Energieneutraal bouwen in Oldebroek Informatiebrochure
Versie 1.0
1
Colofon
Deze publicatie is tot stand gekomen door samenwerking tussen de opdrachtgevers; de families Dickhof, Spoudam, van de Schootbrugge en Klein, OK HUIS energieneutrale woningbouw en teken en adviesbureau de Graaf en medewerking van gemeente Oldebroek,
Tekst: OK HUIS Layout:OK HUIS
© OK HUIS, 2011
2
Inhoud Wat is een energieneutrale woning? Energieneutraliteit als woonconcept Het achterliggende principe van energieneutrale woningen Waar komen de energieneutrale woningen? Oldebroek Vergelijkbare woningen in Noord-Nederland Hoe zijn de energieneutrale woningen tot stand gekomen? Samenvatting project / aanloop Projectverloop Gemeente Oldebroek (interview) Werking van de woning Constructie Zonnepanelen Warmtepomp Zonneboiler Ventilatie Isolatie, koudebruggen en kierdichtheid Huishoudelijke apparatuur Meet- en regelsystemen Kwaliteitsgarantie Gezondheid en binnenklimaat Aandacht voor een gezond leefklimaat
3
Energieneutraliteit als woonconcept
In Oldebroek worden 4 energieneutrale woningen gebouwd.
In de winter is de situatie omgekeerd. De zon schijnt minder fel
Dit houdt in dat de woningen gedurende een jaar evenveel
en korter dan in de zomer, waardoor de elektriciteitsopbrengst
energie verbruiken als ze opwekken. De woningen wekken
lager is. Daarnaast is het in de winter eerder donker dan in de
elektriciteit op met behulp van zonnepanelen. De opbrengst
zomer, waardoor het elektriciteitsverbruik onder invloed van de
van de zonnepanelen zal in de zomer hoger zijn dan in de
toegenomen behoefte aan verlichting, verwarming en zaken als
winter, omdat de zon in de zomer feller en langer schijnt dan
televisie en computergebruik stijgt. In de winter levert de
in de winter. Daarnaast is het langer licht in de zomer
woning minder elektriciteit op dan er wordt gevraagd en moet er
waardoor bewoners van energieneutrale woningen minder
energie worden bijgekocht bij een externe leverancier. Over de
elektriciteit verbruiken voor verlichting en zaken als de
looptijd van een jaar levert de woning in de zomer evenveel
televisie. Netto betekent dit dat de woning in de zomer meer
energie op als er wordt verbruikt. Door dit concept is een
elektriciteit
gasaansluiting in de woningen niet nodig.
oplevert
dan
dat
er
wordt
verbruikt.
Het
overschot aan elektriciteit wordt aan het elektriciteitsnet geleverd. De bewoners ontvangen hiervoor een vergoeding. Vastrechtkosten dienen echter nog wel te worden voldaan aan de netbeheerder.
Energieneutraliteit en EPC-waarden Een woning levert evenveel energie als deze verbruikt over de looptijd van een jaar. EPC = Energieprestatiecoëfficiënt. Meetinstrument om de energiezuinigheid van woningen te bepalen. Hoe lager de waarde, hoe minder energie de woning verbruikt. De energieneutrale woningen in Meerstad kennen een EPCwaarde van 0, wat betekent dat ze netto geen energie verbruiken
4
Het achterliggende principe van energieneutrale woningen
Bij
de
energieneutrale
woningen
in
Oldebroek
spelen
De eerste stap in de Trias Energetica is het zoveel mogelijk
energiebesparing en het gebruik van duurzame energie een
beperken van de energievraag. Immers: als er minder energie
belangrijke rol. Wanneer er bij een grotere energievraag gebruik
nodig is, hoeft er ook minder te worden opgewekt en worden
wordt gemaakt van energie uit het elektriciteitsnet, kunnen de
fossiele brandstoffen bespaard.
bewoners kiezen voor groene stroom of grijze stroom, dat door aardggas, kolen of uraniumsplitsing wordt opgewekt. Deze
Nadat de energievraag is beperkt, is het zaak om de
componenten zijn onderdeel van een onderliggend model dat
overblijvende
centraal staat bij het bereiken van een transitie van economie
opgewekte
die gebruik makt van conventionele energie naar een economie
brandstoffen
die gebruik maakt van duurzame energie. Het model heeft de
uitgestoten.
energievraag energie. en
Dit
zorgt
in
te
vullen
bespaart
ervoor
dat
met
duurzaam
eveneens er
geen
CO2
fossiele wordt
naam ‘Trias Energetica’ gekregen en is in het onderstaande figuur weergegeven.
Is het
niet
volledig mogelijk om
duurzame
energie te
gebruiken, dan is aanvullende energie uit fossiele bronnen noodzakelijk. Deze dienen zo schoon mogelijk te worden opgewekt.
Elektriciteit
opgewekt
uit
aardgascentrales
is
momenteel de schoonste vorm van fossiele energie. Alle stappen zijn terug te vinden in de energieneutrale woningen mogelijk
in
Oldebroek.
beperkt
door
De
energievraag
dubbele
isolatie
wordt en
een
zoveel grote
kierdichtheid. De alsnog benodigde energie wordt opgewekt door gebruikmaking van zonnepanelen en een zonneboiler, die beiden duurzame alternatieven zijn voor stroom uit het net en een conventionele boiler. Additionele warmte kan door een warmtepomp opgewekt, doch verwarmen met aadrgas is ook mogelijk. Mocht er desondanks een tekort aan energie zijn, dan kan elektricteit uit het net worden betrokken.
5
Oldebroek Gemeente info
6
Locatie energieneutrale woningen in Oldebroek
als
De woningen worden opgeleverd zonder een gasaansluiting.
proefwoningen worden beschouwd. Er worden in totaal 4
Dit houdt in dat voor het koken en het stoken elektriciteit
woningen gebouwd in opdracht van 4 particuliere bouwers
wordt gebruikt. Voor het koken kan een keramische plaat of
tijdens het de eerste fase van het plan. De locatie van de
een inductiesysteem worden gebruikt. De verwarming van
woningen is op de onderstaande kaart in het rood omcirkeld.
het huis geschiedt door middel van een warmtepomp. Om de
De
energieneutrale
woningen
in
Oldebroek
kunnen
warmte
binnen
te
houden,
worden
de
huizen
stevig
geïsoleerd. Daarnaast is het aantal koudebruggen tot een minimum
beperkt
kierdichtheid.
Op
en
zijn
de
woningen
de
onderstaande
foto
getest staat
op een
energieneutrale woning weergegeven.
De energieneutrale woningen wekken elektriciteit op door zonnepanelen op het dak. Het aantal panelen dat zal worden geplaatst is berekend op het behalen van energieneutraliteit over de periode van een jaar. Daarbij wordt rekening gehouden met een gemiddelde omvang van een gezin en het bijbehorende energiegebruik. Daarnaast speelt het gedrag van de bewoners een belangrijke rol. Bewoners kunnen bijhouden hoeveel energie er wordt opgewekt en hoeveel energie er wordt verbruikt. Dit maakt het mogelijk dat zij bewust hun energieverbruik aanpassen om ervoor te zorgen dat energieneutraliteit over de looptijd van een jaar wordt behaald. De Gemeente Groningen denkt na over het plaatsen van slimme energiemeters om het verbruik te monitoren.
7
Vergelijkbare woningen in Noord-Nederland (1)
De energieneutrale woningen in Oldebroek zijn uniek ten
Specificaties
opzichte van het huidige . Op andere plaatsen in Noord-
EPC-waarde: 0
Nederland wordt echter eveneens gewerkt aan vergelijkbare
Zonneboiler
woningen die zeer energiezuinig zijn. Deze woningen worden
Warmtepomp met bodemwisselaar
even kort toegelicht.
Zonnepanelen: 45m2 CO2-gestuurde balansventilatie met warmteterugwinning
Leek - Oostindië
3-laags glas Helofytenfilter voor afvalwater LED-verlichting Natuurlijke zonwering Lage temperatuurverwarming Streekeigen materialen Levensloopbestendig gebouwd
Informatie Type: vrijstaand Status: opgeleverd Bouwjaar: 2009 Vraagprijs: niet van toepassing; is een informatiecentrum Ontwikkelaars: Gemeente Leek en Bouwfonds
8
Vergelijkbare woningen in Noord-Nederland (2)
Groningen -Meerstad
Drachten - Noorderdwarsvaart
Informatie
Informatie
Type: 12 stuks vrijstaand
Type: vrijstaand
Status: bouwfase loopt nog
Status: opgeleverd
Bouwjaar: 2011
Bouwjaar: 2007
Vraagprijs vanaf: €399.000,-
Huurprijs: €1050,- per maand
Ontwikkelaars: Meeroeverslaan BV
Ontwikkelaars: Woningbouwvereniging Smallingerland
Specificaties EPC-waarde: 0 Zonnepanelen: 46 m2 Zonneboiler Warmtepomp met bodemwisselaar Cbalansventilatie met warmteterugwinning Tripaneglas Wandisolatie RC 6,0 Dakisolatie RC 6,0
Specificaties EPC-waarde: 0,08 Zonnepanelen 67m2 Zonneboiler Warmtepomp met bodemwisselaar Balansventilatie met warmteterugwinning HR +++ dubbel glas Vloerverwarming- en koeling Vloerisolatie Wandisolatie Dakisolatie
9
Vergelijkbare woningen in Noord-Nederland (3)
Leeuwarden - Havankpark
Informatie Type: Rijwoning, hoekwoning Status: opgeleverd Bouwjaar: 2001 Vraagprijs: onbekend
Borger – Ecocredo-woningen
Informatie Type: Rijwoning, hoekwoning Status: in oplevering Bouwjaar: 2011 Huurprijs: €620,- tot €650,- per maand Ontwikkelaars: Lefier
Ontwikkelaars: Gemeente Leeuwarden Specificaties Specificaties
EPC-waarde: 0
EPC-waarde: 0,09
Zonnepanelen
Zonnepanelen
Zonneboiler
Zonneboiler
Warmtepomp
Collectieve warmte/koude-opslag
CO2-gestuurde balansventilatie met warmteterugwinning
Vloerisolatie
Vloerverwarming begane grond
Wandisolatie
Convectoren bovenverdieping
Dakisolatie
Vloerisolatie Wandisolatie Dakisolatie
10
Aanleiding en procesverloop van het project Energieneutraal wonen wordt in de toekomst de norm voor
Energieneutrale woningen worden nog niet dagelijks gebouwd
nieuw
in Nederland, hoewel ze hier en daar al zijn opgeleverd. Het
gebouwde
woningen.
Vanaf
2020
dienen
nieuwe
woningen minimaal energieneutraal te zijn of meer energie op
bouwproces
te wekken dan het verbruik van de woning. Vanaf 2011 tot
conventionele woningen.
verloopt
dan
ook
enigszins
anders
dan
bij
2020 worden de woningen steeds energiezuiniger gebouwd, alvorens de energieneutrale norm wordt ingevoerd.
Zo hebben de woningen in Oldebroek een staalconstructie en worden de verschillende delen prefab aangeleverd. Om de
Om tijdig ervaring op te doen met energieneutraal bouwen en
prestaties van de woning te kunnen garanderen, worden er
het proces te documenteren, heeft de Gemeente Oldebroek
verschillende tests uitgevoerd. Kierdichtheid, warmtelekken,
besloten
Het
aanwezigheid van koudebruggen en energieprestaties dienen
bouwproces van de energieneutrale woningen verloopt anders
te worden gemeten alvorens het huis ook daadwerkelijk
medewerking
te
verlenen
aan
dit
project.
dan het bouwproces van meer conventionele woningen.
energieneutraal kan worden opgeleverd. In het onderdeel kwaliteitsgarantie
kunt
u
meer
lezen
over
deze
tests.
Als eerste zijn er uitgebreide berekeningen benodigd. Hoeveel
Onderstaand ziet u een afbeelding van een blower door test,
zonnepanelen zijn er nodig? Hoe kierdicht moet een woning
waarmee de kierdichtheid van een woning wordt gemeten.
zijn? Hoeveel isolatie is er nodig en van welk verbruik kunnen we uitgaan in een energieneutrale woning? Deze berekeningen zijn doorslaggevend voor de prestaties van de woningen en dienen goed te worden uitgevoerd. Na het berekenen van de specificaties dienen de woningen ontworpen te worden. De berekende specificaties worden hier omgezet in bouwtekeningen. Het aantal koudebruggen wordt geminimaliseerd, de constructiematerialen worden bepaald en de installaties voor elektriciteit, warmte en ventilatie worden ingetekend.
11
Aandacht voor een gezond leefklimaat Een gezond binnenklimaat is van groot
belang voor de
gezondheid en het welbevinden van mensen. Dit geldt in het bijzonder voor bewoners van energieneutrale woningen. De huizen
voldoen
aan
de
hoogste
standaarden
voor
energiezuinigheid. Dat betekent dat warmteverliezen zoveel mogelijk door isolatie worden tegengegaan. Warme lucht ontsnapt niet eenvoudig aan de energieneutrale woningen, wat goed is voor de stookkosten. Dit betekent tegelijkertijd dat er weinig buitenlucht de woning via naden en kieren kan binnendringen. Frisse lucht is erg belangrijk voor de bewoners. Om die reden is gekozen voor e installatie van een ventilatiesysteem. Door de combinatie met de open staalframevvloeren, waardoor de maximale diameter buis kan worden toepast, onstaat een stabiel ventilatie systeem. De oorzaak van veel problemen, nemalijk te veel geluid on te veel tocht door te kleine buizen wordt zo op voorhand weggenomen. Het klimaat in een energieneutrale (of passief) gebouwde woning is het hele jaar door vrijwel constant, hier door ontstaat een erg behaagelijke leefomgeving en kan men spreken van hoogcomfortabel woningen.
12
Build with CaRe van
De woningen in Meerstad zijn één van de nieuwe concepten
energieneutrale woningen maakt deel uit van een groter
die binnen het project worden uitgetest. Het proces van
Europees project op het gebied van energiebesparing in de
voorbereiding, bouw, installatie, inrichting en oplevering van
gebouwde omgeving. Dit project draagt de naam ‘Build with
energieneutrale
CaRE’, waar CaRe staat voor carbon reduction.
doorlopen en gedocumenteerd. De informatie wordt gedeeld,
Een
ander
project
van
OK
HUIS
op
het
gebied
woningen
wordt
hier
voor
het
eerst
zodat anderen in de toekomst van deze kennis gebruik De aanleiding voor het opstarten van dat project is gelegen in
kunnen maken.
het feit dat de gebouwde omgeving, bestaande uit woningen en utiliteitsbouw, 40% van de totale energieconsumptie voor
De Gemeente Groningen is de Noord-Nederlandse partij die in
haar rekening neemt en daarmee verantwoordelijk is voor
het
project
participeert.
Daarnaast
zijn
er
Belgische,
een aanzienlijk deel van de wereldwijde uitstoot van CO2.
Zweedse, Engelse, Schotse en Duitse partijen die deelnemen
Energiebesparing en toepassing van duurzame energie in
aan Build with CaRe. Voorbeelden van innovatieve gebouwen
woningen en utiliteitsbouw leiden tot een vermindering van
in andere plaatsen zijn onder meer een sporthal, een school,
het gebruik van fossiele brandstoffen, waardoor de uitstoot
appartementencomplexen en eengezinswoningen die zowel
van CO2 door de gebouwde omgeving kan dalen. Het concept
nieuw worden gebouwd als duurzaam worden gerenoveerd.
‘Passiefhuis’, wat inhoudt dat de energievraag van woningen bijzonder laag wordt gehouden, staat centraal bij het project
Het onderstaande plaatje toont een voorbeeld van een
Build with CaRe.
woning te Meerstad.
Veel concepten op het gebied van energiebesparing en toepassing van duurzame energie zijn op dit moment nog geen gemeengoed. Voor de projectpartners binnen Build With Care was dit een aanleiding om op verschillende plaatsen in Noord-West Europa locaties in te richten waar innovaties op dit gebied op demonstratieschaal kunnen worden uitgetest. De kennis die dit oplevert wordt verspreid, zodat velen ervan kunnen profiteren. Het project is deels gefinancierd met Europese middelen, zodat de Gemeente Groningen en andere partijen kennis over energiezuinig bouwen kunnen opdoen.
13
Constructie van de woningen De woningen in Oldebroek zijn op een dusdanige manier
Aanpassingen in het ontwerp
geconstrueerd dat de prestaties op energie- en milieu- en
In het ontwerp is rekening gehouden met de duurzaamheid
kostengebied optimaal zijn. Zo wordt er gebruik gemaakt van
van de woningen. Naast de gebruikte materialen voor
een staalframe, is er in het ontwerp reeds rekening gehouden
isolatie, energieopwekking en verwarming, is het ontwerp
met het voorkomen van overmatige warmte.
eveneens gericht op het verminderen van de vraag naar
worden zoveel mogelijk elementen van de woning vooraf
verwarming en koeling.
gefabriceerd, waarna de assemblage op de bouwlocatie plaatsvindt.
Goed geïsoleerde woningen kunnen in de zomer op de bovenverdiepingen warm worden wanneer het ontwerp het
Staalframe
toelaat de zonnewarmte door de ruiten kan binnendringen.
Een frame van staal heeft verschillende voordelen. Ten eerste
(overigens koelen ze ook eerder weer af, nadat koele
rekt en krimpt staal niet, waardoor de stijfheid van de
avondlucht de woning binnendringt). Het voorkomen van
constructie
staal
directe inschijning op de hogere etages zorgt ervoor dat het
milieuvriendelijker dan bijvoorbeeld beton. Ten derde kunnen
huis in de zomer koel blijft. Dit kan worden voorkomen door
de stalen delen vooraf als bouwpakket worden samengesteld,
het plaatsen van overstekken of andersoortige beschaduwen.
is
gegarandeerd.
Ten
tweede
is
waardoor assemblage minder tijd in beslag neemt. Andersom geldt in de winter dat glasoppervlak ervoor zorgt Prefabricage
dat er warmte verloren gaat. Bij ruiten op het noorden, en in
Wanddelen worden voorafgaand aan de constructiefase reeds
mindere mate op het westen en oosten is dit verschijnsel het
in een fabriek gereed gemaakt voor assemblage. Het grote
sterkst. Bij de woningen in Oldebroek wordt hier rekening
voordeel
mee gehouden. De grootte van de ruiten op het zuiden is ,
hiervan
is
dat
eenvoudiger kan plaatsvinden.
de
kwaliteitscontrole
daar
voorzover het de welstand toeliet, gemaximaliseerd, terwijl de warmteverliezen op het noorden, oosten en westen worden beperkt door gebruikmaking van kleinere ramen.
14
Isolatie, koudebruggen en kierdichtheid Het
klimaatbeheersingssysteem
in
de
energieneutrale
Eventuele warmtelekken worden ter plaatse aangepast.
woningen is duurzaam uitgevoerd doordat de warmtepomp wordt gevoed door de stroom die de zonnepanelen opleveren.
Tot slot wordt de woning getest op luchtdichtheid. Kieren en
De prestaties van dit systeem kunnen worden versterkt door
naden zorgen ervoor dat warmte uit de woning ontsnapt en
de
de
koude de woning kan binnendringen. Dit dient ten alle tijden
energieneutrale woningen in Meerstad is hier rekening mee
te worden voorkomen, omdat door het binnendringen van
gehouden.
koude en het weglekken van warmte de energievraag stijgt.
Ten eerste zijn de woningen zowel aan de binnenkant als de
Dubbele isolatie, het minimaliseren van koudebruggen en het
buitenkant
luchtdicht
energievraag
voor
verwarming
geïsoleerd.
Isolatie
te
verlagen.
zorgt
ervoor
In
dat
de
uitvoeren
van
woningen
zijn
belangrijke
energievraag daalt. Dat is gunstig, want daardoor behoeft de
onderdelen van het concept ‘Passiefhuis’, dat ten grondslag
warmtepomp minder warmte te leveren. Dit zorgt ervoor dat
ligt aan de woningen. Een Passiefhuis is een woning die zo
er minder elektriciteit voor verwarming benodigd is, waardoor
min
de behoefte aan zonnepanelen daalt. Dat leidt tot minder
verminderen
hoge investeringskosten
passiefhuis is in de jaren ’90 in Duitsland ontwikkeld en daar
voor zonnepanelen. De isolatie
mogelijk
energie van
de
gebruikt,
waarbij
energievraag
het
centraal
maximaal staat.
Het
bevindt zich binnenin en buitenom het staalframecasco.
als eerste uitgevoerd.
Naast isolatie is het belangrijk dat er geen koude van buiten
De
de woning in kan komen. Dit wordt voorkomen door in het
beschouwen. Het bijzondere aan deze woningen is echter dat
ontwerp
te
ze eveneens energieneutraal zijn doordat ze zoveel energie
minimaliseren. Een koudebrug is een plaats waar koude van
opwekken, dat het verbruik over de looptijd van een jaar kan
buiten
worden gedekt. In die zin zijn deze woningen als een
het
aantal
eenvoudig
Voorbeelden
hiervan
zogenaamde
een zijn
woning
koudebruggen kan
raamdorpels,
binnendringen. vloeren
en
binnenwanden tegen buitenwanden, balkons en dakranden.
woningen
in
doorontwikkeling
Oldebroek
van
de
zijn
als
originele
passiefhuizen
passiefhuizen
beschouwen.
Na de bouw worden de woningen op warmtelekken getest door middel van een infraroodcamera.
15
te
te
Warmtepomp (1) De woningen in Oldebroek zullen worden verwarmd met behulp van een warmtepomp. Deze techniek wordt in Nederland steeds meer toegepast, omdat het in combinatie met zonnepanelen een duurzaam alternatief vormt voor de gebruikelijke verwarmingssystemen, die overwegend gebruik maken van aardgas. Warmtepompen onttrekken warmte of koude aan de omgeving waarin ze zich bevinden en geven deze door aan de aan verwarmings- of koelingssysteem. In
Oldebroek
kan
gebruik
worden
gemaakt
van
In warmtepompen zit een vloeistof die bij lage temperaturen
warmtepompen die gebruik maken van de temperatuur van
verdampt. In de verdamper van een warmtepomp wordt de
de buitenlucht. Deze warmte wordt reeds door de natuur
vloeistof in contact gebracht met de omgevingswarmte,
geleverd en wordt middels een warmtepomp verhoogd en aan
waardoor deze verdampt en warmer wordt. Een compressor
de radiatoren in het huis doorgegeven. Dit klinkt ingewikkeld,
verhoogt vervolgens de druk, waardoor de warmte verder
maar de werking van de warmtepomp is tamelijk eenvoudig.
toeneemt. Hiervoor is elektriciteit benodigd.
Aan de hand van het onderstaande figuur wordt de werking uitgelegd.
De
warmte
wordt
daarna
in
een
warmtewisselaar
overgebracht aan het verwarmingssysteem. Koud water wordt
opgewarmd
en
door
het
verwarmingssysteem
gepompt. De vloeistof in de warmtepomp condenseert op dit punt omdat het zijn warmte afgeeft in de warmtewisselaar. Tot
slot
wordt
de
gecondenseerde
vloeistof
door
een
expansieventiel geleid, waardoor de druk afneemt en de vloeistof weer warmte uit de omgeving kan opnemen. De cyclus begint op dit punt opnieuw.
16
Warmtepomp (2) Naast luchtwarmtepompen zijn er ook aardwamrtepompen, welke gebruik maken van de stabiele temperatuur in de diepe bodem. Met beide apparaten kan worden wordne gekoeld en verwarmd. De aardwarmtepomp doet dat zonder extra energie te gebruiken, dus op een pasieve manier. Inmiddels zijn er ook combinaties van zogenaamde PCM’s (Phase Change Materials) de handel. Aan de hand van het onderstaande figuur wordt de werking uitgelegd.
17
Zonneboiler Iedere woning heeft een voorziening voor warm tapwater. De
Op het moment dat het water in de boiler de juiste
meeste woningen gebruiken hiervoor een boiler of een geiser,
temperatuur heeft bereikt, stopt het rondpompen van de
al dan niet in combinatie met een centrale verwarmingsketel.
vloeistof. Als het water afkoelt, wordt het rondpompen
In
opnieuw gestart.
de
woningen
in
Meeroevers
is
geen
gasaansluiting
aanwezig, waardoor elektriciteit als enige mogelijkheid over zou blijven om warm tapwater te verzorgen.
Wanneer al het warme water gebruikt is, wordt het boilervat gevuld met nieuw leidingwater. Dat is op dat moment nog
Het verwarmen en op temperatuur houden van water kost
koud. De warmteoverdracht van de zonnecollector wordt
veel elektriciteit. In een energieneutrale woning zou dit
wederom opgestart. Mocht er behoefte zijn aan warm water,
betekenen
dure
terwijl het nog niet op de juiste temperatuur is, dan springt
zonnepanelen moet worden bedekt. Gelukkig bestaat er een
de warmtepomp bij om het verschil tussen de actuele en de
goedkopere en efficiëntere oplossing in de vorm van een
gewenste temperatuur ongedaan te maken. Zo bent u altijd
zonneboiler.
voorzien van duurzaam opgewekt warm tapwater.
Een
dit
dat
zonneboiler
voorzien
in
is
warm
er
een
een
groot
oppervlak
duurzaam
tapwater
ten
aan
alternatief
opzichte
van
voor gas
het en
elektriciteit. De boiler bestaat uit meerdere onderdelen. Als eerste wordt een zonnecollector op het dak geplaatst. Deze zonnecollector is een plaat waar meerdere kleine buisjes in zijn verwerkt. In deze buisjes wordt een vloeistof ingebracht. Als de zon op de collector schijnt, neemt de vloeistof de zonnewarmte op. Als de vloeistof warm genoeg is, wordt deze rondgepompt. Daarbij komt de vloeistof langs een warmtewisselaar in een boilervat. De boiler bevat leidingwater, die wordt verwarmd door de vloeistof doordat de warmtewisselaar de warmte van de vloeistof aan het leidingwater overbrengt.
18
Zonnepanelen zonnepanelen worden geplaatst. Een hoek van 35 graden, gecombineerd met de gerichtheid op het zuiden levert de optimale
energieopbrengst.
In
het
onderstaande
instralingsdiagram is dit weergegeven.
Om elektriciteit voor de woning te kunnen opwekken, wordt gebruik gemaakt van zonnepanelen. Deze zonnepanelen worden
in
dusdanige
hoeveelheid
aangebracht
dat
er
voldoende energie wordt geproduceerd om gedurende een jaar energieneutraliteit voor de bewoners van de woningen mogelijk te maken. Het rendement van de zonnepanelen is, naast het gebruikte materiaal, afhankelijk een aantal andere
De woningen in Oldebroek hebben zonnepanelen, gemaakt
factoren.
van …… met een maximale opbrengst van….%. De panelen zijn gericht op….. en ……, onder een hoek van …… graden. Dit
Ten eerste is de richting waarin de panelen worden geplaatst
levert voldoende energie op om het verbruik te dekken.
van belang. Voor Nederland geldt dat de panelen het meest
Hiervoor zijn ….. panelen benodigd.
efficiënt opereren wanneer ze vrijwel op het zuiden staan gericht. Ten tweede is het belangrijk onder welke hoek de
19
Ventilatie Ventilatie is cruciaal voor een gezond leefklimaat. Bij oudere
Het systeem is daarnaast intelligent opgezet. Sensoren
typen woningen wordt de ventilatie verzorgd door het
meten in alle ruimten het CO2-gehalte van de lucht. Het
rechtstreeks toelaten van buitenlucht. Dit is het geval bij
systeem weet hierdoor in welke ruimte meer en minder verse
woningen
mechanische
lucht nodig is en ververst de lucht vervolgens naar behoefte.
afzuiging. De buitenlucht die de woningen binnenkomt, is
Dit heeft tot gevolg dat er alleen wordt geventileerd waar dat
vaak kouder dan de kamertemperatuur. Dit heeft tot gevolg
nodig
dat er extra moet worden gestookt om de temperatuur weer
energieneutraliteit.
met
ventilatieroosters
en
/
of
is
en
dat
is
gunstig
voor
het
behalen
van
tot een aangenaam niveau te doen stijgen. Dit heeft tot gevolg dat de energiekosten stijgen en er meer fossiele
Het bij een balansventilatiesysteem echter wel zaak om
brandstof moet worden gestookt.
periodiek de filters te vervangen en te controleren of de ventilatiekanalen niet vervuild zijn geraakt.
In een energieneutrale woning is een goede ventilatie nog belangrijker dan in normale huizen. Omdat de woning luchtdicht wordt opgeleverd, komt er geen verse lucht door kieren
en
naden
de
woning
in.
Goed
voor
het
energieverbruik, maar minder goed voor het binnenklimaat. Een oplossing voor dit probleem is gevonden door gebruik te maken
van
een
balansventilatiesysteem
met
warmteterugwinning. Het systeem werkt als volgt. Gebruikte lucht wordt uit de woning afgezogen. Deze lucht is warmer dan de verse lucht die de woning wordt binnengezogen. De warmte uit de gebruikte lucht wordt overgebracht op de verse lucht die binnenstroomt. Maar liefst 82% van de warmte kan op deze manier worden hergebruikt.
20
Meet- en regelsystemen Zonnepanelen op het dak van het huis leveren elektriciteit. Elektriciteit wordt in de zomer aan het elektriciteitsnet geleverd. In de winter wordt er elektriciteit onttrokken aan het net omdat de zonnepanelen te weinig opleveren. De apparaten
verbruiken
energieneutraal
energie.
leeft. Al
U
deze zaken
wilt
weten
hebben
of
u
één ding
gemeen: meet- en regeltechniek is onontbeerlijk om één en ander in goede banen te leiden. De
meet-
en
regeltechniek
die
in
de
energieneutrale
woningen wordt toegepast werkt als volgt…….
"Marvin" is een EnergieBesparingsMonitor en biedt in 1 oogopslag inzicht in onder andere het energie verbruik en de besparing. "Marvin" geeft ook de huidige temperatuur in de woning weer, plus de weersverwachting voor de woonplaats. "Marvin" zorgt ervoor dat men direct inzicht heeft in het energieverbruik, de kosten en de besparing van energie en CO2!
21
Kwaliteitsgarantie Bij een energieneutrale woning is het van belang dat de
Als de woning in een vergevorderd stadium is gebouwd,
woning en haar componenten van de hoogste kwaliteit zijn.
worden er een tweetral tests uitgevoerd. Ten eerste wordt
Dat begint op de tekentafel: alvorens aan de eis van
met een infraroodcamera bekeken of er warmtelekken in de
energieneutraliteit kan worden voldaan, dienen er veel zaken
woning aanwezig zijn. Is dit het geval, dan kunnen er
te worden doorberekend. Daarbij kan worden gedacht aan de
maatregelen worden genomen om dit tegen te gaan. In
mate
de
plaatje linksonder is goed zichtbaar dat er onder de dakrand
waarin
veel warmte aan de buitenlucht wordt verloren. Bij dit huis
koudebruggen kunnen worden geminimaliseerd. Vervolgens
zou aanvullende isolatie op deze plek worden aangebracht
wordt de energievraag berekend. Daaruit volgt de benodigde
om dit proces te stoppen.
waarin
kierdichtheid
er van
effectief de
kan
woningen
worden en
de
geïsoleerd, mate
capaciteit van de zonneboiler en de hoeveelheid benodigde zonnepanelen om de woning van elektriciteit te voorzien.
Naast het uitvoeren van een warmtescan wordt de woning
Bij de bouw vinden er meerdere toetsmomenten plaats.
Hierdoor kunnen kieren en naden worden opgespoord die
getest op luchtlekken door middel van een blower door test. ervoor zorgen dat koude de woning kan binnendringen. Dat proces verloopt als volgt. In een van de buitendeuren wordt een installatie geplaatst die de deuropening afsluit. In deze installatie zitten een grote ventilator en een aantal sensoren verwerkt. De ventilator brengt de woning op druk. Is de druk te laag, dan is er sprake van een luchtlek, dat vervolgens wordt gerepareerd. De controles worden uitgevoerd door het onafhankelijk bureau INVENT te Beilen
22
Woningspecificaties
Informatie Type: vrijstaand Status: in ontwerpfase Bouwjaar: 2012 Vloeroppervlak: ca 180 m2 Inhoud: ca. 600 m3 Bouwprijs: € 235.000,00 incl .BTW sleutelklaar. Ontwikkelaars: OK HUIS Ontwerpbureau: BT Bouwadvies Bouwfysisch bureau: INVENT Installateur: WE Projects / GEOtechniek Nederland Specificaties EPC-waarde: 0 Solarpanels 230 Wp mono CS6P-M 1638x982x42, Solarmax 4200S, 1 fase Zonneboiler 300 liter boiler 4,3 m2 vacuumbuis collector HP 58/30 Warmtepomp 4,5 kW incl. koeling, boringen voor de warmtepomp 115 meter CO2-gestuurde balansventilatie met warmteterugwinning (rendement 82%) Tripaneglas (driedubbel U = 0.6) Wandisolatie (RC-waarde 7) Dakisolatie (RC-waarde 7) Vloerisolatie (RC-waarde 6) BG Vloerverwarming lage temperatuur, verdieping: geen verwarmingsafgifte Kierdichting QV 10 0.15 dm3/s/m2 Afwerking gevels: colordammsteinstein CDS
23
