Een werknemer die ADHD heeft

praktische tips voor werkgevers

Een werknemer die ADHD heeft

Wat betekent dat ? Werkvaardigheden Sociaal functioneren Fysieke aanpassingen Werkomgeving Een sollicitant 1

“Alle kennis berust op waarneming” plato

Dit boekje is er een uit een reeks van, op dit moment, dertien boekjes over werknemers met een specifieke beperking. De boekjes zijn ontwikkeld vanuit twee vragen van de kant van werkgevers. Enerzijds is er de vraag van werkgevers om concrete informatie over hun werknemer met een specifieke beperking. Het betreft dan vaak werknemers die tijdens het werk een ziekte of aandoening hebben opgelopen. Anderzijds geven werkgevers, die de mogelijkheid overwegen om een werknemer met een specifieke beperking aan te nemen, aan dat ze graag over concrete informatie willen beschikken zodat ze ‘weten waar ze aan toe zijn’.

praktische tips voor werkgevers

Met dit boekje hopen we beide vragen te beantwoorden. De serie: 1 Een werknemer met een dwarslaesie, wat betekent dat? 2 Een werknemer met een chronische ziekte, wat betekent dat? (ondertitel: astma, COPD, epilepsie, diabetes) 3 Een werknemer met een spierziekte, wat betekent dat? 4 Een werknemer met een niet aangeboren hersenletsel, wat betekent dat? 5 Een werknemer met reuma, wat betekent dat? 6 Een werknemer die doof is, wat betekent dat? 7 Een werknemer die slechthorend is, wat betekent dat? 8 Een werknemer die blind is, wat betekent dat? 9 Een werknemer die slechtziend is, wat betekent dat? 10 Een werknemer met ADHD, wat betekent dat? 11 Een werknemer met autisme, wat betekent dat? 12 Een werknemer met dyslexie, wat betekent dat? 13. Een werknemer met een hartziekte, wat betekent dat?

3 e druk 3e oplage december 2007 ISBN 9789074910392 Copyright © 2006 iRv, Hoensbroek Uitgever: CrossOver, Woerden

Wellicht heeft u het nog nooit

Auteurs: Brigitte van Lierop Enid Reichrath George van Lieshout Jeanne Heykers John Wismans Sascha Rasquin

aan de hand gehad: een

Dit boekje richt zich specifiek op mensen (met name jongeren) met ADHD.

Wat kunt u verwachten? werknemer met een handicap. Een werknemer die aangeeft

In dit boekje worden praktische handreikingen gegeven om zowel voor u als voor de werknemer met ADHD en zijn* collega’s de werkomgeving zo goed mogelijk te maken.

Illustraties: Bert Janssen

ADHD te hebben, heeft echter

Opmaak & Ontwerp: Tom Bongers

een duidelijke handicap.

We hopen dat u door het lezen van dit boekje bij het werven van nieuwe mensen oog zult hebben voor het gegeven dat er onder de sollicitanten ook (jonge) mensen met een functiebeperking zijn, die uitstekend gekwalificeerd zijn voor de vacature die u heeft!

Wellicht heeft u een

Leeswijzer

onvolledig beeld of zelfs

Wij geven u een overzicht van een aantal onderdelen van het werk en de betekenis ervan voor uw werknemer die ADHD heeft.

Druk: Creanza Print, Eindhoven Samenstelling klankbordgroep: BPV&W Neeltje Huvenaars CNV Jongeren Babette Scheelen Commissie Werkend Perspectief Jacqueline Kool Handicap & Studie Leonard Roubosch LKNG Leon Bosch Revalidatiefonds Mechteld van den Beld Platform Gehandicapten BVE Rosa Saalbrink REA-College Nederland Frans Nijhuis UWV Martin Zilversmit UWV Cliëntenraad lid Jorn Jongma

geen beeld over wat u kunt We belichten achtereenvolgens

verwachten wanneer iemand met een handicap binnen uw organisatie actief wordt.

• de persoonlijke situatie: wat is ADHD? • de werkzaamheden: wat betekent dit voor het werk? • de werkomgeving: welke consequenties heeft dit voor de werkomgeving?

Met dit boekje willen we een

en tot slot

• U krijgt te maken met een werknemer met ADHD: wat nu?

bijdrage leveren om hierin verandering te brengen.

Elk van deze onderwerpen wordt kort beschreven en voorzien van praktische tips en aandachtspunten. Waar dat mogelijk is geven we meteen suggesties voor oplossingen die door anderen worden gebruikt en die daarmee ook wellicht voor u interessant zijn. Sommige tips zullen van toepassing zijn binnen uw bedrijf, andere wellicht niet.

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, geluidsband, elektronisch of op welke andere wijze ook en evenmin in een retrieval systeem worden opgeslagen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

* In dit boekje is in alle gevallen voor de verhoging van de leesbaarheid gekozen voor ‘hij’ in plaats van ‘hij/zij’.

3

Wat is ADHD?

De persoonlijke situatie

ADHD staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder.

Wat is Adhd? Persoonlijk functioneren

Werknemers met ADHD kunnen problemen hebben met aandacht en concentratie, kunnen impulsief zijn, kunnen hyperactief zijn en kunnen een gebrek aan tijdsbesef vertonen. We zullen deze begrippen kort toelichten.

Aandachtsproblemen of concentratieproblemen Wanneer een werknemer met ADHD last heeft van aandachtsof concentratieproblemen, betekent het dat hij last heeft van vergeetachtigheid. Hij heeft eveneens moeite met details en hij is snel afgeleid door andere dingen. Een werknemer met ADHD wil ook altijd van alles tegelijk doen.

ADHD en de betekenis ervan voor het uitvoeren van werkzaamheden

Impulsiviteit Wanneer een werknemer met ADHD impulsief handelt, betekent het dat hij meteen dingen wil doen, zonder hierover na te denken. Hij zal ook snel dingen ‘eruitflappen’ en ‘voor zijn beurt’ spreken. Hij zal snel relaties aangaan en deze ook vervolgens weer snel verbreken.

• • • • • •

Hyperactiviteit Een werknemer met ADHD die hyperactief is, heeft altijd een gevoel van onrust in zijn lijf. Hij zal niet stil kunnen zitten, wil steeds opstaan en rondwandelen. Als hij niet opstaat en rondwandelt, friemelt hij met de handen of met een voorwerp óf tikt hij met de voeten. Hij zal ook blijven doorpraten, waarbij het lijkt alsof er geen rem op zit. Een werknemer met ADHD die hyperactief is, blijft gespannen en kan moeilijk tot rust komen.

Bij iedere activiteit geven we kort een aantal onderdelen die binnen deze activiteit vallen. Vervolgens geven we aan of deze onderdelen van de werksituatie voor een werknemer met ADHD relevant zijn voor de werksituatie. Waar dat mogelijk is, geven we oplossingen die door anderen worden gebruikt en die daarmee ook wellicht voor u interessant zijn.

Het hebben van ADHD heeft gevolgen voor de uitvoering van werkzaamheden. In het hiernavolgende is een indeling gemaakt van activiteiten die behoren tot de normale werksituatie. Persoonlijk functioneren Sociaal functioneren Communiceren Uitvoeren van werkzaamheden Werken op bepaalde tijden Mobiliteit

ADHD kan een probleem zijn, voor jezelf en voor je omgeving. Toch zijn mensen met ADHD vaak degenen die onuitwisbare, positieve indrukken achterlaten. Zij geven kleur aan een grijze dag en zorgen voor leven in de brouwerij. Kortom: de wereld zit vol met saaie mensen, zij hebben beslist geen ADHD!

Het persoonlijk functioneren heeft in relatie tot de werksituatie voornamelijk betrekking op de volgende aspecten: • • • • • •

Concentratie en aandacht Herinneren Inzicht Tempo Taakuitvoering Zelfstandigheid en zelfredzaamheid

Is het relevant voor uw werknemer? Werknemers met ADHD hebben vaak moeite om lang achter elkaar geconcentreerd bezig te zijn. Daarnaast hebben ze moeite om de aandacht te concentreren op maar één ding, ze worden heel gemakkelijk afgeleid. Bij het werken specifiek aan één taak, zal dit dus problemen opleveren. In de andere situaties, wanneer aan verschillende taken tegelijk mag worden gewerkt, bestaan er in principe geen problemen. Met herinneren, inzicht en tempo heeft de werknemer met ADHD geen probleem. Het tempo kan juist hoger liggen dan gemiddeld.

Tijdsbeleving Een werknemer die moeite heeft met de beleving van tijd, komt vaak te laat. Hij heeft ook het gevoel dat alles tegelijkertijd gebeurt. Deze werknemer kan moeilijk prioriteiten stellen en maakt vaak een verkeerde inschatting van de tijd die hij ergens voor nodig denkt te hebben. Echter Met een of meer ‘aanpassingen’ is een groot deel van de bovenstaande problematiek te ondervangen. Het begint veelal bij een prikkelarme omgeving. Daarnaast zijn ‘orde, rust en regelmaat’ sleutelwoorden voor een werknemer met ADHD. Tenslotte kan een werknemer het beste functioneren wanneer hij korte en duidelijke instructies krijgt en wanneer de opdrachten overzichtelijk en duidelijk zijn.

4

5

Wat betekent dit voor het werk? De werkzaamheden

De persoonlijke situatie De taakuitvoering kan gekenmerkt worden door snel switchen van taak naar taak. Gedreven door enthousiasme zullen ze vaak aan een nieuwe uitdaging beginnen, voordat een andere taak is afgerond. Hiervoor bestaat een aantal oplossingen zoals bijvoorbeeld de ‘opdelingstruc’. Hierbij wordt een grote taak opgedeeld in kleine delen met ieder een eigen deadline. Deadlines zijn namelijk voor werknemers met ADHD ideale mechanismen, ze helpen de werknemer om zich te concentreren. Zo kunnen grote opdrachten toch snel en efficiënt uitgevoerd worden. Een ander voorbeeld is de MEMO-truc: Maar Één Maal Oppakken. Wanneer een werknemer met ADHD een stuk onder ogen krijgt, moet hij zichzelf verplichten om er meteen iets mee doen en mag hij het stuk nooit op een stapeltje ‘nog te doen’ leggen. Een werknemer met ADHD raakt uiteindelijk het overzicht dan geheel kwijt en dat moet worden voorkomen. Een ander probleem doet zich voor wanneer taken als té eenvoudig worden beschouwd door de werknemer met ADHD. Hij moet hier in principe zelf mee leren omgaan en accepteren dat dingen gemakkelijk zijn en hij dus geen ‘kick’ krijgt van de handelingen. Een leidinggevende kan deze situatie voorkomen door te zorgen voor voldoende moeilijke en uitdagende opdrachten. Alhoewel uit de praktijk blijkt dat een werknemer met ADHD het beste functioneert in een prikkelrijke omgeving, geldt dit niet wanneer aan één taak moet worden gewerkt. Eén taak uitvoeren blijft lastig, maar met de afwezigheid van prikkels gaat het toch aanmerkelijk beter. Een werknemer met ADHD heeft ondersteuning nodig op het gebied van zelfstandigheid in die zin dat hij moeite heeft met prioriteren. Hij zal dus besluiten over de volgorde van taken moeilijk zelf kunnen nemen. De leidinggevende kan, in overleg met de werknemer, structuur aanbrengen door een planning te maken. Dit is het belangrijkste houvast voor werknemers met ADHD, ondanks het feit dat ze liever geen structuur hebben. Een leidinggevende die hierin stimulerend, maar niet dwingend optreedt is een noodzakelijkheid. Het zelfstandig functioneren staat hierdoor onder druk. Qua zelfredzaamheid is er geen enkel probleem.

6

Communiceren Het communiceren in brede zin heeft in relatie tot de werksituatie betrekking op de volgende aspecten: • Zien, horen en spreken • Lezen en schrijven • Samenwerken met collega’s aan werktaken • Overleg voeren met één collega of in groepsverband • Deelnemen aan bijeenkomsten Ook het begrijpen van boodschappen en symbolen en het begrijpen en toepassen van gebruiksaanwijzingen en werkaanduidingen valt hieronder; dit zijn ook vormen van communicatie. Is het relevant voor uw werknemer? Zien, horen en spreken vormen evenals lezen en schrijven geen enkel probleem. Er zijn verschillende redenen waarom een werknemer met ADHD mogelijk problemen kan ondervinden in de samenwerking met collega’s aan werktaken en het overleg voeren met één collega of in groepsverband. Als eerste noemen we de eerder beschreven neiging om van taken te wisselen en moeilijk geconcentreerd aan één taak te kunnen werken. Wanneer de werknemer met ADHD samen met collega’s werkt aan de totstandkoming van een bepaald eindproduct is het voorstelbaar dat collega’s af en toe hun hart vasthouden of ‘het deel’ van de werknemer met ADHD wel op tijd af komt. Het is daarom van essentieel belang dat een leidinggevende of iemand anders de werknemer met ADHD voortdurend ‘in de gaten houdt’ of hij de afgesproken taken op tijd afkrijgt.

Een werknemer met ADHD kan zijn eigen gevoelens uitstekend uiten, daar zit het probleem niet in. Wél zit er een probleem in het uiten van de eigen gevoelens in overeenstemming met de momentane sociale context. Werknemers met ADHD zijn namelijk sterk geneigd om te zeggen wat in het hoofd omgaat, zonder zich hiervan de noodzakelijke timing of gevolgen te realiseren. Alhoewel dit kan worden gezien als een uiting van enthousiasme en ongeremdheid kunnen collega’s, leidinggevenden of anderen nogal eens geraakt worden door deze uitbundigheid en uitgelatenheid. Alhoewel er ruimte moet zijn voor een werknemer met ADHD om zich te uiten, is het toch van belang dat deze werknemer leert om op een voor collega’s en leidinggevende aanvaardbare wijze met zijn emoties en gevoelens om te gaan. Een leidinggevende, een coach of bijvoorbeeld gewoon een collega kunnen hierbij ondersteunen door hem te wijzen op ongewenste uitingen of ongewenst gedrag. Een derde aspect betreft het snel afgeleid zijn bij een gesprek of een werkoverleg. Werknemers met ADHD zijn snel afgeleid en hebben de neiging af te haken of weg te dromen tijdens een conversatie. Het heeft geen zin om te verwachten dat het wegdromen niet zal optreden. Maak daarom als collega of leidinggevende de conversatie niet te lang en ben kort en helder in wat de bedoeling is. Geef, indien relevant, korte en duidelijke instructies. Sta niet verbaasd als een werknemer met ADHD tijdens een gesprek opeens komt met een briljant idee. Mensen met ADHD hebben doordat zij zoveel prikkels ontvangen, meestal een creatieve en associatieve geest. Rem hen daar niet in, wellicht komt er iets waar men ‘al jaren op zat te wachten’. Tenslotte betreft een vierde aspect de wijze waarop de werknemer met ADHD ‘aan het werk’ kan zijn. Een werknemer met ADHD heeft vaak een gevoel van onrust in zijn lijf, hij is vaak gespannen, komt moeilijk tot rust en straalt dit ook uit door niet stil te zitten, altijd willen opstaan en rondwandelen, friemelen met de handen, tikken met een voorwerp of met de voeten. Het zijn echter gedragingen waaraan collega’s die samen in dezelfde ruimte werken, sterk moeten wennen. Het is moeilijk te veranderen, een collega zal er aan moeten wennen. Als dit niet mogelijk is, dient te worden overwogen om aparte werkruimtes te creëren.

7

Wat betekent dit voor het werk? De werkomgeving

De werkzaamheden Sociaal functioneren

Uitvoeren van werkzaamheden

Werken op bepaalde tijden

Het sociaal functioneren heeft in relatie tot de werksituatie betrekking op de volgende aspecten:

Het feitelijk kunnen uitvoeren van de functiegebonden werkzaamheden vormt het hart van deze brochure. Immers, daar staat of valt de aanname voor een belangrijk deel mee.

Werken op bepaalde tijden heeft betrekking op:

• • •

Omgaan met collega’s en leidinggevenden Omgaan met klanten Sociale omgang tijdens of rondom het werk (bijvoorbeeld bedrijfsuitjes)

Is het relevant voor uw werknemer? In de sociale omgang met collega’s speelt de ADHD van de werknemer in principe geen rol. Toch kan het hebben van bovengenoemde eigenschappen in persoonlijk functioneren en communicatie ergernis opwekken bij collega’s. Er kunnen collega’s zijn die weinig begrip hebben voor de werknemer. Ze reageren misschien soms ongeduldig of geïrriteerd. Spreek hen daarop gerust aan en probeer samen tot een oplossing te komen. De betreffende werknemer heeft er niet voor gekozen om ADHD te hebben. Dit is overigens eveneens een taak voor de werknemer zelf.

Deze brochure is niet bedoeld als een handboek, waar alle ins en outs voor alle functies en beroepen vermeld zijn. Dit is ondoenlijk . We kozen voor een aantal aspecten die erg veel voorkomen. • • • • • • • • •

Gebruiken van de handen Computer bedienen Apparaten bedienen Telefoon gebruiken Reiken, duwen en trekken van voorwerpen Tillen van voorwerpen Veranderen van een bepaalde lichaamshouding Langdurig zitten tijdens het werk Langdurig staan tijdens het werk

Is het relevant voor uw werknemer? Niets van deze aspecten van de uitvoering van werkzaamheden wordt beïnvloed door de ADHD van de werknemer.

• Het aantal uren werken per dag • Het aantal uren werken per week • Andere aspecten in relatie tot werktijden Is het relevant voor uw werknemer? De werknemer met ADHD is niet gehinderd in het aantal uren werken op een dag.

Beroemde ADHD’ers Alexander Graham Bell Uitvinder van de telefoon, handelsman

Hans Christian Andersen Schrijver

Ludwig van Beethoven Componist

Napoleon Bonaparte Zelfgekroond keizer

Wernher von Braun Raketdeskundige

Simon Carmiggelt Mobiliteit Mobiliteit heeft in dit verband betrekking op de volgende activiteiten: • • • •

Zich binnen en buiten verplaatsen Lopen tijdens het werk Trappenlopen Gebruiken van vervoermiddelen

Is het relevant voor uw werknemer? Nee, in het geheel niet. Tenzij de werknemer andere beperkingen heeft dan ADHD, maar daar gaan we nu niet van uit.

Schrijver, journalist

Prince Charles

Aankomend koning van het Verenigd Koninkrijk

Bill Clinton

President van de VS

Agatha Christie Schrijfster

Winston Churchill Engels staatsman

Tom Cruise Acteur

Salvador Dali Kunstenaar

Walt Disney Amerikaans ontwerper en filmproducent

Albert Einstein Theoretisch fysicus

John Grisham Advocaat/schrijver

Ernest Hemingway Schrijver

Freek de Jonge Cabaretier, schrijver

Paul de Leeuw

Wie-kent-hem-niet...

Michel Nostradamus Frans arts, astroloog en ziener

Pablo Picasso Kunstenaar

Jean-Paul Sartre ‘De laatste’ filosoof

8

9

De werkomgeving

Welke conse�uenties heeft dit voor de werkomgeving?

De consequenties van ADHD voor de werkomgeving

Toegankelijkheid van het gebouw

Omgevingsfactoren

Financiële middelen en wettelijke regelingen

In een goed aangepaste omgeving wordt een handicap volkomen anders ervaren dan in een slecht aangepaste omgeving. De mate van iemands handicap wordt in sterke mate bepaald door de omstandigheden en dus ook de werkomgeving. Als u een werknemer met ADHD in dienst heeft of neemt, kunt u daarop inspelen door met een aantal aspecten rekeningen te houden. We noemen de meest belangrijke:

De toegankelijkheid van de werkomgeving voor de werknemers kan in brede zin worden opgevat. Toegankelijkheid heeft te maken met het bereiken van het gebouw, de toegang tot het gebouw en het gebruik van het gebouw.

Uw werknemers voeren hun werkzaamheden uit in een bepaalde werkomgeving en kunnen door deze omgeving worden beïnvloed in de uitvoering van hun werk. Denk daarbij aan de volgende elementen:

Is dit aspect relevant voor uw werknemer ? Nee, in het geheel niet.

• • • • • •

In een aantal gevallen heeft u als werkgever recht op financiële tegemoetkomingen voor werknemers die bij u in dienst zijn en die om de een of andere reden beperkt zijn in de uitvoering van de normale werkzaamheden. Het betreft onder meer loonkostensubsidies, vergoedingen voor verzuim, tegemoetkomingen voor de aanschaf van ondersteunende hulpmiddelen en de toegankelijkheid van het gebouw en de werkplek.

• • • •

Toegankelijkheid van het gebouw Het gebruik van hulpmiddelen en technologie Financiën en wettelijke regelingen Omgevingsfactoren

Hulpmiddelen en technologie Hulpmiddelen en technologie zijn van belang voor mensen met ADHD. Dit wil niet zeggen dat mensen met ADHD grootverbruikers van hulpmiddelen zijn. Doorgaans gaan verstrekte hulpmiddelen jaren mee. Normaal gesproken worden alle hulpmiddelen die noodzakelijk zijn in het kader van het werk vergoed.

Temperatuur Vochtigheidsgraad Seizoensinvloeden Lichtsterkte Geluidssterkte Trillingen

We geven u enkele voorbeelden van hulpmiddelen speciaal voor uw werknemer met ADHD.

Is het relevant voor uw werknemer? Een werknemer met ADHD functioneert in vrijwel alle gevallen het beste in een prikkelrijke omgeving. Als de werknemer aan één taak moet werken is een prikkelarme omgeving gewenst. Dat betekent een werkruimte waarin de werknemer met ADHD niet kan worden afgeleid door onverwachte geluiden of bewegende beelden van buitenaf. Het gehele gebouw hoeft dus niet te worden aangepast.

Agenda Agenda waarbij de indeling zodanig is, dat de werknemer één pagina kan gebruiken om alle afspraken op één dag te noteren.

De werkplek tenslotte, dient overzichtelijk te zijn ingericht. Alles waarmee de werknemer werkt, heeft een duidelijke plek en er liggen geen overbodige materialen of spullen op de werkplek.

Weekbord Een weekbord, waarin de werkzaamheden voor de komende week kunnen worden gepland, met de mogelijkheid ‘af / mee bezig / nog niet af’. Dit geeft zowel de werknemer, de collega’s en de leidinggevende een overzicht van hoe het staat met de werkzaamheden van de werknemer met ADHD.

Voor een complete checklist: www.werkenmeteenbeperking.nl

Is het relevant voor uw werknemer? Zeker is dit relevant omdat werknemers met een duidelijk aantoonbare handicap recht hebben op ondersteuning in onder meer financiële zin. Echter, vanwege het gegeven dat financiële regelingen snel kunnen wijzigen en dus verouderen, zijn deze niet in deze brochure opgenomen. Hiervoor is een apart document opgesteld dat u kunt vinden op www.werkenmeteenbeperking.nl

Een complete lijst met hulpmiddelen voor werknemers met ADHD kunt u vinden op www.werkenmeteenbeperking.nl

10

11

Is het relevant voor de functie ?

De werkzaamheden U heeft een vacature U heeft iemand voor een sollicitatiegesprek uitgenodigd die ADHD blijkt te hebben. Afhankelijk van degene die solliciteert weet u dit in een vroeg stadium, tijdens de ‘brievenronde’ of in een laat stadium, op het moment dat u met de sollicitant in gesprek bent. Het is in ieder geval van belang dat u de consequenties van de ADHD van uw kandidaat zo goed mogelijk overziet. U kunt geen navraag doen naar de medische aspecten, maar wel naar de functionele aspecten. We geven u een overzicht van belangrijke aandachtspunten voor een gesprek over de impact van de ADHD op de werksituatie. Het betreft:

Zitten er ook positieve kanten aan wanneer ik deze kandidaat aanneem? Dit lijkt een vreemde vraag. Toch verdient de beantwoording ervan hier een plek. Het is immers de ervaring van veel werkgevers dat het in dienst nemen of hebben van mensen met een handicap een

De uitvoering van werkzaamheden

De werkomgeving

De meest belangrijke en relevante vraag is de volgende:

Om een beeld te krijgen van de gevolgen van de ADHD voor de omgeving kunt u wellicht gebruik maken van de volgende vragen.

Is het feit dat de sollicitant ADHD heeft an sich relevant voor de functie? Indien dit het geval is, kunnen de volgende punten u wellicht helpen om een beeld te krijgen op welke punten hulpmiddelen, aanpassingen of voorzieningen nodig zijn.

• Zijn er aanpassingen nodig om een werkplek geschikt te maken, zoals een prikkelarme ruimte? Wilt u uitgebreide checklisten en vragen, ga naar www.werkenmeteenbeperking.nl

• Kan de kandidaat zelf aangeven welke hulpmiddelen, aanpassingen of voorzieningen nodig zijn voor de beoogde functie?

positief effect heeft op de zienswijze en handelwijze van het overig

• het uitvoeren van de werkzaamheden • de werkomgeving

personeel en klanten.

Een aantal van deze aspecten zullen niet meteen in een eerste gesprek ter sprake komen maar in een tweede gesprek of misschien pas in het aanstellingsgesprek.

Hieraan levert iemand met ADHD

Van belang is dat u dit overzicht ziet als een handvat voor een dialoog tussen u en de - wellicht toekomstige - werknemer.

enthousiaste mensen die in sociaal

zeker ook een bijdrage. Het betreft namelijk bijna altijd jonge opzicht het nodige te bieden hebben. Als er iemand met ADHD in hun

Een kandidaat met ADHD heeft, voordat hij solliciteerde, al

midden is,kunnen collega’s begrippen

nagedacht over het uitvoeren van de werkzaamheden die

als ziekte, gebrek en handicap vaak

behoren tot de functie waarnaar hij solliciteert. Hij zal daar

beter relativeren. Er gaat dus een

zelf ook heel realistisch in zijn. Het feit dat iemand met ADHD

soort maatschappelijk effect van uit.

solliciteert naar een bepaalde functie, geeft dus al aan dat

Heel positief dus.

het uitvoeren van de werkzaamheden geen groot probleem

12

hoeft te zijn. Wellicht dat deze kennis u geruststelt om in een

Deze vraag heeft daarom geen

sollicitatieprocedure het gesprek aan te gaan met iemand die

verdere aandachtspunten. Laat

ADHD heeft. Op die manier kan er ook heel concreet worden

u zich vooral in positief opzicht

gesproken over de nodige aanpassingen.

inspireren door de kandidaat. 13

Aan het werk ! Aan de slag! We hopen dat we met dit boekje een bijdrage hebben kunnen leveren aan goed werkgeverschap in relatie tot werknemers met ADHD. We hebben geprobeerd zo concreet en to the point mogelijk te zijn. We zijn hierbij van de vooronderstelling uitgegaan dat het verschaffen van duidelijke en transparante informatie helpt bij het verkleinen van de barrière tussen de werkgever en de werknemer met ADHD. Aarzelt u niet om specialistisch advies in te winnen als u tegen onduidelijkheden of problemen aanloopt. Voor het overige hopen we dat u zich bij het invullen van toekomstige vacatures niet laat afschrikken door jonge sollicitanten met een beperking, maar dat u hen de gelegenheid zult bieden om hun talenten en mogelijkheden te tonen! Heeft u nog vragen? Via e-mail kunt u contact met ons opnemen; [email protected].

Tips Je weet dat je ADHD hebt als...

Voor de werknemer is er het boekje

jij niet te snel praat, maar de ander gewoon te langzaam luistert.

Jij zoekt werk

en je he bt AD H D

je weet hoe je kinderen moet opvoeden, maar het niet lukt als er kinderen bij zijn. je af en toe volledige onzin uitkraamt, omdat je halverwege een zin zoveel goede ideeën hebt gekregen dat je niet meer weet wat je aan het zeggen was. je duizelig wordt van het steeds weer omdraaien, omdat je steeds van mening verandert welke kant je op wilt.

Zo pak je dat aan!

je om 6:30 opstaat om klaar te zijn om naar je werk te gaan om 8:30. Je bent klaar in 45 minuten maar je rommelt nog wat op je computer en je vertrekt alweer te laat.

BWN_adhd-1.indd 1 25-05-2006 19:14:50

je het telefoonnummer van je moeder uit je hoofd intypt op de telefoon, omdat je vergeten bent welke voorkeurstoets het is. je computer en internetverbinding altijd te traag zijn, hoe snel deze ook zijn.

BPV&W Het Breed Platform Verzekerden & Werk verstrekt informatie over werk in relatie tot sociale zekerheid. Contact met het BPV&W kan via de telefoon: 020 - 4 800 300. Het nummer is bereikbaar van maandag tot vrijdag tussen 12 uur ’s middags en acht uur ’s avonds. Via de e-mail kan ook: [email protected]

Wetteksten Concrete wetteksten kunt u downloaden via de internetsite www.overheid.nl. De wetteksten op deze site zijn bijgewerkt. Indien u geen complete wettekst wenst, maar wat meer algemene informatie over een wet kunt u contact opnemen met Postbus 51. Contact via: www.postbus51.nl Telefoonnummer: 0800-8051. Dit telefoonnummer is bereikbaar op werkdagen van 9.00 tot 21.00 uur.

14

Aan de slag ! Dank Voor de totstandkoming van deze boekjes is als eerste gebruik gemaakt van de aanwezige kennis en ervaring binnen Vilans. Vervolgens zijn de conceptversies van de boekjes voorgelegd aan diverse groepen in het veld. Als eerste noemen we de jonge mensen met een specifieke beperking die aan het werk zijn. Zij hebben op allerlei wijzen hun ervaringen en hun kennis aan ons overgebracht. Daarnaast is er een groot aantal professionals uit de reïntegratiewereld, die vanuit hun perspectief input hebben geleverd voor de boekjes. Tenslotte is bij de totstandkoming gebruik gemaakt van de kennis en ervaring van een klankbordgroep, bestaande uit leden van diverse organisaties en werkend met jonge mensen met een specifieke beperking. Aan al deze mensen onze dank voor al hun inspanningen! We noemen alle inhoudelijke bijdragen aan de boekjes, terwijl het geheel van deze serie zonder de financiële bijdrage van een tweetal partijen nooit had kunnen plaatsvinden. Bedankt: Revalidatiefonds Stichting Chronisch Zieke Kinderen & Jongeren Zonder deze partijen waren de boekjes er niet geweest! Namens de auteurs, Brigitte van Lierop Projectleider

15

CrossOver