Een taalbeleid implementeren in de basis- en secundaire school
Taal, taal en nog eens taal!
Programma 1. Wat is taalbeleid?
Situaties Definitie
2. Hoe doen scholen aan taalbeleid?
Doelstellingen Didactische keuzes Proces
3. Conclusies
Beeldmateriaal
Scholen BSGO De Schorre, Sint-Amands Burgerschool Roeselare, Handelsonderwijs Koninklijk Lyceum, GO! Aalst
1. Wat is taalbeleid?
Situatie BasisOnderwijs Eerste graad: problemen met rekenen Transfer kleuter – lager Hoekenwerk
Situatie Secundair Onderwijs BSO Sanitaire installaties Derde jaar: werkstuk Zesde jaar: portfolio
Definitie Van den Branden De structurele en strategische poging van een schoolteam om de onderwijspraktijk aan te passen aan de taalleerbehoeften van de leerlingen met het oog op het bevorderen van hun algehele ontwikkeling en het verbeteren van hun onderwijsresultaten
Feitelijke taalbeleid Je kan het taalbeleid van een school dan ook afleiden uit ontelbare acties en keuzes: • • • • • • •
Keuze voor handboeken Nederlands en andere vakken Wijze waarop met de ouders wordt gecommuniceerd Inschrijvingsbeleid Taalgebruik op de speelplaats Taal die gebruikt wordt bij het geven van toetsinstructies Keuze voor interactieve werkvormen …
2. Hoe doen scholen aan taalbeleid?
Kwaliteitscriteria voor een goed taalbeleid
A) Doelstellingen B) Didactische aanpak C) Proces
A. Doelstellingen - Beeldmateriaal Directie Basisonderwijs: De populatie kennen! Leerkracht tweede leerjaar: Welke doelstellingen streef ik na? Leerkracht secundair onderwijs: Hoe evalueren we?
A. Doelstellingen - criteria 1) Taalvaardigheid van de leerlingen: Ken je de leerlingen en hun achtergrond? 2) Doelstellingen: Welke doelstellingen op het vlak van taal stelt de school voorop? 3) Evaluatie van taalvaardigheid: Op welke manier krijg je een beeld van de taalvaardigheid? Hoe ga je om met de resultaten?
A. Doelstellingen – Gegevens verzamelen Gegevens uit objectieve bronnen (kindvolgsystemen, toetsen …) Gegevens uit subjectieve bronnen
Percepties van leerkrachten Percepties van directie Percepties van externen: CLB, inspectie Percepties van leerlingen Percepties van ouders
A. Doelstellingen - Valkuilen Formeel ↔ Functioneel KO: Woordenschatgericht onderwijs LO: Spelling, technisch lezen SO: te exclusief focussen op algemeen Nederlands SO: te eng focussen op (lees)strategieën Doelstellingen ↔ Evaluatie Spellingstoetsen, toetsen technisch lezen Overwaarderen van spelling en verbaal taalgebruik bij toetsing Verlagen van doelstellingen bij GOK-leerlingen
B. Didactische aanpak - Beeldmateriaal
Taal de hele dag! in eerste kleuterklas Tweede leerjaar: praatronde en groepswerk Niet-taalvakken in een secundaire school
B. Didactische aanpak - Criteria 4) Interactieve didactiek: Hanteren de leerkrachten een krachtige, interactieve didactiek? 5) Taalheterogeniteit: Hoe gaat het team in de klas en in de school om verschillen tussen lln op vlak van taalvaardigheid, thuistaal en taalgebruik? 6) Taal doorheen het curriculum: Gaat men bewust om met taak in alle vakken en worden voldoende kansen benut om taalvaardigheid doorheen alle vakken te bevorderen? 7) Remediëring: Kan het team planmatig hulp bieden bij taalproblemen?
B. Didactische aanpak - Valkuilen Interactief onderwijs voor iedereen Onderzoek SGOK en M. Verhelst (2002) Remediëren als tweede spoor Moet gericht zijn op re-integratie in de klas Druk van de leerplannen als vrijgeleide Verengde aandacht voor taal in de verschillende vakken Wiskundige begrippen verengen tot in op, … ↔ verbanden Vormelijke aspecten Verklaren van moeilijke woorden bij leesteksten, en toch de abstracte les aanhouden Differentiatie naar verwachtingen op basis van taalachtergrond
C. Proces - Beeldmateriaal Gebruik maken van overlegstructuren in secundair onderwijs Ondersteunen door de directie in de basisschool Samenwerking met ouders en CLB in de basisschool
C. Proces - Criteria 8) Teambetrokkenheid: Is het hele team betrokken bij de uitvoering van het taalbeleid? 9) Schoolleiding: Ondersteunt de schoolleiding voldoende het team bij de uitvoering? 10) Overleg: Worden er voldoende kansen benut om binnen het team te communiceren en te overleggen over taal in de school?
C. Proces - Criteria 11) Samenwerking met ouders: Hoe worden ze betrokken bij het uitdenken en uitvoeren van taalbeleid? Niveau 1: Informatie geven en vragen/ communiceren Niveau 2: Participatie/ actieve betrokkenheid Niveau 3: Ondersteunen Niveau 4: Samen beleid bepalen/ Meedenken
C. Proces - Criteria 11) Samenwerking met externen: Hoe worden ze betrokken bij het uitdenken en uitvoeren van taalbeleid? De overheid Schoolbegeleiders, CLB-medewerkers, schoolopbouwwerkers, steunpunten, inspectieleden, … Materialenontwikkelaars Toetsontwikkelaars
C. Proces - Criteria 12) Professionalisering: Voert de school een actief professionaliseringsbeleid zodat het team zich verder kan ontwikkelen ...?
C. Proces - Valkuilen Professionalisering ↔ visie, beleid Beperkt aantal mensen verdiepen zich Geen doorstroming Shoppen van bijscholingen Samenwerking met externen Personeelsbeleid Trekker, kernteam? Ouders zijn bondgenoten, geen cliënten Leiderschap impliceert overleg Eensgezindheid als startpunt beschouwen Eenduidig, expliciet taalbeleid als enig kwaliteitslabel
C. Stappen in het proces Screening, brede evaluatie (probleemanalyse, sterkte-/zwakteanalyse) Prioriteitenbepaling en actieplan Concrete, overdachte, gestructureerde acties uitvoeren. Evaluatie van en reflectie op acties Bijsturen van acties en van het vervolgactieplan
C. Proces - Kwaliteitscirkel
3. Conclusies
GOK en Taalbeleid GOK-scholen vanuit probleemstelling bij de leerlingen Scholen krijgen hiervoor geld en middelen Verschil met GOK-plan peiler ‘taalvaardigheid’?
Uit de talenbeleidsnota “Het talenbeleid van de school moet als ultiem doel hebben de leerlingen te helpen bij het bereiken van de eindtermen en leerplandoelstellingen voor álle vakken en niet alleen taalvakken. Zo optimaliseren wij meteen het welbevinden van de leerlingen. De school kan hiertoe een meerjarenplan opstellen, gebaseerd op een duidelijke visie op onder andere taalvaardigheidsontwikkeling, taalondersteuning, teamwerking, stimulering van het Standaardnederlands, de leerlingengroepering …”
Taalbeleidsplan “Volgens mij heeft onze school zeker nood aan een taalbeleidsplan, zeker met ons publiek hier op school. Ik denk dat we door zo een taalbeleidsplan samen met ons team op te stellen samen gaan nadenken over hoe we onze leerlingen beter onderwijs kunnen bieden om zo hun onderwijsresultaten te verbeteren en uiteindelijk ook hun algemene ontwikkeling. Door zo een taalbeleidsplan zouden we samen sterk staan, denk ik.” (Juf Annelies, tweede leerjaar)
Taalbeleidsplan “Ik vind dat wij nood hebben aan een taalbeleidsplan omdat wij als leerkracht binnen ons klas zelf wel met die taal bezig zijn, maar eigenlijk weet niemand wat de collega doet, concreet in zijn klas. En het is misschien wel nodig dat we een taalbeleid hebben om een soort van ondersteuning te hebben zodat we weten waar onze punten liggen waar we écht aandacht aan moeten besteden en als die op papier staan is dat voor ons gemakkelijker om dat te volgen en ons daar mee bezig te houden dan dat je zomaar uit jezelf dingen gaat onderzoeken. Het is dus wel nodig dat het echt op papier staat zodat we echt een leidraad hebben.” (Juf Kathleen, eerste kleuterklas)
CONTACTGEGEVENS Tom Verheyen Jozefien Loman Patrick Stubbe [T] 016 / 32 53 67 [F] 016 / 32 53 60
[email protected] [email protected] [email protected] www.cteno.be
