Dyslexie Dyslexieprotocol Sweelinck College 2015-2016 Wat is dyslexie? Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren en het accuraat en/of vlot toepassen van het lezen en/of spellen op woordniveau. Dyslectische leerlingen in het voortgezet onderwijs hebben problemen met: • lezen en/of spellen op woordniveau in het Nederlands en in de moderne vreemde talen. • het snel en accuraat lezen van teksten bij alle vakken. • het snel en accuraat spellen bij functioneel schrijven bij alle vakken. Bovengenoemde problemen kunnen de volgende consequenties hebben: • afname van tempo en nauwkeurigheid (met name onder druk). • onvoldoende kunnen verwerken, verwoorden en terughalen van instructie en talige informatie. • onvoldoende resultaat hebben van intensief oefenen van vocabulaire. • ongestructureerd zijn en inadequaat en/of vluchtige werkhouding in de les en thuis. • ernstige twijfel aan eigen competentie en/of onvoldoende doorzettingsvermogen. • Onvoldoende werkverzorging. Niet al deze problemen doen zich (in gelijke mate) bij een individuele leerling voor. Er is bij dyslexie altijd sprake van een individu-gebonden profiel. Er zijn een aantal beschermende (positieve) factoren die dyslectische leerlingen kunnen helpen : • Het ontwikkelen en toepassen van compenserende strategieën (betekenis totale woordbeeld inzetten ter compensatie van ontsleutelings- of klanktekenkoppelingsproblemen). • Het ontwikkelen en toepassen van metacognitieve vaardigheden (woordleer- en raadstrategieën en adequate leerstijlen). • Het functioneel inzetten van compenserende software. • Het creatief zijn in ‘ezelsbruggetjes’ bedenken. • Een goede motivationele sturing. • Het ontwikkelen van goede gespreks- en onderhandelvaardigheden.
Hoe signaleren we dyslexie? In de meeste gevallen is de diagnose dyslexie op de lagere school gesteld. Soms echter komt het voor dat een leerling signalen vertoont die twijfel wekken aangaande dyslexie. Bij deze leerling nemen wij de Signaleringstoets Dyslexie af. Dit is een dictee en een stilleestempo-toets. De uitslag hiervan wordt met de zorgcoördinator doorgesproken. Ook wordt gekeken naar de gegevens die de basisschool en de ouders ons hebben aangeleverd. Op basis van deze gegevens wordt gekeken of een vervolgonderzoek aan te raden is. Ouders ontvangen hierover informatie van dyslexiecoach. In het geval er vervolgonderzoek aan te raden is, dan zijn de kosten voor rekening van de ouders. Dyslexieverklaring Als bij een leerling dyslexie is vastgesteld, dan krijgt de leerling een dyslexieverklaring. Deze verklaring is onbeperkt geldig. In de verklaring staan maatregelen en faciliteiten die de leerling in staat stellen beter met dyslexie om te kunnen gaan. Sommige aanbevelingen vallen onder de verantwoordelijkheid van de school en andere onder die van de leerling zelf. Dyslexiepas Zodra de dyslexieverklaring op school binnen is, wordt voor de leerling een dyslexiepas gemaakt. Op deze pas staan de faciliteiten waarvan de leerling gebruik kan maken en waar de docent rekening mee moet houden omtrent het maken van aantekeningen, het afnemen en nakijken van toetsen. De aangekruiste faciliteiten zijn in overleg met de leerling vastgesteld (onze RT-er heeft een gesprek met alle nieuwe dyslectische leerlingen). De pas voorkomt dat de leerling steeds uitleg moet geven omtrent zijn/haar dyslexie. Alle docenten van het SW ontvangen (jaarlijks) een overzicht van alle dyslexiepassen en zijn verplicht zich aan de eisen die er (ondermeer) worden gesteld aan het afnemen en nakijken van toetsen te houden.
Dyslexiepas van:_______________________ ____________ is in het bezit van een dyslexieverklaring die recht geeft op: O
Vergroten teksten (tenzij de toets in Verdana 12 is opgemaakt)
O
Extra tijd of vermindering van opgaven
O
Mondeling toetsen als resultaat veel lager dan verwacht (herkansing)
O
Extra hulpmiddelen zoals Laptop met Sprint of Kurzweil, daisyspeler, readingpen
O
Gebruik van spellingscorrector
O
Mag tafelkaart, spiekblad spellingsregels etc. in de onderbouw gebruiken
z.o.z. voor verantwoordelijkheden leerling
Verantwoordelijkheden leerling Tijdens de les: Vraag of je een leesbeurt mag voorbereiden Zorg voor goede aantekeningen, kopieer ze eventueel of maak een ‘mind map’ Schrijf het huiswerk goed op Vraag indien nodig om hulp Zet boven een toets altijd het woord ‘dyslectisch’ Huiswerk: Plan je werk Werk iedere dag, werk eventueel vooruit Werk niet overdreven lang Lees een tekst opnieuw als je niet weet wat er staat of vraag hulp Maak aantekeningen of schema’s tijdens het werk Maak ‘mind maps’ als je leert. Bij toetsing: Lees goed Controleer je werk; niets vergeten Vraag zo nodig extra tijd
Gebruik Laptop/Daisy etc. Wanneer een dyslectische leerling van mening is dat hij tot betere schoolresultaten komt wanneer hij werkt met een laptop, dan kan dit in overleg met en na toestemming van de zorgcoördinator (
[email protected]). Dit geldt ook voor het gebruik van Kurzweil, Sprint, Daisy etc. Onze ervaring is echter dat de meeste dyslectische leerlingen prima mee kunnen komen zonder hulpmiddelen en dat zij met de rechten die aangekruist worden op de dyslexiepas voldoende geholpen zijn. Wij adviseren dan ook, uitzonderingen daargelaten, om te starten zonder digitale hulpmiddelen. De ouders van de dyslectische leerling dienen zelf zorg te dragen voor het bestellen van cd-roms etc. (zie bijlage 1). De kosten hiervoor kunnen worden gedeclareerd bij de zorgcoördinator. Deze zal hiervoor een formulier verstrekken ook weer na overleg met en toestemming van. Let op: het technisch beheer en gebruiksbeheer van de hard- en software is de verantwoordelijkheid van de ouders en leerling. Als gekozen worden voor een bepaalde applicatie dan is het van zeer groot belang dat de leerling goed met de applicatie overweg kan!
CONTRACT GEBRUIK LAPTOP DYSLEXIE
Naam: Klas: Gebruik laptop bij de vakken: Gebruik laptop tijdens reguliere lessen: Gebruik laptop tijdens toetsen:
JA JA
/ /
NEE NEE
Hierbij verklaar ik dat ik zelf verantwoordelijk ben voor een juist gebruik van mijn laptop op school. Dit betekent dat ik er zelf voor zorg dat ik voldoende (opgeladen) batterij op mijn laptop heb of dat ik bij een stopcontact in de buurt zit. Dit betekent dat ik geen gebruik maak van wifi of een ander draadloos netwerk. Dit betekent dat ik nooit een toetsbestand op mijn laptop opsla, maar alleen de docent gelegenheid geef de toets op zijn/haar USBstick te zetten. Dit betekent dat ik geen gebruik maak van hulpmiddelen als opgeslagen aantekeningen, (online) woordenboeken of spellingcheckers, behalve als dit van tevoren is besproken met de desbetreffende docent. Bij overtreding van een van bovenstaande regels wordt in overleg met de teamleider de sanctie bepaald. Plaats: Leerling:
……………..
Datum: Ouder/verzorger:
……….………
Zorgcoördinator:
…………………
Extra begeleiding De leerlingen die in het bezit zijn van een geldige dyslexieverklaring hebben behalve recht op een dyslexiepas, soms ook recht op extra begeleiding. De frequentie van de begeleiding varieert per leerling en wordt zoveel mogelijk afgestemd op de problemen die de leerling in de dagelijkse schoolsituatie ondervindt. De remedial teacher of vakdocent geeft de begeleiding. Dispensatie Voor VMBO-leerlingen is de mogelijkheid tot ontheffing geregeld in de wet. Sinds 1 augustus 2006 staat in de Wet op het voortgezet onderwijs (artikel 11d sub 1) dat het bevoegd gezag van de school na overleg met ouders en leerling ontheffing mag verlenen voor onderdelen van het onderwijsprogramma. Dit kan wel gevolgen hebben voor een eventuele vervolgstudie. De directie zal deze ontheffing alleen verlenen als zij voldoende aanwijzingen heeft dat de leerling het eerst echt uit volle macht geprobeerd heeft. Voorts is het aantoonbaar dat andere vakken wel goed gaan omdat de leerling zich erg heeft ingezet. M.a.w. vrijstelling wordt niet verleend als leerlingen niet hun uiterste beste doen en gemotiveerd zijn om een VMBO-t diploma te behalen. Boekenlijst Nederlands Voor dyslecten is er een oplossing in de vorm van gesproken boeken. Op www.aangepastlezen.nl kunnen ouders gratis een account aanmaken. De leerling leent een boek uit de bibliotheek en bestelt hetzelfde boek bij aangepast lezen. Dit kan op daisy cdrom of via streaming (bv op een ipod of iphone).
Faciliteiten dyslectische examenkandidaten Het is de verantwoordelijkheid van de leerling om onderstaande faciliteiten op tijd (voor november) aan te vragen bij de directrice van het Sweelinck College. Op grond van het eindexamenbesluit (artikel 55) heeft de directie de bevoegdheid examencondities aan te passen op grond van het rapport van een deskundige. De aanpassingen moeten worden gemeld bij de inspectie. Mogelijke aanpassingen Afhankelijk van de mate, ernst en soort dyslexie zijn de volgende, met de leerling overeengekomen, maatregelen mogelijk:
Verlenging van de examentijd met 30 minuten Auditieve ondersteuning, zoals: a. Audio (daisy). De examentekst is omgezet in gesproken woorden en kan met een daisyspeler of computer met speciale software worden beluisterd. b. Tekst (pdf) bestand op CD-ROM. De tekst is met synthetische spraak hoorbaar te maken. ICT-ondersteuning, zoals laptop met tekstverwerker met spellingcorrector, spraakherkenning, of andere ondersteunende softwareprogramma’s.
Dyslexie en het eindexamen Nederlands De gangbare aanpassingen voor dyslectische kandidaten zijn verklanking (voorlezen van teksten), een geschikte lettergrootte en extra tijd (maximaal een half uur). Niet toegestaan zijn spellingkaarten of een digitaal woordenboek. Ook een andere beoordeling van examenonderdelen (met name spelling) is niet toegestaan. Spelfouten worden daarom bij het schoolexamen wel meegerekend. De gekozen spellingseisen zijn voor alle leerlingen hetzelfde. Hier kan voor leerlingen met dyslexie geen uitzondering voor gemaakt worden. Computer met spellingcontrole Omdat spelfouten voor alle leerlingen even zwaar meetellen, kan het Sweelinck College besluiten een computer toe te staan als schrijfgerei voor álle leerlingen, óf alleen voor leerlingen met dyslexie. Deze leerlingen kunnen dan gebruik maken van de spellingcontrole op de computer.
Bijlage 1 Bestellen cd-roms Als door de zorgcoördinator toestemming is gegeven voor het bestellen van cd-roms, dan zal het volgende stappenplan gevolgd worden:
Ouders vragen een account aan bij Dedicon. www.dedicon.nl. Hiertoe dienen zij een kopie van de dyslexieverklaring op te sturen dan wel te uploaden.
Ouders vragen bij de zorgcoördinator de boekenlijst en het declaratieformulier aan (
[email protected])
Als het gaat om daisy-cdroms dan mogen alleen cdroms van de hoofdboeken (tekstboeken) besteld worden en niet van werkboeken.
Als het gaat om bestanden voor Kurzweil/Sprint dan mogen ook werkboeken besteld worden.
