Duik in Brabant Water
Gratis lesmateriaal over drinkwater voor het basisonderwijs
Schoon water is belangrijk. Voor iedereen. Schoon water heb je nodig. Om te drinken natuurlijk. En om te douchen, te wassen, af te wassen, thee te zetten, de wc mee door te spoelen, aan de planten te geven enzovoort. Dát kan iedereen wel verzinnen. Maar wat weten we verder over ons drinkwater? Weten we bijvoorbeeld waar het vandaan komt, hoe het schoongemaakt wordt en hoe het uiteindelijk in de kraan terecht komt? Velen van ons hebben waarschijnlijk geen idee. En dat geldt zeker voor kinderen. Brabant Water weet als geen ander alles over drinkwater. We willen onze kennis op een verantwoorde manier overbrengen op jongeren. Voor de leeftijdsgroep van ongeveer 8 tot 12 jaar hebben we speciaal een gastles en de website www.duikinbrabantwater.nl ontwikkeld. Kinderwebsite
dit lesmateriaal ontwikkeld dat is toegespitst op
Www.duikinbrabantwater.nl is een grote interactieve
de Noord-Brabantse situatie. Met het lesmateriaal
game waar kinderen spelenderwijs alles over
kunnen leerlingen van groep 7 en 8 zelf aan de slag.
drinkwater kunnen leren. Deze spannende
Al dan niet met de hulp van www.duikinbrabantwater.nl.
wereld speelt zich voornamelijk af binnen een waterproductiebedrijf, maar via een geheime
Onze verantwoordelijkheid
buitendeur kun je ook het waterwingebied
Brabant Water is zich bewust van haar maatschappelijke
verkennen. En zelfs naar huis wandelen waar je
verantwoordelijkheid. Het 24 uur per dag leveren van
onder andere je waterverbruik kunt bijhouden!
lekker en betrouwbaar drinkwater staat natuurlijk
Gebruik de kinderwebsite in uw les over water.
centraal. Maar we nemen ook verantwoordelijkheid als het gaat om betrouwbare educatie over drinkwater.
Lesmateriaal
Daarom sturen we u het lesmateriaal gratis toe. Zo
Drinkwater leent zich uitstekend als onderwerp
kunnen docenten van groep 7 en 8 van alle Brabantse
voor een les in de klas. Daarom heeft Brabant Water
basisscholen gratis beschikken over het lesmateriaal.
Drinkwater leent zich uitstekend als onderwerp voor een les in de klas Het lesmateriaal
Aansluiting bij de inhoud van het lesprogramma
Dit lesmateriaal over drinkwater bestaat uit twee onderdelen:
Het onderwerp drinkwater sluit inhoudelijk goed aan bij
• Een docentenhandleiding. Hierin vindt u suggesties voor
verschillende leergebieden zoals:
de manier waarop u in de klas aandacht kunt besteden aan drinkwater in het algemeen en aan dit materiaal in het bijzonder. Natuurlijk vindt u hierin ook feedback op de opdrachten. • Vier werkbladen voor de leerlingen. Deze kunt u kopiëren en uitdelen. Daarna kunnen de leerlingen er zelf mee aan de slag. Thuis en in de klas.
•
Gezondheid, waarbij u met uw leerlingen kunt kijken naar
de zorg voor lichaam en gezondheid, hygiëne, het verantwoord omgaan met de omgeving en het milieu.
•
Aardrijkskunde, waarbij u kunt stilstaan bij de verschillen in grondsoorten en het bestaan in aardlagen. Dit heeft alles te maken met de weg die regendruppels afleggen totdat
De werkbladen
het grondwater als bron voor drinkwater omhoog wordt
De kopieerbare werkbladen bevatten verschillende opdrachten.
gepompt.
Ze zijn op verschillende manieren in uw lessen te gebruiken. U kunt de opdrachten individueel in de les laten maken en vervolgens klassikaal behandelen, in groepjes laten maken
•
Geschiedenis, waarbij u kunt ingaan op de wijze waarop mensen vroeger en nu hun drinkwater haalden: vroeger was
en na afloop elk groepje vragen om aan de rest van de klas
drinkwater een bron van ziektekiemen; tegenwoordig is
te rapporteren of als huiswerk meegeven enzovoort.
drinkwater goed van kwaliteit en komt het altijd uit de kraan.
De opdrachten verwijzen soms naar de website
Er is in de loop der tijd behoorlijk wat veranderd.
www.duikinbrabantwater.nl, waar het betreffende onderwerp verder (vaak interactief ) wordt uitgediept. Achter de werkbladen treft u een korte toelichting aan en de uitwerking van de diverse opgaven.
•
Bij techniek komen de verschillende transportmogelijk heden aan bod. Bespreek het distribueren van water via een enorm leidingnet (waarvan we normaal gesproken maar heel weinig zien) samen met de distributie van gas, elektriciteit, riolering enzovoort.
•
Milieu. Hoe kunt u verantwoord omgaan met water, bodem en energie?
•
Natuurkunde: de zorg en verantwoordelijkheid voor de (eigen) omgeving (mensen, planten en dieren). Dus ook bijvoorbeeld de zorg om grond te beschermen tegen verontreiniging, waardoor regendruppels die in de bodem zakken, zo schoon mogelijk zijn op het moment dat ze weer worden opgepompt om er drinkwater van te maken.
Werkblad 1
Werkblad 2 Hoeveel drinkwater gebruiken we? Probeer er achter te komen hoeveel water jullie thuis in een week gebruiken. Je moet daarvoor goed op de watermeter kijken. Meestal zit deze in de meterkast, maar soms vind je ‘m in de kelder of onder de vloer in de gang. De watermeter geeft aan hoeveel water er in jullie huis wordt gebruikt. De cijfertjes bovenin [a] geven aan hoeveel kubieke meter (m3) water gebruikt is. Een kubieke meter is een vierkant blok van een meter lang, een meter breed en een meter hoog. Elke kubieke meter, dus één zo’n blok, is 1.000 liter. Dat is net zoveel als 1.000 pakken melk. Als het radertje [b] ronddraait, wordt er ergens in huis water gebruikt. De klokjes geven precies aan hoeveel liter water gebruikt is. De [c] geeft de deciliters aan (een tiende liter); [d] geeft de liters aan; [e] geeft decaliters (= 10 liter) aan en [f ] de hectoliters (= 100 liter).
1. Ga thuis op zoek naar de watermeter. De watermeter zit bij ons thuis: .................................................................................................................................................................................................... 2. Vul een week lang elke dag op dezelfde tijd de stand van de watermeter in. Kies een vast tijdstip uit waarop je én in het weekend én op de dagen dat je naar school moet, naar de meterstand kunt kijken. - Vul het aantal kubieke meters in (het getal bij a.) - Vul het aantal liters in. Eerst het cijfer van f, dan van e, dan van d, en als laatste die van c. 3. In één week hebben we in ons huis ..................... liter water gebruikt. 4. Op .................................... dag hebben we het minste water gebruikt, en op ...................................... dag het meest. Volgens mij komt dit door:
.........................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................
5. Je kunt de meterstand ook digitaal bijhouden. Ga naar www.duikinbrabantwater.nl en verken de site tot je bij het huis bent. In de meterkast van het huis kun je bijhouden hoeveel water jullie hebben gebruikt en je kunt zien of jullie thuis meer of minder water gebruiken dan de meeste Brabantse gezinnen. En? Wat is je conclusie? ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Werkblad 3 Hoeveel drinkwater gebruik jezelf? 1. Schrijf hieronder op waarvoor jij allemaal drinkwater gebruikt. Vanaf het moment dat je opstaat totdat je naar bed gaat. Ik gebruik drinkwater voor: .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2. Wat kost het meeste water, denk je? .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
3. Welke dingen zou je eigenlijk net zo goed met regenwater kunnen doen? Waarom doen we dat niet, denk je? .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
4. Hoeveel drinkwater kost douchen, in bad gaan, de wc doortrekken, afwassen (met de hand), de was doen? Trek een lijn van de tekening naar het getal dat er volgens jou bij hoort.
5. Bedenk twee tips hoe je water zou kunnen besparen. Mijn tips zijn: .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Wil je precies weten hoeveel water je voor verschillende dingen gebruikt? Ga naar www.duikinbrabantwater.nl en verken de site tot je bij het huis bent. In het huis kun je ontdekken hoeveel water je voor de verschillende dingen gebruikt.
Werkblad 4 Proefjes met water 1. Maak je eigen waterfilter Dit heb je nodig:
De proef gaat zo:
• Een bloempot met een gat in de bodem.
• Zet/hang de bloempot in de jampot.
• Een lege jampot (de bloempot moet in de jampot blijven
• Doe een laag watten onderin de bloempot.
hangen. En mag dus niet op de bodem van de pot staan).
• Doe daar een laagje grof grind bovenop.
• Watten.
• Doe daar weer een laagje fijn grind bovenop.
• Grof grind (grote steentjes).
• Doe daar een flinke laag fijn zand bovenop.
• Fijn grind (kleine steentjes). • Fijn zand (bijvoorbeeld uit de zandbak).
Je hebt nu zelf een waterfilter gemaakt!
• Een beker met slootwater of met water waar je een flinke scheut melk doorheen hebt gedaan.
Giet het slootwater (of water met melk) op het zand. Wat gebeurt er? .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2. Water en grond Dit heb je nodig:
De proef gaat zo:
• Drie jampotjes.
• Leg op elk jampotje een theezeefje.
• Drie theezeefjes: een theezeefje met een laagje zand
• Giet een beetje water in elk theezeefje.
(uit de zandbak), een theezeefje met klei en een theezeefje met potgrond. • Water.
Waar zakt het water het snelst doorheen? ................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Hoe komt dat? .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 3. Oppompen van grondwater Dit heb je nodig:
De proef gaat zo:
• Glas.
• Doe de knikkers in het glas.
• Knikkers.
• Voeg water toe.
• Rietje.
• Steek het rietje in het glas, tussen de knikkers door. • Zuig het water er uit.
Op een vergelijkbare manier haalt Brabant Water grondwater naar boven!
Toelichting bij de werkbladen Werkblad 1
enzovoort)? Hoe zou je thuis water kunnen besparen? Onder de
Van grondwater tot drinkwater
douche in plaats van in bad. En dan niet te lang. Een spaarknop
Leerlingen kunnen zelf aan de slag met dit werkblad.
voor het doortrekken van de wc. Zonder spaarknop spoel je
Al knippend en plakkend worden ze zich ervan bewust dat
iedere keer zo’n 9 liter water weg, met een spaarknop maar 6 liter.
water eerst een hele weg moet afleggen voordat het als schoon drinkwater uit de kraan komt. Zo maken ze spelenderwijs
De website www.duikinbrabantwater.nl geeft op verschillende
kennis met het productieproces van drinkwater.
plekken informatie over hoe, waarvoor en hoeveel drinkwater mensen gebruiken.
Vervolgens kunnen ze een kijkje nemen op www.duikinbrabantwater.nl en de kamer met het water-
Werkblad 3
winproces opzoeken en het waterwinproces in spelvorm
Hoeveel drinkwater gebruik je zelf?
nabouwen. Het spel in deze kamer komt overeen met de
Door goed naar hun eigen drinkwatergebruik te kijken worden
knip- en plakopdracht. In een van de boeken in de
leerlingen zich ervan bewust waar ze schoon drinkwater
bibliotheekkamer van de site staat ook beschreven hoe het
allemaal voor gebruiken. En hoeveel. Ook bij deze opdracht
productieproces van drinkwater verloopt.
kunt u hen onderling de antwoorden op de vragen laten vergelijken. Bijvoorbeeld in groepjes. Vervolgens kunt u de
Overigens zijn er bij Brabant Water gratis knipvellen
resultaten klassikaal bespreken. Bijvoorbeeld in combinatie met
verkrijgbaar van deze opdracht, in kleur en op groter formaat.
Werkblad 2.
U kunt dus kiezen of u deze knipvellen aanvraagt of dat u dit werkblad kopieert. De opdracht op de website laten
Werkblad 4
uitvoeren kan natuurlijk ook.
Een paar proefjes met drinkwater
Werkblad 2
Met behulp van deze proefjes kan worden uitgelegd wat een regendruppel tegenkomt als hij de bodem inzakt. En waarom
Hoeveel drinkwater gebruiken we?
het dus moeilijk te zeggen is hoelang een regendruppel erover
Leerlingen gaan aan de hand van de opdrachten op dit
doet om een aantal meters de bodem in te zakken en hoe ver
werkblad zelf op onderzoek uit. Al doende leren ze dat elk huis
die druppel komt. Het heeft immers alles te maken met de
(en elk gebouw waar water wordt gebruikt) een watermeter
samenstelling van de bodem: de samenstelling van de
heeft. Door zelf iedere dag op hetzelfde moment in te vullen
verschillende aardlagen en de doorlaatbaarheid ervan! Ook
welke stand de watermeter aangeeft, begrijpen ze ook wat ze
hangt het van de aardlagen af hoe schoon het water is dat door
daarop kunnen zien. Daarnaast ervaren ze proefondervindelijk
Brabant Water uit de grond wordt gepompt. Is het water dat de
hoeveel water ze thuis gebruiken.
bodem inzakt onderweg veel vervuilde grond tegengekomen? Is het door aardlagen heengegaan die een zuiverende werking
Na afloop van het onderzoek (na 8 dagen) kunt u de leerlingen
hebben? Met behulp van deze proefjes kunnen de kinderen
de resultaten onderling laten vergelijken. En/of deze klassikaal
zich daar wat meer bij voorstellen.
bespreken. Op welke dagen van de week wordt het meeste water verbruikt? In het weekend of door de week? Hoe zou dat komen? Bij wie wordt thuis het meeste water gebruikt? Hoe zou dat komen (groter gezin, vaker in bad, vaker met z’n allen thuis,
www.duikinbrabantwater.nl
Om het overzichtelijk te houden (en al te veel geklieder te
Bibliotheek
voorkomen) kunnen de leerlingen deze opdrachten het beste
Natuurlijk kunnen ze ook heel snel informatie opzoeken. In de
in groepjes doen. U kunt ze de verschillende benodigdheden
bibliotheek staan ook andere boeken en video’s met allerlei
zelf laten verzamelen. Of u doet dit zelf van tevoren.
informatie over Brabant Water en drinkwater.
Wanneer er voor proefje 2 op werkblad 4 onvoldoende zeefjes beschikbaar zijn, kan het natuurlijk ook met één. Het zeefje
De Surfsleutel
moet dan tussendoor even schoongemaakt worden.
Onze kinderwebsite maakt deel uit van het educatieve kinderinternet de Surfsleutel. De Surfsleutel is een beveiligde en
Kinderwebsite
afgeschermde internetomgeving voor kinderen op
De website www.duikinbrabantwater.nl is speciaal voor
basisschoolleeftijd. Op www.surfsleutel.nl kunnen ze veilig
kinderen. Op een informatieve en speelse manier kunnen
surfen op gecontroleerde websites met informatie en spelletjes.
kinderen in de wereld achter de kraan duiken. De site is trouwens ook leuk voor volwassenen! Ontdek en leer Kinderen worden op ontdekkingsreis gestuurd door een
Kom langs en ontdek de kinderwereld van Brabant Water.
aantal ‘kamers’ waar ze verschillende opdrachten kunnen doen die te maken hebben met drinkwater. Tijdens de reis verzamelen ze attributen zoals een vergrootglas of een geheim toegangspasje om verder te komen in het spel. Zo krijgen ze in de ene kamer informatie en moeten ze in een andere kamer het waterzuiveringproces nabouwen. In weer een andere kamer kunnen ze uitrekenen hoeveel water er in een huishouden gebruikt wordt of hoeveel water het kost om een product te produceren.
Postbus 1068 5200 BC ‘s-Hertogenbosch E-mail:
[email protected]
