Elektrische auto s, de reacties. Jaargang 7 - nummer 30 - november 2009

Voor discussie, opinie en informatie voor en door milieudefensieleden. Jaargang 7 - nummer 30 - november 2009

Inhoud: Elektrische auto’s, de reacties Waterstof. Redenen kritischer opstelling over de opslag van CO2. Een degelijke grondslag voor beslissingen. ALV plus ledenraad: vlees noch vis. De jaarplannen 2010. Waar zijn de leden? Bevordert de milieubeweging Kernenergie? Wouter van Eck: We moeten ongeduldig blijven! Actieve ledendag. Huishoudelijke mededelingen.

Actieve ledendag stimulerend Elektrische auto’s, de reacties. Door Mark Valkering

Auto’s dé klimaatredders!! Dat was de kop boven het artikel van Marco van Zelderen in het vorige ledenbulletin. Met zo’n uitspraak kunnen reacties natuurlijk niet uitblijven. We hebben er drie ontvangen, waarvan er één, van JanWillem van Leenhoff over waterstof, verderop in dit bulletin te lezen is. De andere reacties zijn van de handen van Karel van Broekhoven en Roland Haffmans. In dit artikel leest u hun argumenten op een rijtje.

Maar wat nu als de stroom voor de elektrische auto deels duurzaam wordt opgewekt met bijvoorbeeld zonne- en windenergie? Dan zou je mogen concluderen dat de auto dus deels duurzaam rijdt. Hoe logisch het ook klinkt, deze redenering is volgens Karel niet helemaal juist. Zo kun je alleen redeneren als voor het extra stroomverbruik van de auto‟s ook daadwerkelijk extra duurzame energie wordt opgewekt. Als dat niet zo is gaat door de extra stroomvraag van auto‟s het totale aandeel duurzame stroom juist achteruit. Elektriciteit kun je dus voorlopig beter gebruiken voor stationaire gebruikers, die met een stekker aan het net vastzitten en de olie voor mobiele gebruikers overlaten. Roland: ‘Met Luilekkerland in zicht kunnen we blij blijven rijden, zonder minder energieverbruik.’

Om met de deur in huis te vallen: elektrische auto‟s zijn niet perse zuiniger dan dieselgestookte auto‟s. Rapporten van onderzoeksinstellingen als TNO, ECN en vele andere zouden moeten aantonen dat met elektrische auto‟s een forse reductie in CO2 uitstoot haalbaar is maar deze rapporten lijken vooral naar elkaar te verwijzen. Een degelijke onderbouwing of berekening is onvindbaar. Toch is met een eenvoudige berekening aan te tonen dat het energieverbruik van elektrische auto‟s zeker niet lager is dan dat van bijvoorbeeld een dieselauto. De Milieudefensie Ledenbulletin nummer 30

opwekking van elektriciteit uit kolen en gas gebeurt met een rendement van nog geen 50 procent. Samen met verliezen die onder andere optreden bij transport naar het stopcontact, open ontladen van de accu‟s en in de elektromotor is het rendement van een elektrische auto zo‟n 35 procent, rekent Karel ons voor. Het rendement van een dieselauto ligt ook rond de 35 procent.

In dit ledenbulletin de eerste redactionele bijdrage van drie nieuwe aspirant redactieleden; Annemarie Moormann, Femke Jochems en Mark Valkering. Mark heeft de reacties over de elektrische auto’s gebundeld, Marco van Zelderen heeft de nieuwe plannen voor 2010 op een rijtje gezet en voorzien van uitleg. En Rix Kijne, Patrick Hoetink en Rik Zakee geven hun visie over ALV perikelen. En een afscheid interview met Wouter van Eck.

1

En hoe zit het als alle stroom duurzaam wordt opgewekt? Dan is het energieprobleem snel opgelost, minder verbruik of zelfs vermindering van de groei is overbodig. Roland heeft kritiek op deze houding van de milieubeweging tegenover wind- en met name zonneenergie. „Met Luilekkerland in zicht kunnen we blij blijven rijden, zonder minder energieverbruik.‟ Uiteraard moet de ontwikkeling van duurzame energie worden aangemoedigd, maar met de komst van de elektrische auto verslapt de aandacht voor zuiniger auto‟s. Dat terwijl er, bijvoorbeeld met de hybride, juist nog veel te winnen is op het gebied van zuinigheid. Ook is Roland er niet van overtuigd dat de olie die niet meer voor auto‟s nodig is ook netjes in de grond blijft zitten. Vliegtuigen zijn veel moeilijker op een duurzame manier van energie te voorzien. Minder olie voor de auto betekent dat er meer voor het vliegen overblijft en olieverbruik bij vliegen is veel schadelijker voor het klimaat dan bij auto's.

Karel: ‘Goed nieuws wordt graag geloofd. De elektrische auto als groenwasmachine van asfalt.’ Karel ziet helemaal niets in het opslaan van teveel opgewekte elektriciteit in autoaccu‟s, zoals Marco bepleit. Er wordt helemaal geen elektriciteit teveel opgewekt. De opbrengst van wind- en zonne-energie is zo klein, dat er de eerste 30 jaar geen overschot is. En het zou zeer inefficiënt zijn om dat in accu's op te slaan, want daar treden grote verliezen bij op. De stroom moet in de accu worden opgeslagen, er weer uit worden gehaald en vervolgens weer omgezet naar wisselstroom. Zeker 25 procent van de energie gaat zo verloren. Bovendien betekent het dat de autoaccu´s gedeeltelijk leeggehaald kunnen worden door het elektriciteitsbedrijf voordat men gaat rijden. Men moet dus een overschot aan accucapaciteit in de auto meeslepen, hetgeen extra kosten en energieverlies met zich meebrengt.

Heeft de elektrische auto dan helemaal geen voordelen? Volgens Karel wel, maar niet voor het klimaat. Een elektrische auto stoot zelf geen schadelijke stoffen als stikstofoxiden en fijnstof uit. Dat scheelt in de stad en op de autoweg, waar veel mensen deze stoffen nu inademen. De elektriciteitscentrales stoten ook schadelijke stoffen uit, maar die staan vaak ver buiten de bebouwing.

Roland vind Marco vooral te optimistisch over toekomstige ontwikkelingen op het gebied van elektrische auto‟s. Het kan pas een succes worden als zon en wind inderdaad genoeg energie leveren; als accu‟s snel kunnen worden vervangen voor waterstofcellen; als het opladen geen overbelasting van het net veroorzaakt; als met de meer beschikbare olie niet meer gevlogen zal worden en de overheid zich blijft inspannen voor besparing.

Naast het energieverbruik kleven er nog een aantal andere nadelen aan de auto. Roland en Karel wijzen op het feit dat met meer elektrische auto‟s het aantal ongelukken niet vermindert. Ook het ruimtebeslag en de versnippering van het landschap zijn bij een elektrische auto is niet minder dan met een dieselof benzinegestookte auto. Zoals u in het artikel van Jan-Willem van Leenhof kunt lezen laat de waterstofauto nog wel even op zich wachten. Tot die tijd zijn we aangewezen op zware, dure en vervuilende accu‟s.

Milieudefensie Ledenbulletin nummer 30

Waarom wordt er dan zo‟n poeha gemaakt over de elektrische auto? Roland wijst erop dat vooral energiebedrijven veel te winnen hebben, met uitbreiding van (fossiele) centrales en nieuwe hoogspanning. Volgens Karel is er behoefte aan goed nieuws over de auto. Mensen moeten vooral blijven rijden, anders stort een hele industrietak in elkaar. Met schijnoplossingen als de elektrische auto wordt zand in de ogen van de milieubeweging en de politiek gestrooid. Echte oplossingen, zoals forse verschuiving van auto naar openbaar vervoer hoeven niet ter hand genomen te worden en de bestaande captains of

2

industry kunnen nog even verder varen met hun verouderde industriële vloot. „Goed nieuws wordt graag geloofd. De elektrische auto als groenwasmachine van asfalt.‟

Meer weten over dit onderwerp? Op http://www.radio1.nl/contents/8774-isde-elektrische-auto-wel-zomilieuvriendelijk is een interview met Karel en Hans de Boer over de elektrische auto te beluisteren.

Waterstof Door Jan Willem van Leenhoff.

Volgens Marco van Zelderen worden accu‟s in de toekomst vervangen door brandstofcellen en waterstof. Het probleem met waterstof is dat het nu nog niet werkt. Veel mensen vinden waterstof aantrekkelijk omdat men dan door zou kunnen gaan auto te rijden zonder opwarming van de aarde te veroorzaken. De auto-industrie in de Verenigde Staten heeft vele malen aangekondigd dat waterstofauto‟s gemaakt worden zonder deze in de verkoop aan te bieden. Er zijn ook veel mensen die geloven dat waterstofbrandstofcellen een auto kunnen aandrijven zonder uitstoot van kooldioxide. In plaats daarvan mengen ze waterstof en zuurstof om waterdamp, warmte en energie te maken. Het kan niet schoner dan dat. Dit is misleidend. Waterstof is geen brandstof. Het is een manier om energie op te slaan, zoals een accu. Waterstof wordt bijna nooit gevonden in pure vorm. Om waterstof (H) te maken voor een brandstofcel, moet je eerst elektriciteit gebruiken (electrolyse) om H te scheiden van water (H2O). De waterstof slaat dan de energie op van de elektriciteit. Wanneer de waterstof verbrandt, geeft deze de energie vrij en verbindt zich met zuurstof (O2) om H2O te maken. Op het ogenblik wordt bijna alle waterstof gescheiden van water door elektriciteit van steenkool en gas te gebruiken. Er is dus geen vermindering van CO2 uitstoot. In feite neemt de uitstoot toe omdat waterstof samengeperst moet worden voordat deze wordt vervoerd. Die samendrukking vereist veel energie, die weer afkomstig is van steenkool en gas. Zelfs wanneer waterstof gemaakt wordt van schone elektriciteit zijn er nog aanzienlijke problemen. Men heeft voorgesteld dat waterstof gebruikt zou kunnen worden om energie te vervoeren van zonenergiecentrales. De Duitse instelling voor lucht- en ruimtevaart heeft echter gerapporteerd dat driekwart van de geproduceerde zonenergie nodig is om de te vervoeren waterstof samen te persen.


Bovendien is er weinig technologische vooruitgang met waterstof. Dus niet zoals wind- en zonne-energie, bestaat waterstof al lang zonder dat het veel goedkoper wordt. In 2003 kostte waterstof gemaakt met koolstof brandstoffen dertig maal zoveel als de equivalente hoeveelheid olie. Duurzame waterstof was zelfs duurder. Om alle in de Verenigde Staten verkochte benzine te vervangen door met elektrolyse gemaakte waterstof zou meer elektriciteit vereisen dan nu in de Verenigde Staten verkocht wordt. Er zijn ook veiligheidsproblemen. Waterstof lekt gemakkelijk en is vlambaar bij veel lagere temperaturen dan benzine. Statische elektriciteit kan vuur veroorzaken. En toch is waterstof bijna de enige manier die ingenieurs gevonden hebben om energie op te slaan. Het heeft meer zin om het in woningen te gebruiken, omdat waterstofbrandstofcellen warmte en energie produceren. Waterstof werkt dus nog niet en het zal nog lang duren om deze te ontwikkelen. Het zou mooi zijn als deze eens zal werken. Maar we moeten nu koolstof uitstoot verminderen. Nu zijn waterstofauto‟s een afleiding van oplossingen die werken. Meer waterstofauto‟s zullen ook bijdragen aan het probleem van ruimte en landschap: meer autowegen en parkeerplaatsen etc. We moeten auto‟s en vliegtuigen vervangen door bussen en treinen. Geraadpleegde literatuur: German Aerospace Center (DLR), TransMediterranean Interconnection for Concentrating Solar Power for the Mediterranean Region (2006) Neale, Jonathan, Stop Global Warming: Change the World Bookmark Publications (2008) ISBN 9781905192373 Romm, Joseph, The Hype about Hydrogen: Fact and Fiction in the Race to Save the Climate Island Press, Washington (2004)

3

Redenen kritischer opstelling over de opslag van CO2 door Wietske Jonker ter Veld en Peter Löhnberg

Nederland wil binnen Europa een belangrijke rol spelen op het gebied van de ondergrondse opslag van CO2. De opvatting van de Nederlandse overheid is dat dit onmisbaar is in het streven naar beperking van CO2 in de atmosfeer. Op dit moment lopen procedures over de proefopslag van CO2 in lege aardgasvelden onder o.a. Barendrecht.

-

-

Het standpunt van Milieudefensie is dat er geen publiek geld aan CO2-opslag besteed mag worden, omdat dit geld niet besteed kan worden aan blijvende oplossingen. In dit artikel pleiten wij voor verder aanscherpen van het standpunt van Milieudefensie.

-

-

Aan de ondergrondse opslag van CO 2 kleven een aantal nadelen: - ondergrondse CO2 opslag is een onomkeerbare en op industriële schaal nog onbewezen techniek, want het moet tienduizenden jaren blijven werken ondanks het feit dat tegen die tijd informatie over de locaties van opslag wellicht niet meer beschikbaar is door bijvoorbeeld een haperende energievoorziening en dat bovendien de energie voor het signaleren en dichten van lekken niet meer beschikbaar is. - onbekend is hoe lege aardgasvelden zich gedragen - berekeningen van de kans op ontsnapping door bijvoorbeeld het verschuiven van ondergrondse structuren worden gebaseerd op veronderstellingen waarvan de eeuwige geldigheid niet geverifieerd kan worden uit de korte mogelijke waarnemingsduur en zijn daardoor onbetrouwbaar. - de hieruit berekende kleine kans op ontsnapping tijdens een mensenleven wordt een grote waarschijnlijkheid over de tienduizenden jaren gedurende welke de opslag nodig blijft - CO2 kan bij lekkende cementwanden door de boorgaten van de ene naar de andere laag stromen, waardoor het in tegenstelling


-

-

-

-

tot het oorspronkelijke aardgas de oppervlakte kan bereiken bij eventuele ontsnapping komt de CO 2 terug in de atmosfeer; het is een reukloos gas dat zwaarder is dan lucht en bij windstilte lokaal boven de levensgevaarlijke concentratie van 5% zou kunnen komen als het ooit zou ontsnappen is het energie-, materiaal- en ruimteverbruik voor afvang, transport en opslag voor niets geweest opslag van CO2 beperkt de mogelijkheden voor ander gebruik van de ondergrond, zoals winning van aardwarmte of de opslag van warmte, kou, water voor een waterkrachtcentrale of een reservevoorraad aardgas afvang van CO2 bij een centrale vergt 10 – 40 % extra brandstofinzet het is nog niet duidelijk wie de hoge kosten voor het aanleggen van het buizennet en de installaties voor de opslag moet gaan betalen, de energiemaatschappijen of de overheid het enthousiasme over de mogelijkheid van ondergrondse opslag van de CO2 leidt tot optimisme over de bouw van nieuwe kolencentrales en verminderde aandacht voor energiebesparing, te weinig aandacht voor gedragsverandering en werkelijk duurzame vormen van energie daarbij levert opslag slechts tijdelijk een beperkte vermindering van CO2 in de atmosfeer het is ethisch niet te verdedigen, toekomstige generaties op te zadelen met de lasten van opgeslagen CO2 ten gevolge van ons energieverbruik, waar ze zelf nauwelijks baat bij hebben.

Omdat opslag van CO2 dus zeer nadelig kan zijn voor het milieu, zou Milieudefensie ertegen moeten zijn. Het huidige standpunt dat zich beperkt tot bezwaar tegen de (recent tóch gedane) investering van publiek geld is onvoldoende om CO2-opslag in Nederland tegen te houden.

4

Afwijzing van extra CO2 in de lucht en onder de grond en afwijzing van kernenergie betekent dat duurzame energiebronnen op korte termijn geheel in de strikt nodige energiebehoefte moeten voorzien. De daartoe nodige energiebesparing vereist naast flinke

investeringen in betere technieken beslist ook een wezenlijke gedragsverandering. Milieudefensie moet de moed hebben om te wijzen op de noodzaak daarvan als consequentie van het hebben van milieu als prioriteit.

Een degelijke grondslag voor beslissingen Door Annemarie Moormann

Streven naar krimp, zowel in economische als in demografische zin. Hoe realistisch is dat? Hoe bereikt Milieudefensie met deze boodschap (en nu wel zo snel mogelijk!) mensen die hun consumptiegedrag niet willen aanpassen en geboortebeperking liever privé houden? Moeten we onze pijlen richten op de overheid, of toch primair op de burger?

hoofdpersonage. Verder flitsen van smeltende ijskappen en orkanen. De verdrinkende ijsberen in de ´vorige thriller´, Al Gore´s An inconvenient truth, leidden intussen niet tot significante gedragsverandering. Moet het probleem nog méer, nog beter worden belicht? Niemand twijfelt meer aan het verband tussen bevolkingsgroei, productie en consumptie en de crises van deze tijd. Daarom bekritiseert de kerngroep Groei ons economische systeem dat pertinente groei nastreeft en besteedt zij aandacht aan de gevolgen van mondiale bevolkingsgroei. Milieudefensie wil een solidaire en duurzame economie en vindt verdere economische groei onwenselijk. Onze kerngroep organiseerde voor de Actieve Ledendag een workshop om samen na te denken hoe we deze concepten sterker kunnen laten doorklinken in onze milieucampagnes. Historicus/journalist Frank Mulder lichtte zijn boek Moet groei? toe. Mulder is lid van de christelijke organisatie Time to turn. Hij concludeert dat groei eigenlijk alleen ´moet´ omdat mensen ´het willen´. ´De buren groeien immers ook in welvaart´. Dit stelt ons voor het probleem dat de Club van Rome al bijna veertig jaar geleden signaleerde: bestrijding van de klimaatcrisis eist wijziging in gedrag en levenshouding. Er is nog altijd geen consensus over het idee dat onze economie niet langer kan groeien. Zo gelooft oud-minister Economische Zaken Laurens Jan Brinkhorst, en met hem vele andere economen, nog steeds in groei. PvdA´er Diederik Samsom streeft naar gematigde groei. Hij vindt wel dat 'de decadentie eraf moet'. Deze mensen hopen en rekenen op technologische oplossingen. Louise Fresco, voedsel-en landbouwexpert, hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en kroonlid van de SER, pleit in een voordracht voor het bestuur van de Christelijke Pers voor 'nieuwe matigheid'. Zij zegt: "De consument moet weer burger worden, met oog voor het algemeen belang. Daarbij gaat het er natuurlijk niet om dat

Deze vragen waren aan de orde op de afgelopen Ledendag; de antwoorden worden hopelijk opgenomen in het Inhoudelijk Jaarplan 2010. Dit plan en ook de begroting zullen worden besproken en vastgesteld op de Algemene Ledenvergadering van 28 november. Uw bijdrage is daarbij nodig! Aan de hand van de laatste Actieve Ledendag en relevante artikelen volgt hier een korte beschouwing over de heersende gedachtelijnen. In 1972 publiceert De Club van Rome De grenzen aan de groei. Dit rapport voorziet het opraken van fossiele brandstoffen en voedsel- en milieucrises bij voortzetting van onbeteugelde bevolkings- en kapitaalsgroei. "Er is zeker zowel meer onderzoek en studie, als meer betrouwbare informatie nodig, voordat een degelijke grondslag voor beslissingen gelegd kan worden. Maar, zelfs in dit stadium van het onderzoek wordt het duidelijk dat er enige fundamentele wijzigingen in onze levensfilosofie en in ons gedrag noodzakelijk zijn." Inmiddels zitten we middenin die voorspelde voedsel- en klimaatcrisis. Hoe urgent de situatie is, konden bezoekers van de afgelopen Actieve Ledendag afleiden aan The Age of Stupid, de nieuwste klimaat-thriller van Franny Armstrong. De film schetst een doemscenario: anno 2055 is de mensheid tenonder gegaan aan collectieve hebzucht en de daarmee gepaard gaande opwarming van de aarde. Wat dat met dieren en planten doet, wordt subtiel gesuggereerd door grimmige beelden uit de omgeving van het


5

mensen er in inkomen op achteruit gaan, maar om het automatisme. We moeten minderen in onze consumptie waar dat kan. De nieuwe matigheid betekent een zoeken naar kwaliteit, naar anders in plaats van meer consumeren." Fresco is niet ondubbelzinnig voor krimp. Zij vreest dat de parlementaire democratie de deelbelangen van haar burgers niet kan overstijgen. Zij constateert afwezigheid van het publieke belang. Als oplossing noemt zij het coöperatieve model: samenwerking vanaf de basis. Dit sluit aan bij het concept van de 'Transitiontowns', dat op de Ledendag werd gepresenteerd. Laten we de mening van groeieconomen buiten beschouwing, en dat mógen we als milieubeweging, dan rest dus mentale en gedragsmatige verandering van de massa. De opwarming van de aarde moet worden beperkt tot minder dan twee graden. Zoals het

er nu voorstaat lijkt dat niet te lukken. De ´degelijke grondslag voor beslissingen´ waar de Club van Rome in 1972 om vroeg is inmiddels echter in ruime mate aanwezig. Bronnen D. Meadows, Rapport van de Club van Rome De grenzen aan de groei (Utrecht/Antwerpen 1972) F. Mulder en F. Koster, Moet groei? (z.p. 2008) . F. Kallenberg en A. Opmeer, Diederik Samsom, PvdA, Milieudefensie Magazine 38 (2009) K. de Vré, Matigheid was ooit een deugd, Trouw (3 oktober 2009) F. Armstrong, The Age of Stupid (2009) D. Guggenheim, An inconvenient truth (2006)

ALV PLUS LEDENRAAD: VLEES NOCH VIS Door Rix Kijne en Patrick Hoetink

Een grote minderheid van ongeveer 45 % van de leden aanwezig op de ALV van juni 2009 was tegen afschaffing van de ALV ten faveure van instelling van een Ledenraad. Een tweederde meerderheid nodig voor statutenverandering om de ALV af te schaffen was er niet. De ledenraadstructuur kon dus niet ingesteld worden. Het bestuur wil nu zowel rekening houden met de meerderheid die voor een ledenraad is, als met de grote minderheid die tegen afschaffing van de ALV is, en legt daarom aan de komende ALV een compromisvoorstel voor, met een ledenraad die twee keer per jaar bijeenkomt en eens per jaar een ALV. Dat het bestuur rekening wil houden met de bezwaren van een minderheid tegen


afschaffing van de ALV lijkt prima, maar als men de invulling ziet volgt teleurstelling snel. De ALV die het bestuur nu voorstelt geeft leden geen enkele invloed op het beleid. Die nieuwe ALV mag het werk van de accountant en het jaarverslag goedkeuren. Maar dat geeft geen invloed op het beleid en daar gaat het de leden om. Het bestuur blijkt te denken dat de minderheidsgroep vast wil houden aan de ALV. Het bestuur heeft kennelijk niet met leden gesproken over hun wensen. De leden willen niet perse een ALV maar willen invloed op het beleid van hun vereniging. Zij voelen zich verbonden met Milieudefensie en daarom medeverantwoordelijk voor Milieudefensie. Het bestuur zag (al dan niet terecht) als probleem van de ALV dat zij niet representatief zou zijn en vreesde dat de ALV kwetsbaar was voor

6

overnames door kleine groepen. Met de nieuwe ALV is dat niet opgelost. De ledenraad zou in de eerdere voorstellen door een groter aantal bijeenkomsten, namelijk drie of vier keer per jaar, leiden tot meer ruimte voor verdieping en inhoudelijke discussie. Ook zou besluitvorming hierdoor sneller kunnen plaatsvinden en flexibeler worden. Dat is in de nu voorliggende plannen weer gereduceerd tot twee vaste bijeenkomsten per jaar en dus geen verbetering. Binnen de ledenraad zal weinig tijd zijn voor verdieping en inhoudelijke discussie. De toegevoegde waarde die een Ledenraad zou kunnen hebben is met de Ledenraad zoals nu voorgesteld afwezig. Daarnaast blijft het een zeer eigenaardige en ondemocratische ledenraadstructuur

Jaarplannen 2010. Het jaar 2010 staat weer voor de deur en wat wil Milieudefensie volgend jaar doen? En sluiten deze plannen aan bij de wensen van de leden? Is er ook rekening gehouden met de motie Rix en Bob? Een motie die wellicht leid tot de roep om minder economie. En is gezien de kredietcrisis waarin we in verkeren te verwachten dat de economische groei terug te vinden is in de jaarplannen? U mag het zeggen op de komende ALV van 28 november.

industrie. Met als einddoel kleine duurzame bio-industrie zonder gezondheidsrisico‟s voor dier en mens. Voor klimaat en energie zijn de projecten, 1. Haal de zon in huis. Dit project beoogt een grotere bestelling voor zonnepanelen dan ruimte is in het huidige subsidie beleid. Parallel daaraan het debat aanzwengelen voor een betere economische feet-in beleid waardoor private energie opwekking meer rendement oplevert. 2. Stop energie verspilling. Zoals de titel al vertelt werkt dit project aan minder verspilling van energie. Door normering en prijsprikkels. Targets zijn de supermarkten en gemeenten. 3. Voor de wind. Er is in Nederland nog teveel verzet tegen windmolens. MD gaat daar wat aan doen. Voorstanders mobiliseren ten opzichte van de tegenstanders bij twee grote windmolenlocaties. 4. Zonnecentrale. MD wil samen met commerciële partners een megazonnecentrale realiseren. Waarbij je MD kan zien als de partij die de partijen bij elkaar brengt en handen spandiensten verricht. Voor Internationaal zijn de projecten, 1. Bossen. Een strijd tegen ongewenste ontbossing, vergroten aandeel FSC gecertificeerde hout in de huidige hout consumptie en bindende regels. 2. Shell in Nigeria. Dit houdt in dat MD Shell middels rechtzaken en lobby wil dwingen te stoppen met een foute olie productie in Nigeria. 3. Mijnbouw. MD gaat met dit project bekendheid geven aan de milieu schandalen met mijnbouw en aandringen op recycling. Target is de elektronica-industrie. 4. Biomassa. Is een project gericht op het terug dringen van foute biomassa en goede communicatie door de producenten zodat consumenten ervan weten en kunnen kiezen. Targets zijn de oliemaatschappijen. 5. Bindende regels. Met dit project wil MD goede regels waar in het buitenland opererende bedrijven zich aan moeten houden. Dus geen mooie sier in Nederland ten koste van een ander land. Dit gebeurt voornamelijk met lobby samen met andere NGO‟s.

Ondanks de inkrimping van het bureau is MD nog steeds actief op vijf thema‟s. Voor ruimte en landschap zijn de projecten; 1. Bedrijventerreinen. Dit project behoeft geen uitleg meer. In het kort geen nieuwe bedrijventerreinen erbij als er nog genoeg oude opgeknapt kunnen worden met lege of ongebruikte kavels. 2. Nationale landschappen. Een project om mooie plekjes Nederland een label te geven wat staat voor afblijven en versterken. Voor verkeer zijn de projecten, 1. Auto verkeer en gezondheid. Met dit project wil MD meten hoe het gesteld is met de luchtkwaliteit in Nederland. Dit in tegenstelling van de overheid die de luchtkwaliteit berekent. Met harde cijfers kan MD maatregelen afdwingen. 2. Milieuzones. Controleren of de diverse milieuzones in Nederland worden gehandhaafd. En daar vervolgens actie op ondernemen. 3. Week van de Vooruitgang / autovrijedag. Werken aan een verduurzaming en vermindering van de mobiliteit in Nederland. Voor landbouw en voedsel zijn de projecten, 1. Géén ontbossing voor bio-industrie. Met dit project wil MD bewerkstellen dat er meer Europese voedergewassen worden gebruikt in plaats van soja producten waar oerbossen voor moeten wijken. En de soja die wel wordt gebruikt moet aan strikte criteria voldoen. Daarnaast wordt er met dit project gestreefd naar minder vlees gebruik. 2. Stop de mega stalen. Is een project tegen de schaalvergroting in de bio-


7

Waar zijn de leden? Door Rik Zakee

In augustus stond er een artikel in Trouw met de titel „De stilte van de Milieubeweging‟. Het gaat over Egbert Tellegen, van 1973 tot 1976 voorzitter van Milieudefensie, daarna hoogleraar en schrijver. Het artikel eindigt met zijn verzuchting: ‘We leven in een tijd, waarin de consument de productie niet meer kan bijhouden, in plaats van andersom. We moeten consumeren, niet omdat we die producten nodig hebben, maar omdat anders de koersen dalen en het personeel op straat komt te staan. Er is enerzijds een ecologische crisis, anderzijds een ecologische ramp. In zo’n tijd zou je van de milieubeweging een toegevoegde waarde verwachten. Natuurmonumenten en het Wereldnatuurfonds hebben natuurlijk altijd koudwatervrees gehad voor maatschappijkritiek, maar een club als Milieudefensie zou toch best een economische visie kunnen geven? Juist een langetermijnvisie. Hebben we wel een beurs nodig? Kan het niet anders? Geen antwoord op de vraag hoe onze economie eruit moet zien om de milieudoelen te halen. Kom met plannen voor een nieuwe economische orde.’

afkomstig uit het bedrijfsleven en is absoluut niet de vereenzelviging van de visie van Milieudefensie, die marktwerking als het mechanisme beschouwd, dat funest is voor het milieu. Gevolg is, dat de kritiek van Milieudefensie op hoofdlijnen van het overheidsbeleid de afgelopen jaren nul komma nul is geweest. Subsidie van die overheid is immers de kurk waar Milieudefensie grotendeels op drijft. Toch schildert Milieudefensie zich graag af als onafhankelijke organisatie. Dit leidt tot een voortdurend geblaf van onze ethiek-waakhond Rix Kijne, maar dat lijkt niemand te willen horen. De zeescheepvaart is bij uitstek trekker van milieuproblemen. Het is een enorme en snel groeiende energie gebruiker en heeft alles te maken met kaalslag in de tropen en de groeiende bergen mest en afval bij ons. Noch bij de Tweede Maasvlakte, noch bij de Westerschelde is er ooit geprotesteerd tegen dat gesleep met goederen. Onlangs werd dit nog een keer aan de orde gesteld in een open brief van Paul de Jongh, voormalig topambtenaar bij VROM, waar hij al een beetje was afgeknapt op de managementcultuur die niets moest weten van de gedachte dat het materieel wel wat minder kan. Nu hij gepensioneerd is hoopte hij bij Milieudefensie nog wel een maatschappijkritische houding aan te treffen, maar niets daarvan. Tegen de Tweede Maasvlakte was nog wel enig protest, maar onder druk van de overheid werd dat zonder overleg met de leden ingetrokken. Er waren wel de nodige woedende protesten, maar dat leidde niet tot meer kritische leden op de ALV. In tegendeel, een aantal zei zijn lidmaatschap op. In zijn brief dringt Paul er bij het bestuur op aan meer open te staan voor leden die kritisch willen meedenken. In een (veel korter) briefje doet ook Rix dat. Rix heeft zelfs voor de komende ALV, samen met Bob Peeters een motie voorgelegd, waarin gevraagd wordt belangrijke beleidskeuzes vooraf aan de leden voor te leggen. Maar willen de leden wel invloed op beleidskeuzes? Ik heb vaak de indruk dat ze vinden dat Milieudefensie maar een stichting moet worden. Dat is ook waar het bestuur naar streeft.

Helemaal mee eens, maar dan moeten de leden dat wel willen en naar de Algemene Ledenvergadering komen. Maar helaas, ik heb Tellegen er nog nooit gezien. Op de ALV komen nauwelijks mensen, die iets inhoudelijks te berde brengen, behalve dan de onvermijdelijke Roland Haffmans, die ik al 25 jaar ken. Bij onze eerste kontakten fulmineerde hij al tegen het grote aantal brandende lampen in de vergaderzaal en tegen de wegwerpwijnfles. Voor de komende ALV heeft hij weer moties ingediend voor CO 2heffingen (vooral op vliegtuigbrandstof), het versneld afbouwen van de subsidie op aardgas in de glastuinbouw en een minder positieve grondhouding tegen zeer snel openbaar vervoer. Maar de meeste bezoekers van de ALV komen nooit met enige inhoudelijke opmerking en lijken vooral gekomen te zijn om de ideeën, waar Tellegen voor pleit, weg te stemmen. Dat heeft te maken, met wat een andere oudvoorzitter, Bas Vos (ook nooit meer op de ALV gezien) mij eens toevertrouwde: „Milieudefensie denkt zelf ook alleen nog maar aan groei.‟ Het bedrijf Milieudefensie, daar lijkt het om te gaan. De huidige voorzitter is ook


8

Op een aantal opeenvolgende ALV‟s doet het pogingen om de invloed van die ALV (van kritische leden dus) af te bouwen. Omdat daar

een twee derde meerderheid voor nodig is, is het tot nu toe niet gelukt, maar de volgende keer kan het zo maar gebeurd zijn.

In het stuk van Rik Zakee wordt verwezen naar een open brief die Paul de Jongh naar aanleiding van de vorige ALV heeft geschreven aan de leden en het bestuur van MD. Deze brief is ook als kopij aan de redactie aangeboden, maar was te lang om te plaatsen. U kunt de open brief toch lezen door het aan klikken van deze link, of door de brief per post op te vragen bij Patrick Hoetink via telefoon 053-4778987

BEVORDERT DE MILIEUBEWEGING KERNENERGIE? Door Roland Haffmans.

Milieudefensie (MD) wil in 2020 40% minder CO2 uitstoot vergeleken met 1990. De klimaatwet ging uit van een vermindering van 30%. Hoe kun je bij een stijgend energieverbruik en een gering aandeel duurzame energie zo'n forse vermindering bereiken? Wij kunnen nog roepen "eigen gas eerst", andere landen moeten het doen met kolen of zelfs bruinkool en hebben geen oude gasvelden om de vrijkomende CO2 af te vangen en op te slaan, als ze daar al het geld voor hebben. Meer duurzame energie? Zeker de ontwikkeling van zonnecellen gaat in kleine stappen vooruit. Nog veel stappen wachten en in G4S (Green4Sure, gezamenlijk plan van milieuorganisatie en vakbonden voor haalbaar, effectief klimaatbeleid) komt zonne-energie nauwelijks voor. Grootschalige biomassa? Ons land is te klein en massale invoer uit een ver buitenland vindt MD geen goed plan. Bij windenergie is de techniek flink gevorderd, doch hoe groter de molens hoe groter het verzet, gebundeld in een stevig "kritisch" platform. MD kiest niet voor tegenwind, maar voor zeewind met molens ver uit de kust, ver uit zicht. Bouw en vooral onderhoud en aansluiting van die molens is duur en belast het milieu veel meer dan landwindmolens. Zo zal het aandeel duurzame energie bij de elektriciteitsproductie door tegenwerpingen van MD, kritiek van omwonenden en technische problemen nog wel even beperkt blijven.

Wat te doen, CO2 opvangen en opslaan, elektriciteitsvraag beperken? Over CO2 opvang en opslag is MD sceptisch. Betaalt de overheid dat, ten koste van andere, duurzamere maatregelen of zorgen we voor een hoge minimum prijs van zeg 70 euro per ton CO2, zodat opvang en opslag rendabel is en de markt aan het werk kan? Als geen ander land heeft ons land veel opslagmogelijkheden voor CO2, zoals oude gasvelden. Besparen? Niet echt een onderwerp van MD. Natuurlijk wie is er niet voor om sluipstroom verminderen? Maar minder vliegen, dat gaat te ver. MD wil juist meer, meer openbaar vervoer, niet alleen meer stads- of streekbussen, maar ook meer snellere treinen of superbussen, liefst op elektriciteit. Wubbo Ockels, de superbusontwerper, staat dan ook in hoog aanzien. "Die bus is erg milieuvriendelijk omdat hij rijdt op elektriciteit" zo heet het. Elektrisch rijden, de nieuwe mode ook van MD. Natuurlijk straks wel duurzaam, doch de energiebedrijven popelen nu al om hun toko te verruimen. Of dat minder CO2 uitstoot geeft, wordt betwijfeld, naast de onzekerheden over die enorme aantallen accu's voor deze mode. De ontwikkeling van de techniek gaat ook de kernenergie niet voorbij. Een veilige afvalverwerking ontbreekt nog, doch de bedrijfsvoering is duidelijk verbeterd. Kernenergie vermindert de CO2 uitstoot, niet onbelangrijk als 40% minder je kerndoel is. Gevoegd bij schaarse en daarmee dure fossiele brandstof, kom je tot de stelling:

“de milieubeweging bevordert het gebruik van kernenergie”


9

Wouter van Eck: We moeten ongeduldig blijven! Door Rik Zakee

Op het moment dat Milieudefensie verwikkeld is in reorganisaties en bezuinigingen, verliest het een van zijn steunpilaren: Wouter van Eck, campagneleider Landbouw en Voedsel. Nu zou die functie toch worden opgeheven, dus je denkt al gauw dat hij daarom vertrekt. Dat blijkt mee te vallen. Wel is hij bang dat de organisatie te rigide wordt en alles volgens strakke lijnen moet verlopen, terwijl de kracht van Milieudefensie juist zou moeten zijn dat het slim op nieuwe ontwikkelingen (zoals de economische crisis) reageert en weet te improviseren. Hij weet nog dat hij als actief lid van de afdeling Nijmegen betrokken was bij de bescherming van de Betuwse Bongerd. De afdeling heeft toen de regie overgenomen van het team Ruimte van het landelijk bureau, dat vastliep in personele mutaties. Ook zonder de huidige reorganisatie zou Wouter echter wel een keer iets anders hebben gezocht omdat er te veel routine in het werk begon te zitten. Dat hij een deel van zijn taken dreigde kwijt te raken maakte dat hij na ruim zes tropenjaren besloot iets anders te zoeken. Sinds 1 oktober is hij daarom als directeur werkzaam bij de stichting Floron, die zich bezig houdt met de bescherming van wilde planten en zich nu van onderzoeksgroep wil ontwikkelen naar een organisatie, die zich meer met overheidsbeleid bezig houdt.


Wouter volgt daarmee de ontwikkeling van zijn idealen tijdens zijn jeugd: eerst wilde hij boer worden, later biologieleraar. Hij denkt wel dat Milieudefensie de reorganisatieproblemen te boven zal komen en dat ekotellingen na 13 jaar nog steeds niet vervelend zijn.

Wouter van Eck jaren lang campagneleider binnen MD, bekend van de Groen Links actie tegen terreinauto’s en Reisbureau Rita. Waar kijk je nu met trots op terug? “Hoe we de problemen rond de bio-industrie en veevoer op de politieke kaart hebben gezet. Stop Fout Vlees is het eerste en enige Burgerinitiatief dat van de grond is gekomen. En ook dat meetgegevens van bestrijdingsmiddelen op groente en fruit nu openbaar zijn. Er is meer besef bij zowel boeren als handel en er wordt ook duidelijk minder gif gebruikt. We kunnen nu zelfs de Nederlandse landbouw regelmatig complimenten maken. Tomaten en paprika‟s zijn nergens zo schoon als hier. Appels en aardbeien bevatten hier wel

10

meer bestrijdingsmiddelen dan in zuidelijker streken, maar dat komt doordat in ons land vaker schimmels de kop opsteken.” Maar helaas: “De Tweede Kamer heeft slechts een paar kleine stukjes uit onze nota overgenomen bij de behandeling van het Burgerinitiatief. Ook wat betreft biologische producten zit Nederland niet in de voorhoede.” Is dat niet de prikkel, die de milieubeweging in leven houdt? “Inderdaad, we moeten ongeduldig blijven.” Wouter maakt zich ook zorgen over het ontbreken van een antwoord op de economische crisis: “Het economische gewin op de korte termijn krijgt voorrang en de milieubeweging komt niet met de reactie, dat een herbezinning op het economische systeem nodig is, noch met groene oplossingen die bestaanszekerheid geven. In Frankrijk gaat dat wat beter.” Daarbij moet ook gezegd worden dat Nederland zijn milieuproblemen heeft geëxporteerd. Zure regen, zware metalen, smog, meststoffen in het oppervlaktewater, bestrijdingsmiddelen zijn als milieuprobleem in WestEuropa drastisch verminderd, maar zijn nu elders nog bijna net zo erg als hier veertig jaar geleden. “We zien China nu als werkplaats en Zuid-Amerika als akker en we hebben hier ook geen wetten die vervuiling buiten ons land verbieden. In de VS wel. Daar is Chiquita gestraft voor vervuiling in Costa

Rica, die onder andere leidde tot miskramen.” Dat er een taakverdeling tussen milieuorganisaties is, vindt Wouter een goede zaak. Zo houdt Milieudefensie zich bezig met gif en Greenpeace met gentech. Maar de hele

milieubeweging concentreert zich volgens hem te veel op het klimaat. “Het lijkt wel kluitjesvoetbal. Niemand houdt zich hier meer met afval bezig, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Noorwegen waar blikjes gerecycled worden.”

Ten slotte: “Zorg wel voor een beetje lol. Een goede sfeer is nodig voor resultaten. Bij Milieudefensie is het vaak te stijf en serieus, ook bij lokale actievelingen.”

Actieve ledendag stimulerend Door Rik Zakee

Op de actieve ledendag (3 oktober) bleek het maatschappijkritische geluid nog wel aanwezig, dat op de ALV te zwak is om ook Milieudefensie weer een maatschappijkritische organisatie te maken. De oproep om naar de ALV te komen klonk dan ook sterk door in de wandelgangen. Die gangen waren behoorlijk vol, want vanwege de bezuinigingen zaten we dit keer niet meer in een conferentieoord, maar in het pand van Milieudefensie. Vooral de zaal, waarin de workshop „Moet groei‟ dwong een aantal bezoekers tot staan of op de gang zitten en de uitgestraalde lichaamswarmte deed de temperatuur in een uur een graad of vijf stijgen. Frank Mulder hield een inleiding over de vraag „Moet groei?‟ en heeft ook een boek geschreven met de zelfde titel. Om te beginnen wordt met „groei‟ eigenlijk altijd bedoeld de groei van het BNP, dus zeg maar de snelheid waarmee het geld wordt rondgepompt, vooral omdat dit de enige maat is die vrij objectief en nauwkeurig te meten is. Frank is zelf parttime gaan werken, waardoor zijn bijdrage aan de economische groei is afgenomen. Mensen als Brinkhorst vinden dit naïef en zeggen dat er juist meer fulltime gewerkt moet worden, want dan verdienen mensen meer geld, dat ze weer kunnen uitgeven en zo meer mensen aan het werk kunnen houden. Die andere mensen kunnen natuurlijk ook parttime gaan werken, zodat er minder geld nodig is om ze aan het werk te houden, maar eigenlijk bedoelen die economen volgens mij dat iedereen meer moet gaan werken om zo het geld te verdienen, waarmee ze dan al die dure economen kunnen onderhouden. Waarvoor zou groei nodig zijn? Voor het geluk. Dit geldt slechts in zeer beperkte mate. Mensen zonder dak


boven hun hoofd, zonder goed voedsel en dergelijke zijn minder gelukkig, maar als dat eenmaal goed is, maakt extra luxe mensen niet gelukkiger. En volgens Nobelprijswinnaar Josef Stighter blijken de armen niet echt te profiteren van economische groei. -

11

Voor het milieu. Groei zou meer geld opleveren voor milieu-investeringen, maar cijfers laten heel duidelijk zien, dat minder groei leidt tot minder vervuilende emissies. Oorzaak en gevolg moeten echter niet door elkaar worden gehaald. Recente recessies zijn grotendeels terug te voeren op hoge grondstofprijzen, die dwingen tot minder gebruik ervan. Vanuit de zaal klonk daarom duidelijk de roep, dat Milieudefensie zich nu eindelijk eens hard moet maken voor vergroening van het belastingstelsel. Dus een forse verhoging van de energie- en grondstofprijzen, maar dan niet door de energieproducenten, maar door de overheid, die dat geld weer kan inzetten voor milieuvriendelijke activiteiten, zoals onderhoud, reparatie en regionale landbouw, dus bijvoorbeeld eiwitrijke gewassen produceren in plaats van soja importeren. Meer algemeen werd gevonden dat we af moeten van de distributiefunctie. Transport is een economische verliespost, doordat het met zeer veel energie en grondstoffen voor de getransporteerde producten

gepaard gaat. Frank wees ook op de kapitaalfunktie van goed onderhouden spullen en gebouwen. Onderhoud verwaarlozen en steeds nieuwe spullen kopen is geld uitgeven, wat kapitaalvernietiging betekent. -

-

erop, dat goede seksuele voorlichting en vrouwenemancipatie in arme landen daarom een belangrijk onderdeel van ontwikkelingshulp moet vormen en dat dat ook steeds meer gebeurt, maar Milieudefensie zou zich volgens mij vooral druk moeten maken om de Rouvoeten die roepen dat de geboortecijfers hier omhoog moeten en omdat het krijgen van kinderen in westerse landen steeds meer financieel gestimuleerd wordt. Roland Haffmans pleitte voor actie tegen de wegwerpcultuur op het gebied van elektronica en tegen het streven naar steeds snellere vervoermiddelen, wat zorgt voor meer energie per kilometer, maar ook meer gereisde kilometers. Paul de Jongh wees op het naar groei toe manipuleren en noemde daarbij de Rabobank, maar had hij het niet gewoon over reclame?

Voor de overheid. Groei zou nodig zijn om de overheid te financieren, maar volgens Frank is juist het volgende het geval: groei zorgt voor hogere lonen, ook bij de overheid, maar bij bijvoorbeeld onderwijs en medische zorg gaat dit niet gepaard met een hogere productie per werknemer (zoals bij sectoren waar veel geautomatiseerd wordt), dus wordt de overheid door die hogere lonen steeds duurder en klinkt voortdurend de roep om de overheid in te krimpen.

Deze workshop was georganiseerd door Bob Peeters en Rix Kijne. Gezien het aantal deelnemers moeten leden vaker zoiets doen, maar misschien kunnen ze dan zelf ook voor een geschikte ruimte zorgen. Daaraan voorafgaand bezocht ik de workshop over Transitiontowns. Die bleek vrij ontnuchterend. Het zijn lokale groepen die zelf aan de slag gaan met milieuvriendelijke vormen van voedsel en energie produceren en daar voorlichting over geven. Niets mis mee, maar het woord deed iets veel spannenders vermoeden.

Voor banen. Koen Teurlings, directeur van het Centraal Planbureau, zegt echter dat er geen statistische relatie tussen werkgelegenheid en economische groei is.

Toch willen we economische groei, maar het zijn vooral de machthebbers, die er belang bij hebben, want groei geeft status. En economische krimp treft wel bepaalde sectoren en zal van veel mensen de nodige omschakelingen vereisen. En geluk wordt op macroniveau dan wel niet bepaald door economische groei, mensen meten hun welzijn wel zeer sterk af aan dat van buren en kennissen. De angst voor economische teruggang is dan ook vooral de angst om zelf een van de verliezers in de economische wedloop te zijn. Doel van de workshop was ook het nadenken over hoe Milieudefensie in haar campagnes met het fenomeen „groei‟ moet omgaan. Er kwamen de nodige suggesties naar voren, waarvan verwacht mag worden dat die uitmonden in moties op de Algemene Ledenvergadering. Onderdeel van de groei is ook de bevolkingsgroei, waar Milieudefensie zich nauwelijks druk om maakt. Rix Kijne wees


Na de thee konden we nog de film „The Age of Stupid‟ over de voorspelde ondergang van de mensheid bekijken. Voor mij hoeven dat soort apocalyptische preken helemaal niet. Ten eerste omdat het altijd toch heel anders gaat dan wordt voorspeld, maar ten tweede omdat mijn drijfveer is, dat ik niet wil dat de natuur verdrongen wordt door de mens en die weer steeds meer door de techniek. Daar ben ik gewoon tegen, ook zonder klimaatapocalyps. Mijn held in de film was dan ook een bejaarde Franse berggids, die op zijn oude dag nog even een gigantisch steile rots op klom, maar ook meefietste in een akte tegen plannen om de Mont Blanctunnel te verdubbelen. Alle andere personen in de film verplaatsten zich per auto (en dan niet zo‟n kleintje), motorboot of vliegtuig.

12

TRANSPARANTPRIJS Opnieuw is het jaarverslag van milieudefensie beoordeeld in het kader van de Transparantprijs. Deze prijs beloont Nederlandse charitatieve instellingen die het meest inzichtelijke en onderscheidende jaarverslag presenteren. Waar de jaarverslagen over 2004 en 2005 nog met een 5.5 en 5.3 werden beoordeeld, scoorde milieudefensie vorig jaar een 8, en is de score voor het jaarverslag 2008 verder opgelopen naar een fraaie 8.3. Naast een score geeft het juryrapport ook een aantal benchmarkgegevens, waarmee milieudefensie zich kan vergelijken met andere vergelijkbare organisaties. Hieruit blijkt bijvoorbeeld dat de gemiddelde personeelskosten per fte bij MD nog steeds laag zijn, en dat vergelijkbare organisaties gemiddeld genomen meer financiële reserves hebben.

Agenda Steltlooptraining Kom ook naar de training steltlopen voor beginners en gevorderden. Als voorbereiding op een activiteit met steltlopers tijdens het klimaatevenement Beat the Heat Now in de jaarbeurs op 12/12. Zie: http://www.beattheheatnow.nl/het-evenement.5.html Waar is de training? in het centrum van Amsterdam (de exacte locatie laat ik je weten als je je hebt opgegeven) Wanneer: Omdat het fijn zou zijn als er zoveel mogelijk mensen komen trainen, geef ik een aantal data om uit te kiezen, laat me weten wanneer het jou schikt. Zaterdag 21 november Zondag 22 november Zondag 6 december Hoe laat: We beginnen om 11 uur en eindigen om 14 uur. We bieden je een biologische lunch aan met koffie en thee. Meer informatie of aanmelden kan door een berichtje te sturen aan [email protected] Najaars ALV in Utrecht Wanneer 28-11-2009 van 10:00 tot 15:30 Waar Witte Vosch, Oudegracht 46, Utrecht Op zaterdag 28 november vindt de najaars ALV plaats 12/12 Nationaal Klimaatevenement 'Beat the Heat' op 12-12-09 in de Jaarbeurs. Kom ook! zie http://www.beattheheatnow.nl/ Conferentie van Tilburg. De conferentie is op 21 januari, in Tilburg. www.economischegroei.net


13

ISSN-nummer: 1572-1078 Het ledenbulletin is een uitgave van de Vereniging Milieudefensie. Het is bedoeld voor leden en door leden. De redactie bestaat uit; Marco van Zelderen (eindredactie en vormgeving), Patrick Hoetink en Rik Zakee. Daarnaast werkte aan dit nummer mee: Eric Canjels, Annemarie Moormann, Femke Jochems, Mark Valkering en team Netwerk maakte mede de verzending en repro mogelijk. Reactie en stukken kunnen worden gestuurd naar: [email protected] Ledenbulletin, Antwoordnummer 8391 1000 RA Amsterdam Tel. na 18.00 uur ; 010-8403453 Stukken bijvoorkeur niet langer dan 700 woorden. De redactie behoud het recht stukken in te korten dan wel te weigeren.

Deadline voor nummer 31 is 15 januari.

UITBREIDING REDACTIE Wij de redactie van het ledenbulletin hebben op 12 oktober met zijn zevenen vergaderd. Na jaren met een marginale redactie was het een verademing om met een groep mensen om de tafel te zitten, die bereid waren de handen uit de mouwen te steken en goed leken samen te kunnen werken. We willen de nieuwe mensen dan ook graag laten verkiezen door de komende ALV en de redactie uitbreiden tot 7 mensen. De reglementen van milieudefensie bepalen echter dat de redactie uit vijf leden bestaat. Als dat zo blijft zouden er maar vijf redactieleden mogen zijn, zodat redactieleden, die goed met elkaar overweg kunnen elkaar moeten gaan bestrijden in een verkiezingsprocedure. De zin hiervan ontgaat ons. Daarom hebben wij voor de komende ALV een motie ingediend waarin staat dat de redactie tot maximaal 8 mensen mag worden uitgebreid. Het bestuur zal de motie waarschijnlijk afraden, omdat uitbreiding van de redactie te duur zou zijn. En als de motie wordt aangenomen, kan de daadwerkelijke uitbreiding van de redactie volgens het bestuur pas plaatsvinden tijdens de ALV ná de komende ALV. Wij zijn van mening dat uitbreiding van de redactie nodig is, gezien de inzet van vrijwilligers niet duur is, en snel in zou moeten kunnen gaan. En vragen u daarom om naar de ALV te komen en onze motie te steunen.


14

Elektrische auto s, de reacties. Jaargang 7 - nummer 30 - november 2009

Recommend Documents