Draaiboek Open Dag van de Zorg
Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde
Laboratorium voor Klinische Chemie en Hematologie
Een initiatief van de Lustrumcommissie 2012 in samenwerking met de Commissie PR en Communicatie NVKC 65 jaar Goed met bloed!
Open Dag van de Zorg Op zaterdag 17 maart 2012 zal de Open Dag van de Zorg plaatsvinden (www.opendagzorg.nl). Zorginstellingen en welzijnsorganisatie openen op die datum hun deuren voor het publiek. Dit geeft ziekenhuizen, en met name de afdelingen Klinische Chemie, de unieke kans om te laten zien wat er zich zoal in een laboratorium afspeelt. Ter gelegenheid van de 65e verjaardag van de NVKC heeft de Lustrumcommissie dit draaiboek gemaakt met praktische ideeën en tips voor organisatie en invulling van de Open Dag van de Zorg, maar het is uiteraard ook bruikbaar voor andere gelegenheden, bijvoorbeeld als het ziekenhuis ervoor kiest een eigen open dag te houden.
Niet ieder lab heeft de ruimte of gelegenheid om rondleidingen te verzorgen; in dat geval ligt een stand op de informatiemarkt meer voor de hand. Maar alles begint natuurlijk met een enthousiast team dat ervoor wil gaan. De Lustrum Commissie 2012 hoopt dat dit draaiboek stimuleert en inspireert tot een succesvolle bijdrage van veel ziekenhuislaboratoria aan de Open Dag van de Zorg!
meld al aange h c i z s i hu t zieken Zorg? Heeft he en Dag van de rg.nl. Op endagzo p voor de .o w w via w ng in! Dit kan R-afdeli P e d l e Schak
Informatiemarkt Voorbeeld tijdsplanning November
Aanmelden open dag Aanstellen contactpersoon/organisatieteam Controlemateriaal verzamelen stolproef
December
Oproep plaatsen vrijwilligers en reserve Contact leggen MLO/HLO voor promotiemateriaal Folder ‘Bloed, de spiegel van het lichaam’ bestellen NVKC
Januari
Voorbereiden experimenten/prikarm Bestellingen doen voor uitdeelpakketjes
Februari
Instrueren deelnemers/vrijwilligers Voorbereiden aankleding stand Maken uitdeelpakketjes
Maart
Klaarzetten benodigdheden experimenten Klaarzetten inrichting stand
17 maart 2012
Opbouw en inrichten stand Ophalen benodigdheden experimenten, haspels. PC, projectscherm
Standopbouw Voorbereiding van de opbouw van de stand
Vraag/opdracht stand Tijdens sommige open dagen wordt een puzzeltocht/quiz georganiseerd. Een dergelijke puzzeltocht is met name gericht op kinderen die door kleine opdrachtjes te doen een presentje krijgen. Soms wordt verzocht in de stand zelf geen snoepjes uit te delen.
Naam stand: e.g. Klinisch Chemisch en Hematologisch Laboratorium
Hulpmiddelen stand • • • • • • •
Stand Eventueel (extra) tafels Eventueel stoelen Prikborden Elektriciteit Eventueel internetaansluiting Eventueel netwerkaansluiting
Standbenaming • Aantal personen afhankelijk van het aantal proeven dat gedaan wordt • Bemanning voor opbouw en afbreken van de stand • Afhankelijk van de duur van de dag dubbele bezetting • Reservebemanning in geval van ziekte • Voldoende bemanning tijdens eet- en koffiepauzes. • Wie zet apparatuur neer en haalt deze aan het einde van de dag weer weg? Namen en telefoonnummers verantwoordelijken
alle lijst met k c e h c de oraf een nodig zijn voor o v k a a M die and. dheden an de st v g n i l l benodig u v ing en in aankled
Tip!
Op een informatiemarkt kunnen de verschillende afdelingen van het ziekenhuis hun werkzaamheden presenteren. Door middel van lezingen, proefjes en puzzeltochten kan een afdeling het publiek een kijkje in de keuken geven. Doelgroep van een informatiemarkt is in de regel ouders met kinderen tot 15 jaar.
Standinrichting Decoratiemateriaal
Promotiemateriaal
• Kleden om de stand te bedekken. • Posters met uitleg over de experimenten/ activiteiten die uitgevoerd worden. • Maatcilinders, kolven, erlenmeyers met gekleurd water. Gekleurd crêpepapier in water. • Blokjes droogijs voor in de maatcili nders, kolven etc. • Vlaggetjes/ballonnen. • Rekje afnamebuizen kleurige doppen. • Laptop/monitor tbv powerpoint presentatie/film laboratorium.
• Promotiemateriaal HBO en MBO laboratoriumonderwijs, contact leggen via stage-begeleiders. • Bestellen folder ‘Bloed. De spiegel van het lichaam’ via www.nvkc.nl. Kosten: € 50 excl. verzendkosten voor 250 folders. • Begin 2012 zal door de NVKC promotiemateriaal (rolbanner, visitekaartjes, filmpjes)worden aangeboden.
Uitdeelpakketjes voor kinderen • • • • • • • •
Plastic zakje Spuitjes/pleistertjes Handschoenen Urinepotje Microbuisjes met gekleurde dopjes Plastic buis met dop Pipetjes Epjes
e pakketj Kosten t n e euroc ca. 0,75
Experimenten Microscopie
Glucosebepaling
Doelgroep: volwassenen. Expositie van microscoop met televisiescherm of discussiemicroscoop waarop bloed- en/of beenmerguitstrijkjes getoond kunnen worden. Bediening door analist.
Glucosebepaling uit vingerprikje bezoekers.
Cholesterolbepaling Cholesterolbepaling uit vingerprikje bezoekers. Benodigdheden • POC glucose meter • Meetstrips • Applicator vingerprikje (bv. de Glucolet) • Bloed van bezoekers of controlemateriaal • Pleistertjes • Poster met toelichting Er zal intern besproken moeten worden welke actie wordt ondernomen indien een afwijkende uitslag zich voordoet.
Bloedgroepbepaling Door gebruik te maken van de kaartjesmethode kan relatief eenvoudig en erg illustratief de bloedgroep bepaald worden. • Bloedgroepkaartjes (bv. Diamed) • Controlemateriaal of bloed bezoekers • Testreagentia en testerytrocyten • Centrifuge • Reader kaartjes
Benodigdheden: • POC glucose meter • Meetstrips • Applicator vingerprikje (bv. de Glucolet) • Bloed van bezoekers of controlemateriaal • Pleistertjes Er zal intern besproken moeten worden welke actie wordt ondernomen indien een afwijkende uitslag zich voordoet.
Occult bloedtest ‘Faeces’ monsters worden gemaakt door ontbijtkoek te vermengen met pindakaas. Als ‘bloed’ kan controlemateriaal gebruikt worden dat hemoglobine bevat. Benodigdheden • Occult bloed testjes: afhankelijk van het aantal bezoekers 300 stuks. • Pindakaas en/of ontbijtkoek • Controlemateriaal van de hematologie met hoog Hb • Enkele faeces potjes • Houten roerstaafjes • Luiers Voorschrift occult bloed test: Meng enkele druppels controlemateriaal met de pindakaas/ontbijtkoek. Neem een kleine hoeveelheid van het ‘faecesmonster’ en plaats dit in de occultbloed test. Lees de occult-bloedtest af.
oerd jes uitgev n t s e t f /o n jes e al va rre proef ermateria eving t s n o m In hoeve t de regelg orden me oet kunnen w is afhankelijk van ateriaal m ! m k le e o r li t b n u het p patitis uis. Co t ziekenh est op HIV en He e h n e n bin get ig zijn en uit. altijd veil fjes van te voren roe Test de p
Experimenten trombine
De bloedstolling Stollingsproefje waarbij de bezoeker zelfstandig door middel van ‘hengelen’ de stoltijd meet in controle plasma. Voorbeeld voorschrift stollingsproefje 1. Plaats een glazen reageerbuis in het waterbad 2. Pipetteer hier 500 µl bloedplasma in. 3. Ongeveer 1 minuut voorverwarmen. 4. Pipetteer er 250 µl trombine-reagens bij. 5. Start direct de stopwatch. 6. Hengel totdat er een stolsel is ontstaan. 7. Stop de stopwatch. Doelgroep: kinderen en volwassenen
XII
IX
fibrinogeen VII fibrine
V XI
VIII
Oefenen op een prikarm Een prikarm is erg populair bij met name kinderen. Bij aanschaf van een nieuwe prikarm loont het om goed te kijken naar de kosten hiervan bij de verschillende firma’s. Na afloop van een open dag is de arm veelal stuk geprikt en dient de arm opnieuw bekleed te worden. Bekleding kan plaatsvinden door de firma waar de arm besteld is of de firma verstuurd losse vervangingssets voor huid en venen die vervolgens zelf om de arm geplaatst kan worden. Voor een volledige opstelling van een prikarm heeft men nodig: • Prikarm • Kunstbloed (kunstbloed dat bijgeleverd wordt kan vlekken op handen en kleren veroorzaken, water met rood crêpepapier is mogelijk een goed alternatief) • Bekerglas met trechter • Infuusstatief voor kunstbloed • Naalden en spuiten (geen vacuümsysteem) • Luiers/onderleggers • Naaldenkoker voor scherpafval • Poster met uitleg vaatstelsel
Afhankelijk van het soort prikarm dient deze voor gebruik goed ontlucht te worden. Het vaatsysteem moet onder vacuüm gebracht worden door de arm te vullen met kunstbloed en deze afwisselend in palm-omhoog en palm-omlaag positie te brengen. Het is aan te raden de kunstarm enkele dagen voor de open dag gereed te maken. Voor de venapunctie wordt gebruik gemaakt van injectiespuitjes. De bezoeker kan daarmee bloed opzuigen uit de ader. Het is af te raden om een regulier vacuüm afname systeem te gebruiken omdat hiervoor veel buizen gebruikt worden.
Spellen Raad het aantal buizen in de maatcilinder Puzzeltocht/quiz Wie heeft het gedaan? Moordspel! b. Een van de verdachten is één zwangere vrouw, de rest zijn mannen. De gevonden druppel bloed heeft onderstaande uitslagen. ALAT = 20 u/l Glucose = 5 mmol/l HCG = 5 000 000 u/l Praktisch: zwangerschapstest in urine uitvoeren.
Er is een moord gepleegd waarbij een vechtpartij is geweest. De moordenaar is gewond geraakt en er wordt een druppel bloed gevonden van een verdachte. Je bepaalt uit het bloed een aantal zaken en onderzoekt dit ook bij vier verdachten. Wie is de moordenaar? Door combinatie van de uitslagen die bij een verdachte passen kan je de moordenaar vinden. Bij iedere uitslag geef je uitleg over de verschillende testen en hun betekenis bij ziekten. Bijvoorbeeld: a. Er zijn vier verdachten met ieder een verschillende bloedgroep: A, B, AB of O. Men vindt bloedgroep A in de druppel bloed. De persoon met die bloedgroep blijft verdachte. De anderen zijn vrij. Praktisch: bloedgroep bepaling uitvoeren.
c. Een van de verdachten is diabeet met onderstaande uitslagen: ALAT = 20 u/l Glucose = 20 mmol/l HbA1c = 90 mmol/mol Hb Praktisch: glucose bepalen met metertje of strip in urine.
Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde Een initiatief van de Lustrumcommissie 2012 in samenwerking met de Commissie PR en Communicatie NVKC 65 jaar Goed met bloed!
