Feiten en fabels over cholesterol

Feiten en fabels over cholesterol

Feiten en fabels over cholesterol en cholesterolverlagende medicijnen

Onthullingen over het grootste medische en commerciële bedrog van deze tijd

Dr. Uffe Ravnskov

II

III


Feiten en fabels over cholesterol en cholesterolverlagende medicijnen Onthullingen over het grootste medische en commerciële bedrog van deze tijd Oorspronkelijke titel: The Cholesterol Myths A thriller about the biggest scientific and commercial deception of all time Copyright © 2011 dr. Uffe Ravnskov Alle rechten voorbehouden. Geen enkel deel van dit boek mag worden gereproduceerd, opgeslagen in een computersysteem of overgedragen op welke wijze dan ook, of dat nu elektronisch, mechanisch, gefotokopieerd, opgenomen of anderszins is, zonder schriftelijke toestemming vooraf van de eigenaar van het copyright. Copyright © 2011 voor deze uitgave: Belfra Publishers for Success BV h.o. Succesboeken.nl The Netherlands www.succesboeken.nl e-mail: [email protected]

Laten we duidelijk zijn: het werk van de wetenschap heeft absoluut niets te maken met consensus (overeenstemming). In de politiek streeft men naar consensus. De wetenschap daarentegen vereist slechts één onderzoeker die gelijk heeft, hetgeen betekent dat hij of zij resultaten heeft die verifieerbaar zijn door te verwijzen naar de echte wereld. In de wetenschap doet consensus niet ter zake. Wat er wel toe doet, zijn reproduceerbare resultaten. De grootste wetenschappers in de geschiedenis zijn groot, juist omdat ze met de consensus hebben gebroken. Er bestaat niet zoiets als consensus in de wetenschap. Als er consensus is, is het geen wetenschap. Als het wetenschap betreft, is er geen consensus. Punt uit! Michael Crichton

Foto’s cover Uffe Ravnskov: Jan Nordén Vertaling: Frank Henneman Eindredactie: Aag Kramer ISBN: 9789079872305 NUR: 860 Trefw.: gezondheid Disclaimer: zie bladzijde 222

IV


Met alle respect heb ik de vrijheid genomen u te tutoyeren. Dit boek is in de mannelijke vorm geschreven. Uiteraard heb ik respect en bewondering voor de vrouwelijke lezer van dit boek. Dit boek is uitsluitend bedoeld voor informatieve en educatieve doeleinden. Indien je vragen hebt over je gezondheid, raadpleeg dan alsjeblieft een medisch bekwaam persoon. Aangezien de meeste artsen echter misleid zijn door de voorstanders van de cholesterolcampagne, zou het wellicht een goed idee zijn dat hij of zij dit boek leest. Uffe Ravnskov

VI

Eerder verschenen boeken van Uffe Ravnskov: Kolesterolmyten − Streifferts, Stockholm 1991 Kolesteroli − Art House, Helsinki 1992 The Cholesterol Myths − NewTrendsPublishing, Washington 2000, 2002 Kolesteroli myytti − Rasalas, Helsinki 2000 Mythos Cholesterin − Die zehn grössten Irrtümer. Hirzel Verlag, Stuttgart 2002, 2006 Kolesterol - myter og realiteter − Forlaget Hovedland, Højbjerg 2008 Hvorfor et højt kolesteroltal er nyttigt - En gyser om kolesterolmyten & medicinalindustrien med en alternativ forklaring på hjerte-karsygdommene − Forlaget Hovedland, Højbjerg 2010 Fett och kolesterol är hälsosamt! Optimal Förlag − Stockholm 2008 Naukowe Klamstwo − Wydawnictwo WGP, Warszawa 2009 Hur kolesterolmyten hålls vid liv − Optimal Förlag, Stockholm 2010

VII


Over de auteur

Inhoud

U

Introductie

ffe Ravnskov werd in 1934 geboren in Kopenhagen, De nemarken. Hij studeerde in 1961 af aan de Universiteit van Kopenhagen als MD (Medical Doctor, arts), maar heeft de meeste tijd als clinicus en onderzoeker in Zweden gewerkt, waar hij zijn PhD (Doctor of Philosophy) behaalde aan de Universiteit van Lund. Hij heeft meer dan honderd artikelen en brieven gepubliceerd met kritiek op de cholesterolcampagne, de meeste in belangrijke medische tijdschriften. Hij is geëerd met twee internationale wetenschappelijke prijzen en is de oprichter en woordvoerder van THINCS, The International Network of Cholesterol Skeptics (www.thincs.org), een organisatie van ongeveer honderd onderzoekers en andere universitair afgestudeerden uit de hele wereld.

Excentrieke ideeën? Karla wist het niet De wetenschappelijke methode Namen en hun betekenis De cholesterolhypothese

Deel 1 De fabels Hoofdstuk 1 De konijnenfabel Konijnen eten het verkeerde voedsel Konijnen en cholesterol Hoofdstuk 2 Het argument van de voeding Wat is een vetzuur? Waarschuwingen Wat zeggen de experts? Ancel Keys Is televisie een risicofactor? Zeven landen Kamelen, koeien en cholesterol Geld tellen en voedsel tellen Een drempel in het onderzoek Veroorzaakt verzadigd vet hartziekten? Nog meer tegenstellingen Zijn zuivelproducten gevaarlijk? Een betrouwbaarder methode

VIII

XV XV XVI XIX XX XXII

1 1 3 5 5 7 7 8 11 15 16 17 19 22 23 24 24 IX

Feiten en fabels over cholesterol De Zweedse Voedselautoriteit Kunnen we afgaan op de WHO-experts? Een ommekeer in een voedingsonderzoek Cholesterol in de voeding verhoogt de cholesterol in het bloed niet

Inhoud 25 27 28 29

Hoofdstuk 3 Het argument om te vergeten Calcium en nierstenen Het Japanse dilemma Angiografie Elektronenbundeltomografie Cholesterol is onschuldig

35 35 36 37 39 39

Hoofdstuk 4 Het argument van de risicofactor

41

Hoofdstuk 5 Het argument van de Nobelprijs Hoge cholesterol is onschuldig

49 52

Hoofdstuk 6 Het argument van het onderzoek 55 Hoe je een experiment op mensen moet uitvoeren 55 Het belang van blind zijn 56 Het Noord-Karelië-project 57 De Helsinki-hartstudie 58 Het Oslo-onderzoek 59 Greg Brown 59 Geen blootstelling-respons 62 LRC 62 Het coronaire-medicijnenproject 63 Het WHO-onderzoek 63 MRFIT 64 Het Miettinen-onderzoek 64 De statine-onderzoeken 65 Statine-experimenten op hoogrisicopatiënten 65 Statine-experimenten op gezonde mensen 67 Statine-experimenten op gezonde mensen met lage cholesterol 68 Een statine-experiment op oude patiënten 70

Statines genezen alles Cholesterol verlagen vanaf de kindertijd! Een nieuw en verontrustend Cochrane-rapport

70 72 74

Deel 2 Hoe je een verkeerd idee levend houdt Hoofdstuk 7 Hoe je tegenstrijdig bewijs kunt negeren Nogmaals de Helsinki-hartstudie Nogmaals het Oslo-onderzoek Wie moeten we aanhalen? Een meta-analyse 4S Korte darmen en een lang leven? De China-studie

79 79 80 81 82 83 84 88

Hoofdstuk 8 Hoe je onbelangrijke resultaten kunt overdrijven Wij zijn de besten De Finse psychiatrisch-ziekenhuisstudie Nogmaals MRFIT De angiografische onderzoeken Het LRC-onderzoek stimuleren Dr. Ornish en het Lifestyle Heart-onderzoek

93 93 96 98 99 101 110

Hoofdstuk 9 Hoe je ongunstige resultaten kunt wegredeneren De onderzoeken Het Dayton-onderzoek Onschadelijke Cholestyramine Het eerste statine-onderzoek Wat statines doen Bijwerkingen in de spieren Rhabdomyolyse Hartfalen Hersenproblemen De zenuwen Impotentie

113 114 115 116 118 118 119 120 121 121 124 125 XI

Feiten en fabels over cholesterol Slecht voor de baby Kanker en de statine-onderzoeken Kanker en Simvastatine Kanker en Pravastatine Kanker en Ezetimibe Kanker en andere statinestudies Hoe tegenslagen minder vaak voorkomen Negatieve bijwerkingen rapporteren Zijn de cholesterolonderzoekers blind of hoe zit het? Voorkomt een statinebehandeling kanker? De FAO/WHO-experts laten zich niet in de kaart kijken Niet-respondenten Het Mediterrane dieet

Inhoud 125 126 127 128 130 130 131 133 134 136 137 139 140

Hoofdstuk 10 Hoe je overtuigend moet liegen De Framingham-leugen Scott Grundy Voeding en gezondheid De ‘screenees’ van MRFIT Gezaghebbend bedrog De Unilever-leugen Er is nog veel meer

145 146 147 149 151 152 153 154

Hoofdstuk 11 Hoe je alternatieve verklaringen moet negeren Veel verzadigd vet en lage cholesterol? Apenkunstjes Minder verzadigd vet, maar meer hartziekten Nogmaals het Noord-Karelië-project

157 158 159 160 161

Hoofdstuk 12 Hoe je de critici moet negeren De onwillige medische tijdschriften Niet vragen! Kritiek is ongepast Kanker is niet belangrijk Het resultaat van toeval De blootstelling-respons is niet belangrijk

163 163 164 164 165 166 167

XII

Niets nieuws Een bijeenkomst in Stockholm

168 171

Hoofdstuk 13 Als argumenten niet meer werken Op televisie Martijn B. Katan John Kastelein Zweden Spoofing (vervalsen)

173 173 176 176 177 178

Hoofdstuk 14 Industrieel bedrog De schrijvers van de richtlijnen Nog meer bedrog Zijn de statine-onderzoeksrapporten betrouwbaar? Vervalste tijdschriften Nog meer problemen In goed vertrouwen?

181 184 186 187 187 188 188

Deel 3 De werkelijke oorzaak Hoofdstuk 15 Een nieuw idee Infecties en ontstekingen De schuimcel De tegenstrijdigheden De kwetsbare plaque Het lipoproteïne-immuunsysteem De nieuwe hypothese Het mechanisme Alles past Atherosclerose is een vlekkerige aandoening Nogmaals de schuimcel Hoe zit het met de risicofactoren? Een laatste opmerking

191 191 194 195 196 197 198 199 200 204 204 205 206

XIII


Hoofdstuk 16 Kritische geluiden Mary Enig Michael Gurr George Mann Edward R. Pinckney Raymond Reiser Ray Rosenman Russell Smith William E. Stehbens Lars Werkö

209 209 210 211 212 213 214 215 217 218

Epiloog Woord van dank Disclaimer Index

220 221 222 223

Introductie Ze plannen nu de misdaad van de eeuw, Maar … wat zal dat zijn? Lees alles over hun regelingen en avonturieren. Ja, het is zeker een vergoeding waard, Dus kom kijken, kom dat zien! Hoe ze het heelal verkrachten, En van kwaad tot erger zijn gegaan. Wie zijn deze mannen van lust, hebzucht en glorie? Trek hun maskers af en laten we hen bekijken. Maar dat klopt niet − o nee, waar gaat dit over? Daar ben jij en daar ben ik, Dat kan niet waar zijn.

Crime Of The Century − Supertramp Roger Hodgson, Rick Davies

Excentrieke ideeën?

De enigen die er belang Wist je … bij hebben dat je je … dat cholesterol geen dodelijk vergif is, maar cholesterol verlaagt een onmisbare stof voor de cellen van alle zoogzijn de fabrikanten van dieren? margarine en … dat je lichaam drie- tot viermaal zoveel cholescholesterolverlagende terol produceert als de hoeveelheid die je eet? medicijnen. … dat deze productie toeneemt wanneer je weinig cholesterol eet en afneemt wanneer je er veel van eet? … dat een vetarm voedingspatroon je cholesterol met niet meer dan een paar procent kan verlagen? … dat meer dan dertig studies onder meer dan 150.000 personen hebben aangetoond dat mensen die een hartinfarct hebben gehad niet meer dierlijk vet of minder plantaardig vet hebben gegeten dan andere mensen? XIV

XV

Feiten en fabels over cholesterol … dat ten minste acht studies hebben uitgewezen dat mensen die een beroerte hebben gehad minder verzadigd vet hebben gegeten dan gezonde mensen? … dat medicijnen slikken de enige doeltreffende manier is om de cholesterol te verlagen? … dat veel cholesterolverlagende medicijnen gevaarlijk zijn voor je gezondheid en je leven kunnen bekorten? … dat je je geheugen kunt verliezen of agressief kunt worden, of zelfs suïcidaal, als je je cholesterol te veel verlaagt? … dat je, wanneer je tot het mannelijk geslacht behoort, impotent kunt worden wanneer je je cholesterol verlaagt? … dat door lage cholesterol het risico toeneemt dat je kanker krijgt? … dat oudere mensen met hoge cholesterol het langst leven? … dat veel van deze feiten al decennialang gepresenteerd zijn in wetenschappelijke tijdschriften en boeken, maar zelden door de voorstanders van de cholesterolhypothese aan het grote publiek verteld worden? … dat de cholesterolcampagne immense rijkdom creëert voor onderzoekers, artsen, medicijnfabrikanten en de voedingsindustrie?

Karla wist het niet Karla en ik wonen in het zuidelijke deel van Zweden, een welvarend land waar niemand honger hoeft te hebben. Als iets daar voor veel mensen een probleem is, is het overgewicht, omdat er (slecht) voedsel in overvloed is. In Zweden worden de mensen oud; Zweden staat bijna aan de top van de wereldlijst van langstlevenden. Daarom zijn hartaandoeningen een normale doodsoorzaak, eenvoudigweg omdat het ouderdomsziekten zijn. Maar mensen zijn nooit tevreden, en daarom levert men grote inspanningen om het leven verder te verlengen. Een van de maatregelen bestaat eruit mensen op te sporen met hoge cholesterol, omdat wetenschappers zeggen dat het verlagen van cholesterol een goede zaak is. Wanneer je dit boek gelezen hebt, zul je weten dat niets minder waar is. Maar laat ik je eerst wat meer over Karla vertellen. Karla was al verscheidene jaren patiënt in mijn praktijk. Ze kwam af en toe bij mij en was gelukkig met haar leven. XVI

Introductie Nu was ze moe en neerslachtig, helemaal niet zoals ze normaal gesproken was. Karla was 62 jaar. Ze werkte als schoonmaakster in de kantoren van een grote fabriek. Twee jaar eerder had de bedrijfsarts alle medewerkers opgeroepen voor een medische controle. “Je cholesterol is te hoog”, zei hij. “Je loopt het risico dat je binnen vijf jaar een hartaanval zult krijgen als je er niets aan doet.” “Ik schrok me dood, ik bedoel, ik voelde me kiplekker”, vertelde Karla me. Nu voelde ze zich niet meer zo lekker. Karla werd naar de medische kliniek van het dichtstbijzijnde ziekenhuis gestuurd. Hier vertelde de dokter haar dat ze op dieet moest. Karla hield van lekker eten en van lekker koken. Volgens haar echtgenoot waren haar zelfgemaakte worstjes en haar kaaskoek in het hele dorp beroemd. Maar nu aten ze vetarm voedsel, bereid met margarine en plantaardige olie. En als ze een biefstuk kochten, moesten ze alle randjes vet erafsnijden. “En dat zijn net de lekkerste stukjes”, verzuchtte Karla. “En als het nu mijn cholesterol veranderd had, maar dat is niet zo.” “Een dieet is niet voldoende,” zei de dokter, “je hebt ook pillen nodig.” Karla haatte het dieet, maar dat was niets vergeleken met de medicijnen. “Je moet dat beetje ongemak maar voor lief nemen”, zei de dokter tegen haar. Het dieet maakte het makkelijk om af te vallen, en wat er nog van haar eetlust over was, verdween compleet toen ze aan de misselijkmakende medicatie begon. Daar kwam haar bezorgdheid voor de toekomst nog bij: ze had ernaar uitgezien samen met haar man met pensioen te gaan, maar nu zag alles er somber uit. Ze voelde zich alsof ze niets meer had om naar uit te kijken. Haar cholesterol ging omlaag, maar niet genoeg, zei de dokter, en de diëtiste keek haar zeer sceptisch aan toen Karla haar vertelde wat ze had gegeten. XVII

Feiten en fabels over cholesterol “Dat kan niet, je moet veel meer vet gegeten hebben dan alleen dat”, mopperde de diëtiste. In feite had Karla een van de vorige dagen een stukje kaaskoek gegeten, maar dat was haar niet goed bekomen; achteraf had ze daar vreselijke gewetenswroeging van. Denk je dat Karla uniek is? Ik zal je vertellen over de resultaten van een gezondheidsproject in Luleå, Zweden, geleid door Birger Grahn, een van de huisartsen in het district. Het doel was om het voorkomen van coronaire hartziekten (aandoeningen van de kransslagaderen) te verlagen. Birgitta Olsson, een sociaal wetenschapper, ondervroeg honderd personen die een door de computer vervaardigde brief hadden ontvangen met daarin een beschrijving van hun ‘gezondheidsprofiel’. Zesentwintig van deze gezonde individuen werden opgeschrikt door de boodschap in de brief. Het was als een schok, Cholesterol is een of alsof hun wereld ineenstortte, antwoordden vetachtige stof die sommigen. Een ander verklaarde dat zij bijna door het lichaam zelf als verlamd was. wordt geproduceerd. Het ergst geschrokken waren degenen van Het is de grondstof wie de cholesterol te hoog was. “Het risico dat voor de productie van u binnen vijf jaar een hartinfarct krijgt, wordt bepaalde hormonen en aanzienlijk hoger ingeschat dan het gemiddelde is nodig als bouwstof risico van inwoners van Luleå van dezelfde voor lichaamscellen. leeftijd en hetzelfde geslacht als u”, stond in de Cholesterol is dus brief. een nuttige en zelfs Toen Birgitta Olsson een half jaar later, nadat onmisbare stof. alle gezondheidspromotende activiteiten in gang waren gezet, deze personen nogmaals ondervroeg, waren nog eens dertien mensen bezorgd. Je zou kunnen denken dat Zweden extra bezorgd zijn, maar dat is niet het geval. Volgens een onderzoek door Gallop, een onderzoeksbureau in de Verenigde Staten, maakt 56% van alle Amerikanen zich bezorgd om vet en cholesterol, 45% denkt dat het voedsel waar zij van houden niet goed voor hen is en 36% voelt zich schuldig wanneer zij het voedsel eten waar zij van houden. XVIII

Introductie Behalve dat het risico dat ‘je zorgen maken over je gezondheid’ hartproblemen kan veroorzaken, is al deze stress en angst ook onnodig. Karla en miljoenen anderen over de hele wereld met een hoog cholesterolgehalte in het bloed weten niet dat de cholesterolcampagne medische kwakzalverij is van de eerste orde, kwakzalverij die door een vooraanstaande Amerikaanse arts en wetenschapper, George V. Mann genaamd, het grootste wetenschappelijke bedrog van deze eeuw of zelfs aller tijden wordt genoemd. Karla en miljoenen anderen weten niet dat hoge cholesterol iets is waar je je absoluut geen zorgen over hoeft te maken. Dit boek is geschreven om jou en je dokter enige feiten te verschaffen over cholesterol en harten vaatziekten. Dit zijn feiten die zelfs je dokter niet kan weten, omdat ze genegeerd en onderdrukt zijn door vele wetenschappers, gezondheidsautoriteiten en medicijnfabrikanten. Om te beginnen zal ik vertellen hoe wetenschappers werken.

De wetenschappelijke methode Om een beetje orde aan te brengen in een chaotische en vijandige wereld proberen wij de wetten te vinden die de ‘wanorde’ regelen. Medisch onderzoekers willen de bedreigingen van het menselijk leven en de gezondheid kennen en willen weten waardoor ziekten en vroegtijdige dood worden veroorzaakt, om vervolgens deze problemen te genezen of te voorkomen. Daarvoor hebben we een moeizame, maar zeer succesvolle techniek ontwikkeld, de wetenschappelijke methode genaamd. Als we deze methode gebruiken, leggen we eerst alle feiten over een ziekte vast. Wie zijn de slachtoffers? Mannen of vrouwen, jong of oud? Hoe leven zij en wat doen zij voor de kost? Wat eten en drinken zij? Wat is de chemische samenstelling van hun bloed? Hoe schoon of vervuild is de lucht die zij inademen? Minutieus wegen, meten en analyseren wetenschappers alles wat van belang kan zijn. Ieder nieuw stukje van de puzzel leidt tot speculeren over de oorzaak van de ziekte. We construeren een hypothese, een conclusie die we moeten bewijzen. Om te zien of onze hypothese correct is, testen we die op alle mogelijke manieren. Is een bepaalde factor in alle ziektegeXIX

Feiten en fabels over cholesterol vallen aanwezig? Kan de ziekte veroorzaakt worden door deze factor, en kunnen we de ziekte voorkomen of genezen als we deze factor elimineren? Onze hypothese is fout als ze niet door alle tests heen komt. In dat geval construeren we een nieuwe hypothese, waarvan we hopen dat deze beter overeenstemt met de realiteit. We testen en observeren opnieuw. Indien nodig − en vaak is het nodig − herformuleren we onze hypothese en herhalen onze tests een derde, een vierde en een vijfde keer, tot we uiteindelijk een klompje pure waarheid in handen hebben. We zijn op zoek naar de oplossing voor een medisch probleem en niet naar het behoud van onze eigen hypothese, ongeacht hoe slim de hypothese ook lijkt of hoe trots we op onszelf zijn dat we haar hebben bedacht. Wetenschappers weten dat het zeer zelden voorkomt dat een eerste inspirerende gedachte een probleem kan oplossen. Daarom zijn wij wetenschappers tijdens onze zoektocht naar oplossingen net zo geïnteresseerd in testresultaten die onze hypothese ontkrachten als naar resultaten die haar bevestigen. We veroordelen niemand om een slecht idee, op voorwaarde dat het wordt losgelaten zodra het onjuist blijkt.

Namen en hun betekenis Dit boek gaat over het idee, het foutieve idee, dat hoge cholesterol de voornaamste oorzaak Arteriosclerose is is van atherosclerose en harten vaatziekten. slagaderverharding, degeneratie van de Maar wat is atherosclerose? En wat zijn harten slagaderwand, waardoor vaatziekten? die zijn elasticiteit Als we ouder worden, worden onze aderen verliest. stijf. De gladde spiercellen en de elastische Atherosclerose is een vezels die onze vaten omgeven als we jong zijn, vorm van arteriosclerose: worden geleidelijk vervangen door min of meer vernauwing van de vezelig en stug weefsel. Tegelijkertijd of later slagaderen door worden cholesterol en andere vetten ingebed in verharding en door de de vaatwand. vorming van atheroma’s De slagaderen worden hoogstwaarschijn(vetophopingen). lijk stijf om te voorkomen dat ze te ver verwijd worden door de druk van het bloed. XX

Introductie De vervorming van de slagaderen is niet gelijkmatig, maar doet zich het meest voor waar de druk op de wand van de slagader het hoogst is, bij voorbeeld waar bloedvaten zich vertakken. Zulke plaatselijke veranderingen worden atheroma’s of plaques genoemd. Ook neemt atherosclerose toe met het stijgen van de leeftijd, net als de bloeddruk, en atherosclerose is het meest uitgesproken bij personen met hoge bloeddruk. Voorts zullen de slagaderen die niet kunnen verwijden nooit abnormaal verharden, bijvoorbeeld de slagaderen die door de botachtige kanalen in de schedel lopen en enkele aftakkingen van de hartslagader die door de hartspier lopen. (De meeste vertakkingen liggen aan de buitenkant van het hart.) Ook de aderen zullen niet abnormaal verharden, omdat de bloeddruk in de aderen erg laag is. Wanneer een chirurg echter een dichtgeslibde slagader vervangt door een ader, begint deze ader, die nu wordt blootgesteld aan de hoge slagaderlijke bloeddruk, al snel te verharden. Er zijn nog andere redenen waarom slagaderen atherosclerotisch worden; dit wordt echter niet veroorzaakt door hoge cholesterol. Ik zal hier aan het eind van het boek meer over vertellen. Om onbekende redenen kan bij sommige mensen de ingebedde cholesterol in de slagaderwanden ongelijkmatige vormen aannemen en uitstulpen aan Vette subde binnenkant van de slagader. Deze lokale stantie uitstulpingen, verhoogde laesies genaamd, (atheroomplaque kunnen zelfs veranderen in een substantie Bemoeidie gelijkenis vertoont met kalksteen. lijkte Het insluiten van cholesterol en kalk kan bloedzich voortzetten tot het bloedvat zo nauw doorstroom wordt dat het hart te weinig bloed toegevoerd krijgt en daardoor te weinig zuurstof. Deze veranderingen worden beschouwd als de oorzaak van hartaanvallen, hetzij direct, Atherosclerose hetzij door de vorming van een bloedprop. Bron: www.mijncardioloog.com Wanneer er te weinig bloed naar het hart stroomt, kan uitstralende pijn in de borst optreden, speciaal wanneer de behoefte van het hart aan zuurstof groter wordt door lichaamsbeweging. Dit symptoom heet XXI

Feiten en fabels over cholesterol angina pectoris; het verdwijnt wanneer je stopt met bewegen. Wanneer de bloedstroom totaal geblokkeerd wordt, of wanneer hij te lang en te veel gereduceerd wordt, zal het gedeelte van het hart dat door deze geblokkeerde slagader wordt gevoed afsterven. Dit wordt een hartaanval genoemd, of een hartinfarct, of nauwkeuriger: een myocardinfarct. Angina pectoris en een myocardinfarct vallen samen onder de noemer coronaire hartziekten (aandoeningen van de kransslagaderen). Men zegt dat atherosclerose de oorzaak is van coronaire hartziekten, maar de zaak ligt niet zo eenvoudig. Alles wat de kransslagaderen blokkeert, kan coronaire hartziekten veroorzaken. Onderzoek naar het hart van mensen die aan een hartinfarct overleden zijn, heeft uitgewezen dat bij ongeveer een vijfde deel van de patiënten geen bewijs is voor coronaire atherosclerose. In zulke gevallen zou de geblokkeerde bloedstroom veroorzaakt kunnen zijn door een spasme (krampachtige samentrekking) van de slagader of een bloedprop die voor het overlijden opgelost is, maar dat weten we niet zeker. Om het nog ingewikkelder te maken: een coronair bloedvat kan totaal geblokkeerd zijn zonder enige symptomen en zonder dat er schade aan het hart wordt aangericht. De verklaring hiervoor is dat de fijne vertakkingen van de drie kransslagaderen met elkaar communiceren (in verbinding staan). Als de blokkering van een kransslagader zich maar langzaam genoeg ontwikkelt, verwijden de communicerende vertakkingen zich geleidelijk, waardoor de ‘buurman’ de bloedtoevoer kan overnemen. Zodoende kan een myocardinfarct optreden, zelfs wanneer de kransslagaderen helemaal normaal zijn, en kransslagaderen kunnen totaal geblokkeerd zijn, zelfs wanneer het hart helemaal normaal is. Het is duidelijk dat atherosclerose en coronaire hartziekten verschillende oorzaken kunnen hebben, omdat het verschillende aandoeningen zijn, maar veel onderzoekers hebben ons denken vertroebeld door ze als één aandoening te beschouwen.

De cholesterolhypothese In het onderzoek naar de oorzaken van atherosclerose en coronaire hartziekten heeft één hypothese of idee gedurende minstens veertig XXII

Introductie jaar de boventoon gevoerd. Dit is de cholesterolhypothese, ook wel het dieet-hart-idee genaamd. Zoals ik in dit boek zal uitleggen, is dit een hypothese die niet door de fundamentele wetenschappelijke testen is gekomen, een hypothese vol duidelijke absurditeiten. Het is ook een eigenaardige hypothese, omdat zij, hoewel keer op keer is aangetoond dat ze hopeloos onjuist is, toch het eeuwige leven lijkt te hebben. De cholesterolhypothese is wetenschappelijk niet deugdelijk, maar ze overleeft, omdat de onderzoekers die haar gecreëerd hebben en verdedigen niet de principes volgen die voorgeschreven worden door de wetenschappelijke methode. Deze principes vereisen ruimdenkendheid en objectiviteit, maar de voorstanders van de dieet-hart-hypothese kleineren, ontkennen en redeneren alle wetenschappelijke observaties weg die hun idee tegenspreken. Zij nemen de zwakste associatie die hun idee ondersteunt en noemen deze overduidelijk bewijs, en ze weigeren rekening te houden met welke tegenstrijdige waarneming dan ook. In dat proces is logica net zo moeilijk te vinden als een dorpje in Siberië. Voorstanders van de cholesterolhypothese vragen vaak: “Wat is er mis?” Maar als zij dit vragen, bedoelen ze: wat is er mis met het tegenstrijdige bewijs en niet met hun lievelingshypothese. Massa’s deugdelijk wetenschappelijk bewijs zouden de cholesterolhypothese allang ontkracht moeten hebben. Maar net als de oeroude Griekse Hydra, een mythologisch monster waar steeds nieuwe koppen aangroeiden wanneer de oude werden afgehakt, zet de cholesterol-Hydra haar leven voort alsof er niets is gebeurd. Maar laten we, voordat we gaan kijken naar een deel van het bewijs dat de cholesterolhypothese kan ontkrachten, eerst eens kijken wat dat idee inhoudt. Volgens de voorstanders van de dieet-hart-hypothese zijn coronaire hartziekten de derde en laatste stap van een driestappenproces. In de eerste stap, zo beweren de voorstanders, beheerst de hoeveelheid en het soort vet in ons dieet of voedingspatroon de hoeveelheid cholesterol in ons bloed. XXIII

Feiten en fabels over cholesterol Zij zeggen dat als wij op een atherogeen (bijdragend aan het ontstaan van atheroma’s) dieet leven, het cholesterolgehalte in ons bloed hoog zal zijn. Met een atherogeen dieet bedoelen zij een voedingspatroon met te veel cholesterol en verzadigd vet, voornamelijk aanwezig in dierlijke producten, zoals vlees, melk en eieren, en te weinig meervoudig onverzadigd vet, voornamelijk aanwezig in zeedieren en plantaardige oliën. In stap twee stellen de voorstanders dat een hoog cholesterolgehalte in het bloed de voornaamste oorzaak van atherosclerose is. En in stap drie, zo beweren zij, is atherosclerose de belangrijkste oorzaak van harten vaatziekten, doordat de bloedvaten van het hart geblokkeerd worden. Het idee klinkt redelijk simpel, en na jaren van vetarme recepten in tijdschriften en artikelen over vetarme diëten in kranten komt het je misschien bekend voor. De dieet-hart-hypothese kan worden weergegeven in het volgende schema: De cholesterolhypothese ↓ Slecht voedingspatroon ↓ Hoge cholesterol ↓ Atherosclerose ↓ Hartziekten Op het eerste gezicht lijkt de hypothese eenvoudig, logisch en goed onderbouwd. Het is ook een aantrekkelijk idee, want het belooft als het ware dat overlijden door harten vaatziekten voorkomen kan worden. Wanneer verzadigd vet en een hoog cholesterolgehalte de boosdoeners zijn, dan lijken speciale voeding en medicijnen een verstandige keuze. Het is makkelijk te begrijpen waarom artsen, politici, de fabrikanten van plantaardige oliën en vetarme ingevroren maaltijden en de fabrikanten van medicijnen de cholesterolhypothese verheugd hebben aanvaard en zelfs hebben omarmd. XXIV

Introductie Het is makkelijk te begrijpen, omdat deze industrieën vandaag de dag dankzij dit idee op jaarbasis vele miljarden dollars verdienen. Slechts heel weinig mensen weten dat het idee op niet meer dan indirect bewijs gebaseerd is; dat niemand de boosdoeners ooit echt in actie heeft gezien. Er zijn vele ziekten die we verklaard hebben vanuit indirect bewijs, maar in die gevallen wees al het bewijs in de juiste richting. Wat de cholesterolhypothese betreft is daar geen sprake van. In feite onthullen enorme aantallen gepubliceerde medische studies resultaten die totaal haaks staan op dit idee. Vele jaren lang hebben miljoenen mensen Vele jaren lang hebben een vervelend dieet moeten volgen of hebben miljoenen mensen een geleden onder de ernstige bijwerkingen van vervelend dieet cholesterolverlagende medicijnen. Miljarden moeten volgen of hebben geleden onder de dollars zijn tevergeefs uitgegeven, omdat eerder onderzoek, dat wordt besproken in de ernstige bijwerkingen van cholesterolverlagende komende hoofdstukken, al had aangetoond medicijnen. dat de dieet-hart-hypothese niet juist was. Zoals je uit het tweede deel van dit boek te weten zult komen, hebben medische experts en gezondheidsautoriteiten mijn geschriften en mijzelf bekritiseerd, gekleineerd en belachelijk gemaakt, omdat hun prestige op het spel staat. Zij zeggen dat prestigieuze commissies over de hele wereld hebben besloten dat de cholesterolhypothese boven elke redelijke vorm van twijfel bewezen is. Luister er niet naar! Lees in plaats daarvan dit boek en denk zelf na. Als je vindt dat wat ik schrijf moeilijk te geloven is, raadpleeg dan de bronnen die aan het eind van elk hoofdstuk gegeven worden. Het is gemakkelijk om aan de documenten te komen waar ik naar verwijs. Je voert een Google-zoekopdracht uit door gebruik te maken van de zin: ‘Pubmed single citation matcher’. Klik dan op de link die de volgende naam heeft: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/citmatch. Typ daarna de naam van het medische tijdschrift in het veld ‘Journal’, typ het jaar van publicatie in het veld ‘Datum’, het volgende veld is ‘Volume’ (uitgavenummer), dan ‘Issue’ (uitgave) en het laatste is ‘First Page’ (eerste bladzijde). De namen van de auteurs hoef je niet te vermelden. In de meeste XXV

Feiten en fabels over cholesterol gevallen is alleen een samenvatting beschikbaar. Als je het hele document wilt lezen, stuur dan een verzoek naar de auteur, van wie het e-mailadres vaak aan het eind van de samenvatting te vinden is. Indien dat niet het geval is, kun je het document via de dichtstbijzijnde universiteitsbibliotheek bestellen. Door dit systematisch te doen, zoals ik heb gedaan, zul je niet alleen voor jezelf de waarheid ontdekken, je zult ook meer over cholesterol en het hart leren dan de meeste artsen en onderzoekers. Afgaand op hun rapporten lijken veel onderzoekers alleen maar besprekingen te hebben gelezen, en besprekingen geschreven door voorstanders zijn onbetrouwbaar, dat weet iedereen. In de volgende hoofdstukken zal ik vele voorbeelden geven van het foutief citeren van dergelijke besprekingen. Een van mijn bezwaren tegen de cholesterolhypothese is dat de voorstanders hun gegevens selecteren. Zij leunen op studies die hun idee ondersteunen, of ze zeggen, niet altijd naar waarheid, dat zij het ondersteunen en negeren de andere studies. Eén van de voorstanders beschuldigde me er eens van alleen te verwijzen naar de studies die de cholesterolhypothese niet ondersteunen en zodoende een vergelijkbare techniek te hanteren die de voorstanders gebruiken. Hij had gelijk. Hij vergat alleen dat als een wetenschappelijke hypothese steekhoudend is, deze overeen moet stemmen met alle waarnemingen. Een wetenschappelijke hypothese kan niet geverifieerd worden door erover te stemmen. De voorstanders hebben de last op hun schouders de hypothese te bewijzen. De tegenstander hoeft geen alternatief idee te presenteren; zijn taak is de zwakke punten van de hypothese te vinden. Als er ook maar één bewijs tegen is, één bewijs dat niet ontkend kan worden en dat op betrouwbare wetenschappelijke waarnemingen gebaseerd is, moet de hypothese verworpen worden. De cholesterolhypothese zit vol denkbeelden waarvan herhaaldelijk bewezen is dat ze fout zijn. De geschiedenis van de wetenschap heeft vele aantrekkelijke ideeën ontkracht zien worden wanneer ze in strijd waren met de werkelijkheid. Gedurende lange tijd werd de aarde als een platte planeet beschouwd, waar de zon en de andere planeten omheen draaiden. Iedereen kon XXVI

Introductie zich daarvan overtuigen door te kijken naar de horizontale horizon. En iedereen kon met eigen ogen zien hoe de zon net als de maan om de aarde draaide. Onze voorouders wisten niet beter, omdat zij alleen het blote oog hadden en niet beschikten over de techniek die nodig was om de waarheid te ontdekken. Maar de voorstanders van de cholesterolhypothese zouden beter moeten weten. Hun eigenwijze geschriften demonstreren echter dat voor hen het idee inmiddels een feit is: de cholesterol-aarde is plat. Degenen die mijn eerdere boeken hebben gelezen, beseffen hopelijk dat ik een eerlijk mens ben, al zouden sommige lezers me nog wel wat vragen willen stellen. “Weet hij niet dat de cholesterolcampagne geleid wordt door de beste experts ter wereld?” “Zeker, Ravnskov heeft de zaak verkeerd begrepen.” “Heeft hij er niet gewoon de resultaten uitgepikt die schijnbaar tegenstrijdig zijn?” “Het bestaat toch niet dat de hele wetenschappelijke wereld het mis heeft?” Oordeel zelf. Met dit boek wil ik aantonen hoe wit in zwart wordt veranderd door conflicterende waarnemingen te negeren, door onbelangrijke vondsten te verdraaien en te overdrijven, door studies met tegenovergestelde resultaten op een dusdanige manier aan te halen dat ze ondersteunend lijken, en door het werk van kritische wetenschappers te negeren of te minachten. Het eerste deel van dit boek behandelt de studies die door de aanhangers van de cholesterolcampagne het vaakst als bewijs zijn gebruikt. In het tweede deel toon ik aan hoe zij erin geslaagd zijn de hele wereld te misleiden. Het laatste deel van mijn boek gaat over wat ik meen dat de actuele oorzaak van arteriosclerose en harten vaatziekten is, gebaseerd op het beste wetenschappelijk onderzoek dat voorhanden is. Ik heb dat idee ontwikkeld samen met mijn collega en vriend Kilmer McCully, de man die ontdekte dat kinderen die geboren worden met overmatige hoeveelheden homocysteïne (een aminozuur) vroeg overlijden als gevolg van ernstige atherosclerose.

XXVII


Hoofdstuk 1 De konijnenfabel En zo smelten zandkastelen Uiteindelijk in de zee. Jimi Hendrix

Konijnen eten het verkeerde voedsel

Deel 1 De fabels 1234

XXVIII

M

isschien vind je de cholesterolkwestie bij mensen een beetje gecompliceerd, en dat klopt. Maar het is niets vergeleken met de situatie in het dierenrijk, alhoewel − misschien zal het je geruststellen − cholesterolstudies bij dieren niet op de mens van toepassing zijn. Er bestaan geen zoogdieren in de wereld die wat cholesterol betreft precies gelijk zijn aan mensen. Ze hebben andere hoeveelheden in hun bloed en hun voedsel is anders, zo ook de manier waarop hun lichaam ermee omgaat en het omzet in bruikbare moleculen. Veel zoogdieren eten nooit voedsel dat cholesterol bevat. Wanneer zij tot een cholesterolrijk dieet worden gedwongen, stijgt het cholesterolniveau in hun bloed tot waarden die vele malen hoger liggen dan ooit zijn aangetroffen bij normale menselijke wezens. Omdat deze dieren de cholesterol die ze hebben gegeten niet kunnen kwijtraken, zuigt ieder orgaan de cholesterol op, zoals een spons water opzuigt. Als dieren zo verschillen van mensen, hoe kunnen we ze dan gebruiken om te bewijzen dat vet voedsel en cholesterol gevaarlijk zijn voor de mens? Door rhesusaapjes cholesterolrijk voer te geven is het mogelijk veranderingen te veroorzaken in hun slagaderen die vaag gelijkenis vertonen met menselijke atherosclerose, maar dit gaat niet op voor bavianen. Hoe weten wij of een mens reageert als een resusaapje, of als een baviaan, of op een andere manier? Dit voor de hand liggende zwakke punt in dierproeven heeft niet

Feiten en fabels over cholesterol voorkomen dat duizenden wetenschappers ontelbare dierproeven hebben bedacht om in het laboratorium uit te testen. Er zijn echter vele experimenten en waarnemingen die ons aan het denken kunnen zetten. Laten we om te beginnen kijken naar arterio sclerose (slagaderverharding, degeneratie van de slagaderwand, waardoor die zijn elasticiteit verliest) en hartaandoeningen bij wilde dieren. Hoe ziet arteriosclerose eruit in de slagaderen en het hart van dieren die buiten de laboratoria leven? Arteriosclerose vergelijkbaar met die van de mens is bij veel dieren gevonden, maar minder vaak en minder wijdverspreid, waarschijnlijk omdat veel wilde dieren al jong een gewelddadige dood sterven en dus de leeftijd waarop arteriosclerose optreedt zelden bereiken. Arteriosclerose wordt het vaakst aangetroffen bij vogels, mogelijk omdat hun bloeddruk hoger is dan die van landdieren. Maar dierlijk vet of cholesterol in hun voedsel is niet de oorzaak. Zaad- en graanetende duiven bijvoorbeeld en visetende pinguïns zijn net zo gevoelig voor arteriosclerose als roofvogels. Er is ook geen ondersteuning voor het dieet-hart-idee te vinden bij de vierpotige schepsels. Arteriosclerose is niet aangetroffen bij roofdieren, maar is niet ongewoon bij de plantenetende zoogdieren die zij verslinden. Ook zeeleeuwen en zeehonden krijgen arteriosclerose; klaarblijkelijk helpt het hen niet dat de vis in hun voedingspatroon meer meervoudig onverzadigd vet bevat dan de meeste mensen eten. Verrassend genoeg heeft deze natuurlijk voorkomende arteriosclerose niet de belangstelling van degenen die cholesterol en harten vaatziekten bij dieren bestuderen. Bij een wetenschapper die daarvoor openstaat, zouden heel wat relevante vragen moeten opkomen. Bijvoorbeeld: wanneer vasculaire (de bloedvaten betreffende) veranderingen vergelijkbaar met menselijke arteriosclerose worden aangetroffen bij sommige wilde dieren, maar bij andere niet, waarom komen deze veranderingen dan voor bij planteneters en zeedieren en niet bij dieren die zich tegoed doen aan dierlijke vetten? Is het mogelijk om spontane arteriosclerose bij dieren te voorkomen of te behandelen? Waarom hebben wetenschappers de vasculaire veranderingen bestudeerd die veroorzaakt werden door gedwongen voeding in laboratoria en hebben zij de spontane arteriosclerose totaal genegeerd?

De konijnenfabel Het is duidelijk: voordat zij hun dierproeven beginnen, hebben vrijwel alle wetenschappers voor zichzelf al geconcludeerd dat het vet in de voeding én cholesterol de oorzaak zijn van arteriosclerose en harten vaatziekten. Dus in plaats van de eigen arteriosclerose van dieren te onderzoeken, veroorzaken zij pathologische veranderingen in hun bloedvaten door ze te voeden met cholesterol en noemen het vervolgens arteriosclerose. Laten we eens kijken naar een paar van hun resultaten.

Konijnen en cholesterol Het konijn is een volgzaam en zachtaardig dier. Het bijt niet, bloedmonsters afnemen vanuit zijn lange oren is eenvoudig, en een konijn is goedkoop. Maar de belangrijkste reden waarom het konijn het meest gebruikte dier in de cholesterol-laboratoria is, is de manier waarop het reageert op cholesterolrijk voer. Het konijn is een planteneter. Indien het gedwongen wordt voedsel te eten dat het nooit vrijwillig zou eten en dat het niet kan verteren of verwerken via de stofwisseling, stijgt het cholesterolgehalte in het bloed tot waarden die tien tot twintig keer zo hoog zijn als de hoogste waarden die ooit bij mensen zijn vastgesteld. Cholesterol dringt door in het hele konijn: de lever en nieren raken vervet, de vacht valt uit en de ogen krijgen een geelachtige kleur door de stapeling van cholesterol die het niet kan opslaan, verteren of uitscheiden. Uiteindelijk sterft het konijn, niet door harten vaatziekten, maar door verlies van eetlust en vermagering: het verhongert. Het is waar dat in de slagaderen van het Een volgzaam en zachtaardig dier konijn ook cholesterol wordt afgezet, maar er is niets te zien wat in de verste verte lijkt op menselijke arteriosclerose. Cholesterol verschijnt op andere plaatsen in de bloedvaten van een konijn dan in die van de mens, de microscopische veranderingen zijn verschillend, er treden geen bloedingen of scheurtjes op zoals bij de mens, geen bloedstolsels of verwijdingen in de slagaderwanden, en het is onmogelijk enkel en alleen door een dieet een hartinfarct te

Feiten en fabels over cholesterol veroorzaken. Het enige gevolg dat het konijn gemeen heeft met de mens is de toegenomen hoeveelheid cholesterol in de wanden van de slagaderen. Het overvoeren van andere dieren met cholesterol en verzadigd vet levert wisselende resultaten op. Het karakter van de pathologische veranderingen is vergelijkbaar met dat bij het konijn, maar de hoeveelheid en de locatie van cholesterol in slagaderwanden variëren. Als regel is het uitermate moeilijk om bij dieren een hartinfarct te veroorzaken door middel van manipulatie van het voedingspatroon. Om daarin te slagen moet de wetenschapper de aangepaste voeding combineren met iets anders, zoals hormooninjecties, of mechanische schade toebrengen aan de slagaderen van het dier. In zeldzame experimenten worden hartaanvallen gezien bij laboratoriumdieren die gevoerd werden met cholesterol en verzadigde vetzuren. Maar dit is geen bewijs dat het voedsel de oorzaak is, want zowel arteriosclerose als harten vaatziekten worden ook aangetroffen bij dieren in dierentuinen die gevoerd worden met hun natuurlijke voedsel. Om te bewijzen dat het onnatuurlijke voedsel de oorzaak is, zouden twee groepen proefdieren moeten worden bestudeerd, waarbij één groep het vette voer zou moeten krijgen en de andere groep het natuurlijke voer. Waarom gaan wetenschappers door met deze experimenten? Waarom vragen zij zich niet af waarom dieren met experimentele arteriosclerose nooit een hartinfarct zullen krijgen? Het antwoord is misschien dat het niet de arteriosclerose is die het hartinfarct veroorzaakt, maar iets anders. Ik denk dat ik de aard van de onbekende factoren ken en hoe zij kunnen leiden tot de vorming van een verstopte slagader. Aan het eind van het boek zal ik daar meer over vertellen. Bronnen Lindsay S, Chaikoff IL. In Sandler M, Bourne GH (ed). Atherosclerosis and its origin. Academic Press, NY 1963, p 349-437. Detweiler DK and others. Ann NY Acad Sci 1968;149:868-81. Detweiler DK and others. Ann Gilbert C. Cornell Center for Materials Research, Jan. 18, 2006.

Hoofdstuk 2 Het argument van de voeding Laat me je meenemen, Want ik ga naar Strawberry Fields. Niets is echt en niets om je zorgen te maken, Strawberry Fields, voor altijd. Lennon/McCartney

Wat is een vetzuur?

D

e vetten en oliën in ons voedsel en het vet in ons lichaam zijn samengesteld uit vetzuren: ketens van koolstofatomen en waterstof die de ongebruikte koolstofbindingen opvult. Een vetzuur is verzadigd wanneer alle aanwezige koolstofbindingen bezet zijn door een waterstofatoom. Verzadigde vetten zijn in hoge mate stabiel, omdat alle koolstofatoombindingen opgevuld ofwel verzadigd zijn met waterstof. Dit betekent dat zij normaal gesproken niet ranzig worden, zelfs als ze verhit worden voor kook- of bakdoeleinden. Ze zijn recht van vorm en als gevolg daarvan hechten ze makkelijk samen, zodat ze bij kamertemperatuur een vast of nagenoeg vast vet vormen. Ons lichaam maakt verzadigde vetzuren van koolhydraten en gebruikt ze op een aantal manieren. Verzadigde vetten in onze voeding worden ook geleverd door dierlijke vetten als boter, reuzel en talg, en door tropische oliën als kokosolie. Verzadigd vet is tevens het overheersende vet in melk, de vloeistof die een opgroeiende baby tot lang na de geboorte kan voeden. Enkelvoudig onverzadigde vetzuren hebben een dubbele binding in de vorm van twee koolstofatomen die dubbel met elkaar verbonden zijn en dus twee waterstofatomen missen. Ons lichaam maakt enkelvoudig onverzadigde vetzuren aan en gebruikt ze op een aantal manie

Feiten en fabels over cholesterol

Recommend Documents