ECSWE Bratislava 2 oktober -‐ 4 oktober 2015 In het eerste weekend van oktober vond de bijeenkomst van de European Council of Steiner/Waldorf Education plaats in de steinerschool van Bratislava, Slovakije. De school ligt in een groene zone en werd daar tijdens het Sovjettijdperk gebouwd voor de arbeiderskinderen van de chemische fabrieken vlakbij. Door de veelheid aan kinderen werd er in die tijd onderwijs verstrekt in ‘shiften’: de ene groep kinderen had er les in de voormiddag, de andere in de namiddag. In hetzelfde groen staan ook nog steeds de woonblokken van de fabrieksarbeiders verspreid. Sommige van deze arbeiders wonen er nog, intussen meer dan tachtig jaar oud. Maar nu is er de Súkromná základná škola waldorfská.
Ook dit nog even meegeven: Bratislava, gelegen aan de Donau, is de geboortestad van Karl Julius Schröer, de Goethekenner en favoriete leraar van Rudolf Steiner tijdens zijn periode in Wenen. De plek waar het dorpje Oberufer gesitueerd was en waar Schröer de kerstspelen noteerde, ligt een 3-‐tal kilometer van de school in Bratislava verwijderd.
1. Challenges of Creativity
Vrijdag 2 oktober was er in de school een openbare conferentie met de titel Challenges of Creativity. Een tiental sprekers leverden tussen 9u.00 en 17u.00 hun bijdrage aan dit thema en dit vanuit verschillende invalshoeken. Zo bracht een oud-‐leerling van de eerste Waldorf klas in Bratislva een getuigenis. Ook werd er gesproken over de invloed van de Slovaakse nationalist en grondlegger van de Slovaakse standaardtaal Ľudovít Štúr op het onderwijs vandaag, over de onderwijskundige geschriften van vader en zoon (Karl Julius) Schröer. Enkele sprekers benaderden creativiteit vanuit een psychologische invalshoek, andere tastten de impact af van wettelijke initiatieven op de ruimte voor creativiteit. Tot slot werd het proces geschetst bij de vormgeving van de bouwplannen voor een tweede steinerschool, iets ten noorden van Bratislava. Alle voordrachten waren in het Slovaaks, met simultane vertaling (via een hoofdtelefoon) naar het Engels: degelijk, maar vrij monotoon… Een ondernemer bracht ook zijn kijk op creativiteit. Voor de oprichters van Google veronderstelt creativiteit in de werksituatie: • Vrijheid • Tijd • Flexibiliteit (geen strak werkkader) • Een open en dynamische cultuur • Diversiteit • Een niet-‐hiërarchische organisatie Voor hem waren de vijanden van creativiteit in de scholen (in het algemeen): • Het lesrooster (alles op voorhand gepland in de tijd) • Gebrek aan impact van de leerlingen zelf • Het onderschatten van de motivatie van leerlingen (leraar moet enthousiasmeren en interesse wekken) • Frontaal onderwijs • Een te academische en systematische benadering van de leerstof • Te veel ‘didactisme’ (denken dat alles gestructureerd, georganiseerd, gepland, doordacht en voorgekauwd aangereikt moet worden) • De obsessie van de evaluatie (inclusief de angst voor fouten) • Het overheersen van gesloten vragen • De klemtoon op discipline en orde • Een autoritaire atmosfeer (een conformiteitscultuur) Deze spreker eindigde met de vraag: is het echt de rol van de school om creativiteit te ontwikkelen? Of volstaat het als de school er in slaagt de creativiteit niet te doden? Stof voor discussie, uiteraard.
2. Council meeting (van vrijdagavond tot en met zondagvoormiddag) Voorstelling van de gastschool De basisschool in Bratislava organiseert de klassen 1 tot en met 9 (lagere school en middenschool). Er is geen kleuterschool aan verbonden en er is ook geen bovenbouw. In 1993 werd de Association of Friends of Free Waldorf Schools of Slovakia opgericht. De school zelf startte in 2001 met 20 leerlingen en werd sedertdien 13 jaar lang gesubsidieerd als een ‘experimentele school’. De periode van evaluatie liep intussen af (de school werd opgevolgd door het State Pedagogical institute) en er wordt reeds meer dan een jaar gewacht – in een onduidelijke situatie -‐ op een definitieve erkenning als evenwaardig onderwijssysteem, naast het staatsonderwijs. In Košice is er sedert enkele jaren een tweede vestigingsplaats van de school. In 2014 startte een adviserend proces met oog op de oprichting van een bovenbouw. Er startte een jaar geleden een tweede initiatief in Bratislava. Er zijn ook enkele kleuterscholen, maar die worden niet gesubsidieerd en vallen buiten het staatssysteem. Daardoor zijn ze ook erg duur… De Slovaakse scholen hebben ook een lerarenopleiding. Deze kent een geschiedenis van starten en weer stoppen. Nu wordt reeds vijf jaar ononderbroken gewerkt. Ze organiseren een driejarige cursus van telkens 10 weekends per jaar met daar bovenop nog één volle week in de lente en één in de zomer. Guest reports Freunde der Erziehungskunst: Nana Goebel meldde dat de 7de Azië-‐conferentie heeft plaatsgevonden in Japan en de derde Zuid-‐Amerikaanse in Colombia. Ook in Afrika en Australië is men op dit vlak actief. Maar er is reeds lang geen Europese conferentie meer geweest. Het is de bedoeling om in het kader van 2019 een ‘verfrissende bijeenkomst’ te houden. Op 22 november 2019 zou er in elk continent een groot evenement plaatsvinden. De term kinderbespreking zou men willen vervangen door “child development dialogue” (‘kind ontwikkelingsgesprek’). Bedoeling van dit gesprek is de interesse in het kind te versterken Enaste: European Network for Academic Steiner Teacher Education. Carlo Willmann van het Zentrum für Kultur und Pädagogik, gevestigd te Wenen, schetste onder meer hoe met de Slovaakse lerarenopleiding werd samengewerkt. Software AG Foundation: Walter Hiller bracht een korte stand van zaken.
Verslag van het vertegenwoordigende werk Sedert de ECSWE bijeenkomst in Yerevan werd namens ECSWE weer deelgenomen aan diverse bijeenkomsten, onder meer: • Twee ‘Quality of Childhood ‘werkgroep bijeenkomsten in het Europees Parlement in Brussel • Er was de jaarlijkse EMIE-‐bijeenkomst (European Meeting of Independant Education) op 5 juni 2015. • ECSWE droeg bij aan het EUCIS-‐LLL Memorandum for Lifelong Learning. EUCIS-‐LLL heet voortaan Platform for Lifelong Learning. • TTIP (Transatlantic Trade and Investment Partnership) werd verder opgevolgd • Het recente OESO onderzoek Students, Computers and Learning. Making the Connection werd onder de aandacht gebracht. Dit zal, samen met enkele EU-‐aanbevelingen inzake de digitalisering van het onderwijs, verder opgevolgd worden. De advocacy-‐werkgroep kwam op 8 juli 2015 in Brussel samen en boog zich over, naast de hierboven vermelde zaken, de voorbereiding van de vrijdag-‐conferentie van de komende ECSWE-‐meeting van januari 2016 in Luxemburg. Thema: school leadership Dit thema was onderwerp van de vrijdagconferentie op de Oslo-‐bijeenkomst in januari 2015. In Yerevan werd dit in kleinere werkgroepen uitgediept. De resultaten van de werkgroepen werden nu gebundeld en kort toegelicht. In de Luxemburg-‐bijeenkomst (januari 2016) wordt hier verder aan gewerkt. Steiner School Certificate De Federatie van Rudolf Steiner Waldorf Scholen in Nieuw Zeeland heeft een door hun overheid erkend certificeringssysteem uitgewerkt. De SEDT (Steiner Education Development Trust) beheert deze certificering. Twee vertegenwoordigers van SEDT waren aanwezig in Bratislava en lichtten de historiek, rol en werkwijze van SEDT toe. ECSWE sloot in april 2015 een overeenkomst af men SEDT. Het is de bedoeling het SSC ook in enkele Europese landen te introduceren, ter vervanging van de staatsexamens die erg op de realisering van het steinerschool-‐curriculum wegen. Dit kan via de Convention on the Recognition of Qualifications concerning Higher Education in the European Region (Lissabon 11 april 1997) en ook door Nieuw Zeeland ondertekend. De introductie wordt momenteel voorbereid in Duitsland, Oostenrijk en Engeland. De implementatie wordt bewust traag doorgevoerd in een aantal pilootscholen om zowel de kwaliteit te waarborgen als om te onderzoeken hoe nog onopgeloste vragen beantwoord kunnen worden. Voor meer info: http://www.ecswe.net/projects/dp/ Essential Characteristics of Waldorf/Steiner Education In de Rundbrief van Kerstmis 2014 (nr. 53) werd de tekst van Essential Characteristics of Waldorf/Steiner Education (Merkmale einer Steiner/Waldorf Schule) gepubliceerd.
Ondertussen onderging deze tekst toch nog enkele veranderingen. Ze werden aan de ECSWE-‐vertegenwoordigers in Bratislava voorgelegd en werd in kleine groepen besproken. Een van de vaststellingen was onder meer (naast de toch niet zo accurate Engelse vertaling) dat het item rond schoolleiderschap in de 2015-‐versie opnieuw minder open beschreven was dan in de 2014-‐versie. In meerdere landen zou dat voor problemen kunnen zorgen. Ook rees de vraag voor welk publiek deze tekst bedoeld is. Steinerscholen zelf, ouders, overheid, media? De voorliggende tekst is vooral bedoeld om er in de lerarencolleges mee te werken. Het is aan te raden een vereenvoudigde versie te maken gericht op ‘externen’. Erasmus+ project “Acknowledging Creative Thinking Skills” (ACTS) Er werd verslag gebracht van het goedgekeurde ACTS-‐project. Het betreft een partnerschap tussen de Federaties van de steinerscholen in het Verenigd Koninkrijk, Denemarken, Finland en Noorwegen en het Crossfields Institute. Het is een driejarig project (gesubsidieerd met 423 000 €) en betreft: • Curriculum onderzoek en ontwikkeling • Professionele ontwikkeling en opleiding • Uitwerken van een kwalificatietraject aansluitend bij het nationaal kwalificatiekader (en niveaus) Meer info: http://www.steinerwaldorf.org/steiner-‐teachers/erasmus-‐acknowledging-‐creative-‐thinking-‐ skills/ Stand van zaken van twee ECSWE surveys 1. Bevraging inzake schoolrijpheid en instapleeftijd lagere school Alle gegevens werden in tabellen en overzichten gezet en toegelicht. Aan de leden werd gevraagd in het licht van dit overzicht de eigen aangeleverde data nog even te checken. 2. Er is een online bevraging opgemaakt met gegevens betreffende aantal scholen, leerlingen en dergelijke meer in Steiner/Waldorf federaties van de verschillende landen. Nog niet voltooid en herhaalde oproep dit in te vullen. European Portfolio Certificate -‐ Project Er werden folders/mappen bijgedrukt. In meerdere scholen word hier goed mee gewerkt. Voor de opvolging en ondersteuning is er echter te weinig mankracht. Dit project heeft zowel dwarsverbanden met het SSC als met ACTS. Voor meer info: http://www.ecswe.net/projects/epc/. Zie ook www.epc-‐group.org. Landenrapport: Slovenië Slovenië telt 2 miljoen inwoners. De eerste Waldorfschool werd in 1992, na enkele jaren voorbereiding, in Ljubljana opgericht. Nu zijn er in Slovenië 14 kleuterscholen, 4 lagere scholen en 1 secundaire school, samen goed voor 1174 leerlingen. De situatie is er in het algemeen zeer goed. De eerste school wordt voor 100 % gesubsidieerd ( = zelfde als staatsscholen). Een recentere wet bepaalde dat vrije scholen opgericht na 1996 slechts 85 % krijgen…
Leraren moeten een universitair diploma hebben alsook een specialisatie in de steinerpedagogie. Er zijn ook contacten met de Katholieke scholen en Montessori scholen in Slovenië. De Katholieke scholen klaagden de nieuwe financieringswet (slechts 85 %) aan bij het grondwettelijk hof en kregen ‘juridisch’ gelijk. Dit lokte echter zoveel publiek protest uit dat er zelfs politieke stemmen opgingen om de grondwet te wijzigen en subsidies aan niet-‐ staatsscholen te verbieden. Uiteindelijk is alles grosso modo bij het oude gebleven. Er is een lerarenopleiding die zelfbedruipend is. De school in Maribor werkt nu onafhankelijk van de Sloveense Federatie. Als geheel ondervindt de Sloveense steinerschoolbeweging erkenning en wordt gevraagd door media en andere partners. Lidmaatschap De Roemeense Federatie trekt zich (voorlopig?) terug uit ECSWE. De raad van bestuur van ECSWE oordeelde dat een lidmaatschap zonder enige bijdrage en zonder deelname aan de bijeenkomsten niet zinvol is. De Federatie van Litouwen heeft dan weer het lidmaatschap van ECSWE aangevraagd. Er is sedert 20 jaar een school actief en recent werd ook een nationale vereniging opgericht. Deze wordt als gast uitgenodigd op de volgende ECSWE-‐bijeenkomst. Volgende bijeenkomsten De volgende ECSWE-‐bijeenkomst vindt plaats van 15 tot 17 januari 2016 in Luxemburg. Op vrijdag zal er in de universiteit van Luxemburg een conferentie doorgaan met als thema de rol en impact van (gestandaardiseerde) testen en diverse vormen van evaluatie m.o.o. kwalificatie (voorlopige titel Pluralism is Assessment). Sprekers die alvast toezegden: Jens Bjornavold van CEDEFOP (‘auteur’ van het European Qualification Framework), Heinz-‐Dieter Meyer (State University of New York, initiator van de kritische open brief aan Andreas Schleicher van de OESO, en medeauteur van PISA, Power, and Policy: The emergence of global educational governance, Julie Ward, lid van het Europees Parlement en aldaar van de commissie cultuur en onderwijs (CULT committee), … Er wordt nog gekeken of een ruimere deelname door geïnteresseerden (ook vanuit politiek en overheid) realiseerbaar is. Luxemburg is niet zo ver van België. Meer informatie volgt nog. ECSWE 6-‐8 mei, Ringwood, UK Hans Annoot
