hield van het repertorium en daarom studeerde ik standvastig maar het vraagt veel tijd en toewijding. Een goede gitarist weet niet noodzakelijk hoe een luit vast te houden. Sommigen hebben de moed om deze lijdensweg te volgen, anderen niet. Welke muziek zou je aanraden aan een klassieke gitarist, beroeps of liefhebber, die barokgitaar wil leren? Sanz? Sanz heeft het voordeel van de bekendheid. De moeilijkheden van de beginner- het lezen van de tabulatuur, het herkennen van de akkoordsymbolen- worden minder voor wie een melodie al in de oren heeft. Een tweede belangrijk punt is het spelen van basso continuo. Het begeleiden leert je veel nuttigs, ook voor het latere solospel. Een klassieke gitarist zit meestal in zijn eentje te studeren, leest enkel in solsleutel, en speelt in het beste geval een beetje kamermuziek. Het werken met zangers, gambisten of clavecinisten is een enorme verrijking op de weg om een volledig musicus te worden. Daarom zou iedereen die van de klassieke op de oude instrumenten wil overgaan, basso continuo moeten beoefenen. En dan stel ik die vreselijk afgezaagde vraag: hoe ben je zelf tot de oude muziek gekomen?


n° 36 12/2006

Rafael lacht alweer, een beetje besmuikt lijkt me, maar hij herpakt zich snel. Alle vragen zijn o.k. hoor! Ernstig weer gaat hij verder: Als klein kind wou ik piano, viool of gitaar leren. Uruguay kent een lange gitaartraditie en heeft goede gitaarleraren, dus werd het de gitaar. Ik begon bij Olga Pierri, de tante van Alvaro Pierri, ook zíjn eerste gitaarlerares. Ik had geluk, ik leerde van bij het begin de magie van de muziek kennen, meer dan het spelen alleen, hoe zei je dat alweer? (Hij glundert bij het zoeken naar het juiste woord, het heeft hem blijkbaar geraakt) Het opwindende van de muziek. Ik speelde graag en studeerde veel. (Zijn lachje zit nu vol zelfspot.) Ik luisterde met plezier naar allerlei soorten muziek. Ik ging al gauw optreden in Brazilië en in Argentinië. In Buenos Aires kwam ik terecht bij Maria Ester Cora, die in België oude muziek gestudeerd heeft. Zij leerde me stijlkenmerken herkennen en deed me luisteren naar opnames van oude muziek. Beetje bij beetje geraakte ik gebeten. Ik ging studeren in Montreal (Canada) en vandaar bij Hopkinson Smith. Ik heb ook niet het gevoel dat ik iets heb moeten opgeven, ik kan altijd terug naar de klassieke gitaar. Af en toe doe ik dat ook, zoals enige weken geleden in een concert met een fluitist. We speelden Dowland en Villa-Lobos en dat werkt fantastisch goed als je beide durft aanpakken op eenzelfde natuurlijke manier. Dat kan Rafael omdat hij met nagels speelt. Ik zeg hem dat ik mijn gitaarnagels resoluut (nu ja, na veel twijfelen) heb geknipt omdat darmsnaren op een romantische gitaar oneindig veel beter klinken dan om het even wat. Sor en Aguado discuteerden daar ook al over. Ik speelde vroeger op darmsnaren, maar met alle opnames, reizen, vliegtuigen en klimaatwisselingen is dat echt niet mogelijk. Een beetje nagel is nuttig: je hebt meer kleurvariaties en ik gebruik veel dynamiek en kleuren in het solorepertorium. Ik heb je zelfs apoyando zien spelen. Foei!

p. 14

Alles wat nuttig is voor de muziek is welkom. Regels zoals bijvoorbeeld de pink steunen op het bovenblad zijn er om overtreden te worden. Om basso continuo te spelen vind ik nagels noodzakelijk. In kleinere zalen is de toon zonder nagels heel rond en intiem, maar als je in een groot theater een zanger moet begeleiden die zes meter verder op het podium staat en ook nog eens achter je, dan heb je duidelijk de nagels nodig. Tooncontrole is natuurlijk gemakkelijker op een enkel besnaard instrument, maar ook op dubbele snaren is het mogelijk. Ik gebruik nogal graag Japanse visdraad, een soort carbon die de stemming lang vasthoudt. We zijn entertainers en we moeten efficiënt zijn: gaan zitten en spelen. Het publiek komt niet naar het stemmen luisteren. Wat zijn de plannen voor de nabije toekomst? De volgende dagen werk ik hier met Gabriel Garrido aan een opname van Zuid-Amerikaanse barokmuziek. Daarna keer ik terug naar Spanje. Ik sluit me daar een paar dagen op om te studeren voor mijn volgende solo- cd met Italiaanse muziek voor theorbe. Aansluitend zijn er een aantal concerten gepland. In oktober speel ik in Japan op een festival van Spaanse muziek… En voor wanneer wat rust? Rafael moet nu onbedaarlijk lachen. Segovia zei het al: ‘Ik heb de eeuwigheid om uit te rusten.’ Rafael Bonavita speelt op een Australische gitaar, een instrument dat duidelijk voor hem gemaakt is: een krachtige toon, variatie in klankkleur, en wat me in dit geval niet onbelangrijk lijkt, een solide bouw om het temperament van de speler op te vangen. De bouwer heet Peter Biffin. De cd ‘Rafael Bonavita, Sanz- Murcia, danzas para guitarra barocca’ is een aanrader voor wie openstaat voor een originele hedendaagse kijk op een ver verleden.

G abinetto Armonico

deel 5

Nadine Duymelinck

de vijfde aflevering van deze reeks wordt wegens plaatsgebrek verschoven naar een volgend tijdschrift

Barokgitaar door Renzo Salvador / guitare baroque par Renzo Salvador


N

n° 36 12/2006

ieuws uit de zusterverenigingen Greet Schamp & Eric Hoorens

The Lute News van de engelse luitvereniging brengt in het nummer 79 van october 06 een verslag over het 50 jarig jubileum feest. Jacob Heringman en Anthony Bailes traden op met solowerken en duetten. David van Edwards bouwde afgelopen zomer met een vrijwilligersteam een liuto attiorbato naar een Sellasmodel uit het Haags Gemeentemuseum, en schenkt dit aan de luitvereniging om te verhuren aan leden. Een mooi initiatief dat ook al in Duitsland bestaat en zeker navolging verdient. We lezen het verslag van een lezing over luitafbeeldingen in marquetterie door Lewis Jones en over het stemmen van de luit door Gordon Gregory, een artikel van Mimmo Perufo over de kwaliteit van darmsnaren in het bijzonder de chanterelle, Ron Andrico vond een nieuwe concordantie van een Pavane van Albert de Rippe, Chris Goodwin ontdekte een nieuwe concordantie van Lassus’ “Monsieur Mingo” in het Brogyntyn Lute Book. Verder de gebruikelijke rubrieken over cd’s, nieuwe uitgaven, andere luitverenigingen en websites. De muziekbijlage bevat werken van Perichon, Da Milano, Bach, Dall’Aquila, een arrangementen van Hassler en van Couperin’s 3e prelude Lauten-Info nr 3/2006 van de Deutsche Lautengesellschaft blikt terug op haar 10 jarig bestaan en de luitdagen in Füssen. Michel Cardin brengt deel 2 van zijn reeks over het London manuscript van Weiss. Nieuwe uitgaven, cd’s en besprekingen van de andere luitbladen en een aankondiging van een spelersbijeenkomst vervolledigen dit nummer. De Tabulatuur van de Nederlandse Luitvereniging meldt dat de langverwachte Thysiusuitgave er komt, maar helaas weet men nog steeds niet wanneer, geduld oefenen dus! Een aankondiging van de luitdag in Utrecht 18 november en een verslag over Füssen, een nieuwe van het Bottegari Lute Book voor zang en luitbegeleiding (www.mignarda.com), hetnieuws over de herontdekte werken van Weiss in de Harrachmanuscripten, een facsimile uitgave bij Bärenreiter van het Lautenbuch der Elisabeth von Hessen, wat buitenlandse bladen

Z

p. 15

brengen, muziekbijlage gecomponeerd door NLV lid Martin Pals. Mook brengt in zijn onovertroffen reeks Tabula Rasa over luittechniek deel 14 : het afwisselen van eenstemmige en meerstemmige aanslag. Hispanica Lyra van de spaanse Sociedad de la Vihuela in een kleurrijk prachtig uitgegeven 4e nummer laat Carlos Hinojosa aan het woord over Fray Juan Bermudo y la ornamentacion, Paloma Otaola over de aspectos iconograficos en los libros de musica para vihuela, Un manuscrito del siglo XVIII original para guitarra de cinco ordenes en el fondo Cortabarria de Onati door Xabier Ugarte, een kritische besprekening van Douglas Smith “A history of the lute” door Pepe Rey, boek en cd besprekingen. De muziekbijlage is van John Griffiths Obras para laud o vihuela de 6 y 7 ordenes del Manuscrito Barbarino (Napoles? c. 1580-1610). Uniek is ook hun iconografische bijlage in kleuren van een engel die een driesnarige gitaar bespeelt afkomstig uit de kathedraal van Sevilla. In het septembernummer van de Le Jouer de Luth vind je bij de nieuwe uitgaves o.a. de "50 standards Renaissance et Baroque", ed.Fuzeau met een boeiend overzicht van de meest bekende baslijnen, liederen en dansen. Meer info vind je op http://50standards.free.fr. dit boek is sterk aan te bevelen voor luitisten die hun eerste stappen willen zetten voor continuospel, zie ook de franse recensie hierover. Voor de rest artikels zoals 'Entretien avec Wolfgang Früh', 'Le Luth dans la région de Mans' en een ontmoeting met 'Piere Kowalcze, luthier Polonais'. In het septembernummer van Nostalgia van de LGS vind je naast nieuws uit Japan en de gebruikelijke cd rubriek o.a. het eerste deel van de 'Renaissance Lute Lessons for Beginners', van Toyohiko Satoh en David van Ooijen.

oekertjes

8-korige Renaissanceluit (P. Sarens, Antwerpen 1981) Te koop : 8-korige Renaissanceluit (P. Sarens, Antwerpen 1981), klankkast in esdoorn, in goede staat, inclusief koffer. Prijs : 1500 € Tom Lambrechts - [email protected] Renaissanceluit van Stephen Gottlieb (2000) diap. 59,2 cm, klankkast in esdoorn. Prijs : 3500 € Sofie Vanden Eynde Tl : 0041 61 312 11 43 [email protected]

Toutes les annonces sur Alle zoekertjes op www.lute-academy.be


H

n° 36 12/2006

p. 16

oekje van de luitbouwer, Een bouwtrilogie Deel 2 De gulden middenweg Ernstjan Van Geest

Wanneer een nieuw instrument wordt geboren, is dat altijd een feestelijk moment. Maar wat velen niet weten, is dat ook de geboorte van een luit bloed, zweet en tranen kan kosten. Samenspel van bouwer en hout verlopen niet altijd even gemakkelijk. De ene keer laat het hout zijn stem horen. De andere keer zal de bouwer het hout moeten intomen en aan zijn wil moeten onderwerpen. Hoe dat gebeurt? Lees het in deel 2 van deze trilogie: 1 juli 2006.

over de lijmnaden van de duigen. Mocht iemand in de toekomst het aan de stok krijgen met deze luit en hem een oplawaai verkopen, dan zullen de duigen toch nog aan elkaar blijven hangen wat een eventuele reparatie vergemakkelijkt. Maar wees voor de zekerheid toch maar voorzichtig met uw luit… 14 augustus 2006. De tijd gaat vlug, en met de warme zomer wil het bouwen niet altijd even snel vlotten. Maar een rozet snijden kan altijd, onder welke omstandigheden dan ook. Wat voor de meesten een monnikenwerk lijkt, valt eigenlijk best wel mee. Een goede vaste hand en een scherp scalpel is al wat je nodig hebt. En dan maar snijden, snijden en snijden. Ongeveer 3 minuten per “gaatje”, ongeveer 150 gaatjes per rozet, reken maar uit. 1 september 2006.

Het vormen van de schelp is bijna voltooid. Nog enkel de sluitkap aanbrengen en het zit erop. Gevlamde esdoorn is mooi hout voor een schelp, maar door de “vlam” structuur vaak lastig te verwerken. Als het schaven en schuren geen problemen met zich mee brengt, dan wil het buigen soms toch wel eens tegenzitten. Maar het uiteindelijke resultaat mag er wezen. 2 augustus 2006. Na een korte pauze in het bouwproces (ook luthiers gaan met vakantie) is het tijd geworden voor het aanbrengen van de hals. De hals wordt gemaakt uit een stuk vurenhout en later “bezet” met een stuk ebben-fineer. Door de hals te fineren kan een lichtere houtsoort worden gebruikt wat het speelcomfort ten goede komt. Veel halzen worden gemaakt uit esdoorn of peer / kers. Het gebruik van vurenhout voor de hals levert een serieuze gewichtsbesparing, maar omdat het zo zacht is, moet het worden afgewerkt met een stuk ebbenfineer en dat is op zijn beurt nog mooi ook. De hals wordt vastgezet met een schroef, voor extra stevigheid. Er worden aan de binnenkant ook bandjes stof gelijmd

Als het bovenblad na de rozet en de kam, ook de zangbalkjes heeft gekregen, kan het op het corpus worden gelijmd. Dit is altijd een leuk moment, want het brengt de luit ineens op een hoger niveau. Wat eerst “maar” een lege schelp met een halsje eraan was, lijkt ineens op een bijna afgewerkte luit. Nu zijn het nog enkel de details en de luit is klaar om voor het eerst besnaard te worden. Hoewel, enkele details… Het schroevenstuk is toch wel vrij essentieel en ook de toets mag niet ontbreken. Een randinleg is enkel ter versiering en in principe is ook de politoer of laklaag niet nodig om een luit een luit te noemen, maar het is wel handig 21 september 2006.


n° 36 12/2006

p. 17

De luitdag in Brussel heb ik dit keer helaas moeten overslaan, omdat ik mijn bouwerskunsten elders heb moeten vertonen. Maar vandaag moet het schroevenstuk er dan eindelijk aan geloven. 4 stukken esdoorn, gefineerd met ebbenhout worden aaneengelijmd tot een 3D-trapezium waarin dan weer gaatjes worden geboord voor de stemsleutels. 31 oktober 2006. Het schroevenstuk zit aan de hals gelijmd en nu kunnen de gaten voor de stempinnen worden geruimd. Nu rest nog alleen de afwerking met olie en lak en de luit is klaar om besnaard te worden. Dat is wel zo’n beetje het spannendste moment, gaat alles houden? Klinkt alles als verwacht? Moeten er nog fretjes worden bijgesteld of brugbeentjes worden bijgevijld? De spanning van de bouwer wordt nu één voor één op de snaren overgebracht en als de zenuwen van de bouwer zijn gekalmeerd is de geboorte van weer een nieuwe luit volbracht. Nu is het enkel wachten op: Een bouwtrilogie, Deel 3: Jong geleerd... De toets heb ik er dan toch maar op gelijmd en, omdat het hier om een concertluit gaat, ook vleugeltjes en een randinleg aangebracht. Er zijn misschien lezers die mij op de luitdag in “Kasteel Renesse” begin dit jaar bezig hebben gezien met een beiteltje deze randinleg uit te werken. Deze keer heb ik het iets veiliger aangepakt en een klein schaafje gemaakt dat precies de juiste breedte kan wegschaven. Het resultaat is een mooi afgelijnd geultje waarin straks een strook ebbenhout wordt gelijmd.

De taak van de bouwer zit erop. 6 maanden lang (natuurlijk niet voltijds) heeft hij zich vaak ontfermd over en soms onderworpen aan het hout en het langzaam omgevormd tot een luit. Nu is het aan de speler om deze luit te laten opgroeien en een volwaardig instrument te laten worden. Of dat gelukt is kunt u zelf gaan horen tijdens een van de leerlingenconcerten aan de muziekacademie van Mortsel. www.vangeest.be

23 oktober 2006.

Tous les anciens articles sur Alle vroegere artikels op www.lute-academy.be


R

n° 36 12/2006

p. 18

umeurs / Geruchten @ Internet

From Arto Wikla: now there is something more by Lully for a 10-course lute player; I arranged still a Canarie, and at last got a "suite"! I call the pieces I intabulated by the name "Lully's Suite Méditerranée". It contains the following pieces (all from the ballet "Le bourgeois gentilhomme"): * Marche pour la Ceremonie des Turcs * Ritournelle Italienne * Premier air des Espagnols * Second air des Espagnols * Canarie Look at http://www.cs.helsinki.fi/u/wikla/mus/Lully/Marche/

When you’re interested in the ruan, part of the chinese lute family like the pipa,sometimes called the moon guitar due to its round body. if anyone else plays or is interested theres a yahoo group http://launch.groups.yahoo.com/group/ruan/ To anyone using (or wanting to learn) Wayne's tab program-I recently put together a manual for Wayne Cripps' tab program; it is posted at his ftp site-ftp://ftp.cs.dartmouth.edu/pub/lute Just found a very interesting interactive educational website dealing with tuning: http://www.j2b.co.uk/tuning/index.html Hope it helps those who need it (like me!). Regards Leonard Williams To get on the lutelist see list information at http://www.cs.dartmouth.edu/~wbc/lute-admin/index.html LES JOURNÉES DU LUTH À CAEN, samedi 2 et dimanche 3 Décembre 2006 Plus d'infos : http://sf-luth.org/?La_S.F.L./Lettre_d%27 ou www.sf-luth.org Lute Scholarship for study in Italy A one-year scholarship offered by the Marco Fodella Foundation for study at the International Academy of Music in Milan for lutenists and other early-music instrumentalists and vocalists. The scholarship covers tuition and shared housing for one academic year (October to June) in Milan. The school has an in-depth early-music program which includes a baroque orchestra and regular seminars by well-known scholars and performers. The lute teacher is Paul Beier. Applications for the scholarship must be received by April 30, 2007. Instructions in English can be found at the following site: http://www.fondazionemarcofodella.it/eng/scholarships.htm. Also, the curriculum for the early music course is shown here:

http://www.scuolecivichemilano.it/xml/hp_fondazione2/ IDcanale-400/tema-OFFD/scheda-IMAN/lingua-EN. Floris genoot al eens van deze beurs en wil gerust meer uitleg geven over het leven ginds. [email protected] Cleaning your lute Op de vraag met welk middel men een bovenblad van een luit kan schoonmaken kwam dit verrassende antwoord van Kenneth Be, luitspeler maar ook conservator van het Cleveland Museum of Fine Arts: “yes, clean saliva is usually perfectly fine, but roll a wad of soft cotton onto a thin swab stick so that it is long and elongate, not short and stubby, and only lightly moisten it. Then gently roll it over the soiled area of the soundboard. Warning: one some lutes it can remove some of the finish. I recently removed some dirt from one of my Tomlinson lutes and discovered that some of the varnish finish was removed when the area dried. However, I replaced some varnish into that area and all was ok afterwards. I am very fastidious with my lutes and also clean the dirt from the fingerboards and even on the backside of the neck, as well as the body fret area and where the right arm touches the bottom of the lute. There is a "synthetic saliva" formula consisting of tri ammonium citrate that can also be used, but I still prefer my own mouth moisture. "Spit" cleanings are commonly and routinely done to clean unvarnished paintings (amazing how much dirt accumulates on the surfaces of paintings in clean museum environments just from the visitor traffic bringing in dirt from the street outside!) and are often done as a preliminary step before varnish removal from varnished paintings. These days, however, I use the tri ammonium citrate solution on paintings and sometimes a solution even more potent. Kenneth Be I have used this method, and it works well, for me. 2 years ago, I decided to clean up some instruments I had for 20 + years, and they had turned quite dark in color. So, I used a very soft, old rag, and actually spit (yes, goobers!) and gently rubbed the old grime off. One needs to be careful to not remove the finish, just the grime. Especially my old 10 course, made of cherry in 1980, came out beautiful. Before the cleaning, it was difficult to visualize the grain. Now, it appears wonderful. Another product to use is, if you can find it, "Parker's Perfect Polish". It can help clean as it polishes the wood. It is an old fashioned item, but it works well. ed

Toutes les liens sur Alle links zijn ook te vinden op www.lute-academy.be


T

n° 36 12/2006

p. 19

oelichting bij de muziekbijlage Greet Schamp

Hier enkele kerstliederen: Kerstnacht is iets moeilijker, het vraagt om een 8 korige luit, Gloria is bedoeld voor een melodie-instrument met begeleiding van luit, een 6 korige volstaat hier en Stille Nacht is voor twee gelijkgestemde luiten en met overal losse bassen, dus vrij gemakkelijk, ik hoop dat jullie er wat aan hebben de komende feestdagen, alvast ook een prettig eindejaar! Voici quelques chants de Noël : Kerstnacht est un peu difficile et demande un luth à 8 chœurs, Gloria est destiné à un instrument mélodique avec un accompagnement pour lequel un luth à six chœurs suffit et Stille Nacht Douce Nuit est arrangé pour deux luths accordés à l’unisson avec principalement des basses à vide, donc assez simple. J’espère que vous aurez beaucoup de plaisir à les jouer lors des fêtes de fin d’année, fêtes que, dès maintenant, je vous souhaite les plus joyeuses possible.


n° 36 12/2006

p. 20


n° 36 12/2006

p. 21


n° 36 12/2006

p. 22

Pascale Boquet & Céline Ferru Marion Le Louarn

Expo

workshop Christine Balmann


W

ebsite

n° 36 12/2006

p. 23

www.lute-academy.be

L'agenda complet et à jour des concerts, activités et rencontres, Des petites annonces avec descriptions détaillées et illustrations, Un forum de discussion, Les anciens articles de Geluit-Luthinerie, Un album de photos, Des centaines de liens sélectionnées et classés pour vous, Tout ceci se trouve sur notre tout nouveau site Internet

www.lute-academy.be

De volledige agenda van de concerten, activiteiten en ontmoetingen, De zoekertjes met uitgebreide beschrijving en illustraties, Een discussieforum, De vorige artikels van Geluit-Luthinerie, Ons fotoalbum, Honderden links voor u geselecteerd en per soort geklasseerd, Dit is allemaal te vinden op onze gloednieuwe website:

www.lute-academy.be

R

enesse: programme

R

enesse: programma

Avec entre autres: Le Livre d'Elisabeth Romers par Ariane Renel (B)

Het luitboek van Elisabeth Romers door Ariane Renel (B)

Les chemins et les joies de la recherche sur les luthistes et leurs œuvres par Joachim Domning de la Deutsche Lautengesellschaft

Causerie: Speurwerk naar het leven en de muziek van onbekende luitcomponisten door Joachim Domning van de Deutsche Lautengesellschaft

18/3/07 10.30 Concert par le groupe Pantagruel (D) “Eliza is the fairest Queen”: Musique Elisabethaine

18/3/07 10.30 Aperitiefconcert door Pantagruel (D) “Eliza is the fairest Queen”: Elisabethaanse muziek

Met o.a. :


A

n° 36 12/2006

p. 24

genda

2/12/06 21.00 en 3/12/06 11.00 AMUZ Kammenstraat 81 Antwerpen: Chant de balles Vincent de Lavenère, jongleur Eric Bellocq, luit 12-10€ [email protected] tel 03 2291880 8/12/06 20.00 Péniche Equisonance - amarrée à RONQUIERES (en aval/bas du plan incliné) Les Sonnets de Shakespeare ... une trentaine de poèmes accompagnés de musiques élisabéthaines Liliane Boivin & Fabien Dumont, comédiens Fabrice Holvoet, luth renaissance - (à déterminer) flûte à bec Rudy Vico, mise en scène

21/12/06 20.30 St Stefanuskerk, Hingene: B’Rock Kerstconcert Christus Natus est nobis Cc Ter Dilft Tel. 03 890 69 30 tickets:18/16€ 23/12/06 22.00 Berlijn, Radialsystem Zefiro Torna El Noi de la Mare’ 28/01/07 15.00 Antoniuskerk Drie Eikenstraat Edegem: Elisabethaanse muziek: leraarsconcert: met o.a. G. Van Gele, blokfluit, T.Vandecruys,zang, L. Tchakalova,clavecimbel, Hilde Lenaerts & Greet Schamp,luit info 03 2890119

17-18/03/07 15/12/06 20.00 Concertgebouw Brugge: Capilla Flamenca met o.a. J. Van Outryve, luit, Kerst in de renaissance 20€ 15/12/06 20.00 Lommel CC De Adelberg: Zefiro Torna ‘El Noi de la Mare’ 16/12/06 20.00 West Classic, Ieper: Zefiro Torna El Noi de la Mare’ 17/12/06 11.00 CC Willebroek: Zefiro Torna El Noi de la Mare’ Org: CC De Ster 20/12/06 20.00 Kerkje van Millegem: Zefiro Torna El Noi de la Mare’ 21/12/06 20.00 Concertzaal Muziekinstrumenten Museum Brussel: Zefiro Torna El Noi de la Mare’

2e Internationaal luitfestival in kasteel Renesse, Oostmalle Het volledige programma staat weldra op de website en in de e-nieuwsbrief 2ième Rencontre internationale autour du luth au Château de Renesse à Oostmalle Le programme bientôt consultable sur notre site internet et par courrier electronique 18/03/07 17.00 Concertgebouw Brugge: Luthomania, Cinema Novo met o.a. P. Malfeyt, luit . Toegang: 15€

mededeling:

communiqué :

Mogen we u vragen uw lidgeld te betalen voor 2007

Il est temps de payer votre cotisation pour 2007 - 20,00 EUR (Belgique) - 25,00 EUR (étranger) - 30,00 EUR ou plus (membre d’honneur) - 10,00 EUR (étudiant) sur le compte 310-1293656-53

- 20,00 EUR (België) - 25,00 EUR (Buitenland) - 30,00 EUR of meer (erelid) - 10,00 EUR (student) op rekening 310-1293656-53

De Belgische Luitacademie / Académie belge du Luth, Clos des Pinsons 31, B-1342 Limelette

Buitenland / étranger : IBAN BE53 3101 2936 5653

Bic: BBRU BEBB

De Belgische Luitacademie is een feitelijke vereniging L’Académie belge du Luth est une association de fait die als doel heeft contacten te leggen tussen de luitliefheb- dont le but est de favoriser les contacts entre les passionbers in België. nés du luth en Belgique. Compte bancaire / Bankrekening : 310-1293656-53 Secrétariat-Secretariaat & Rédaction -Redactie : Greet Schamp Prins Boudewijnlaan 133, B-2650 Edegem tel & fax : 03 289 01 19 E-mail : [email protected] Internet site : www.lute-academy.be

Les articles publiés n'engagent que la responsabilité de leurs auteurs . De artikels verschijnen onder de verantwoordelijkheid van de auteurs. Uiterste inzenddatum voor artikels in het tijdschrift van maart: 1 februari 2007. Nous attendons vos articles pour la revue de mars avant le 1° février 2007 .

Geluit. E dito. E ditoriaal. uthinerie. Festival du luth. Luitfestival mars Château Kasteel maart 2007

Recommend Documents