N
Externe nieuwsbrief van OBD Noordwest
O
November 2013
NoordWest
W
Als expertisepunt ouderbetrokkenheid is OBD Noordwest een van de organisatoren van de Regioconferentie Ouders & School samen sterker. Tijdens de regioconferentie van 23 september 2013 in Rotterdam gaf Rudy van der Bovenkamp, adjunct-directeur van de Van Ostadeschool in Den Haag, een inspirerende workshop. In dit artikel deelt hij zijn visie over ouderbetrokkenheid.
Z
Educatief partnerschap: ouders betrekken bij de ontwikkeling van het kind
Rudy van der Bovenkamp
Ouderbetrokkenheid. Eigenlijk klopt die term niet, beweert Rudy van der Bovenkamp. ‘Ik noem het liever educatief partnerschap. Want je gaat als school in feite een samenwerking met ouders aan betreffende de educatie van een kind.’ Rudy kan het weten. De Van Ostadeschool in Den Haag is uitgeroepen tot Excellente School, mede dankzij de grote mate van ouderbetrokkenheid. Vaak denken scholen bij ouderbetrokkenheid aan manieren waarop ze ouders bij de school kunnen betrekken. ‘Dat is leuk voor de school en scheelt de leerkrachten werk wanneer er bijvoorbeeld een Sinterklaasfeest georganiseerd moet worden. Maar het kind heeft er niet zozeer iets aan’, beweert Rudy. ‘Betrek ouders daarom niet perse bij de school maar bij de ontwikkeling van hun kind. Dat is een heel andere
insteek. En het is haalbaar, want er is vrijwel geen ouder die níet betrokken wil zijn bij zijn of haar kind!’ Enthousiasme Op de Van Ostadeschool is een zeer actieve ouderraad en is er zelfs een overschot aan aanmeldingen voor de raad. ‘De ouderraad bestaat uit betrokken ouders die heel dicht bij de school staan. Zij zijn er ook bij wanneer
er een feest, een uitstapje, een sportdag of een andere activiteit wordt georganiseerd. Ongeveer 20% van onze ouders heeft deze mate van betrokkenheid. Dat de overige 80% níet vooraan staat bij activiteiten, wil niet zeggen dat zij niet betrokken zijn. Ze hebben de tijd of het enthousiasme niet voor dat soort dingen, maar hun kind, dat interesseert ze wel degelijk. Daar nemen ze ook graag de tijd voor.’ OUDERS
Het gesprek met de ouder, óver het kind, dat is volgens Rudy van der Bovenkamp waar educatief partnerschap om draait. ‘Leer de ouders kennen, maak ze deelgenoot van de ontwikkeling van hun kind, zorg dat ze iedere dag, al is het maar even, met hun kind over school praten of dat ze regelmatig helpen met huiswerk. Zonder de actieve bijdrage van de ouder, haal je nooit het optimale uit de inspanning van de leerkracht. Onderzoek heeft aangetoond dat 49% van de ontwikkeling van een kind voor rekening van de school komt en 51% voor rekening van de ouders. Wanneer je als school dat educatief partnerschap aangaat, dan kun je veel meer rendement uit je onderwijs halen!’ State of mind Een opsomming van middelen om de ouderbetrokkenheid, oftewel het educatief partnerschap op een school te vergroten, zal Rudy niet snel geven. ‘Het gaat meer
om een mentale houding dan om het toepassen van middelen’, vertelt hij. ‘Dat betekent ten eerste accepteren dat veel ouders niet zozeer betrokken zijn bij de school, alswel bij hun kind. Maar het betekent ook de ouders als mens zien; niet alleen als vader of moeder van. Echt het gesprek met ze aangaan. Bovendien betekent het dat je als school mét de ouders in plaats van óver de ouders praat en denkt. Dat vraagt energie’, geeft Rudy toe. ‘Je neemt voor of na school de tijd om met de ouders te praten en gaat indien nodig zelfs op huisbezoek. Ook voor rapportbesprekingen nemen wij misschien meer tijd dan andere scholen. Maar ik heb liever twintig minuten een leuk gesprek met een betrokken ouder dan tien minuten een vervelend gesprek met een boze ouder die te weinig inzicht heeft in de ontwikkeling van zijn of haar kind.’
bijvoorbeeld toe geleid dat de informatieavonden aan het begin van het jaar tegenwoordig kennismakingsavonden heten. Dan wordt er écht kennis gemaakt. Bijvoorbeeld met behulp van de Ik-tafel, waaraan de leraar niet alleen de ouder probeert te leren kennen, maar zichzelf ook laat zien; dingen over zichzelf vertelt. De benodigde schoolinformatie krijgen de ouders op papier mee naar huis. ‘We bellen bovendien vaak met ouders; niet alleen als er iets aan de hand is, maar juist ook als het goed gaat. Ik zeg niet dat andere scholen ook precies deze dingen moeten gaan doen. Deze middelen werken voor ons goed. Als school moet je communiceren met ouders en een relatie met ze opbouwen. Je moet goed weten waaróm je ouders wil betrekken. Activiteiten zijn daartoe een middel en geen doel op zich!’
Op de Van Ostadeschool heeft de juiste mentale houding er OUDERS
Expertisepunt ouderbetrokkenheid 17 onderwijsbureaus, aangesloten bij branchevereniging EDventure, vormen een netwerk van regionale Expertisepunten Ouderbetrokkenheid. Met de slogan ‘landelijk dekkend, regionaal maatwerk’ zal de groep onderwijsbureaus kwalitatief hoogwaardige producten en diensten aanbieden om partnerschap tussen ouders en scholen in opvoeding en onderwijs te bevorderen. De Expertisepunten bieden een set van producten en diensten aan ouders, scholen, schoolbesturen en lokale overheden. Het aanbod van de Expertisepunten richt zich op het effectiever communiceren en het bouwen aan partnerschap tussen ouders, school, kindgerichte organisaties en de gemeenschap.
2
Voor meer informatie over ouderbetrokkenheid kunt u terecht bij Ellen de Schiffart E:
[email protected] M: 06 523 408 05
REKENEN
‘Netwerk Rekencoördinatoren’
Kennis delen en vermenigvuldigen Rekencoördinatoren kunnen bij OBD Noordwest de cursus ‘De Rekencoördinator werkt!’ volgen. Maar wat doe je na het afronden van de cursus om je kennis op peil te houden en om op de hoogte te blijven van recente ontwikkelingen? Marion van Leen en Sylvia Verhoef bezoeken drie keer per jaar het netwerk ’De rekencoördinator aan het werk’. Ze vertellen over hun ervaring. Sylvia Verhoef is leerkracht van groep 1/2 op basisschool de Caegh in Obdam. Drie jaar geleden nam zij de rol van rekencoördinator op zich. ‘Ik volgde de cursus bij OBD Noordwest en de afronding daarvan viel precies samen met de start van het netwerk in Alkmaar. Ik ben er dus van het begin af aan bij geweest en probeer iedere bijeenkomst aanwezig te zijn. Ik vind het fijn dat je drie dagen in het jaar écht met het rekenen bezig bent. Er wordt altijd een inhoudelijk thema besproken waar ik steeds veel van opsteek. Bijvoorbeeld over klassenbezoeken of de leerlijn. Daarnaast spreek ik veel andere rekencoördinatoren: mensen die hetzelfde doen als ik. Tegen dezelfde dingen aanlopen, of juist tegen hele andere dingen. Het is leuk die informatie uit te wisselen. De ene keer kan ik met míjn ervaring iets voor anderen betekenen; de andere keer put ik inspiratie uit de ervaring van iemand anders. Of ik zie dingen eens vanuit een heel andere invalshoek; je kijkt namelijk op deze
bijeenkomst ook eens buiten je eigen referentiekader.’ Ontwikkeling Marion van Leen, IB-er op de Prof. Dr. H. Kraemerschool in Amsterdam, ziet ook de voordelen van het netwerk in het uitwisselen van informatie. ‘Al kom ik eerlijk gezegd nog vooral om informatie te hálen. Hoewel ik laatst de andere rekencoördinatoren getipt heb over een nuttig artikel over Groepsplannen voor kleuters.
Marion van Leen
Sylvia Verhoef
jaar rekencoördinator ben en we net met een nieuwe methode zijn begonnen, voel ik me dankzij het netwerk sterker in mijn rol. Ik vind er informatie waar ik naar op zoek was, maar ook informatie waar ik níet naar op zoek was; waar ik het bestaan niet van wist. Zoals nieuwe ontwikkelingen of tips waar ik zelf nooit aan gedacht had.’ Nieuwe ontwikkelingen Sylvia sluit zich wat dat betreft aan bij Marion. ‘Vooral de nieuwe ontwikkelingen vind ik interessant. Zelf heb je het op school vaak te druk om dat soort dingen bij te houden. In het netwerk krijg je ze zo aangereikt. Laatst hadden we het over de Digilijn Rekenen (www.digilijnrekenen.slo.nl), een overzicht van rekenleerlijnen in een digitale omgeving. Die ontwikkeling staat nog in de kinderschoenen, maar wij hebben er nu al in een vroeg stadium kennis van genomen. Dat soort dingen stimuleert enorm!’
Ook leuk, om anderen op die manier te helpen. Maar over het algemeen ben ik echt nog aan het groeien in mijn rol als rekencoördinator en zie ik het netwerk als een aanvulling op mijn eigen ontwikkeling. We hebben net een nieuwe rekenmethode op school ingevoerd en ik vind het leuk en leerzaam om andere rekencoördinatoren te Kijk voor meer informatie over spreken die met hetzelfde de cursus ‘De Rekencoördinator bezig zijn.’ werkt!’ en ‘het netwerk Rekencoördinatoren’ op de website of neem contact op met: Ook Marion bezoekt Yvonne van der Eerden vrijwel iedere bijeenkomst E:
[email protected] van het netwerk. ‘Juist M: 06 466 460 64 omdat ik nog maar twee
3
ONDERSTEUNINGSPROFIEL
Voltijds onderwijs voor hoogbegaafde kinderen in de kop van Noord-Holland
Eureka! School is een uitdaging! Hoogbegaafde kinderen hebben speciale behoeften op het gebied van onderwijs en begeleiding. Een deel van hen kan nu voor voltijds onderwijs terecht in een nieuwe, speciaal voor hen opgezette onderwijsvoorziening die alle uitdagingen biedt die ze nodig hebben: de Eurekaklas. hoogbegaafden, werd woensdag 30 oktober jl. officieel geopend op de locatie van basisschool de Kameleon in Julianadorp.
Al langere tijd bestaan de Plusklassen, waar hoogbegaafde kinderen één dagdeel in de week samen met gelijkgestemden werken op hun eigen niveau. Samenwerkingsverband Kop van Noord Holland en OBD Noordwest zochten samen ook naar een manier om hoogbegaafde kinderen, indien nodig, voltijds onderwijs te kunnen bieden. Eureka, onderwijs voor
Leerkrachten Eurekaklas en Jan Bot
4
Mooie start Leonardo Onderwijs van Stichting Sarkon is sinds 2010 een vorm van voltijds passend onderwijs voor hoogbegaafde kinderen. De Eurekaklas ligt in het verlengde hiervan. Jan Bot, voorzitter van Samenwerkingsverband Kop van Noord Holland: ‘Leonardo Onderwijs was een mooie start, maar we wilden als samenwerkingsverband graag zelf een voltijds voorziening beheren met betrekking tot het passend onderwijs voor deze groep leerlingen.’
Eureka is gevestigd op de locatie van de Kameleon, maar is een resultaat van de gezamenlijke inspanningen van de betrokken schoolbesturen, verenigd in het samenwerkingsverband. Er zijn twee klassen: Eureka 1 komt overeen met de middenbouw en Eureka 2 met de bovenbouw. De zorgcommissie van het samenwerkingsverband beoordeelt aanvragen voor Eureka zorgvuldig. Bij een positieve indicatie kunnen kinderen in één van de klassen worden geplaatst. Uitdaging In het onderwijs staan leren leren, denken en leven centraal. Docente Marijke Goossens: ‘Wij willen hoogbegaafde kinderen weer met plezier naar school laten gaan. Sommige kinderen hebben negatieve ervaringen met school omdat ze zich onbegrepen voelen of de uitdaging missen. Ze weten niet altijd hoe ze hun eigen capaciteiten kunnen inzetten. Ook is het belangrijk dat ze leren om te gaan met frustraties. In het reguliere onderwijs lopen deze kinderen vaak onvoldoende tegen hun eigen grenzen aan. Maar om een leven lang te kunnen blijven leren, moeten ze wel weten waar die grenzen liggen en hoe ze daar mee om kunnen gaan.’ Collegadocent Hang Do vult aan: ‘Het is de uitdaging om de kinderen sociaal-emotioneel gelukkiger
te maken. Het onderwijsaanbod speelt hierin een belangrijke rol. De kernvakken, zoals begrijpend lezen, spelling en rekenen, hebben de prioriteit. Als aanvulling bieden we Spaans, dammen, filosofie en muziek. Twee tot drie keer per week werken de kinderen aan projecten die hen echt prikkelen.’ Zelfstandigheid De lessen zien er anders uit dan de kinderen doorgaans gewend zijn. Marijke: ‘We hebben een instructiemoment van tien minuten, waarna de kinderen aan het werk gaan. Er is veel ruimte voor individuele begeleiding en de kinderen werken in hun eigen tempo. We willen niet dat ze zich gaan vervelen.’ Docente Annelies van Vugt voegt eraan toe: ‘Zelfstandigheid is belangrijk en wordt volop gestimuleerd. Sommige kinderen werken juist beter in een rustige omgeving. Dan kunnen ze zelf een fijne werkplek opzoeken in het gebouw. We volgen de behoeften van de kinderen.’ Maatwerk Annelies: ‘De leerlingen komen hier binnen op hun eigen niveau. Daar laten we het onderwijs op aansluiten. Zolang ze hier zitten, blijven we ze volop uitdaging bieden, zodat ze niet al op achtjarige leeftijd op de middelbare school zitten.’ Hang: ‘De kinderen gaan pas naar het voortgezet onderwijs als ze daar klaar voor zijn. Dit is afhankelijk van hun eigen sociaal-emotionele ontwikkeling. Elk kind heeft zijn
eigen plan.’ Jan Bot: ‘We zoeken nog naar een goede manier om het voortgezet onderwijs beter te laten aansluiten op het passend basisonderwijs. Daarvoor zijn we inmiddels een samenwerking aangegaan met het VO, zodat we de leerlingen zo goed mogelijk kunnen voorbereiden.’
Voor meer informatie over uitdagend onderwijs aan (hoog)begaafde kinderen kunt u terecht bij Patricia Meyer E:
[email protected] M: 06 523 468 12
Excellentie Samenwerkingsverband Kop van Noord Holland heeft het onderwerp excellentie hoog op de agenda staan. Het biedt verschillende volen deeltijdse onderwijsvoorzieningen en investeert in de deskundigheidsbevordering van leerkrachten. Binnen het SWV krijgen alle professionals een scholing op het gebied van hoogbegaafdheid aangeboden.
OBD Noordwest Vanuit OBD Noordwest en als partner van het SWV Kop van Noord Holland zijn Anna Lont en Patricia Meyer de drijvende krachten achter het project Excellentie in de kop van Noord-Holland. ‘Als OBD Noordwest coördineren we onder andere de ontwikkeling van Eureka en hebben we een sturende rol in de beleidsvorming en de praktische uitvoering daarvan. Verder spelen we een rol in de professionalisering van het onderwijs en de coaching van de leerkrachten. Een intensief en langdurig traject: ook voor ons is het vormgeven van goed onderwijs aan hoogbegaafde kinderen een uitdagende opdracht!’
5
TAAL
Netwerk Taalcoördinatoren
De theorie in de praktijk Over de functie van taalcoördinator is al veel gezegd en geschreven. OBD Noordwest verzorgt de cursus ‘De taalcoördinator werkt!’, maar er zijn ook andere cursussen en opleidingen te volgen. Voor praktische handvatten en het up-to-date houden van kennis ná de cursus, is het netwerk Taalcoördinatoren een waardevolle toevoeging, vinden de taalcoördinatoren zelf. Manuela van den Booren van de Klimop in Castricum bijvoorbeeld, stak veel op van haar opleiding Taalcoördinator aan de Hogeschool INHolland. ‘Maar het was heel theoretisch. Ik leerde er veel over de verschillende methodes, werkvormen en het opstellen van een beleidsplan. Ik had die kennis echt nodig, want ik ben net een jaar taalcoördinator dus ik had behoefte aan een stevige basis op het gebied van vakkennis. Maar na de opleiding vroeg ik me toch af hoe ik al die theoretische kennis in de praktijk moest gaan toepassen. We hebben kort geleden een nieuwe taalmethode uitgezocht die we nu moeten gaan invoeren in de school. Hoe doen anderen dat? Wat speelt er, wat leeft er?
6
Dat vind je in de theorie niet direct terug. En dat vind ik wel terug in het netwerk Taalcoördinatoren van OBD Noordwest.’ Vakgenoten Het opstellen van een beleidsplan maakte bij Manuela deel uit van
Maaike Cappel
de opleiding. ‘Toen ik klaar was met de opleiding, lag er dus een beleidsplan klaar.’ Bij de cursus ‘De taalcoördinator werkt’ van OBD Noordwest ligt het accent op praktijkopdrachten en een verantwoordingsdocument. Sommige taalcoördinatoren, zoals Maaike Cappel van de Oranje Nassauschool in Zandvoort, kregen vanuit hun school vervolgens de opdracht een beleidsplan te schrijven. ‘En dan is het dus fijn als er mensen in het netwerk zitten die dat al gedaan hebben’, vertelt Maaike. Natuurlijk kan onderwijsadviseur Piet Terpstra van OBD Noordwest, die de bijeenkomsten begeleidt, heel veel vertellen. Maar het is ook fijn om van een vakgenoot te horen hoe die het heeft gedaan. En te horen dat je niet de enige bent die het soms lastig vindt.’ De bijeenkomsten van het netwerk Taalcoördinatoren bestaan over het algemeen uit twee delen: een vakinhoudelijke presentatie, bijvoorbeeld door taalspecialist Piet Terpstra, en een netwerkdeel waarbij het onderling uitwisselen van informatie centraal staat. Een combinatie die ook Ellis Schmidt
Manuela van den Booren
Ellis Schmidt
als zinvol en leerzaam ervaart. ‘Mijn verwachting van het netwerk was dat ik er nieuwe informatie zou krijgen en ideeën of problemen zou kunnen delen met andere taalcoördinatoren. Je kunt daarbij zelf onderwerpen aandragen, maar het is ook leuk om je te verdiepen in onderwerpen waar je zelf nog niet aan gedacht had. Juist de afwisseling tussen zelf dingen inbrengen en te delen in de kennis van anderen maakt het zo interessant en leerzaam.’
hebben dus een flinke uitdaging voor zich liggen. Maaike: ‘Bij ons ligt de nadruk daarbij erg op de creatieve invulling van het taalonderwijs. Het netwerk helpt me daarbij, want ik merk dat ik daar heel veel leuke ideeën krijg en ontzettend geïnspireerd raak door ten eerste de kennis die je er opdoet, maar ook door de dynamiek van de interactie. Terwijl je op school vaak door de realiteit van de dag wordt opgeslokt.’
Uitdaging Op de Teun de Jagerschool van Ellis, in Schoorl, wordt er op het moment nagedacht over een nieuwe taalmethode; bij Manuela en Maaike is er net een nieuwe taalmethode gekozen. Alle drie
Ook Ellis en Manuela hebben het gevoel dat het netwerk ze verder helpt in de praktijk. Ellis: ‘Doordat je op de hoogte blijft van alle ontwikkelingen rondom taal, heb ik echt het gevoel dat ik ons team een stapje verder kan
helpen bij het kiezen van de juiste taalmethode.’ Manuela voegt daar aan toe: ‘Het netwerk is een hele mooie aanvulling op de cursus of opleiding omdat je elkaar helpt je opgedane kennis praktisch toepasbaar te maken.’
Kijk voor meer informatie over de cursus ‘De Taalcoördinator werkt!’ en het netwerk Taalcoördinatoren op de website of neem contact op met Piet Terpstra E:
[email protected]. T: 06 466 461 10
Informatiemiddag Methoden Aanvankelijk Lezen Op 2 april 2014 organiseert OBD Noordwest een informatiemiddag rond twee nieuwe methoden voor aanvankelijk lezen. In het schooljaar 2014-2015 kunt u kiezen voor twee nieuwe methoden: Lijn 3 van uitgeverij Malmberg en de nieuwe versie van Veilig leren lezen van uitgeverij Zwijsen. Tijdens de informatiemiddag kunt u kennismaken met deze twee methoden. Onze taalspecialist Meindert Deen verzorgt een inleiding, waarna Brigitte Rimann (Malmberg) en Petra Zikkenheiner (Zwijsen) de nieuwe methoden zullen toelichten. Alle beschikbare materialen zijn tijdens de middag in te zien. Programma: 13.30 - 13.45 13.45 - 14.10 14.15 - 15.00 15.15 - 16.00
Inloop met koffie/thee Inleiding Meindert Deen, taalspecialist OBD Noordwest Presentatie Malmberg Presentatie Zwijsen
Aanmelden: U kunt zich voor deze middag aanmelden via
[email protected] o.v.v. NAW-gegevens van de school en de deelnemer.
Doelgroep: Leerkrachten, directies Datum: 2 april 2014 Locatie: OBD Noordwest, Blauwe Berg 3a, 1625 NT Hoorn Prijs: € 25,00 p.p. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Marjolein Huiberts E:
[email protected] T: 0229 25 93 81
TAAL
7
Nieuw: cursus ‘Thematisch werken vanuit wereldoriëntatie’
KENNIS VAN DE WERELD
In deze cursus voor leerkrachten van groep 4-8 leert u betekenisvolle thema’s ontwerpen met uw methode als leidraad. U verkent de kerndoelen in de methoden voor wereldoriëntatie en ontwerpt drie thema’s: vanuit natuur, techniek en aardrijkskunde. U combineert de doelen van wereldoriëntatie met woordenschatontwikkeling, mondelinge taalvaardigheid, creatief taalonderwijs en de kunstzinnige doelen. U maakt beredeneerde keuzes uit het aanbod van de methode en kunt deze creatief inzetten. U leert uw methode op een thematische wijze hanteren en biedt uw leerlingen daarbij ruimte voor hun eigen initiatieven. Zo zijn de kinderen meer betrokken omdat u betekenisvolle invalshoeken verbindt aan uw methoden. De cursus start op 20 januari 2014 in Alkmaar en omvat 6 bijeenkomsten.
Voor meer informatie over deze cursus kunt u contact opnemen met Tessel van der Linde E:
[email protected] M:06 523 482 79
KENNIS VAN DE WERELD
Cursus ‘Wetenschap begint bij nieuwsgierigheid: uitdagen door onderzoeksvragen’ In Alkmaar start op 5 februari 2014 deze vijf bijeenkomsten tellende cursus voor leerkrachten van groep 4-8. In deze cursus leert u wetenschap & techniek te verbinden aan zaakvakken. Kinderen zijn van nature nieuwsgierig. Ze willen graag weten hoe iets werkt of waarom iets op een bepaalde manier gebeurt. Dit is het startpunt voor wetenschap en techniekonderwijs: vragen stellen en zelf nadenken, samenwerken en het ontwikkelen van een kritische houding. U leert de elementen van Wetenschap & Techniek te verbinden aan de zaakvakmethoden door: • het herkennen van het onderscheid tussen proefjes en experimenten • het herkennen en begeleiden van onderzoeksvragen • het begeleiden van kinderen bij het ontwikkelen en gebruiken van verschillende (denk)vaardigheden • het leren werken met het cyclisch onderzoeksmodel van Voor meer informatie over deze OBD Noordwest cursus kunt u contact opnemen met Tessel van der Linde E:
[email protected] Per bijeenkomst krijgt u opdrachten waarmee u in uw groep aan M:06 523 482 79 de slag gaat. Deze werkwijze is ook heel geschikt voor de Plusklas.
OBD Noordwest Postbus 80 1620 AB Hoorn T (0229) 25 93 80 E
[email protected] I www.obdnoordwest.nl
Locatie Hoorn (centraal bureau) Blauwe Berg 3A 1625 NT Hoorn Locatie Alkmaar James Wattstraat 4 1817 DC Alkmaar
Redactie: OBD Noordwest / Sandra Dijk (4C Communicatie) Vormgeving & druk Second Opinion
Voor meer informatie over al onze uitgaven en diensten kunt u terecht op onze internetsite: www.obdnoordwest.nl. U kunt ook onze gidsen opvragen per telefoon of per e-mail: T: (0229) 25 93 80 E:
[email protected]. Wij komen op verzoek graag bij u langs voor een adviesgesprek.
