Energiegebruik 2013 van de Nederlandse spoorsector
COLOFON: Auteurs: Neel van Hoesel (Ricardo Rail),
[email protected] Anton van Himbergen (Ricardo Rail), anton.vanhimbergen@ricardo. com Versie: 1.0 Datum: 14 juli 2015 Kenmerk: 588839 Deze rapportage over het Energieverbruik in de Nederlandse spoorsector in 2013 is opgesteld door Ricardo Rail (voorheen Lloyd’s Register Rail) ten behoeve van de CO2 visie 2050.
Wijzigingsbeheer: 0.1 Concept 0.2 Opmerkingen Gerald Olde Monnikhof, Corina de Jongh, Hub Cox verwerkt 1.0 publicatie versie
1
Inleiding De Nederlandse spoorsector stelt in de “CO2 visie 2050” doelen voor het terugbrengen van de CO2emissies en het verbeteren van de energie-efficiëntie. Om deze doelen uit te drukken in concrete cijfers is een referentiekader nodig. Dit document presenteert de belangrijkste cijfers over het energiegebruik van de Nederlandse spoorsector in 2013. Deze cijfers dienen als referentiekader voor de energie-efficiëntie doelen van de CO2 visie 2050. De gepresenteerde cijfers komen uit publiekelijk toegankelijke bronnen of zijn eerder openbaar gemaakt in de “CO2-footprint 2013 van de Nederlandse spoorsector”. Omdat de cijfers dienen als referentiekader voor energie-efficiëntie doelen van de Nederlandse spoorsector, wordt in tegenstelling tot MJA rapportages uitgegaan van secundaire energiegebruik cijfers. De efficiëntie van het elektriciteits-, diesel-, gas- of warmteproductieproces wordt niet meegenomen.
Energiegebruik per systeemdeel In Tabel 1 en Tabel 2 is het energiegebruik opgenomen, uitgesplitst in de drie systeemdelen van de Nederlandse spoorsector: treinen, stations en infrastructuur. Tabel 1 geeft het energiegebruik in de gebruikelijke eenheid van de energiedrager. Tabel 2 geeft het energiegebruik omgerekend naar TJ. In Tabel 3 zijn de gebruikte omrekenfactoren opgenomen. De scope van de systeemdelen is als volgt: •
• •
“Treinen” omvat het directe gebruik van elektriciteit en diesel door treinen in Nederland zoals bepaald door VIVENS en CIEBR, en het energiegebruik van onderhoudsfaciliteiten in gebruik door NedTrain. Het elektrisch energiegebruik wordt gemeten bij de onderstations en bevat dus ook de energieverliezen in bijvoorbeeld de bovenleiding. Het diesel gebruik omvat de diesel getankt in Nederland en is dus exclusief in het buitenland getankte diesel van grensoverschrijdende goederentreinen. “Stations” omvat het facilitaire energiegebruik van NS-Stations, NS kantoren en het energiegebruik van ProRail dat toebedeeld is aan stations. “Infrastructuur” omvat het resterende energiegebruik van ProRail en inschattingen van het energiegebruik van de infrastructuur van de HSL-Zuid en de Betuweroute. Dit omvat het energiegebruik van het spoor zoals wissels en seinen, alsook het facilitaire energiegebruik van ProRail kantoren. Energiegebruik van aannemers en ingenieursbureaus is niet opgenomen.
Voor een verdere definiëring van het opgenomen energiegebruik wordt verwezen naar de brondocumenten.
2
Systeemdeel Treinen
Energiedrager Elektriciteit
Gebruiker Hoofdspoor HSL-Zuid Betuweroute NedTrain Diesel NS-reizigers Regionale vervoerders Goederenvervoerders Gas NedTrain Stations Elektriciteit NS-Stations ProRail Gas NS-Stations ProRail Warmte NS-Stations ProRail Infrastructuur Elektriciteit ProRail HSL-Zuid Betuweroute Gas ProRail Betuweroute Warmte ProRail Tabel 1: Energiegebruik per systeemdeel in 2013, gebruikelijke eenheid
Energiegebruik 1333,31 29,1 60 25,9 3,8 19,55 13,41 3,89 47,5 47,5 3,59 0,44 38 2 70,3 5,9 9,9 4 0,05 19,53
Eenheid GWh GWh GWh GWh ·106 liter ·106 liter ·106 liter ·106 m3 GWh GWh ·106 m3 ·106 m3 TJ TJ GWh GWh GWh ·106 m3 ·106 m3 TJ
Bron VIVENS1 1 VIVENS 2 CIEBR CO2 footprint3 CO2 footprint3 CO2 footprint3 CO2 footprint3 CO2 footprint3 CO2 footprint3 ProRail4 CO2 footprint3 ProRail4 NS5 ProRail4 ProRail4 ProRail6 ProRail6 ProRail4 ProRail6 ProRail4
Systeemdeel Treinen
Energiedrager Elektriciteit
Energiegebruik 4799,92 105 216 93 137 704,5 483,2 123 171 171 114 14 38 2 253,3 21,2 35,6 132 1,4 19,53
Eenheid TJ TJ TJ TJ TJ TJ TJ TJ TJ TJ TJ TJ TJ TJ TJ TJ TJ TJ TJ TJ
Bron VIVENS1 VIVENS1 CIEBR2 CO2 footprint3 CO2 footprint3 CO2 footprint3 CO2 footprint3 CO2 footprint3 CO2 footprint3 ProRail4 CO2 footprint3 ProRail4 NS5 ProRail4 ProRail4 ProRail6 ProRail6 ProRail4 ProRail6 ProRail4
Gebruiker Hoofdspoor HSL-Zuid Betuweroute NedTrain Diesel NS-reizigers Regionale vervoerders Goederenvervoerders Gas NedTrain Stations Elektriciteit NS-Stations ProRail Gas NS-Stations ProRail Warmte NS-Stations ProRail Infrastructuur Elektriciteit ProRail HSL-Zuid Betuweroute Gas ProRail Betuweroute Warmte ProRail Tabel 2: Energiegebruik per systeemdeel in 2013, in TJ Energiedrager
Eenheid Van Elektriciteit GWh Aardgas Nm3 a.e. Dieselolie kg Dieselolie l Tabel 3: Omrekenfactoren
1
Naar TJ MJ MJ kg
Factor
Bron
3,6 31,65 42,7 0,833
Agentschap NL, 20127 Agentschap NL, 20127 OECD/IEA, 20048
Website: www.vivens.info Website: www.ciebr.nl 3 Duurzaam Spoor, 2015, CO2-footprint 2013 van de Nederlandse spoorsector 4 Royal HaskoningDHV, 2014, Emissie inventaris ProRail 2013 5 NS Groep N.V., 2014, Annual Report 2013, figure for 2012 6 Via contactpersoon: Gerald Olde Monnikhof 7 Agentschap NL, 2012, Nederlandse lijst van energiedragers en standaard CO2-emissiefactoren, versie januari 2012 8 OECD/IEA, 2004, Energy Statistics Manual 2
3
De voorgaande gegevens zijn in Figuur 1 en Figuur 2 nogmaals grafisch weergegeven.
Energiegebruik per energiedrager in 2013
14%
17% Diesel 5% 1%
Gas Warmte Elektriciteit Hoofdspoor Elektriciteit Overig
63%
Figuur 1: Energiegebruik per energiedrager in 2013
Energiegebruik per systeemdeel in 2013
2% 7% 6%
17%
Stations Infrastructuur Treinen Elektriciteit Treinen Diesel Treinen Gas
68%
Figuur 2: Energiegebruik per systeemdeel in 2013
4
Energiegebruik per doelgroep Om inzichtelijk te maken wat de energiecijfers betekenen, worden ze omgezet naar specifieke energiecijfers, namelijk energie per reizigerskilometer (kJ/rkm) en energie per tonkilometer (kJ/tkm). Het energiegebruik wordt daarbij verdeeld tussen personenvervoer en goederenvervoer. Omdat de precieze verdeling niet bekend is worden enkele aannames gedaan. Het elektrisch energiegebruik van de individuele vervoerders is niet opgenomen in de CO2 footprint en het totale energiegebruik is alleen bekend per onderdeel van het spoornet (hoofdspoor, HSL-Zuid en Betuweroute). VIVENS gebruikt kentallen om het energiegebruik verder te verdelen over de vervoerders. Om toch een inschatting te maken is de opgave van enkele goederenvervoerders gebruikt om een inschatting te maken van het gebruik van alle goederenvervoerders. Goederenvervoerder met 74% van de vervoersprestatie gebruikten 86 GWh aan elektrische energie.3 Hieruit wordt geëxtrapoleerd dat alle goederenvervoerders samen een elektrisch energiegebruik hebben van 116 GWh, ofwel 418 TJ. Het resterende elektriciteitsgebruik wordt toebedeeld aan reizigersvervoer. Het energiegebruik voor infrastructuur en stations wordt, in lijn met de CO2 footprint, als volgt toebedeeld: • • • •
Energiegebruik van stations wordt volledig toebedeeld aan reizigersvervoer. Energiegebruik van de infrastructuur van het hoofdspoor wordt verdeeld over reizigers- en goederenvervoer, met een toebedeling van respectievelijk 80% en 20%. Energiegebruik van de infrastructuur van de HSL-Zuid wordt toebedeeld aan reizigersvervoer. Energiegebruik van de infrastructuur van de Betuweroute wordt toebedeeld aan goederenvervoer.
In Tabel 4 is het energiegebruik per doelgroep opgenomen. In Tabel 5 is vervolgens te zien wat het specifieke energiegebruik is. Doelgroep Reizigersvervoer
Energiedrager Elektriciteit Diesel Gas Warmte Totaal Elektriciteit Diesel Gas Warmte Totaal
Goederenvervoer
Energiegebruik 5361 841,4 356,3 55,33 6614 504,8 483 27,83 3,9058 1020
Eenheid TJ TJ TJ TJ TJ TJ TJ TJ TJ TJ
Tabel 4: Energiegebruik per doelgroep in 2013
Reizigersvervoer Goederenvervoer
Totaal energiegebruik 6614 TJ 1020 TJ
Tabel 5: Specifiek energiegebruik per doelgroep in 2013
5
Totaal rkm of tkm 17,7·109 rkm 9 13,0·10 tkm
Specifiek energiegebruik 374 kJ/rkm 78,5 kJ/tkm
Conclusie Het grootste deel van het energiegebruik van de Nederlandse spoorsector wordt gevormd door het directe energiegebruik van de treinen. Van het totale energiegebruik wordt 88% gebruikt voor het rijden van treinen. Doordat het grootste deel van het spoornet geëlektrificeerd is wordt ook het grootste deel (78%) van de treinenergie, elektrisch afgenomen. Nog 20% van de treinenergie komt uit diesel. Energie voor faciliteiten en infrastructuur vormt 13% van het totale energiegebruik. Doordat de elektrische tractie energie per 2018 volledig uit duurzame bronnen komt, wordt de CO2 uitstoot van de Nederlandse spoorsector sterk gereduceerd. Om duurzame energiebronnen ook beschikbaar te houden voor andere sectoren is het van belang ook de energie-efficiëntie te blijven verbeteren. De gepresenteerde cijfers geven een uitgangspunt om gerealiseerde verbeteringen te staven.
6
