Jaarverslag 2013 Natuuractiviteitencentrum De Koppel, Hardenberg
Er ging genoeg water door Reest en Vecht!
2
Inhoud 1. Het jaar 2013 in het kort
blz. 3
2. De Koppel: educatie en activiteiten in 2013
4
2.1 Exposities 2.1.1 Wisselexposities jaarthema 2.1.2 Overige exposities 2.1.3 Permanente informatie
4
2.2 Educatieprogramma 2.2.1 Aanbod basisonderwijs 2.2.2 Voortgezet onderwijs en beroepsonderwijs 2.2.3 Stages 2.2.4 Jeugd en jongeren buiten het onderwijs 2.2.5 Volwassenen 2.2.6 Ontwikkelingen: provinciale educatieagenda
6
2.3 Activiteitenprogramma 2.3.1 Openstelling voor publiek 2.3.2 Themadagen 2.3.3 Koppelsessies 2.3.4 Kennisloket
10
2.4 Arrangementen 2.4.1 Kinderfeestjes 2.4.2 Groepsarrangementen 2.4.3 Vergaderarrangementen 2.4.4 Project Beter Wonen
13
2.5 PR en communicatie
14
3. De Koppel: samenwerking en kenniscentrum in 2013
16
3.1 Samenwerking in het aanbod van het NAC 3.2 Samenwerking in groen Hardenberg 3.3 Kenniscentrum
16 17 18
4. Organisatie
20
4.1 Personeel en vrijwilligers 4.2 Voorzieningen
20 21
5. Financiën
22
Bijlagen
23
1. Bestuur, personeel en groene groepen per 1 maart 2014 2. Afkortingenlijst
3
1 Het jaar 2013 in het kort In de meerjarenvisie heeft De Koppel zich voorgenomen door te ontwikkelen naar een zichtbaar centrum dat meer op eigen benen staat. Een ontwikkeling die in de loop van 2012 op het pad kwam, paste daar prima in: Vechtdalbeleving. De ambitie ontstond om een bezoekers- en informatiefunctie te vervullen voor het Vechtpark Hardenberg en het bredere Vechtdal, met name op natuur en duurzaamheid. In 2013 heeft dit verder vorm gekregen in het concept ‘Anjerpunten’. Samen met andere beoogde Vechtdalbelevingspunten in de regio (Gramsbergen, Ommen en Hoonhorst) werd begin 2013 een haalbaarheidsonderzoek gepresenteerd dat een positief beeld liet zien. Maar daarvoor moet wel veel gebeuren. Samen met Vechtdal Marketing werd gestart met de uitwerking van de gezamenlijke formule en werden plannen per locatie gemaakt. Besloten werd elk een verhaallijn op te pakken; samen vormen die het complete Vechtdalverhaal. De Koppel kreeg het verhaal water en natuur, Gramsbergen cultuurhistorie, Ommen landgoederen en Hoonhorst duurzaamheid. Agrarisch belevingscentrum Beerze schoof aan voor het agrarisch verhaal, en zo had de anjer 5 blaadjes. Naast het gezamenlijk concept vraagt de invulling op locatie een nieuw programma, een meer ondernemend management, een andere klantbenadering. Het gebouw voldoet niet aan de voorwaarden voor deze functie, dus heeft architect Hamhuis een uitbouw ontworpen om meer ruimte te creëren. Dat vraagt weer investeerders. Eind 2013 lag er een centraal plan en 5 deelplannen, en stelde Ruimte voor de Vecht een bedrag beschikbaar om de gezamenlijke formule vorm te geven. Daarmee kunnen we in 2014 vooruit. In juni is een flink voorschot genomen op de wens om de zichtbaarheid te vergroten: de eerste editie van het Vechtival, een publieksevenement rond De Koppel. Rond het thema duurzaamheid was de zoektocht naar de juiste strategie zichtbaar. Overheden hebben hun doelen, maar na de voorlopers komen burgers maar moeilijk mee. Eén oplossing is er niet, het is een combinatie van vele. De Koppel zette haar educatieve kennis in binnen de gemeente bij die zoektocht. Gaat de burger zelf initiatief nemen of is er toch meer nodig? Maar ook provinciaal draaide De Koppel mee in werkgroepen die een provinciale agenda ‘Leren voor Overijssel duurzaam’ opstellen, waarbij het sociaal instrument, gericht op gedrag van de burger, extra aandacht krijgt aanvullend op technische duurzaamheidsmaatregelen.
4
2 De Koppel: educatie en activiteiten in 2013 2.1 Exposities en informatie 2.1.1 Wisselexposities jaarthema Het jaarthema 2013 was ‘Reest en Vecht’. In het Reest- en Vechtdal zijn veel ontwikkelingen gaande. In blok 1 bouwde de PR groep ‘Natuur van Toen, Natuur van Nu’, over hoe het landschap er voor 1975 uitzag en nu. ‘Natuur van Toen, Natuur van Nu’ bestond uit foto’s, een trekker uit 1945, schoven en materialen van toen. In de vitrines stonden oude fotocamera’s en blikken. Rondom deze tentoonstelling werd een arrangement samengesteld, met name voor senioren. Blok 2 ging over de Reest en de Vecht, over de natuur rondom deze 2 rivieren. Het gedeelte over de Vecht werd gemaakt door Johan Poffers, met als onderwerp ‘plas-dras’. Het Reest-gedeelte is door De Koppel zelf gemaakt, met input van De Wheem en vele fotografen. In blok 3 werd de expositie ‘Watercanon’ opgebouwd, een bestaande expositie van de gezamenlijke waterschappen over de 25 meest kenmerkende gebeurtenissen uit de Nederlandse watergeschiedenis. De expositie werd aangevuld met foto’s van stuwtjes door Bert Stegeman, een maquette van de Vecht van De Dobber, projectborden van de Mölnmarsch en Loozensche Linie verzorgd door het waterschap Velt en Vecht en Ruimte voor de Vecht van de Provincie Overijssel. 2.1.2 overige exposities Duurzaam Natuurlijk, watt LED je In de expositie is meer relatie gelegd tussen natuur, klimaat en duurzaamheid: wat is de reden dat duurzaamheid zo belangrijk is? De grote onderdelen als isolatiewanden, zijn uit de expositieruimte gehaald. Daarvoor in de plaats zijn vitrinekasten gekomen. Per kast wordt een onderwerp belicht, zoals de invloed van het milieu op biodiversiteit, water, afval, isolatie en het project ‘Bewust Duurzaam Thuis’. Het voordeel van deze opstelling is, dat het modulair is. Per onderdeel kan een kast aangepast worden, zodat de expositie gemakkelijk aantrekkelijk gehouden kan worden. Het blijkt nu al dat door het toepassen van onderdelen die voor kinderen aantrekkelijk zijn, volwassenen langer in de expositie blijven en ook gerichter de informatie lezen.
5
Soort van de maand Deze expositie werd gemaakt door maatschappelijke stagiaires in samenwerking met Staatsbosbeheer. De soorten uit Reestdal en Vechtdal die aan bod kwamen: wilde zwaan, hazelaar, knoflookpad, roodborsttapuit, moeraskartelblad, weidebeekjuffer, ijsvogel, Vechtanjer, gele weidemier, ringslang, das en buizerd.
weidebeekjuffer – foto Johan Poffers
Foto-exposities In de filmzaal waren van januari tot april aquarellen van Annie Zijlstra te zien. In mei volgden de indrukwekkende beelden in macrofotografie door Ko van Vuure. De natuurfoto’s van Bert Stegeman sloten het jaar af. 2.1.3 Permanente informatie De Natuurontdekhoek (NOH) was onveranderd de plek in De Koppel met uitdagingen voor alle zintuigen. Aanvullend op de permanente informatieplekken over natuurgebieden in de gemeente, de EHS en de Natuurdatabank, is een informatiezuil over het Vechtpark toegevoegd, inclusief een iPad. Deze is beschikbaar gesteld door de gemeente en het waterschap.
6
2.1.4 Koppeltuin De geplande herinrichting van de Koppeltuin is weer opgeschoven. In het voorjaar van 2014 wordt gestart met de graafwerkzaamheden in de Koppeltuin en het uitbreidingsgebied. Als de eerste fase van de inrichting is gerealiseerd kan verder worden gekeken naar aanvullende inrichting. Inmiddels zijn in 2013 wel afspraken gemaakt over beheer en onderhoud tussen De Koppel, Groene Welle, IVN, Staatsbosbeheer, gemeente en waterschap. 2.2 Educatieprogramma 2.2.1 Aanbod basisonderwijs De eerste expo trok weinig scholen, wat gezien de eigenlijke doelgroep senioren ook wel verwacht werd. De tweede expo over Reest en Vecht trok 6 groepen, en de Watercanon werd helaas ook minder goed bezocht: 3 groepen. In het voorjaar is samen met andere aanbieders uit de regio een groene onderwijsmarkt georganiseerd, waarvoor alle scholen waren uitgenodigd, hiervoor was helaas niet veel belangstelling. In mei is het aanbod uit de regio voor het schooljaar 2013-2014 weer verzonden.
Daarnaast waren er wel veel scholen die ons voor een speciaal programma bezochten:
Voor de Albertus Rissaeusschool is een Ko- en Knofdag gehouden (zie foto) De Elzenhof kwam met de kleuters voor het thema dieren. De Triangel uit Almelo ging op excursie met Jan van Hoek. De Ark uit Dedemsvaart kwam met groep 4 / 5 voor het uilenballen pluizen. Voor de Matrix in de Marslanden (Brede School) en OBS Den Velde is een serie activiteiten georganiseerd op locatie. Het Mozaïek uit Hollandscheveld kwam voor een les over duurzaamheid.
7
2.2.2 Voortgezet onderwijs en beroepsonderwijs In maart was er weer een week Kunstkick waarvoor De Koppel een van de locaties was. Het Vechtdal College kwam in het kader van een waterpracticum en De Nieuwe Veste voor waterdiertjes. De onderwijsassistenten van het Alfa College hielden hun jaarafsluiting bij De Koppel. De brugklassen van het Greijdanus kwamen langs in hun introductieweek. Leerlingen van het Vechtdal College, Havo 5, kwamen in de Koppeltuin grondmonsters nemen.
In het kader van Ruimte voor de Vecht begeleidde Maarten Pouwel van de Provincie Overijssel zo’n 45 studenten civiele techniek (Windesheim). Na een halfuurtje bij De Koppel gingen ze onder leiding van Alwin te Rietstap het Vechtpark bekijken. Dit schooljaar startte het project ‘Adviseurs van de Toekomst’, waarin VO klassen een opdracht vanuit Ruimte voor de Vecht (RvdV) doen en deze in het Provinciehuis presenteren. Bijzonder is dat een van de bestuurlijke partners van RvdV als opdrachtgever optreedt. De Nieuwe Veste en het Greijdanus gingen voorjaar 2013 aan de slag voor het waterschap. Best lastig, zo’n echte praktijkopdracht! Het Greijdanus heeft de opdracht helaas niet afgemaakt, maar voor De Nieuwe Veste leerlingen was de presentatie in de statenzaal van het provinciehuis een belevenis. In het najaar meldden de internationale school Eerde en het Vechtdal College vestigingen Ommen en Dedemsvaart zich voor het project in het nieuwe schooljaar. Aan dit project nam ook het Meander College in Zwolle deel, zij bezochten De Koppel in het kader van dit project met ca.100 leerlingen. 2.2.3 Stages Er waren dit jaar 8 maatschappelijke stagiaires. Zij liepen mee bij beheer, hielpen mee bij kinderfeestjes en kindermiddagen, deden klusjes van onkruid wieden tot schoonmaken en hebben de educatieve vakken van de ’soort van de maand’ vorm gegeven. De Koppel presenteerde zich ook op de MaS markt op het Vechtdal College. Vanuit Windesheim rondden Michiel Poelenije en Jan Maijchrzak in januari hun onderzoek naar de Koppeltuin af. Roel Meesters en Kevin Eilander van de Groene Welle presenteerden hun onderhoudsplan voor de Koppeltuin.
8
In augustus kregen wij een stageverzoek van Margreet Middag van de opleiding SCW in Almelo. Om deze stage te kunnen bieden moest De Koppel eerst Calibris gecertificeerd zijn. Dit certificaat hebben we in september gekregen waarna Margreet van start kon gaan. 2.2.4 Jeugd en jongeren buiten het onderwijs BSO Nieuwleusen bezocht de Natuurontdekhoek. Overigens komen vaker BSO groepen ook onaangekondigd bij ons op bezoek. Presentatie Energie heeft de Toekomst Dit educatieve spel, ontwikkeld met Hibertad, gemeente en diverse bedrijven, is in verschillende varianten beschikbaar. Samen met BSO’s en kerkelijke jeugdgroepen zijn versies voor deze doelgroepen gemaakt, maar het is ook breder inzetbaar. Wethouder Janssen presenteerde het spel in mei. 2.2.5 Volwassenen De volgende informatiebijeenkomsten zijn georganiseerd: -
Presentatie ‘Energiebesparing en subsidieregelingen’ Lezing over deelauto’s Audiovisuele show Piet Westerveld Lezing ecoloog Jacob van der Weele over het Reestdal Lezing van kanaloloog Bennie ten Brinke Informatie tijdens inloopuren HOE woning Lezing ‘Leven langs de Vecht, vroeger en nu’ Presentatie over energie voor senioren huurders BWV Film ‘De Vecht’.
Reestdal – foto Landschap Overijssel
9
Verder was er een aantal projecten: Energy battle: groepen inwoners uit de gemeente Hardenberg streden met ander gemeenten om energie te besparen. Naast een groep inwoners Marslanden en gemeenteraadsleden deed ook een groep van De Koppel mee. Gewapend met meetapparatuur thuis zoveel mogelijk besparen. Hardenberg werd tweede. Witgoed actie: met de gemeente en een lokale ondernemer is een actie in Dedemsvaart opgezet om consumenten te verleiden tot aankoop van energiezuinige apparatuur. Er bloeit iets moois In dit project met de Baalderborg is een traject ontwikkeld om medewerkers en cliënten (met een lichte beperking) te betrekken bij duurzaamheid. Baalderborg renoveert woningen zo, dat ze verduurzamen, maar echt resultaat haal je pas als ook de bewoners hun gedrag aanpassen. Hoe doe je dat? Dankzij een subsidie van de provincie Overijssel kon dit ontwikkeld worden. Gedeputeerde Ineke Bakker kwam in het najaar persoonlijk het resultaat bekijken. De titel van het project verwijst naar de samenwerking Koppel-Baalderborg, maar ook naar de proeflocaties: Grasklokje en Pijlkruid. 2.2.6 Ontwikkelingen: provinciale educatieagenda De Koppel participeert in de regiegroep die de agenda ‘Leren voor Overijssel duurzaam’ opstelt. Dit project is gestart in 2012. In 2013 zijn vijf deelnetwerken opgestart: biodiversiteit, energie, water, afval en grondstoffen en gezond en veilig leefmilieu. In eerste instantie is met kleine groepen een verkenning gemaakt waar de behoefte aan sociaal instrumentarium per deelthema ligt en wie de belangrijkste partners zijn.
watersnip Broeklanden – foto Bert Stegeman
10
2.3 Activiteitenprogramma 2.3.1 Openstelling voor publiek De Koppel bereikte in 2013 12.019 bezoekers, waarvan 1.854 scholieren en 932 mensen op locatie. 2.3.2 Themadagen Natuur in uitvoering De boswachter, meestal in de persoon van Jos Kloppenburg, was weer elke eerste woensdag van de maand aanwezig om vragen te beantwoorden en af en toe een kindermiddag te verrijken met zijn weetjes over de natuur. Kindermiddagen Er waren elke maand kindermiddagen en in de vakanties wat extra middagen. De middagen bestaan meestal uit een kennisdeel (wist je datjes) en een knutselactiviteit. De thema’s waren prehistorische dieren, Valentijnsdag, Pasen, Lente, vissenschilderij maken, insectenhotel, speurtocht naar het gemeentehuis, waterdiertjes, weidevogels, natuurschilderij maken, afval, Dierendag, paddenstoelen, vogelvoer maken, Kerst en uilenballen pluizen. Een aantal middagen is weer samen met het IVN gehouden. De deelname wisselt, maar ligt veelal tussen de 15 en 25 kinderen per middag. Evenementen Op 22 juni werd het Koppel Vechtival gehouden, een publieksdag samen met Staatsbosbeheer, om te vieren dat de sluis klaar was en het park grotendeels, en dat De Koppel weer ‘uit de bouwhekken’ was. Thema was midzomer. Voor SBB was dit ook de opening van het picknickseizoen. Zo’n 400 mensen kwamen sfeer proeven bij de kraampjes, bij de excursies en de kanodemonstraties en de optredens van de Sjompiesingers en de Eendracht. Jannes Janssen en Jan Bosman onthulden een informatiezuil over het Vechtpark. Omdat het weer niet helemaal meezat, moesten de standshouders wat vroeger stoppen, maar het was een geslaagde eerste editie.
11
Overige themadagen Op 11 april organiseerde de Rotary een wereldwaterwandeling vanaf De Koppel. In april en oktober werd samen met de Rheezerbelten weer de Ko en Knof paddentrek excursie gehouden. Het Repair Café (RC): in 2013 zijn maar liefst 7 Repair Cafés gehouden bij De Koppel. Dit trok in totaal 350 bezoekers die ca. 100 reparaties lieten uitvoeren. De organisatie is een samenwerking tussen De Koppel, Bewust Vechtdal en Hibertad. Ook in de publiciteit doet het RC het altijd goed. Er is inmiddels een vaste groep van 12 vrijwilligers voor de reparaties.
4 van de 12 vrijwilligers van het Repair Café – foto Dook van Gils
Venetië aan de Vecht: als onderdeel van het Zomerfestival Hardenberg was er een verbinding gemaakt tussen de haven en De Koppel. Per boot konden bezoekers naar De Koppel varen, begeleid door muzikanten op een drijvend terras. Bij De Koppel was een schilderworkshop. In september was er de combinatie van de pomologendag met de Open monumentendag. Ook dit jaar waren en verschillende tweedehands natuurboeken markten: de traditionele van Gijs van der Voet in de zomer, maar ook van Hillie Waning en Gerry Kelder.
12
Op woensdag 6 november organiseerde De Koppel in samenwerking met de Bibliotheek Hardenberg een avond vol verhalen en poëzie. Deze avond was er een podium voor vertellers, dichters en poëten. Er hadden zich 6 talenten aangemeld, die in een ongedwongen sfeer van zich lieten horen. Nacht van de Nacht: de geplande wandeling ging wegens gebrek aan belangstelling niet door. 2.3.3 Koppelsessies Informatieavond Bollenteelt Er is toenemende zorg over de effecten van het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de bollenteelt. Om de burgers met zorg met elkaar in contact te brengen is een ontmoetingsavond georganiseerd. Enigszins onverwacht meldden zich ook vertegenwoordigers van de bollenteelt en LTO, maar besloten werd het gesprek open aan te gaan. In een vervolgbijeenkomst is een Werkgroep Bollenteelt Hardenberg opgericht die aandacht vraagt voor de effecten op mens, dier en milieu en haalbare oplossingen daarvoor. Vechtdalexcursie bestuurders Op woensdag 10 april bezochten 25 bestuurders van provincie, gemeenten en waterschappen diverse natuurgebieden in het Vechtdal. Zij deden dat op uitnodiging van de natuurorganisaties die samenwerken als Groen Platform Vecht. De eerste excursiepunten waren het Vechtvlietpark in Dalfsen en de Vechtdalhoeve in Arriën. De lunch die aldaar geserveerd werd, bestond uit Vechtdalproducten en was bereid door Johan Drenth, de Vechtdalkok. Daarna volgde een excursie door Calsum en het Junner Koeland, en de Mölnmarsch. De tocht eindigde bij De Koppel, alwaar een korte film gepresenteerd werd over de biodiversiteit van het Vechtdal, gemaakt door Johan Poffers.
het gezelschap bij de vistrap in Diffelen
13
2.3.4 Kennisloket De Koppel kreeg weer diverse vragen over waargenomen soorten die naar vrijwilligers zijn doorgespeeld. Ook informatie voor spreekbeurten werd geleverd. Groene groepen gaven advies aan de gemeente over het Landschapsontwikkelingsplan. Tevens is De Koppel gevraagd haar kennis in te zetten in de Stichting Recreatie en Toerisme Hardenberg. De Natuurdatabank heeft na het besluit dat we van KISAL over zouden gaan op de landelijke databank NDFF een groot deel van het jaar alleen met het invoerportaal van de NDFF kunnen werken. Eind van het jaar kwam het langverwachte abonnement, zodat ook de uitvoer weer kon worden opgestart. 2.4 Arrangementen 2.4.1 Kinderfeestjes Er werden 21 kinderfeestjes gehouden. Dit loopt onverminderd goed, met vrijwel alleen maar mond-tot-mond reclame. 2.4.2 Groepsarrangementen Ook in 2013 kwamen weer diverse groepen op bezoek. Meestal worden de programma’s op maat samengesteld. Speciale arrangementen waren in 2013 ‘Retourtje Vecht’ en ‘Hardenberg vroeger en nu‘ (expo). Het eerste is een programma met diverse partijen op de dinsdagmiddag in het vaarseizoen, wat helaas niet heel goed loopt. Het tweede was speciaal samengesteld bij de eerste expositie i.s.m. Fred Hamhuis van de Historische Vereniging. Hieraan namen enkele groepen deel. Het is tweemaal per jaar mogelijk deel te nemen aan de tweedaagse Vechtdalreis van Theo van der Vliet en Albert Corporaal. De reis gaat naar de bronnen van de Vecht. De start en finish is bij De Koppel. Verder kreeg De Koppel de volgende groepen op bezoek:
Deelnemers Nationale Fietsmarathon Buurtvereniging Bruchterveld Vechtdal fiets4daagse Scouting Raalte Wageningen dierverzorging MLS reünie Deelnemers Vechtestafette Ruimte voor de Vecht (opening sluis) Heemdansers Bergentheim Deelnemers informele opening sluis Enterse Zomp met vrijwilligers uit Gramsbergen
14
Buurtvereniging Heemserbos Messiaanse gemeente PKN groep, bezoek aan gemeentehuis o.l.v. medewerker De Koppel. In het kader van de ontwikkeling van Vechtdalbeleving voor het Anjerpunt zijn contacten gelegd met andere ondernemers om samen arrangementen te maken, zoals horeca-ondernemers en outdoorbedrijven. 2.4.3 Vergaderarrangementen De Koppel wordt ook als vergaderlocatie gebruikt. Niet alleen door de groene groepen maar ook door derden. Met name overheden, zoals de waterschappen Velt en Vecht en Regge en Dinkel, gemeente Hardenberg en groepen van de Provincie Overijssel maken hier gebruik van. Soms organiseren derden workshops, zoals Uitnodigingsplanologie van de provincie en de inspiratiedag IVN van Natuur en Milieu Overijssel. 2.4.4 Project Beter Wonen Wegens financiële problemen heeft Beter Wonen Vechtdal begin 2013 het samenwerkingsproject beëindigd. 2.5 PR en communicatie De gebruikelijke PR kanalen werden weer volop ingezet: persberichten, posters, Koppelnieuws en Koppelflits, diverse artikelen en advertenties. De Groene Gramsberger is door Barend van Zadelhoff gevuld. De Natuurpagina in De Toren beleefde haar laatste jaar. De Toren herziet de indeling en we gaan in 2014 op andere wijze verder. Ook het Koppelnieuws in de huidige vorm namen we onder de loep, om te bezien of een digitale variant gekoppeld aan de site beter en efficiënter is. Bezoek Peter Snijders In maart bracht burgemeester Snijders een kennismakingsbezoek aan De Koppel. Buiten het kennismaken ging het ook om uitwisseling over toekomststrategie: ontwikkelingsrichting, kansen en bedreigingen, netwerken en groene organisaties, relatie tot de gemeente. Ook onze rol bij het werken aan een duurzame maatschappij, van biodiversiteit tot energie, kwam uitgebreid aan de orde.
15
burgemeester Snijders krijgt uitleg over de Natuurdatabank
De Koppel was vertegenwoordigd met stands of informatie op de volgende gelegenheden:
Miniboerendag Kinderboerderij Baalder Hardenberg Buiten Feestdag Kleine Tuinman Big Jump Landbouwdag Oogstdag Boerenmarkt Bosman Cultuurpad De Krim
Cominto De Koppel kreeg de mogelijkheid om deel te nemen aan het project Cominto van Museum Mondial, waarin bezoekers- en informatiecentra met steun van het Pr. Bernhard Cultuurfonds ondersteuning krijgen bij hun PR beleid. Gekoppeld aan een beoogd publieksinitiatief worden doelgroepen aangescherpt en het social media beleid verbeterd. Daarnaast kan een digitale nieuwsbriefformule worden toegepast. In 2013 is met name gewerkt aan de doelgroepbepaling aan de hand van de mentality milieus van Motivaction. Advertenties en boekenleggers De Koppel adverteerde weer in diverse media. De bibliotheek bood de kans om te adverteren op boekenleggers die aan de klanten werden meegegeven. Social media De toepassing van Facebook en Twitter is in 2013 sterk gegroeid. Eind 2013 kenden we ca. 90 FB-vrienden en 270 twittervolgers. Berichten leidden tot nieuw netwerk en deelnemers aan activiteiten.
16
3 De Koppel: samenwerking en kenniscentrum in 2013 3.1 Samenwerking in het aanbod van het NAC Groene groepen Dit jaar geen bijdrage van de groepen aan exposities, maar wel op diverse andere onderdelen in het programma. Zo waren vele vrijwilligers als deskundige aanwezig bij kindermiddagen of scholenprogramma’s. Ook organiseerden de groepen op eigen titel activiteiten bij De Koppel, zoals de vleermuizenlezing van het IVN, de cursus cameravallen en vleermuisexcursies van SNNO, en EHBO voor Dieren van de Dierenbescherming. De Hoogstambrigade hield weer de fruitdag. Terreinbeheerders Met Staatsbosbeheer is in juni het eerste Vechtival gehouden. Verder zijn in de loop van het jaar enkele strategische overleggen gehouden over de toekomstige samenwerking breed en in het Anjerpunt specifiek. De Koppel heeft zich aangesloten bij Landschap Overijssel, met het oog op buitenactiviteiten rond landschapsonderhoud in de toekomstige tuin en het Vechtpark. Onderwijs Nieuwe partner is de opleiding SCW in Almelo, in het kader van stages. De samenwerking met Groene Welle is onverminderd. De lessen bij De Koppel zijn wat minder vanwege gewijzigde roostering, maar in het onderhoud van de Koppeltuin en het toekomstige moestuinenproject is intensief samengewerkt in de voorbereiding. Nieuw daarbij is de samenwerking met VMBO groen. Stuurgroep Anjerpunten De nieuw te vormen Anjerpunten zullen elkaar ook helpen in het ontwikkelen van aanbod. Om het gezamenlijk deel vorm te geven is een stuurgroep opgericht die dit met gelden van Ruimte voor de Vecht mag gaan doen. Zitting hebben naast De Koppel het HIC Gramsbergen, NICO Ommen, Agrarisch belevingscentrum Zandman Beerze, pleisterplaats Hoonhorst en Vechtdal Marketing. De ontwikkeling van ieder Anjerpunt op de eigen locatie is verschillend. Maar ook hier zullen nieuwe partners in beeld komen. Mogelijke financiering ligt bij de zogenaamde PMPC regeling van de Provincie Overijssel. Samen met Staatsbosbeheer en een aantal ondernemers zal een aanvraag voor de locatie Hardenberg worden ingediend.
17
Provinciaal nme netwerk De ontwikkeling van dit netwerk (zie 2.2.6) levert nieuwe contacten, partners en projecten op voor het aanbod van De Koppel. Centra netwerk Binnen Overijssel participeert De Koppel in het netwerk van lokale centra voor natuur en milieu educatie (nme). Hier worden activiteiten en kennis uitgewisseld en gezamenlijke acties in gang gezet. In 2013 is veel gesproken over de lastige financiële situatie bij de diverse centra en mogelijke nieuwe verdienmodellen. In Almelo wordt een nieuw centrum ontwikkeld, het Naturhus, vanuit groene verenigingen. Dit netwerk zal integraal onderdeel moeten worden van het bredere provinciale netwerk zoals hierboven vermeld. Overheid De gemeente is de belangrijkste overheidspartner. Als financier, maar ook vanuit haar beleid op duurzaamheid, in het Vechtpark en de kennis van medewerkers die in het programma inzetbaar is. Ook bij de Anjerpuntontwikkeling was de gemeente afgelopen jaar nauw betrokken, zowel lokaal als Vechtdalbreed. De provincie is partner via het nme netwerk en Ruimte voor de Vecht. In dat laatste kader leverde zij bijdragen aan het Anjerpunt, het Vechtival en Adviseurs van de Toekomst. Het waterschap is een belangrijke partner op watereducatie en in Ruimte voor de Vecht en het Vechtpark. Zo werkte ook Velt en Vecht mee aan het Vechtival. Waterschap en gemeente plaatsten een infozuil over het Vechtpark in De Koppel. Bedrijven en instellingen Kledinginzamelaar KICI stelde ook dit jaar weer een financiële bijdrage beschikbaar. Met Baalderborg werd het project ‘Er bloeit iets moois’ uitgevoerd (zie 2.2.5). Firma Brunink stelde opslagruimte beschikbaar. Zoals eerder vermeld zijn met diverse ondernemers contacten gelegd voor het Anjerpunt. 3.2 Samenwerking in groen Hardenberg GOP Het groen overlegplatform kwam twee maal bijeen, in april en oktober. Uitwisseling stond centraal. Het GOP wordt voorlopig voorgezeten door de voorzitter van het Koppelbestuur.
18
Bespreekpunten in april waren naast de uitwisseling van eigen activiteiten het instellen van een werkgroep lelieteelt, natuurdatabank, fietspad naar Loozen, Ruimte voor de Vecht, landschapsontwikkelingsplan, gemeenschappelijk landbouwbeleid en de nieuwe werkvormen voor het GOP. De oktobervergadering werd gecombineerd met een bezoek van Godelieve Wijffels, directeur van Natuur en Milieu Overijssel. In het kader van hun 40-jarig bestaan ging Godelieve op tournee langs de groene groepen. Wat houdt ze bezig, wat zijn hun ambities? Er schoven ook groepen aan uit Ommen en Twenterand. Bollenteelt werkgroep Leden van verschillende groene groepen hebben een werkgroep opgestart uit zorg over de effecten van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de bollenteelt. Deze teelt wordt in de regio steeds meer toegepast. Samen met verontruste burgers zijn zij in gesprek gegaan met overheid, LTO en KVAB om oplossingen te genereren. Amfibieën werkgroep Onder leiding van Staatsbosbeheer is een werkgroep voor het onderzoek naar deze diersoorten nieuw leven ingeblazen. Groen Platform Vecht Dit overleg tussen groene verenigingen in het hele Vechtdal voedt NMO en SBB in hun deelname aan Ruimte voor de Vecht. Maar het overleg neemt ook initiatief tot visievorming. Rein Lont nam deelname vanuit het GOP over van Jan van Kamer. In 2013 namen de groepen ook deel aan een onderzoek naar grensoverschrijdende samenwerking tussen natuurorganisaties. Overleg SBB Vechtdal Staatsbosbeheer startte in 2013 een regionaal overleg met groene groepen en vrijwilligers om SBB gebonden zaken beter af te stemmen. Landschapsontwikkelingsplan In de loop van 2013 was het concept Landschapsontwikkelingsplan (LOP) van de gemeente Hardenberg klaar. Omdat de inbreng via de klankbordgroep niet helemaal volgens plan was verlopen,werd eind van het jaar nog een speciale avond voor de groene groepen gehouden. Stichting Recreatie en Toerisme Hardenberg Begin 2013 werd de Stichting Recreatie en Toerisme Hardenberg opgericht om uitvoering te geven aan de visienota Recreatie en toerisme. De Koppel is gevraagd hierbij vanuit natuur en landschap en de groene groepen mee te denken. 3.3 Kenniscentrum De werkgroep natuurdatabank Reest- en Vechtdal heeft in 2013 de overstap naar de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF) voorbereid. Er is overleg gevoerd met de gemeente, NDFF en ook mogelijke partners in Ommen. De invoer kon al een groot
19
deel van het jaar, waardoor veel particuliere waarnemingen zijn ingevoerd en de werkgroep goed kon oefenen met het NDFF-systeem. Aan het eind van het jaar kwam ook de uitvoer beschikbaar. De overeenkomsten met de leveranciers moeten hierop nog aangepast worden. De Natuurdatabank leed in 2013 een gevoelig verlies door het overlijden van Egbert Pullen. Egbert ontving in juni nog een groen lintje, maar zijn gezondheid ging hard achteruit en hij overleed op 26 september. Met hem gaat veel kennis van natuur, soorten en inventarisatieonderzoek verloren.
Egbert Pullen 22 juni 2013
De Gemeente Hoogeveen kwam op bezoek om informatie te krijgen over het stadsvogelproject dat in Hardenberg gedraaid heeft.
20
4 Organisatie 4.1 personeel en vrijwilligers In 2013 bleef de samenstelling van het team ongewijzigd. Ariane Kamerman tekende voor educatie en PR, Immy van Huizen voor beheer, Miriam Gerrits voor duurzaamheidseducatie en Ans Naber voor directievoering. Ook de samenstelling van het bestuur bleef hetzelfde. Team naar Tierpark In juni bracht het team een bezoek aan Nordhorn, om daar aan beleving van de Vecht te snuffelen. Educatief medewerkster Ina Deiting gaf een rondleiding in het Tierpark, dat ook een dode Vechtarm met beleefpad herbergt. In de middag werd een stadsrondvaart gemaakt. Stadsdichter van Ommen Soms hebben medewerkers onvermoede talenten. Begin 2013 werd Miriam Gerrits tot haar eigen verbazing stadsdichter van Ommen. Wat in De Koppel onder meer aanleiding was tot een geslaagde poëzieavond. Infomiddag Reest en Vecht en excursies De Wheem en Gramsbergen Het jaarthema Reest en Vecht was aanleiding om de vrijwilligers wat ‘bij te spijkeren’ over de regio, om goede gastheren en –vrouwen te kunnen zijn. Zo was er een informatiemiddag met diverse sprekers over de kenmerken van Reestdal en Vechtdal. Er waren vervolgens 2 excursiemogelijkheden: een bezoek aan De Wheem en het Reestdal in het voorjaar (zie foto), en een bezoek aan het historische stadje Gramsbergen in het najaar, naar de collega’s van het museum aldaar.
21
Uitje Vechtbronnen Ook het jaarlijks vrijwilligersuitjes had een educatief tintje. De tocht ging, net als ongeveer 10 jaar geleden, naar de bronnen van de Vecht, nu met als reisleider Theo van der Vliet.
BHV In november was er een herhalingscursus voor de bestaande BHV’ers en een startcursus voor een aantal nieuwe. Vrijwilligers komen en gaan, Mieke Gasperz kwam bij het scholenteam maar moest helaas als snel vanwege gezondheid weer afhaken. Otto Koops meldde zich als vrijwilliger voor de tuingroep en beheer. Voor de tuingroep meldden zich ook Koop Bouma en Rolf Otten. Eind 2013 gaf Livia Leysen aan de PR groep te gaan verlaten. Aangezien Febo Huisman uit dezelfde groep kampte met ziekte, is besloten de groep in de huidige vorm op te heffen en eerst te bezien hoe we verder gaan. Op 22 juni ontving Egbert Pullen (SNNO en beheerwerkgroep Natuurdatabank) van Groen Links het Groene lintje voor al zijn inzet voor de natuur. Een eerbetoon wat nog net op tijd kwam: op 26 september overleed Egbert aan de gevolgen van kanker. 4.2 voorzieningen Bio in de keuken Passend bij haar uitstraling wordt het horeca aanbod steeds meer biologisch gemaakt. Voor bijvoorbeeld frisdranken is dat niet eenvoudig omdat de smaak nogal verschilt van de gangbare merken. Maar toch zijn de frisdranken nu bijna helemaal biologisch.
22
Sluis/Vechtpark/kanobaan In het voorjaar 2013 was dan eindelijk de sluis klaar. De officiële opening was tijdens de Vechtestafette op 7 juni. De bediening liep nog niet goed, dus was de sluis pas in de loop van juli voor publiek open, met sluiswachter. Per 1 september stopte dat weer.
Het project Molengoot aan de overzijde van De Koppel is in het najaar afgerond. Alleen de kanobaan moet begin 2014 nog eerst verder getest worden voor deze open kan. Daarmee is een mooi gebied aangelegd met een heel bijzondere, nieuwe vistrap. De laatste fase, de Koppeltuin, wordt vanaf april 2014 verwacht.
5 Financiën Het complete financiële verslag is opgenomen in de jaarrekening 2013, waarvan hier een samenvatting wordt gegeven. De Koppel zoekt voortdurend naar financiële bronnen naast de gemeentelijke subsidie, zodat ruimte in de uitvoering van taken kan ontstaan. Ook dit jaar is ruim een kwart van de inkomsten afkomstig van aanvullende projectsubsidies en andere bijdragen. Dit omvat projectsubsidies van Ruimte voort de Vecht, de Provincie Overijssel (samenwerkingsprojecten met Baalderborg en met de gemeente binnen Bewust Duurzaam Thuis) en gemeentelijke bijdragen voor duurzaamheid. Verder zijn er de inkomsten van dienstverlening door de Natuurdatabank en de bijdrage van KICI. De overige inkomsten omvatten de horeca, activiteiten en arrangementen. Totaal inkomsten (afgerond) Positief saldo 2013 (afgerond) Aandeel gemeentelijke basissubsidie (DVO) in de inkomsten Aandeel projecten in de inkomsten (incl. KICI) Aandeel overige inkomsten
€ 243.300,-€ 6.800,-72% 24% 4%
23
Bijlage 1 Bestuur, personeel en groene groepen per 1 maart 2014
Bestuur Dick Altena (voorzitter) Annet Herbert (plaatsvervangend voorzitter) Jan Achterkamp (penningmeester) Mieke Belt (secretaris) Derk-Jan te Rietstap (algemeen bestuurslid) Medewerkers Ans Naber (bestuursdirecteur) Ariane Kamerman (medewerker educatie en PR) Immy van Huizen (beheerder) Miriam Gerrits (projectmedewerker duurzaamheid) Aangesloten groene groepen IVN afdeling Hardenberg/Gramsbergen Stichting Natuurbehoud Noordoost Overijssel Weidevogelbescherming Avereest Weidevogelbescherming Hardenberg Dierenbescherming, afd. Noord-Overijssel Vereniging voor Bijenteelt Stichting Vitaal Platteland Wildbeheereenheid (WBE) De Vechtstroom WBE De Akkerlanden WBE Tussen Vecht en Dedemsvaart Hengelsportvereniging De Dobber Stichting Das en Vecht
24
Bijlage 2 Afkortingenlijst
BO
Basisonderwijs
BSO
Buitenschoolse opvang
DVO
dienstverleningsovereenkomst (met gemeente Hardenberg)
GOP
Groen Overleg Platform
NAC
Natuuractiviteitencentrum
NME
natuur- en milieueducatie
NOH
Natuurontdekhoek
PR
Public Relations
VO
Voortgezet onderwijs
