Status Co. Magazine voor coassistenten

Status Co Magazine voor coassistenten

Jaargang 31- nummer 3 - SEPTEMBER 2013

jouw onderzoekende blik

Gelre ziekenhuizen zoekt

Arts-assistent (Anios) Gedreven, doortastend en enthousiast. Dé kwaliteiten die wij graag zien in een arts-assistent (Anios). Samen met je collega’s lever jij optimale zorg aan de patiënt en streef je continu naar verbetering. Gelre ziekenhuizen is aangesloten bij de STZ (Samenwerkende Topklinische opleidingsZiekenhuizen). De STZ-ziekenhuizen voelen zich samen verantwoordelijk voor onderwijs en opleidingen in brede zin. Daarnaast bevorderen zij hoogwaardige zorg, toegepast wetenschappelijk onderzoek en zorginnovatie. We bieden je een afwisselende, leerzame werkomgeving met onder meer een skills-lab en een vakbibliotheek. Bovendien heeft Gelre ziekenhuizen goede samenwerkingsverbanden met universitaire centra. We hebben regelmatig vacatures voor arts assistenten in diverse specialismen zoals Kind en Jeugd, Interne geneeskunde, Cardiologie, Orthopedie. Wil je meer info over werken bij Gelre ziekenhuizen, kijk dan op werkenbijgelre.nl. Daar vind je ook onze actuele vacatures.

apeldoorn zutphen

optelsom van kwaliteiten www.werkenbijgelre.nl Acquisitie wordt niet op prijs gesteld

- pagina 2 -

Colofon Status Co

Inhoud

Periodiek voor coassistenten Jaargang 31, nummer 3, september 2013

 Time  Uit! Agenda  Je gezondheid in de toekomst voorspellen  Time is running out?  Opnieuw coassistent - Ervaringen van een ANIOS  Reistip  Prognose bij kanker  Column: Bucket list  Geduld - Ervaringen van een ANIOS  Back To The Future  Diagnostiek van alledaagse dingen: SOG-activiteiten  Ko-Raad  Recensie: 'Voor ik dood ga'  Gezien: Twin-to-twin transfusion-syndrome  Psychiatrie door de jaren heen  Groeten uit... Ghana!  Recensie: The Great Gatsby  Column: Everything in time!  Specialisme uitgelicht: Klinische geriatrie  Ethiek rondom euthanasie  Slaapstoornissen  Escapisme  Istanbul: Eerstelijnszorg in opkomst  In het zonnetje  Geslaagden

Status Co is een periodiek tijdschrift voor en door de coassistent van de Radboud Univer­ siteit Nijmegen, en verschijnt vier keer per jaar. Status Co wordt verzonden naar alle coassistenten en geaffilieerde ziekenhuizen waar Nijmeegse coassistenten stage lopen. Redactieadres Stichting Status Co Nijmegen Universitair Medisch Centrum St Radboud Geert Grooteplein-Noord 15, kamer 3.06 6525 EZ Nijmegen telefoon: 024-3616901 e-mail: [email protected] website: www.ko-raad.nl > status co Voorzitter Anneke Jonkman Secretaris Angelique Slot Penningmeester Vicky van Duijnhoven Eindredactie en lay-out Anne Bosman, Nicole van de Haar, Marleen van Houdt

4 4 5 6 7 8 9 10 10 11 12 14 16 16 17 18 19 19 20 22 24 25 26 26 28

Algemeen redactieleden Marlies van Altvorst, Ivo Verhagen. Co-auteurs Valerie Feskens, Nicole Huijbregts, Carlijn Roumans Drukwerk Jonge Helden bv, Giesbeek (oplage: 1100) De redactie bedankt iedereen die heeft meegewerkt aan deze Status Co. De volgende Status Co verschijnt in de­ cember 2013, de deadline voor deze edi­ tie is op 20 november 2013. Het aanleve­ ren van kopij wordt zeer op prijs gesteld. De redactie van Status Co is onafhankelijk; plaatsing van artikelen, mededelingen of brieven houdt niet noodzakelijkerwijs in dat de redactie de boodschap, doelstellingen of meningen van de instelling of persoon in kwestie onderschrijft. De eindredactie houdt zich het recht voor artikelen, brieven of mededelingen te wijzi­ gen, in te korten of niet te plaatsen. Het is niet toegestaan om, zonder vooraf­ gaande toestemming van de redactie, ge­ publiceerde artikelen of gedeelten daarvan over te nemen, te (doen) publiceren of an­ derszins openbaar te maken of te verveel­ voudigen. © 2013, Stichting Status Co Nijmegen

- pagina 3 -

Time

Uit! Agenda

Je hoort mensen vaak zeggen: ‘wat vliegt de tijd’ en ze hebben nog gelijk ook. Je kunt je soms dagen op iets verheugen; een dagje uit, een verjaardag, een vakantie. Voor je het weet is het alweer voorbij en denk je ook ‘de tijd is voorbij gevlogen’. Ook zegt men vaak: ‘tijd heelt alle wonden’ maar of ze daar gelijk in hebben… dat kan iedereen het beste voor zichzelf beantwoorden. Tijd heeft iets magisch, maar ook iets angstigs. Waar ga je bijvoorbeeld heen als je tijd gekomen is? Wanneer is jou tijd gekomen? Allemaal vragen waarop geen eenduidig antwoord te geven is.

  Speedbootdating 18 september 2013, locatie Nijmeegse Boot Waalkade, tijdstip 20.30 uur, € 12,50 (inclusief 3 drankjes). Speciaal voor singles tussen de 20 en 35 jaar een speedbootda­ ting- sessie op de Nijmeegse Boot. Heb je zin in een leuke date en geen last van koudwatervrees, dan is dit echt iets voor jou! Na de date kun je lekker uitrusten en een drankje nuttigen in de speedbootda­ ting-lounge!

Helaas of misschien maar goed kunnen we nog geen invloed uitoefenen op de tijd door middel van bijvoorbeeld een tijdmachine. Toch zouden de meeste mensen best eens een kijkje in het verleden of in de toekomst willen nemen. Het blijft iets merkwaardigs, ‘tijd’, vandaar dat we deze editie van de Status Co wijden aan alles wat met tijd te maken heeft. We zullen het hebben over de toekomst van de geneeskunde en over allerlei dingen die echt gedaan moet hebben voordat je tijd gekomen is. Ook de keerzijde van tijd (het levenseinde) komt in deze editie aan bod. Kortom genoeg te lezen in deze editie van de Status Co!   Anneke Jonkman, voorzitter Status Co 

Penningmeester gezocht! De Status Co zoekt met spoed een penningmeester. De penningmeester is verantwoorde­ lijk voor de financiën van de Status Co. Hiermee kun je duidelijk wat bijdragen aan de Status Co en ga je samen met de gezellige redactie nadenken en werken voor een mooi blad. Als penningmeester betaal je de rekeningen, werf je sponsors samen met de overige Status Co leden en een keer per jaar schrijf je een jaarverslag en begroting. Al met al kost dit je dit weinig tijd en is het goed te combineren met je coschappen. Verder kun je je creativiteit kwijt in het schrijven van artikelen of in het lay-out team wat er voor zorgt dat je een leuke combinatie hebt van financiën en schrijf/lay-out werk.   Als huidig penningmeester vertrek ik eind dit jaar voor een aantal maanden naar het bui­ tenland waardoor wij met spoed een penningmeester zoeken. Het is niet nodig om ervaring te hebben. Wanneer je bereid bent om te leren kan ik je leren wat je nodig hebt om pen­ ningmeester te kunnen zijn. Dus wacht niet te lang, maar grijp deze kans aan! Bij interesse mail naar [email protected].   Met vriendelijke groet,  Vicky van Duijnhoven, Penningmeester Status Co

V.l.n.r.: Valerie Feskens, Ivo Verhagen, Vicky van Duijnhoven, Anneke Jonkman, Marleen van Houdt,   Angelique Slot, Marlies van Altvorst. Op de foto ontbreken: Nicole van de Haar, Anne Boskamp, Carlijn Roumans

- pagina 4 -

    Voortgangstoets Woensdag 25 september 2013, tijdstip 9.00 uur. Verslaap je niet, kom niet te laat, want het is weer tijd voor de voortgangs­ toets. Mis hem niet! Veel succes allemaal!

    De Zevenheuvelenloop Zondag 17 november 2013, tijdstip 13.00 uur. Het hardloopevenement met een af te leggen afstand van 15 kilometer trekt elk jaar zo’n 25.000 deelnemers, die hun beste beentje voorzetten. Dit jaar is alweer de 30e editie van de Ze­ venheuvelenloop. Vanwege dit jubileum is er een speciale 'Zevenheuvelennacht', met loopafstanden van 5 en 10 kilometer. De start is zaterdagavond 16 november om 19.30 uur en 20.00 uur. Je hoeft niet sportief te zijn, je kan ook gewoon voor de gezelligheid komen!

 

Je gezondheid in de toekomst voorspellen Ondertussen ben ik het al meerdere malen tegen gekomen in mijn coschappen: een erfelijke aandoening. Van veel voorko­ mend zoals borstkanker tot zeldzaam zoals ADCA (autosomaal dominant cere­ bellaire ataxie). In de kliniek is het vaak zo dat een patiënt de ziekte al heeft en met klachten bij de specialist komt, maar an­ dersom kan natuurlijk ook. Door middel van DNA onderzoek voorspellen of ie­ mand ziek gaat worden en hoe de toe­ komst eruit gaat zien. Dat is de specialiteit van de klinisch geneticus. Zou jij willen weten wat je gezondheid voor je in petto heeft?     Door: Marlies van Altvorst   Met name bij de minder voorkomende gene­ tische aandoeningen is het vaak de boeken erop naslaan en PubMed of UptoDate afzoe­ ken naar achtergrond informatie. Een specia­ list op dat gebied is toch wel handig, zeker als er vragen over de prognose of de kans op doorgeven zijn. Dan is het fijn om de klinisch geneticus in consult te vragen want het vergt toch wel wat gesprekstechnieken om iemand helder kunnen uitleggen dat de toekomst er toch anders uitziet dan die persoon gedacht of gehoopt had. Het beïnvloedt je keuzes in het leven behoorlijk als je weet dat je drager van Huntington bent. En waar kies je voor als bij je ongeboren kindje spina bifida of het syndroom van Down wordt vastgesteld? Tijd speelt met name een rol bij progressieve aandoeningen. Hieronder volgen een aantal desatreuse voorbeelden:   Spinocerebellaire ataxie Omschrijving: coördinatiestoornissen als ge­ volg van progressieve neurodegeneratie, >60 subtypes. Genetisch defect: er zijn 29 gendefecten ont­ dekt op meerdere chromosomen. Manier van overerven: zowel autosomaal do­ minant als recessief. Kliniek: wisselend van loopstoornis, gestoor­ de oog-, spraak- en handcoordinatie, tremo­ ren of dyskinesiën tot neuropathie, insult of mentale retardatie.

Prognose: sommige subtypes beperken de levensverwachting niet maar bij de meeste varianten wisselt de ziekteduur van 10 jaar tot enkele tientallen jaren. Bijkomende verschijn­ selen zoals slaapproblemen, depressie of tremoren kunnen soms medicamenteus be­ handeld worden.   Ziekte van Pompe Omschrijving: myopathie en zenuwschade als gevolg van glycogeen stapeling in spiercel­ len. Genetisch defect: zure α-glucosidase deficiën­ tie, chromosoom 17. Manier van overerven: autosomaal recessief. Kliniek: motorische ontwikkelingsachterstand, een typisch gelaat door spierzwakte, voe­ dingsproblemen, luchtweginfecties en cardi­ omegalie. Als de ziekte zich op latere leeftijd presenteert, is het hart vaak niet of minder aangedaan. Behandeling: tot 2006 konden patiënten enkel symptomatisch behandeld worden. Hierna werd in Amerika gestart met Myozyme therapie, een enzym-vervangende therapie die gebruik maakt van recombinant menselijk alglucosidase alfa. Dit wordt geproduceert in China met behulp van ovariumcellen van hamsters. Trials toonden de effectiviteit en veiligheid aan maar de therapie heeft bijwer­ kingen zoals koorts, huiduitslag, tachycardie en soms shock. In 2010 kwam een nieuwe variant, Lumizyme, op de markt. Prognose: afhankelijk van beginleeftijd en ernst van symptomen. Starten met enzym vervangende therapie geeft een aanzienlijke reductie in morbiditeit en lijkt ook een lange­ re levensverwachting te geven.   Von Hippel Lindau syndroom Omschrijving: ongecontrolleerde celgroei waardoor er benigne en maligne tumoren ontstaan, zoals hemangioblastoma, niercel­ carcinoom, feochromocytoma of saccus en­ dolymfaticus tumor. Genetisch defect: Von Hippel-Lindau tumor suppressor gen op chromosoom 3. Manier van overerven: autosomaal dominant (80%) of de novo mutatie (20%). Kliniek: hoofdpijn, loop- en balansstoornis, duizeligheid, spierzwakte, visusstoornis of hypertensie. Prognose: met screening kunnen tumoren vroegtijdig opgespoord worden om patiën­ ten symptomatisch en palliatief te behande­ len. De gemiddelde levensverwachting is 49 jaar waarbij patiënten vaak overlijden als ge­ volg van een niercelcarcinoom of compressie door intracerebrale hemangioblastoma. Reti­ nale hemangioblastoma geven visusverlies op jonge leeftijd. Vijftig procent van de pa­ tiënten presenteert slechts één tumor.   Uner Tan syndrome Omschrijving: familiaal voorkomen van qua­ drupedalisme (op handen en voeten lopen),

rudimentale spraak en mentale retardatie. Er zijn echter ook individuele gevallen beschre­ ven. Genetisch defect: niet geheel bekend, het VLDLR-gen lijkt een rol te spelen Manier van overerven: het syndroom is geas­ socieerd met intrafamiliale huwelijken, wat autosomaal recessieve overerving het meest waarschijnlijk maakt. Kliniek: voorkeur voor lopen op handen en voeten, disbalans bij rechtop lopen. Veel be­ schreven casus leren nooit rechtop te lopen, er zijn echter enkele kinderen die normaal konden lopen en praten tot hun derde levens­ jaar. Prognose: er is weinig bekend over dit syn­ droom. Bioloog Tan, naar wie het syndroom is vernoemd, spreekt over teruggaande evo­ lutie.

  Severe Combined Immunodeficiency Disor­ der (SCID) Omschrijving: primaire immunodeficiëntie door afwezigheid van T-lymfocyten, waar­ door ook de humorale afweer is gestoord. Genetisch defect: er zijn meer dan 15 defecten geïdentificeerd, waaronder IL2RG gen op het X-chromosoom (50%) en Adenosine deami­ nase deficiëntie op chromosoom 20. Manier van overerven: X-gebonden of autoso­ maal recessief. Kliniek: ernstige bacteriële, virale, of schimmel infecties die op vroege leeftijd ontstaan, in­ terstitiële longziekten, chronische diaree, failure to thrive. Prognose: zonder behandeling sterven pa­ tiënten vaak al vóór het eerste levensjaar. Beenmergtransplantaties die vóór de eerste drie levensmaanden worden toegepast, hebben een hoge kans op succes. Er worden zelfs intra-uteriene transplantaties toege­ past. Daarnaast zijn er pogingen gedaan met gen-therapie, waarbij een gezond gen mid­ dels een virus in het DNA van een patiënt wordt gebouwd. Deze therapie werd echter gecompliceerd door het ontstaan van leuke­ mie.   Welke aandoeningen er ook vastliggen in je DNA, de tijd zal het leren. Literatuur 1. Medscape 2. Uner Tan Syndrome: History, Clinical Evalu­ ations, Genetics, and the Dynamics of Human Quadrupedalism. Uner Tan. The Open Neuro­ logy Journal, 2010, 4, 78-89 3. Wikipedia

- pagina 5 -

Time is running out? Ragnarök, armageddon, apocalyps, cata­ clysme, allemaal stoere namen (vooral de Engelse varianten) voor het einde van de wereld. Geen cultuur zonder groots visi­ oen over hoe de aarde, de mensheid en al het andere aan hun einde zullen komen. De vraag is echter altijd geweest: maar wanneer dan? Voorspellingen bestaan er in alle soorten en maten, soms is er een brede consensus binnen een hele religie of beschaving en soms is het een paranor­ maal begaafd typetje (à la Nostradamus*) die het allemaal beter weet. Soms veroor­ zaken ze onrust of zelfs massa hysterie, maar vaak zijn ze ronduit lachwekkend. Wat ze gemeen hebben? Achter elke voor­ spelling zit een interessant verhaal. Door: Ivo Verhagen   De maatschappij Om te beginnen een citaat van de eerste tekst die ooit het einde van de wereld noemt: “onze aarde takelt af de laatste tijd. Er zijn aanwijzingen dat de wereld snel tot een einde zal komen. Omkoping en corruptie zijn alle­ daags geworden. Kinderen gehoorzamen hun ouders niet meer. Iedereen wil schrijven en het einde van de wereld komt duidelijk dichterbij.” Deze tekst die anno 2013 nog van toepassing lijkt, komt in werkelijkheid van een Assyrische stenen tafel. De tekst wordt gedateerd rond 2800 jaar voor christus. Het hoe en wat van het einde der tijden is in de tekst niet duidelijk, maar de mens en zijn ge­ dachten over maatschappelijke ontwikkeling lijkt niet veranderd te zijn de afgelopen 4800 jaar.   De bijbel Behalve deze eerste verwijzing zijn eigenlijk alle voorspellingen gerelateerd aan religie en astrologie, meestal de christelijke religie. Van huis uit zijn de christenen namelijk erg ge­ fixeerd op het einde der tijden, waarschijnlijk omdat de eerste christenen niet eens ver­ wachtten dat de wereld het jaar honderd zou halen. Jezus heeft namelijk ooit gezegd (Lu­ cas21:32): “this generation will not pass away before it all has taken place”. Toen dit niet bleek te kloppen is de angst voor het einde blijven steken, de datum werd alleen steeds opgeschoven. Een van de directe gevolgen hiervan was het grote drama wat zich afspeel­ de rond de eerste millenniumwisseling. In de apocriefen van de bijbel werd voorspeld dat in het jaar 1000 Jezus zou verschijnen op de Zionberg en dat het laatste oordeel geveld zou worden. Mensen uit alle lagen van de samenleving trokken uit Europa naar Jerusa­ lem om erbij te kunnen zijn. Velen stonden voor vertrek zelfs al hun bezittingen af om een plekje in de hemel veilig te stellen. Onderweg stierven mensen van de honger en de rest werd geconfronteerd met de onvermijdelijke teleurstelling. Bij terugkomst waren huizen  

- pagina 6 -

                                                       vervallen of geplunderd. Al met al heeft deze profetie de levens van duizenden mensen gekost. Bijgeloof Ook het jaar 1666 met “the number of the beast” was een goede kandidaat en zorgde voor onrust in de christelijke wereld. Vooral in Londen, daar werd het jaar aangekondigd door een bijzonder lange pestepidemie in 1665 en toen in 1666 ‘the great fire of London’ woedde, wist men het zeker: ‘the end is near’.  

  Tegen de verwachtingen in was de rest van het jaar onheil vrij. Toch moeten we niet al te schamper doen, er zijn nog meer dan genoeg voorspellingen die wel zouden kunnen klop­ pen en zelfs wetenschappers zijn overtuigd: het einde van de wereld is onvermijdelijk. Daarom ook maar even een overzicht van wat ons te wachten staat.   Astronomie Laten we beginnen bij het meest definitieve lot van onze aarde en daarmee het leven. Onder astronomen is een brede consensus  

                                                      dat de zon uiteindelijk zal veranderen in een rode reus. Hierdoor zal over ongeveer 7.5 miljard jaar de aarde worden opgeslokt door de zon. Andere astronomische problemen zijn inslagen van grote astroïden en een su­ pernova in de buurt van de aarde. In het geval van de astroïde zijn de scenario’s wel te be­ denken en spectaculair, maar in het geval van een supernova of zelfs gamma ray burst (speciaal soort supernova waarbij de ster min of meer implodeert en ontstellende hoeveel­ heden straling afvuurt uit zijn polen) is het einde redelijk anticlimactisch. Zonder aan­ kondiging zal de aarde namelijk aan zo’n hoge doses hoog energetische straling komen bloot te staan dat waarschijnlijk alles op de oppervlakte verdampt of verbrandt in een fractie van een seconde. Een ander pro­ bleem kan ontstaan wanneer een ‘zwervend’ zwart gat in onze buurt komt en de aarde uit zijn baan om de zon rukt, in dit geval zou de temperatuur in korte tijd zo dalen dat het niet verenigbaar is met menselijk leven. Een van de tot de verbeelding sprekende bij-effecten hiervan is dat warmte uit de aardkern hoogst­ waarschijnlijk wel de extremofielen in de diepe oceanen in leven kan houden. De aarde zou dan als zwerfplaneet vol leven door onze melkweg gaan, op zoek naar een nieuwe ster.  

   

De mens zelf Er zijn natuurlijk nog veel meer scenario’s mogelijk, maar de meeste zijn zo bekend dat ze geen uitleg behoeven. Zo zijn een pande­ mie, ‘nuclear holocaust’ en natuurlijk de op­ warming van de aarde ook kanshebbers (die waarschijnlijk een veel groter risico vormen dan we durven toe te geven, zoek bijvoor­ beeld maar eens op “Doomsday clock”). Het laatste en bijzonder bizarre einde van de wereld wat ik wil bespreken is het ‘Grey Goo’ scenario. Dit waarschuwt voor nanotechnolo­ gie met zelf replicerend vermogen. Mochten wij ooit zulk materiaal ontwikkelen wat zich­ zelf kan produceren uit organisch materiaal, dan zou het proces vrijwel zeker oncontro­ leerbaar worden. Al het organisch materiaal zou dan omgezet worden in anorganisch nanomateriaal . En het leven op aarde zou bij wijze van spreken weggevreten worden door nanomateriaal. Misschien klinkt dit verge­ zocht en raar, maar als je de vergelijking trekt met de ziekte ven Creutzfeldt-Jakob, dan zijn er op z’n minst parallellen te trekken. Ook daar heeft de omzetting van iets nuttigs (een eiwit) naar iets schadelijks (een zelf replicerend prion-eiwit) desastreuze gevolgen. Al met is en blijft het einde van de wereld een hot topic. Terwijl aan de ene kant mensen redenen zullen blijven bedenken        

         afgelopen 25 jaar waarop   Enkele van de (52) data van de     de wereld aan zijn einde had kunnen   komen en waarom:                1997 Komeet Hale-Bopp           1998   week van zijn leven     Jezus stierf in de 1998e         1999 Zwarte regenboog zuigt alle zuurstof op       Millennium bug en/of       1-1-2000   terugkeer van christus  Vijf planeten op een  rij         5-3-2000       2009 Zwart gat gecreëerd  in CERN         2012   Einde 13e cyclus van de Maya kalender                    waarom de wereld zal vergaan, zou de aarde Literatuur ook zonder waarschuwing in een fractie van 1 www.trivia-library.com/armageddon-diffe­ een seconde zijn einde kunnen vinden. Geluk­ rent-views-on-the-end-of-the-world/index.htm kig maar dat we het nog niet precies weten: 2 http://news.nationalgeographic.com/­ een schijnbare oneindige toekomst is een news/2009/11/photogalleries/maya-2012-fai­ grote drijfveer voor veel idealisten. En daarbij led-apocalypses/#/great-fire-london-1666_1­ is het ook wel spannend om niet te weten wat 1739_600x450.jpg ons te wachten staat, toch? 3 http://en.wikipedia.org/wiki/Human_extinction       *Over zijn voorspelling hoeven we ons overi­   gens geen zorgen te maken, hij verwacht het   einde der tijden pas in het jaar 7000.        

____________________________________________________________ Opnieuw coassistent - Ervaringen van een ANIOS Mariel Teunissen werkt in het ziekenhuis Rijnstate in Arnhem als ANIOS neurologie. Hieronder schrijft zij over haar belevenis­ sen als ANIOS (red.). Door: Mariel Teunissen Als arts-assistent zal je het grootste gedeelte van de tijd op de afdeling of eerste hulp doorbrengen. Heel leuk, interessant en leer­ zaam. Je leert bovendien uitstekend omgaan met stress en multitasken, prioriteiten stellen en overzicht houden, maar uiteindelijk zal je als specialist toch het grootste gedeelte van je tijd op de polikliniek doorbrengen. Daarom vond ik het super om weer op de polikliniek te beginnen. In eerste instantie begon dat bij ons met kanteltafelonderzoeken. Dit is een onderzoek op de Klinische Neurofysiologie, waar patienten op een tafel komen te liggen met continue bloeddruk, hartslag en EEG-re­ gistratie. Vervolgens wordt de tafel omhoog gekanteld waardoor de patiënt bijna rechtop komt te staan en gekeken wordt naar ortho­ statische hypotensie en reflexsyncope. Dat lijkt heel interessant, wat het ook zeker kan zijn als dit daadwerkelijk optreedt. Aangezien

de patiënt zo goed mogelijk moet ontspan­ nen, mag hij/zij niet praten en zit je dus vaak in stilte 10 minuten te wachten. Vervolgens wordt er een spray nitroglyceride onder de tong gegeven, om te proberen de klachten op te wekken door middel van vasodilatatie. Opnieuw wacht je 10 minuten op effect. De eerste keer is het heel interessant. Daarna wordt het een sport om de metertjes lang­ zaam naar beneden te zien gaan, met jezelf te wedden óf en wanneer ze inzakken, maar heel vaak is het ook een rustpuntje op de dag, waar je bijna 20 minuten mag wachten en niets doen. Een soort verplichte pauze. En dan maar zorgen dat je zelf niet spontaan last van orthostase krijgt na dat lange zitten. Veel interessanter vond ik om daadwerkelijk op de poli weer patiënten te zien. Bij neuro­ logie is het patiëntaanbod op de polikliniek vaak aanzienlijk anders dan op de afdeling en eerste hulp. Mede daarom was ik helemaal opgetogen om weer op de polikliniek te be­ ginnen. Je merkt aan de ene kant hoeveel je in de tussentijd hebt geleerd en tegelijkertijd hoeveel kennis er weer is weggezakt. Het grappige is vooral dat ik me weer even op en

top coassistent voelde. Je moet, met behulp van de altijd behulpzame poli-assistenten, op zoek naar een artsenkamer die niet bezet is. Vervolgens leg je de patiënt jouw rol uit, waarop ze nog eens bevestigd worden in hun vooroordeel van een te jonge dokter zonder autonomie. En last but not least, het wachten op de neuroloog. Het op de gang voor het kamertje staan van de neuroloog, wachtende tot de patiënt naar buiten komt en jij naar binnen mag om te overleggen. Ondertussen voel je de ogen van de andere patiënten op je gebrand. Dus niet met je telefoon spelen, dat is niet professioneel. Hopende dat de patiënt binnen niet te breedsprakig is. Ja, op dat soort momenten voel ik me weer terug bij af, als een soort nostalgische herinnering die terug komt en werkelijkheid wordt. Heerlijk, het leven van een coassistent. Gelukkig heb ik tegenwoordig bedacht de neuroloog te bellen vanuit patiëntkamer terwijl de patiënt in de wachtkamer wacht, zodat de neuroloog naar mij toe kan lopen. Ondertussen kan ik informatie van internet af halen; zoveel praktischer. Ben ik toch nog wijzer geworden in de afgelopen tijd.

- pagina 7 -

Reistip: Vietnam, Cambodja, en een beetje Thailand Daar stonden we dan op Schiphol: onze backpacks tot op de nok gevuld met alle­ maal overbodige spullen, vier uur te vroeg ingechecked – Peppie en Kokkie gingen backpacken. Drie maanden eerder hadden wij besloten optimaal gebruik te maken van onze maand vakantie voor het co­ schap heelkunde. Wij haalden onze spaar­ varkens leeg en boekten een ticket naar Ho Chi Minh City in het zuiden van Vietnam, om vervolgens in drie weken op te stijgen naar Bangkok. Door: Caroline Sieverink en Ilse van Langeveld Ho Chi Minh Stad Na een lange vlucht van 14 uur landden wij vol goede moed in Ho Chi Minh, waar wij ogenblikkelijk overdonderd werden door de intense hitte: 38⁰ C met spijkerbroeken aan en een veel te zware backpack op was geen pretje. Na een korte powernap gingen we de stad verkennen. Ook dit bleek moeilijker dan we dachten: het verkeer was een complete chaos. Na een paar uur hadden we echter door hoe je het beste over kon steken: name­ lijk gewoon gaan en niet twijfelen (met een beetje geluk word je dan niet overreden).                           Ho Chi Minh is een stad met veel Franse in­ vloeden, wat goed terug te zien is aan de verschillende gebouwen in de stad, stam­ mend uit de tijd van de Franse bezetting in de 19e eeuw. Zo is er een replica van de Notre Dame te vinden en ook het Herenigingspaleis is gebouwd in Franse stijl. Dit paleis is een bezoekje waard, zeker ook omdat er in de omgevende tuin oude gevechtsvoertuigen te bewonderen zijn. Degenen die de hete stad willen ontvluchten en zich verder willen verdiepen in de Viet­ namoorlog moeten zeker de Cu Chi tunnels bezoeken. Vanuit dit ondergrondse netwerk streed de lokale bevolking tegen de Ameri­ kaanse bezetting. Let op: niet geschikt voor claustrofobici en mensen die niet van centi­ pedes houden, maar wel zeer indrukwek­ kend. Phu Quoc Door de Mekong-delta reisden wij verder naar Phu Quoc, een paradijselijk eiland met mooie stranden. Hier rustten wij uit onder het genot  

- pagina 8 -

van cocktails en kokosnoten. Phu Quoc staat verder bekend als mooie duikplaats en is een ideaal eiland om te verkennen met de scoo­ ter. Ondanks de internationale luchthaven en de ontwikkeling van vele resorts, heeft de grote toeristenmassa dit eiland nog niet ge­ vonden. Kortom: wees er snel bij.                                             Sihanoukville en Bamboo Island Na Phu Quoc maakten wij de moeizame oversteek naar Cambodja. In onze ervaring kunnen plaatselijke reisbureau’s je prima helpen met grenzen passeren; desondanks kost het je vaak een hele dag met veel wach­ ten en veel overstappen. Des te blijer waren we dan ook toen we in Sihanoukville beland­ den en een duik in een heerlijk zwembad konden nemen. Deze badplaats is een walhal­ la voor backpackers en feestgangers met full moon party’s, goedkope alcohol en welwil­ lende britse toeristen. Via Sihanoukville maakten wij een uitstap naar Bamboo Island: een vrijwel onbewoond eiland waar elektrici­ teit meer uitzondering is dan regel. We ver­ bleven in een houten hutje met achter ons de rimboe en met voor ons de zee. Geen luxe dus, maar wel een supervette ervaring! Phnom Penh Na de relaxte dagen in Sihanoukville waren we wel toe aan wat meer diepgang en dus namen we de bus naar de hoofdstad van Cambodja: Phnom Penh. Daar bezochten we de alom bekende Killing Fields en het Geno­ cide Museum waar we meer te weten kwa­ men over het regime van Rode Khmer in de jaren 70. Een kwart van de Cambodjanen vond de dood onder dit vierjarige bewind van Pol Pot. De audiotour bij de Killing Fields vertelde ons het verschrikkelijke verhaal van de bevolking, waardoor het verhaal echt tot leven kwam. Al met al een zeer indrukwek­ kende ervaring en daardoor zeker de moeite waard.    

Voor wat luchtiger vertier kan je in Phnom Penh de Central Market bezoeken. Op deze overdekte markt scoor je in ieder geval ge­ noeg souvenirs om het thuisfront tevreden te houden. Siem Reap Onze laatste bestemming in Cambodja was de tempelstad Siem Reap. Voor degenen die altijd een keer in het echt Temple Run hebben willen spelen of groot fan zijn van Lara Croft’s Tomb Raider is dit zeker een aanrader (voor mensen die van mooie tempels houden ook). De tempels bij Siem Reap zijn gebouwd rond de 12e eeuw. Van deze tempels is de Angkor Wat de grootste en de bekendste, maar naar onze mening was de meest indrukwekkende tempel toch de Angkor Thom. Naast deze tempels staat Siem Reap ook bekend om zijn vele leuke barretjes en restaurantjes met als hoogtepunt het café ‘Angkor What?!’. Voor diegenen die na het beklimmen van de tem­ pels toe zijn aan wat ontspanning: Siem Reap is ook een uitstekende plek voor mani-pedi’s, massages en fish spa’s. Bangkok De laatste dagen voor onze terugkeer naar Nederland brachten wij door in Bangkok. We verbleven in een kakkerlakrijk en gehorig hostel aan de welbekende Khao San Road – de backpackersstraat van Bangkok. Na al het moois dat we gezien hadden in Vietnam en Cambodja vonden we Bangkok toch wat te­ genvallen. Wel de moeite waard om te bezoe­ ken is de Royal Palace, het hysterische goud­ overladen voormalige verblijf van de Thaise koninklijke familie (kleine tip: neem een vest­ je mee, anders word je gedwongen een spuuglelijk overhemd te dragen – zonde van je vakantiefoto’s). Hierna staken we de rivier over naar de Wat Arun: een indrukwekkend hoge tempel, die uitzicht biedt op de hele stad. Aan al het moois komt een eind en dus ook aan onze vakantie (en deze fantastische reis­ tip). Bekaf kwamen we op zondagmiddag weer thuis aan, terwijl we de maandagoch­ tend daarna om stipt acht uur verwacht wer­ den bij het voorblok heelkunde. Maar, het was het zeker waard! Daarom raden we iedereen aan die deze vakantie nog in het verschiet heeft: maak er goed gebruik van, ga wat van de wereld zien, nu het nog kan.                        

Prognose bij kanker De titel zegt het eigenlijk al, ‘kanker’. Niet het allerleukste onderwerp, maar wel leerzaam blijkt uit de praktijk. De eerste vraag die mensen stellen, als ze net te horen hebben gekregen dat ze kanker hebben, is namelijk : ‘Dokter, hoe lang heb ik nog? Deze vraag is altijd lastig te beant­ woorden, daarom willen we globaal in­ zicht geven in de prognoses bij een aantal veelvoorkomende vormen van kanker. Door: Anneke Jonkman Prostaatkanker Bij mannen is prostaatkanker de meest voor­ komende vorm van kanker. In Nederland krijgen jaarlijks bijna 9.000 mannen de dia­ gnose prostaatkanker. Zo’n 20% van de men­ sen zijn tussen de 60 en 70 jaar, de rest ligt daarboven. De agressiviteit, en zo ook de prognose, wordt bepaald met de Gleasonsco­ re, waarbij geldt: hoe hoger de score, hoe slechter de prognose. De relatieve 5-jaars­ overleving is 86%, waarbij 5-jaarsoverleving van patiënten bij wie de tumor bij diagnose stadium I of II heeft 99% is en voor patiënten bij wie de tumor in stadium IV wordt ontdekt nog maar 44%. Borstkanker Bij vrouwen staat borstkanker bovenaan als meest voorkomende vorm van kanker. Elk jaar krijgen zo’n 14.000 vrouwen deze diagno­ se. De kans op het krijgen van borstkanker is 12-13% gedurende het leven van een vrouw. Vroege detectie door o.a. de screening mid­ dels bevolkingsonderzoek, heeft de progno­ se van borstkanker sterk verbeterd. De prog­ nose hangt af van een aantal traditionele prognostische factoren waaronder tumor­ grootte, lymfklierstatus en tumorgradering. De prognose is relatief gunstig bij de vroege stadia I en II (5 jaars-overleving 80-99%), maar minder goed bij stadium III (5-jaars overleving 54-67%) en stadium IV (5-jaars overleving 20%). Longkanker Longkanker staat bij mannen en vrouwen in de top drie van meest voorkomende vormen van kanker. Longkanker wordt ingedeeld in kleincellig- en niet-kleincellig longcarci­ noom. De incidentie van longkanker ligt in­ middels rond de 11.000 patiënten per jaar.    Kleincellig longcarcinoom (SCLC) Het SCLC is sterk geassocieerd met roken. In Nederland is er in de afgelopen jaar een da­ ling van de incidentie van het SCLC bij man­ nen, maar een stijging in de incidentie bij vrouwen. Bij de patiënten waar de diagnose SCLC wordt gesteld, heeft doorgaan met roken een negatief effect op de overleving. Het TNM stadium en de WHO performance

state zijn de belangrijkste prognostische factoren. Voor de vroege stadia SCLC is de mediane overleving 16-24 maanden (5-jaars­ overleving 14%). Bij stadium IV is de mediane overleving 6-12 maanden met behandeling en 2-4 maanden zonder behandeling.   Niet-kleincellig longcarcinoom (NSCLC) Het NSCLC wordt meestal pas gediagnosti­ ceerd als er al metastasen aanwezig zijn. Slechts 20% van de patiënten komt dan ook maar in aanmerking voor een resectie. Bij een NSCLC met stadium I is de 5-jaars overleving is al vrij laag (rond de 45%) Bij een stadium II tumor ligt de 5-jaars overleving al een stuk lager (rond de 30%). Bij een stadium III tumor varieert de overleving sterk (tussen de 5 en 20%) en bij een stadium IV tumor is de 5-jaars overleving bijna nihil (1 tot 2%).   Pancreascarcinoom                             Pancreascarcinoom is, zoals bij velen van jul­ lie bekend zal zijn, een van de carcinomen met de slechtste overleving. Patiënten krijgen pas laat klachten, waardoor de ziekte vaak al in een gevorderd stadium is bij diagnose. Een belangrijke risicofactor voor het krijgen van een pancreascarcinoom, is overmatig alco­ holgebruik. De prognose is zoals al eerder gezegd slecht; zonder therapie is de mediane overleving na diagnose 4 tot 6 maanden. Na een in opzet curatieve resectie, is de 5-jaars overleving 10 à 20%. Gelukkig komen pan­ creascarcinomen niet veel voor; de incidentie bedraagt ongeveer 1750 nieuwe gevallen per jaar.   Huidkanker Huidkanker komt steeds meer voor. We lig­ gen steeds vaker en langer te bakken in de zon. Elk jaar krijgen zo’n 14.000 mensen de diagnose huidkanker. De drie belangrijkste vormen van huidkanker zijn het basaalcelcar­ cinoom, het plaveiselcelcarcinoom en het melanoom.   Basaalcelcarcinoom Het basaalcelcarcinoom (BCC) is de meest voorkomende vorm van huidkanker. De be­ langrijkste risico factor voor het ontstaan van

een BCC is overmatige blootstelling aan zon­ licht. Het wordt ook vaker gezien bij immuun­ gecompromitteerde patiënten. BCC is een lokaal invasieve maligne tumor met een langzame groei. BCC’s worden onderver­ deeld in ‘laagrisico’- en ‘hoogrisico’ carcino­ men op basis van de volgende prognostische factoren: het histologische groeitype, lokali­ satie, grootte en primaire versus recidief tumor. De relatieve 5-jaarsoverleving is bijna 100%. Wel is er na de eerste behandeling 3-10% kans op een recidief na vijf jaar. En na het eerste recidief is de kans op een tweede recidief tussen de 12 en 27%.   Plaveiselcelcarcinoom De incidentie van het plaveiselcelcarcinoom (PCC) ligt heden daags rond de 15.000 per jaar en komt twee keer zo vaak voor bij mannen als bij vrouwen. Ook bij het PCC is overmatige blootstelling aan UV-licht een belangrijke ri­ sicofactor voor het ontstaan ervan. Verder hebben blanke mensen (met een lichte huid) meer kans op het krijgen van een PCC en mensen die snel verbranden. De relatieve 5-jaarsoverling van PCC ligt rond de 94%. Melanoom Het melanoom is dé vorm van huidkanker die bij geringe tumorload al fors kan metastase­ ren. Gelukkig wordt het melanoom tegen­ woordig vaak in een relatief vroeg stadium gediagnosticeerd doordat er meer publieke bekendheid bestaat , waardoor de sterfte aan gemetastaseerde melanomen sterk is afge­ nomen. De incidentie van het melanoom is in de afgelopen jaren met 4% toegenomen tot 1600 nieuwe gevallen per jaar. Echter de 10-jaars overleving is ook toegenomen in de afgelopen jaren en tegenwoordig rond de 77% voor mannen en rond de 88% voor vrouwen. De prognose van het melanoom wordt hoofdzakelijk bepaald door de Breslowdikte.                                Literatuur 1. www.oncoline.nl 2. www.nationaalkompas.nl 3. www.kanker.nl  

- pagina 9 -

Column: Bucket list Bucket list: Een lijst met dingen die je nog wil ondernemen voor je komt te overlijden. Waar dit eerst vaak pas opgesteld werd als het einde reeds in zicht is, wordt tegenwoordig steeds eerder een bucket list opgesteld. Waarom zou je ook wachten tot je terminaal bent om te doen wat je altijd al hebt willen doen? Misschien is de term bucket list in deze situaties wat minder passend, aangezien er steeds weer nieuwe ideeën bij kunnen komen en het ook een algemeen streven in het leven kan zijn, bijvoorbeeld kinderen krijgen, een mooie baan krijgen, een mooi huis kopen en dergelijke.   Zelf ben ik groot voorstander om niet te wachten met je dromen waarmaken. Je weet immers nooit hoelang je nog te leven hebt. Zoals wel gezegd wordt: ‘je kunt beter spijt hebben van de dingen die je gedaan hebt dan van de dingen die je nooit geprobeerd hebt’. Nu vind ik zelf wel dat ik sommige dingen niet hoef te proberen, maar daar ga ik dan ook geen spijt van krijgen als ik dat nooit gedaan heb. Andere daarentegen wil ik zeker ooit geprobeerd hebben. Zo gaat binnenkort eentje van mijn verlanglijstje af: backpacken in Azië in mijn eentje. Verder op mijn lijst staat ook een reis naar Brazilië, naar de watervallen van Iguaçu. Hier moet ik alleen nog een ge­ schikte reispartner voor vinden, want als vrouw alleen naar Brazilië lijkt me dan weer niet zo’n goed idee.  

                                            In zijn algemeenheid faal ik liever bij het proberen dan het niet proberen. Regelmatig gebeurt het me dat het goed gaat en ik dus een overwinning op mezelf behaald heb. Neem bijvoorbeeld hardlopen. Jaren geleden zat ik op atletiek en was ik totaal niet goed in hardlopen. Vervolgens kreeg ik een blessure en was het gedaan met het hardlopen. Jaren later heb ik voor de Batavierenrace mijn hardloopschoenen weer aangetrokken en voorzichtig en rustig opgebouwd en nu, twee tot drie jaar later loop ik zo anderhalf uur in

het bos. Dus de volgende doelen staan al gesteld: de Bruggenloop en de 10 km op de Zevenheuvelenloop. Soms haal je niet het resultaat wat je graag gewenst had en dat is balen. Vervolgens laat je het achter je en ga je weer verder. Eigenlijk is dat gewoon het leven: vallen en opstaan en zolang je maar vaker opstaat als je valt, is er niets aan de hand.   Over de grotere plannen in het leven zijn veel geneeskunde studenten aan het eind van hun studie aan het twijfelen. Ga ik voor de ambitieuze, spannende specialisten baan met veel en onregelmatige uren? Of ga ik voor de brede, generalistische kijk bij de huisarts­ geneeskunde? Eigenlijk maak je op dat mo­ ment voor een deel de keus wat jij graag wil bereiken in je leven. Maar wat als je niet goed kunt kiezen? Je kunt natuurlijk voor beide gaan. Zo heb ik op het LOCA congres een le­ zing gehoord van Paul Brand, schrijver, kin­ derarts en vader van drie kinderen. Hij heeft in een tijd waarin parttime werken nog niet geaccepteerd was, gevraagd om een partti­ me baan. Hij heeft deze gekregen, maar met de opmerking erbij dat hij een academische carrière vergooide. Ondertussen heeft hij een pracht academische carrière en een gezin. Hij maakte zijn droom waarheid. Dus denk buiten de gebaande paden, volg je droom en vergeet niet aan je bucket list te werken.   Vicky van Duijnhoven

_____________________________________________________________ Geduld - Ervaringen van een ANIOS Mariëlle Bleijenberg werkt in Gelre zieken­ huizen locatie Apeldoorn als ANIOS op de afdeling Cardiologie. Hieronder schrijft zij over haar belevenissen als ANIOS (red.).   Door: Marëille Bleijenberg   Het is donderdagavond, een uur of zeven en ik loop door de tuinen van Paleis Het Loo in Apeldoorn. Dat is een voordeel van hier in de regio werken. Om de files te ontlopen train ik hier, om daarna zonder files terug naar Am­ sterdam te rijden. Het is een mooie avond. De zon schijnt, ik loop, soms zelfs hard. Ik betrap mezelf erop dat ik niet tevreden ben, ik wil sneller, verder, beter lopen dan ik doe. Einde­ loos ongeduldig, op zoek naar vooruitgang, vergeet ik soms terug te kijken naar waar ik vandaan kom. Na maanden van blessures lijkt wat ik nu doe weer op hardlopen. Vooruit­ gang is iets wat je makkelijk over het hoofd ziet als je er midden in zit.   In het ziekenhuis is het niet anders. Sinds een aantal maanden werk ik als ANIOS cardiologie in Gelre ziekenhuizen locatie Apeldoorn. Al jaren hoor ik om me heen dat de overgang

- pagina 10 -

van co-assistent naar arts-assistent zo groot is. Ik haalde er altijd mijn schouders over op 'dat zien de dan wel'. Een mooie uitdaging, leek mij. De eerste weken was alles nieuw. Ziekenhuis, afdeling, collega's en niet te ver­ geten het werken op een EHH en CCU. Daar­ naast het reizen en de nieuwe verantwoorde­ lijkheden. Het combineren van werk en een sociaal leven en sport is ook een kunst (die ik overigens nog lang niet beheers). Voor mij was ook het vakgebied van de cardiologie relatief onbekend. De leercurve was onge­ looflijk steil, elke dag leerde ik nieuwe dingen, waarvan ik de dag ervoor soms niet wist dat ze bestonden. Een hele leuke energieke peri­ ode, maar geleidelijk begon er een andere periode. Het grootste gedeelte van de tijd was ik met veel plezier aan het werk, maar daar­ naast ging ik door de opgedane kennis en ervaring steeds meer dingen zien die ik niet wist, niet kende, nog niet kon behandelen. Dit zorgde voor een drive om meer te leren, meer te ervaren, meer te zien. Maar een dag houdt 24 uur en wat je ook probeert, meer dan 7 dagen krijg je niet in een week. Leren en er­ varen kost tijd. De dokter worden die je zou willen zijn gaat niet ‘overnight’, daar moet je

voor trainen. Het is net als hardlopen. De eerste stappen zijn zwaar, of je nu voor het eerst gaat hard­ lopen of terugkomt van een blessure. Maar als je blijft lopen ga je heel snel vooruit. De fase die daarna komt is stabieler, de vooruitgang is veel minder duidelijk, juist dan moet je volhouden, doorzetten. Blijven trainen! En vooral: af en toe over je schouder kijken naar waar je vandaan komt. Niet te lang, maar net lang genoeg om te realiseren dat je onbewust verder bent dan je had gedacht. En waar het eindigt? Dat zien we daar wel, misschien wel nooit. We zijn op weg, daar gaat het om. De leukste momenten zijn als er geen zorgen zijn over de toekomst. Gewoon nu dokteren (of lopen natuurlijk).                      

Back To The Future Science fiction films en fantasy films zijn vaak voor een groot deel gebaseerd op de fantasie van de schrijver. Toch uiten schrij­ vers vaak ideeën die veel in het hoofd spelen van mensen: welke technieken zullen er nog komen in de toekomst, hoe zal de toekomst eruit zien, hoe goed zullen we ziekten kunnen bestrijden, hoe oud kunnen we worden? In het verleden heb­ ben films, series en boeken al velen ver­ baasd met de accuraatheid van hun voor­ spellingen van de toekomst. Wat hebben we al gezien, en wat kunnen we leren van ‘als science fiction afgedane films’ uit het verleden?   Door: Valerie Feskens                      Mobiele telefoon Degenen onder ons die al Star Trek fans zijn, hoeven we natuurlijk niets te vertellen over deze serie uit de jaren ‘60 over de 24ste eeuw, waarin het draait om Captain Kirk, zijn mede­ werkers op een ruimteschip en buitenaardse wezens. Star Trek is bekend geworden om de eerste zoen op televisie tussen een negroïde vrouw en een blanke man, maar tegenwoor­ dig kun je daar nog iets aan toevoegen: de voorspelling van draadloze headsets, tablets en communicators. Watte? Een communica­ tor, een apparaat dat niet zozeer met andere mensen kan communiceren, maar met ruim­ teschepen. Zie het als een soort downgrade van de holocommunicator uit Star Wars. Het uiterlijk van dit ding leek echter verbazing­ wekkend veel op de telefoons die we hadden vóór de smartphones. Dat gecombineerd met de webcam-achtige holocommunicators van Star Wars, en je hebt eigenlijk telefoons zoals we die nu kennen! Minus de 3D weergave dan. Dit is nu dan geen geneeskundig voor­ beeld, but just to make a statement!   Klonen The 6th Day (met Arnold Schwarzenegger) en The Island (met Ewan McGregor/Scarlett Jo­ hanssen) beschrijven beide het klonen van mensen als mogelijkheid in de toekomst. Al­ hoewel het al 17 jaar geleden is dat het be­ kende gekloonde schaap Dolly ter wereld is gekomen, zijn we ondertussen nog niet veel verder met het klonen van dieren en het zal nog lang duren voor het bij mensen mogelijk zal zijn (alhoewel ongetwijfeld experimenten gedaan worden as we speak). Er wordt ver­ schil gemaakt tussen therapeutisch en repro­ ductief klonen. Bij therapeutisch klonen wor­

den cellen gekloond die een autotransplan­ taat kunnen vormen of bepaalde stoffen kunnen uitscheiden. Met reproductief klonen kun je dan waarschijnlijk geen volwassen mens uit een machine toveren, maar kun je wel een embryokloon maken van een orga­ nisme. Het overbrengen van de kern van een somatische cel (zoals de borstcel van Mama Dolly) in een eicel is echter niet zo makkelijk, en bij sommige organismen is het makkelijker dan bij andere. Gerelateerd aan het onderwerp zijn er tech­ nieken in ontwikkeling om 3D printers (voor de niet-nerds onder ons, een printer die een driedimensionaal voorwerp kan maken, tot nu toe vooral van gips of plastic) te gebruiken om levende cellen in een bepaalde vorm te printen, waarbij meerdere lagen met verschil­ lende type cellen kunnen worden gemaakt. Er wordt getracht hiermee een functionele nier te maken of bijvoorbeeld een huidtrans­ plantaat aan te leggen. Het lukt al door het team van dr. Atala, directeur van een instituut voor regeneratieve geneeskunde, iets te maken dat anatomisch op een nier lijkt … Nu nog de functie.                     Virussen tegen kanker In I am legend wordt een wereld geschapen waarin een virus gebruikt wordt om een kankervrije wereld te scheppen. Helaas gaat dit virus een eigen leven leiden en zorgt er­ voor dat, uitgezonderd enkele personen die immuun zijn, de wereld ook praktisch mens­ vrij wordt door verspreiding via zowel lucht als huid/bijtcontact. Hierbij muteren de geïn­ fecteerden in zombie/vampierachtige we­ zens. Beetje vergezocht: tegen de tijd dat alle cellen in het lichaam die absoluut ongeloof­ waardige mutatie doorstaan hebben, zullen de slachtoffers niet meer ver komen. Toch een fijn gevoel om te weten dat de ziekte in dit opzicht toch uiteindelijk self-limiting zal zijn. Maar, hoe staat het eigenlijk met virussen als potentiële kankerbestrijders? Het idee is dat de virusdeeltjes ongecontroleerd kunnen delen in de ongeremde tumorcellen en daar­ door lyse veroorzaken van deze cellen. In 1949 spoten artsen nog hepatitis in bij patiën­ ten met Hodgkin, wat helaas niet zorgde voor remissie. In Harvard hebben ze Herpes sim­ plex geprobeerd te gebruiken tegen hersen­ kanker bij muizen. Dit bracht remissie, maar veroorzaakte ook (hoe onverwacht) in een aantal gevallen een dodelijke encefalitis. Veelbelovende projecten die nu lopen: een gemodificeerd adenovirus, gemaakt in Zwe­

den, dat tegen neuro-endocriene tumoren zou kunnen worden gebruikt en een gemodi­ ficeerd reovirus, gemaakt in Canada, dat voor meerdere typen kanker gebruikt zou kunnen worden.                            Genetische modificatie In Gattaca worden in de nabije toekomst alle embryo’s genetisch gemanipuleerd, zodat de nieuwe generatie de beste genen en de beste kansen hebben. Eén van de laatste mensen die nog op de normale manier verwekt is (arme stumperd), heeft dit geluk niet en wordt vanwege zijn genetische achtergrond achtergesteld, waardoor hij de identiteit van een genetisch gemanipuleerd mens leent. De film snijdt één van de lastigste ethische kwesties in de geneeskunde van het moment aan: hoe ver gaan we om ervoor te zorgen dat kinderen bepaalde ziekten niet krijgen? Gen­ therapie op oudere leeftijden is al geen toe­ komstmuziek meer: Glybera, een adeno-ge­ associeerd virus met een kopie van het lipop­ roteïne lipase gen voor lipoproteïne lipase deficiëntie komt waarschijnlijk eind dit jaar op de markt. Waarschijnlijk zal in eerste instantie met dit soort therapieën ervaring worden opgedaan voor het veilig is embryo’s te mo­ dificeren. Pas als de eerste resultaten van dit soort gentherapieën binnen zijn en er meer onderzoek is gedaan naar de mogelijkheden die werken, zal deze discussie verder oplaai­ en.   Kortom, er is nog veel te leren van semi-on­ waarschijnlijke films en series. Wie weet hoe ver we nog gaan komen in de toekomst met artificial intelligence, technologieën en medi­ sche vraagstukken. De vraag is echter vaak ook ethischer dan we willen: Het is vaak geen kwestie of we iets uiteindelijk zouden kun­ nen, maar of we het zouden wíllen kunnen. Maar tot die tijd kunnen we mooi discussiëren en experimenten doen. De tijd zal het leren!   Literatuur 1. Murdock, C. 6 Eerily Specific Inventions Predicted in Science Fiction. Cracked, 2010 2. Masters, A. Two medical pioneers aim to trial a cancer-killing virus. I aim to help out. The Guardian, 4 January 2013 3. Human Genetic Engineering, Wikipedia Overige referenties zijn op te vragen bij de auteur.

- pagina 11 -

Diagnostiek van alledaagse dingen: SOG-activiteiten SOGgen, in de internationale literatuur ook wel "procrastination" genoemd, is een veel voorkomend fenomeen. Cijfers wat betreft de incidentie variëren van 0 per 1000 bij jonge mensen zonder verplichtin­ gen tot 1000 per 1000 in vrijwel alle ande­ re populaties. SOGgen is een van de groot­ ste risicofactoren voor het zakken voor examens en het missen van deadlines. Mensen die meer SOGgen hebben een grotere kans te doubleren of uit te vallen tijdens hun opleiding. Ondanks deze in­ drukwekkende prevalentie en impact van SOGgen is er nog weinig onderzoek ver­ richt naar de verschillen tussen SOG-acti­ viteiten. In deze pilotstudie zullen wij pogen de verschillen te objectiveren door mentale residuaal- capaciteit (MRC) te meten. Door: Ivo verhagen

nul punten toegekend aan de twee deelne­ mers met de laagste score, een punt voor de derde en vierde plaats en twee punten voor de eerste en tweede plaats. Resultaten De door de proefpersonen aangeleverde SOG-activiteiten waren: lezen, whatsappen, facebooken, youtube filmpjes kijken, gamen op de smartphone en candycrush**. Alle SOG-activiteiten konden in de gecontroleer­ de omgeving worden ontplooid en werden daarom geïncludeerd. Hieronder volgt een korte beschrijving van deze SOG-activiteiten. Lezen is een klassieke SOG-activiteit waar­ voor de SOGger een of meerdere ‘boeken’ nodig heeft. Deze boeken zijn op te delen in vele categoriën, de eerste grove scheiding is te maken tussen ‘fictie’ en ‘non-fictie’ boeken. De fictie boeken bevatten verhalen die be­ dacht zijn door de ‘schrijver’ terwijl non-fictie op waarheden gebaseerde verhalen en infor­ matieve teksten omvat. Om verder te onder­ scheiden worden boeken ingedeeld in gen­ res. Onze proefpersoon gebruikte een boek uit de categorie fictie.  

Materialen en methode Zes geneeskunde master-studenten werden geïncludeerd en uitgenodigd een persoonlij­ ke SOG-activiteit te ontplooien in een gecon­ troleerde omgeving in het bijzijn van een (niet geblindeerde) onderzoeker. De onder­ zoeker bepaalde de MRC door middel van een protocol met instructies, vragen en opdrach­ ten. Het protocol bestond uit de instructie: "Ik heb dadelijk zeven vragen en twee opdrach­ ten voor je. Ga terwijl ik de vragen stel ge­ woon door met je activiteit en probeer snel te antwoorden". Het betroffen zeven vragen met verschillende moeilijkheidsgraad (zie rood kader). Ten slotte voerde de proefperso­ nen twee opdrachten uit met een timer van   tien seconden, hun prestaties werden verge­ Whatsapp is een smartphone applicatie die leken met de prestaties van de andere proef­ door experts wordt gezien als de opvolger personen. De puntentelling was als volgt: bij van het Sms’en. Anderen noemen het zelfs vragen werd één punt toegekend voor het ‘Sms on steroids’ omdat de output sterk is juiste antwoord* Bij de opdrachten werden vergroot met de intrede van het zogenaamde           Mentale Residuaal Capaciteit (MRC)         Vraag 1: Een honkbal en een honkbalknuppel  kosten samen €1,10, de knuppel is 1 euro   duurder dan de bal, hoeveel kost de bal?     Vraag 2: Vijf machines doen er vijf minuten over   om vijf stoelen te maken, hoelang doen honderd machines er over om honderd stoelen     te maken?   Vraag 3: Op een vijver groeien leliebladen, de oppervlakte daarvan verdubbelt dagelijks, dagen was de vijver half bedekt?   na 48 dagen is de vijver dichtgegroeid, na hoeveel   in Parijs of in Frankrijk?   Vraag 4: Waar worden de meeste toeristen beroofd,   Vraag 5: Welk getal houd je over als je het jaartal waarin de tweede wereldoorlog begon     bij het jaartal waarin de 1e wereldoor­   van het jaar waarin deze eindigde aftrekt, dit optelt   er bij op en trek er ten slotte ne­   log eindigde, tel het jaartal van dit jaar min tweeduizend     gentienhonderd van af, welk getal houd je over?     Vraag 6: Waar overlijden de meeste patiënten  aan: aan longaandoeningen of aan de ge­   volgen van longkanker?     Vraag 7: Wat is zwaarder, een kilo hout of een  kilo lood?     zeven van af.   Opdracht 1: Begin bij honderd en trek hier herhaaldelijk     Opdracht 2: Noem de onderdelen van de tractus   digestivus.            

- pagina 12 -

‘groepsgesprek’ waar meerdere personen tegelijk berichten kunnen sturen naar alle andere groepsleden. Buiten deze verande­ ring is de financiële prikkel die bij Sms voor sommigen ontmoedigend werkte verwij­ derd, wat de gemiddelde berichten output per persoon flink heeft vergroot.  

Facebook is een immens populaire sociaal-­ netwerk site waar mensen nieuws, levensge­ beurtenissen, berichten, foto’s en onzin met elkaar kunnen delen. Ondanks wetenschap­ pelijk onderzoek dat heeft uitgewezen dat facebook zijn gebruikers op den duur onge­ lukkig maakt, is het de onbetwiste nummer één qua populariteit. Tot nu toe zijn drie ge­ heime krachten van facebook geïdentificeerd waardoor het zo succesvol is. Ten eerste ont­ staat er bij gebruikers de zogenaamde ‘fear of missing out’ wanneer ze studeren en/of lang niet meer online zijn geweest. Dit is een irreële angst om niet op de hoogte te zijn van nieuwtjes in het leven van vrienden en ken­ nissen als de gebruiker niet online gaat. Ten tweede zijn er allerlei mechanismen inge­ bouwd om de ‘stalking potential’ te vergro­ ten, de tijd die hedendaagse jongeren steken in het cyberstalken is met de komst van fa­ cebook vele malen langer geworden. Ten slotte is facebook een symbiotische relatie aangegaan met allerlei andere SOG-activitei­ ten, met als meest berucht voorbeeld het spelletje ‘Farmville’. 

  Youtube is het best te beschrijven als het fu­ sieproduct van ‘world’s funniest homevi­ deo’s’, ‘world’s funniest animal video’s’*** en ‘The Box’. Op dit videoplatform wordt meer dan 100 uur video per minuut geüpload en voorziet daarmee in continu nieuwe filmpjes om te kijken. Het feit dat de meeste video’s minder dan 2 minuten duren wekt bij de SOGger de illusie dat het weinig tijd zal kos­ ten, hierdoor wordt de verleiding om nog een    

filmpje te kijken gemaximaliseerd. Daarnaast hebben filmpjes vaak titels die speciaal zijn ontwikkeld om nieuwsgierigheid te maxima­ liseren. Klassieke voorbeelden hiervan zijn “try not to laugh challenge IMPOSSIBLE” en “Funny cats in water, EPIC”.  

  Smartphone gaming is een vorm van gaming die zich onderscheid wat betreft beschikbaar­ heid. Waar oudere games altijd een apart apparaat vereiste om te kunnen gamen zijn deze games letterlijk binnen handbereik omdat de hedendaagse mens altijd een smartphone bij de hand heeft.**** De illusies dat er iets te bereiken valt in de game en dat mensen geïnteresseerd zijn om je scores te lezen in hun facebook feed houden deze ga­ mers aan het gamen.  

    Candy Crush valt in de bovenstaande catego­ rie van de Smartphone games maar onder­ scheid zich in populariteit, en kawaii-sco­ re***** Daarnaast heeft het een zeer sterke symbiotische relatie met facebook en is de illusie van iets bereiken heel sterk door de alsmaar stijgen van levels. De enkele ‘no-life’ die werkelijk level 450 weet te bereiken zal daar echter niets dan desillusie en een leeg gevoel vinden.

  Alle proefpersonen doorliepen het protocol zonder problemen. De scores van de verschil 

lende proefpersonen zijn terug te vinden in grafiek 1. Totaalscores varieerden van 4 tot 7 punten, de hoogste scores werden behaald door SOGgers die Facebook of Whatsapp als activiteit hadden gekozen. Discussie Onze resultaten laten duidelijk een heteroge­ niteit zien in de MRC bij geneeskunde master­ studenten wanneer zij bezig zijn met verschil­ lende SOG-activiteiten. Het onderscheidend vermogen van het in deze pilotstudie ge­ bruikte protocol is onvoldoende om een volledige of definitieve hiërarchie te bepalen, maar een trend is wel te ontdekken. Lezen en Niet-Candycrush smartphone games vergen duidelijk relatief de meeste hersencapaciteit wat resulteert in de laagste scores voor onze MRC test. Candy Crush en Youtube lijken beter te combineren en tijdens het Whatsap­ pen en facebooken is nog erg veel overige activiteit mogelijk. Deze resultaten kunnen verklaard worden door verschillende mechanismen. Een popu­ laire hypothese, de zogenaamde regressie hypothese, stelt dat de huidige generatie studenten gewend is om tijdens het lezen en gamen niets anders te doen omdat zij al van jongs af aan bekend zijn met het concept van games en boeken. De nieuwere media aan de andere kant zijn pas in hun leven geïnte­ greerd toen vrije tijd al schaars was door al­ lerlei verplichtingen. Tijdens het lezen/ga­ men zou dus een soort regressie optreden naar de zorgeloze wereld toen de persoon in kwestie net begon te lezen en of gamen. De overload theorie heeft ook veel aanhan­ gers en stelt dat facebook en whatsapp zich onderscheiden van de rest door de relatieve desinteresse van de SOGger voor de informa­ tie die op facebook en whatsapp langskomen. Zij stellen dat Facebook in deze populatie wordt gekenmerkt door grote aantallen "p­ seudovrienden" van wie posts worden gene­ geerd door de facebooker die er langs scrolt zonder er aandacht aan te besteden. Bij whatsapp wijzen zij naar het fenomeen van groepsgesprekken, bijna iedere whatsapper maakt wel deel uit van een of meerdere en ziet daar dagelijks honderden berichten bin­ nenkomen. De informatie erin is meestal irre­ levant waardoor interesse snel verdwijnt. Beide theorieën zijn plausibel en sluiten el­ kaar niet uit, maar toekomstig onderzoek moet uitwijzen hoe de vork in de steel zit. Dergelijk onderzoek is dan ook dringend nodig, kennislacunes bestaan nog op allerlei gebieden van dit jonge onderzoeksveld. Zo staat het onderzoek naar interacties tussen SOG-activiteiten nog in de kinderschoenen en is nog nooit bepaald of een lagere MRC het moeilijker maakt voor de SOGger om los te weken van de SOG-activiteit. Bij onze studie zijn ook enkele tekortkomingen aan te wijzen die klassiek zijn voor pilotstudies, zo was onze onderzoekspopulatie aan de kleine kant en moesten wij noodzakelijkerwijs een niet ge­ valideerd protocol gebruiken voor het onder 

zoek. Desondanks hebben wij in deze studie kunnen objectiveren dat er significante ver­ schillen zijn tussen MRC bij verschillende SOG-activiteiten.   De auteur verklaart dat er geen sprake is van belangenverstrengeling.                         Grafiek 1: resultaten proefpersonen         *Behalve bij de rekenvraag met jaartallen, daar werd nul punten toegekend als de proefpersoon stopte met SOGgen om te luisteren. Een punt toegekend als de proefpersoon door SOGde maar een fout antwoord gaf. Twee punten werden uitsluitend toegekend als de proefper­ soon ondanks het SOGgen een goed antwoord produceerde. **Vanwege de extreme populari­ teit van Candycrush is gekozen om smartphone games op te delen met als hoofd categorie Candycrush en aan de andere kant een rest-ca­ tegorie. ***Cat edition. ****De enige noemens­ waardige uitzondering is wanneer men gaat zwemmen. *****De Kawaii-score is een maat voor schattigheid en wordt geobjectiveerd door 3 japanse tieners in een kamer te zetten met het object. De score is dan te berekenen door te turven hoe vaak ze “Kawaii!” roepen en dit te vermenigvuldigen met de gemiddelde luidheid van de exclamaties.           Antwoorden MRC       1  5 eurocent                     2  5 minuten    3  47 dagen  4  Frankrijk  5  36 of 37  6  Longaandoeningen   7  N.v.t.    8  N.v.t.  9  Geen van beide                 

- pagina 13 -

- pagina 14 -

Op het laatste moment...

Check onze nieuwe website!

Een welbekend fenomeen: ‘op het laatste moment’. Studenten staan er om bekend en ook ik ben een van de grootgebruikers. Een seconde voor tijd in de trein stappen, een cadeautje kopen als de winkels gaan sluiten, je belastingaangifte invullen op 31 maart en een stukje schrijven voor de Status Co als deze over een paar uurtjes naar de drukker gaat. Coassisten­ ten beheersen de techniek van ‘op het laatste moment’ als geen ander. We komen nu eenmaal geregeld voor hete vuren te staan. We maken lange dagen en in de avond moet er wel ge­ woon tijd zijn om een biertje of wijntje te drinken met vrienden of vriendinnen. Het maken van de juiste keuzes is daarom essentieel. In het ziekenhuis moeten de dagelijkse routine­ matige activiteiten gecombineerd worden met acuut handelen en daarbij is time manage­ ment het sleutelwoord. Time management is tijdens je opleiding van onschatbare waarde. Wie dit goed beheerst, bespaart zichzelf niet alleen een hoop zorgen, maar houdt ook nog eens tijd over voor wat ‘social quality time’. Zo kwam de Ko-Raad, met wat hulp van Ron Hameleers, op het idee om een cursus time-management te organiseren. Het beloofde een spektakel te worden, en dat is aardig gelukt! Maar heb je dit keer de boot gemist, omdat je jezelf net ‘te laat inschreef’? Vergeet dan niet onze andere interessante cursussen en activi­ teiten in je agenda te zetten!   Tot slot zullen er de komende tijd weer een aantal ingrijpende veranderingen plaatsvinden binnen de faculteit. Zo zal het schakeljaar van start gaan en zal er weer een nieuwe lichting eerstejaars de faculteit overspoelen. Houdt er dus rekening mee dat er binnen een straal van 50km geen computer meer onbezet zal zijn en dat hokjes in de bibliotheek nog meer gewild zijn dan kaartjes voor een Justin Bieber concert. Roerige tijden dus. Gelukkig kun je bij ons altijd aankloppen met je problemen. Blijf sterk!

      Bekijk onze gloednieuwe website op                                        www.ko-raad.nl

Agenda September Vrij 27:    CoStaCie feest Ma 30:    ALV   Oktober Ma 14:     Cursus 'Solliciteren' Ma 28:     ALV   November Di 12:      Curus 'Twijfelen is heel normaal' Vrij 22:    CoStaCie feest Ma 25:    ALV

Hisse Arnts, Voorzitter Ko-Raad

v.l.n.r: Anne Boskamp (alg. bestuurslid & Status ­ Co), Ellen Simons (secretaris), Hisse Artns (voorzit­ ter), Anne Lelieveld (Penningmeester), Eline Laro (website & PR)

Heb je vragen, tips, klachten, op- of aanmerkingen? Mail naar [email protected]!   Kijk voor meer informatie, het laatste nieuws, activiteiten, coschap-tips en nog veel meer op www.ko-raad.nl.

LOCA zoekt nieuw bestuur! Het Landelijk Overleg CoAssistenten (LOCA) is op zoek naar een nieuw bestuur voor 2014! Wil jij naast de coschappen een bijdra­ ge leveren aan de kwaliteit van de studie geneeskunde? Dan is het LOCA bestuur perfect voor jou! Kijk voor meer informatie op www.loca.nu of mail je vragen aan in­ [email protected]. Stuur ons je motivatiebrief en CV voor 6 oktober.

- pagina 15 -

Recensie: 'Voor ik doodga' Deze film herinnert ons er weer aan dat we van het leven moeten genieten, ook als je nog een hele tijd voor je hebt liggen. He­ laas heeft niet iedereen deze tijd, zoals in de film ‘Voor ik doodga’. Het motto van de film is dan ook ‘ live every moment, love every minute’! Door: Anneke Jonkman Regie: Ol Parker| Cast: Dakota Fanning (Tessa), Kaya Scodelario (Zoey), Jeremy Irvine (Adam)| Speelduur: 99 minuten| Jaar 2012 Het verhaal, gebaseerd op de bestseller van Jenny Downham, gaat over de 17-jarige Tessa, die weet dat ze nooit 18 zal worden, omdat ze ongeneeslijk ziek is. Ze geniet van elk moment dat ze nog te leven heeft. Ze maakt een lijst met dingen die ze nog wil doen voordat ze doodgaat: een hele nacht feesten, een joint roken, iets stelen en seks hebben… Haar ouders en broertje proberen op hun eigen manier te accepteren dat ze Tessa gaan verliezen, terwijl Tessa met hulp van haar beste vriendin Zoey samen de lijst afwerkt. Verliefd worden op de buurjongen Adam stond niet op haar lijst, maar het wordt al snel de mooiste en meest bijzondere ervaring die ze zich maar kon wensen.

                                              Het begin van de film is goed opletten, er wordt meteen begonnen met de lijst die Tessa gemaakt heeft met de dingen die ze nog wil doen voordat ze doodgaat. De eerste punten van de lijst, een joint roken, een hele nacht feesten en iets stelen, worden al vrij snel in de film afgevinkt. Tessa merkt dat seks

Gezien: Twin-to-twin transfusion-syndrome (TTTS) Door: Anne Boskamp   Wat zie je: een tweeling. Je verwacht dat beide kinderen ongeveer even groot zullen zijn bij de geboorte, maar dat is hier zeker niet het geval. Er is sprake van het Twin-to-twin transfusion-syndrome (TTTS), ook wel Transfuseur-transfusésymdroom genaamd. Dit is een zeldzame complicatie bij een monochoriale zwangerschap. Hierbij is een zogenaamde derde circulatie aanwezig. In de ge­ meenschappelijke placenta ontstaan vaatverbindingen tussen de beide placen­ tahelften. Als deze vaatverbindingen arterioveneus zijn en elkaar niet compen­ seren, krijgt het ene kind (transuse, ontvanger) chronisch bloed getransfundeerd van het andere kind (transfuseur, donor). Gevolg: de donor wordt hypovolemisch, anemisch en dysmatuur, terwijl de ontvanger groot en plethorisch is. Bij de ontvanger ontstaat hypervolemie met als gevolg een overmatige urine- en vruchtwaterproductie, waardoor polyhydramnion ontstaat. Vaatverbindingen tussen de placentahelften worden bij 85% van de monochoriale tweelingen gevonden. Slechts 15% hiervan is klinisch relevant, want problemen treden pas op indien deze derde circulatie tot asymmetrie leidt. Behandeling: ontlastende amniocentese, perforatie van het tussenschot en la­ sercoagulatie van de vaatverbindingen tussen de placentahelften. Prognose: zonder behandeling eindigt een zwangerschap nagenoeg altijd met extreme prematuriteit en overlijden van beide kinderen. Met behandeling wisselt de overleving tussen de 50 en 85%.   Literatuur 1. M.J. Heineman: Obstetrie en gynaecologie, 6e druk, Elsevier gezondheidszorg 2007 2. www.lumc.nl/home/0001/12556/19997/805221031372715 3. http://justbambino.blogspot.nl/2012/12/twinto-twin-transfusion-syndrome-ttts.html 

- pagina 16 -

hebben, alleen voor het afvinken van de lijst, niet niks is en besluit hier mee te wachten. Dan ontmoet ze Adam die haar een nieuwe portie levenslust geeft en haar het gevoel geeft dat het leven voorlopig nog niet ten einde is. Halverwege de film komt Tessa er­ achter dat haar vriendin Zoey zwanger is en haar levensdoel wordt om de geboorte van het kind te halen. Het gaat echter steeds verder bergafwaarts met Tessa; wanneer ze een avond weg wil met Adam krijgt ze zo’n hevige bloedneus dat ze naar het ziekenhuis moet en de neusbloeding dicht gebrand moet worden. Ze krijgt te horen dat ze er erg slecht voor staat en ze waarschijnlijk de ge­ boorte van het kind van Zoey niet haalt. Tessa is ervan overtuigd dat ze het wel gaat redden. Op het einde van de film krijgt Tessa verple­ ging thuis, kan ze niet meer uit bed en uitein­ delijk sterft ze in de handen van Adam. Of ze de geboorte van het kindje nog meege­ maakt heeft? Daarvoor moet je zelf de film kijken. Kortom een goed verteld verhaal, met een lach en een traan, die veel emoties losmaakt! Deze film moet je echt gezien hebben!      

Psychiatrie door de jaren heen Hoe is de DSM eigenlijk ontstaan? Hoe zit het met homoseksualiteit als psychiatri­ sche stoornis? Hoe staat het met elektro­ convulsie therapie sinds ‘One flew over the Cuckoo’s nest’? Wat voor gesprekstech­ nieken waren er vroeger? Hoe is cognitieve therapie ontstaan? Hoe staat het met de dwangbuis?   Door: Vicky van Duijnhoven   Diagnostic and Statistical Manual of Men­ tal Disorders                       De DSM, oftewel Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, werd in 1952 voor het eerst gepubliceerd. Dit werd gedaan nadat bleek dat in alle delen van de wereld diagnoses anders gesteld werden. Waar ie­ mand in Amerika de diagnose schizofrenie had gekregen, kon dezelfde persoon in Euro­ pa de diagnose depressie krijgen. Hierdoor was onderzoek uit het buitenland niet te vertalen naar de eigen praktijk. Om internati­ onaal meer duidelijkheid te krijgen waarover gesproken werd, werd besloten diagnosti­ sche criteria te maken zodat een depressie in Amerika er ongeveer hetzelfde uitziet als een depressie in Europa. Dit maakte het mogelijk om onderling te overleggen en onderzoek uit het buitenland in de eigen praktijk te gebrui­ ken wat tot betere zorg leidt.   Sinds 1952 is de DSM meerdere keren herzien met als laatste versie de DSM V. Deze is afge­ lopen mei in het Engels uitgekomen. De Ne­ derlandse Vereniging voor Psychiatrie heeft aangegeven dat in Nederland het beste pas met de DSM V gewerkt kan gaan worden wanneer deze vertaald is naar het Neder­ lands. Dit zal waarschijnlijk voorjaar 2014 klaar zijn. In deze versie zijn de nieuwste in­ zichten meegenomen en zijn enkele criteria versoepeld om zo beter zorg te kunnen bie­ den. Zo is bijvoorbeeld bij anorexia nervosa het criterium van amenorroe verwijderd zodat meer patiënten passende zorg kunnen krijgen.   Electroconvulsie therapie Sinds 1934 is bekend dat epileptische insul­ ten opwekken werkt tegen ernstige depres­ sies. Initieel werden deze insulten opgewekt met medicijnen bijvoorbeeld met pentame­

thylenetetrazol (Cardiazol). In 1938 werd dit beschreven door dr. Bennett, psychiater en assistent professor van de neuropsychiatrie aan het Bishop Clarkson Memorial Hospital in Nebraska. Hij behandelde tien patiënten welke alle mutistisch waren en niet meer aten en alle tien lieten zij binnen enkele behande­ lingen grote verbetering zien in hun toe­ standsbeeld. Het nadeel van deze methode met medicatie was dat er gevaarlijke situaties konden ontstaan door overprikkeling van het hart en de ademhaling, de intensiteit van de insulten was niet controleerbaar of voorspel­ baar. Soms overleden patiënten door een te lange duur van het insult. Om een veiligere, gecontroleerde en pijnloze (de injecties waren pijnlijk) manier van insult opwekken te maken werd de elektroconvulsie therapie (ECT) uitgevonden.   Ugo Cerletti, een Italiaanse psychiater heeft ECT uitgevonden. Hij deed onderzoek naar epilepsie waarbij hij bij muizen met stroom epileptische insulten opwekte. Hij wist dat dit veilig kon wanneer de stroom het hart niet passeerde en de intensiteit niet te hoog zou zijn. Zo heeft hij in 1938 een stroomstoot van 110 volt toegediend aan een schizofrene man. Deze schizofrene man herstelde goed van zijn psychose. Het bleek snel erg effectief te zijn voor depressies in tegenstelling tot de warme en koude wisselbaden en rustgeven­ de medicatie wat dan toe de enige behande­ lingen waren.   In de jaren ’50 kwamen de eerste antidepres­ sieve medicijnen op de markt waarmee ECT zijn invloed verloor. De publieke weerstand nam toe tegen de behandeling welke als barbaars werd beschouwd, vooral door het gebrek aan narcose tijdens de behandeling en omdat het gebruikt zou worden om onrus­ tige patiënten rustig te krijgen. Na de film ‘One flew over the Cuckoo’s nest’ in 1975 (zie afbeelding) werd ECT snel wereldwijd verbo­ den danwel aan banden gelegd. In 1985 werd echter ECT weer in positief daglicht gezet; het was immers de meest effectieve methode tegen ernstige, psychotische, therapie-resis­ tente depressies. Vanaf dat moment wordt het onder bepaalde voorwaarden toegepast bij ernstige depressies waarbij het heden ten dagen veel humaner gebeurt met narcose en spierverslappers op de operatiekamer.                    

Gesprekstherapie In de jaren ’50 waren alle psychotherapie van psycho-analytische aard. Aaron Beck, arts uit Amerika, was een systematische man die het niet kon verdragen dat de therapieën geen structuur hadden en de effectiviteit niet te testen was. Hij onderzocht de droomanalyse, welke niet effectief bleek volgens zijn onder­ zoek. Daarop besloot hij zijn eigen behande­ ling op te stellen. Hij zag dat veel depressieve patiënten gekweld werden door negatieve gedachten en negatief zelfbeeld en toe­ komstverwachtingen. Hij merkte op dat als je de patiënten realistischere cognities kon leren, ze snel en goed verbeterden. In plaats van jarenlange, zeer intensieve therapieën waren er nu vaak zestien weken een uur per week therapie nodig. Tevens was de benade­ ring heel anders; waarbij de psychoanalysti­ sche therapie de therapeut buiten beeld zit waarop de patiënt zijn fantasieën kan projec­ teren, zit de therapeut bij cognitieve therapie tegenover de patiënt en is hij directief betrok­ ken in het proces.                           Homoseksualiteit In de jaren ’50 werd homoseksualiteit opge­ nomen in de toenmalige DSM. Na groot pro­ test, vooral in Amerika, werd in 1973 homo­ seksualiteit weer uit de DSM geschrapt. Ech­ ter ging het over in een categorie: seksuele gerichtheidsstoornissen met daarbij de stoornis ego-dystone homoseksualiteit. Hier­ bij ging het dus om homoseksualiteit waarbij iemand zelf vond dat dit ziekelijk was. Deze diagnose is tot 1987 in de DSM opgenomen geweest.   Heb je na deze informatie over psychiatrie door de jaren heen zin om meer hierover te lezen? Lees dan ‘In de spreekkamer van de psychiater’ van Rene Kahn.   Literatuur 1. http://cultuur-maatschappij.todio.nl/soci­ ale-interesse/artikel-over-homoseksualiteit-in-­ de-geestelijke-gezondheidszorg-2968.html 2. http://www.ggznederland.nl/beleid-in-deggz/beleidsthemas/kwaliteit-van-zorg/dwangen-drang.html 3. Rene Kahn, In de spreekkamer van de psy­ chiater, 2008, derde druk

- pagina 17 -

Groeten uit... Ghana! Volgens de Dikke van Dale is tijd een op­ eenvolging van ogenblikken. Logisch. Wikipedia heeft een andere definitie voor tijd, hier wordt het begrip als vierde di­ mensie benoemd. In Ghana lijkt tijd nog veel meer dimensies te hebben.    Door: Carlijn Roumans   Zo zou je kunnen zeggen dat Ghanezen alle tijd hebben. In Nederland lopen dokters, en al zeker de verpleegkundigen, zo hard als mogelijk. Soms zo hard dat je als ongetrainde coassistent goed je best moet doen om de dokters bij te kunnen houden. In Ghana is dat andersom. Je probeert zo langzaam mogelijk te lopen, maar dan loop je nóg niet langzaam genoeg. Zeker geen verkeerd idee, zo heb ik nog niemand hier gezien die op het punt staat een burn-out te krijgen. Ook de mensen die je verwachten op de plaats van bestemming lijken alle tijd te hebben. Zo komen mensen op de OPD, de polikliniek, vanaf 6u in de ochtend binnen. Ze gaan dan nadat ze hun status opgehaald hebben bij het archief en hun ‘vital signs’ als bloeddruk gecheckt zijn, op een bankje wachten totdat ze aan de beurt zijn. Dit kan zomaar duren tot een uurtje of 4 ’s middags, waarna ze dan hun aanvullend onderzoek moeten gaan doen, medicatie op moeten halen en een stempel voor de verze­ kering. Op al deze plekken moeten ze dan ook weer op dezelfde bankjes wachten. Zo komt het vaak voor dat de patiënten op zo’n dag langer bezig zijn dan de dokters. Deze dokters kunnen er weinig aan doen, alleen is het voor de patiënten toch minder ideaal. 

  Ook als mensen gaan bevallen is er geen haast te bekennen. Zo was er een vrouw die binnen­ kwam, ging liggen en meteen een kind baar­ de. Ik dacht dat ze ver had moeten reizen naar het ziekenhuis, maar ze woonde om het hoekje en had al ongeveer drie uur contrac­ ties.Afgezien van de andere invulling van tijd, zijn er nog een heleboel andere bijzondere dingetjes aan dit land. Boven alles staat dat de mensen ontzettend vriendelijk zijn. Waar je in sommige andere landen verwacht dat ze je meteen bedriegen om er zelf rijker van te worden, proberen ze je hier oprecht onge­ vraagd te helpen. Niet alleen bijvoorbeeld in het vinden van de juiste taxi, ook wanneer je iets laat vallen staan meteen tien mensen om

- pagina 18 -

je heen om het op te rapen. Al deze liefde verdwijnt zodra er een discussie gevoerd gaat worden. Zo is er in het ziekenhuis ´s ochtends na de morning meeting de ´after´ morning meeting. Luid pratend worden dan de dubi­ euze casus nog een keer besproken waarna het uiteindelijk altijd uitkomt op politieke zaken of voetbal, waarbij ook vaak Robin van Persie en Arjen Robben in een niet heel posi­ tief daglicht ter sprake komen. Omtrent deze discussies mogen bepaalde onderdelen van de communicatie niet vergeten worden te melden. Zo wordt er tijdens werktijd in prin­ cipe in het Engels gesproken, behalve als de discussie te verhit wordt kan er overgegaan worden op de lokale taal Twi. Naast deze abracadabra toontaal komen er dan ook vele toegevoegde signalen aan te pas. *Zo zeggen ze heel vaak waj en ahaaa, wat gewoon stopwoordjes zijn. *Ook hip is als je het ergens niet mee eens bent heel hard ééé te roepen op een hele hoge toon. *Een alternatief voor bovenstaande is aaa, ook op een hele hoge toon. Soms komt er een klein kreuntje bij. *Wat ik ook vaak hoor is dat ze saaaaaa zeg­ gen, met een hele langgerekte aa. Het schijnt te betekenen: is dat zo? *Ook de gebaren tijdens het praten zijn niet onbelangrijk, er worden soort van mickey mouse oren met de handen gemaakt. En dan op de volgende manier. De handen worden maximaal met de handrug naar binnen ge­ draaid en dan tegen elkaar aan, waarna ze met een grote boog omgedraaid worden naar buiten toe.                                 In het ziekenhuis zelf zijn er vier afdelingen: de kinderafdeling, gynaecologie en obstetrie, interne geneeskunde en de spoedeisende hulp. Het is de bedoeling dat je tijdens dit drie maanden durende coschap iedere afdeling een week bezoekt en daarna op een afdeling naar keuze meer tijd doorbrengt. In het begin was het ontzettend wennen in zo’n tropisch ziekenhuis. Alles is in een andere taal, de do­ seringen en het gebruik van medicatie is soms niet zoals je gewend bent en boven alles zijn er minder mogelijkheden om aanvullend

onderzoek te doen. Nadat de donkere brei aan informatie in je hoofd na een aantal weken logica wordt, wordt dit onderdeel van je manier van denken en blijkt het ontzettend interessant. Zo heb ik veel trucjes in lichame­ lijk onderzoek geleerd en ook aan het zien van patiënten met tropische ziekten valt uiter­ aard niet te ontkomen. Opvallend is dat veel mensen hier hypertensie en diabetes heb­ ben. Zo zijn er naast HIV-poli’s ook speciale poli’s voor deze aandoeningen.

  Er hoeft uiteraard niet alleen hard gewerkt te worden, er is ook vrije tijd! Ghana is op het eerste gezicht niet een heel toeristisch land, toch blijken er mooie dingen te zien. Zo is het hoogtepunt volgens velen Mole national park. Wat gelijk staat aan hopen op olifanten zien. Het hotel in dit park ligt op een berg waarvan je dan uitkijkt over een plas, waar de olifanten vaak naartoe komen. Minder para­ dijselijk is dan wel dat die plas om die reden aangelegd is. Er zijn verschillende safari’s mogelijk. Ik ben met mijn mede coassistenten in de ochtend om 7u op loop safari gegaan. Dat klonk mij in de oren als met een verrekij­ ker en zo´n beige hesje met een afritsbroek en rieten hoed op pad, het werd alleen een soort van modeshow met allemaal blanke toeristen. Gelukkig zagen we olifanten! Uit­ eindelijk ongeveer 4 bij elkaar op hele korte afstand, heel bijzonder om te zien.   Kortom: een tropencoschap in Afrika is een bijzondere en interessante ervaring. Niet al­ leen op het gebied van de kennis over de tropische aandoeningen, maar zeker ook om een keer een kijkje te nemen op een plek waar alles helemaal anders gaat en daardoor te ontdekken dat wat je zelf gewend bent niet altijd het meest logisch is. Zeker een aanrader dus!    

Recensie: The Great Gatsby We gaan terug in de tijd. Naar de tijd dat in New York alles kan en mag, waarin vrou­ wen stemrecht krijgen, gaan werken en zich steeds vrouwelijker gaan kleden en de tijd waarin alcohol illegaal was maar rijke­ lijk vloeide. The roaring twenties, die cen­ traal staan in het boek The Great Gatsby van F. Scott Fitzgerald, heeft zowel voor­ spoed als drama in overvloed. Een klassie­ ker, deze keer verfilmd met grote namen uit onze eigen tijd.   Door: Marlies van Altvorst Regie: Baz Luhrmann | Cast: Tobey Maguire (Nick Carraway), Carey Mulligan (Daisy Bucha­ nan), Joel Edgerton (Tom Buchanan), Leonar­ do DiCaprio (Jay Gatsby), Isla Fisher (Myrtle Wilson) e.a. | Speelduur: 143 minuten | Jaar: 2013 | Voor diegene die het verhaal niet kennen: Nick Carraway is een jongeman die sinds kort op Wall Street werkt en net als vele andere New Yorkers een huisje op Long Island heeft. Zijn buurman daar heeft een kast van een huis waar de meest uitbundige feestjes van heel New York worden gegeven. De gastheer zelf is echter een en al mysterie. De wildste verha­ len gaan de ronde over Mr Gatsby maar uit­ eindelijk leert Nick Carraway hem kennen als een arme boerenzoon die zich omhoog heeft gewerkt en verliefd is op Daisy Buchanan, een

vrouw die hij vijf jaar geleden heeft leren kennen maar door de oorlog uit het oog is verloren. Nick is toevallig de neef van Daisy en ontdekt dat zij door haar echtgenoot be­ drogen wordt, iets wat zij zelf al jaren door de vingers ziet. Hij brengt zijn nicht en Gatsby bij elkaar maar daarmee wordt het verhaal alleen maar gecompliceerder. Jaren later na alle verwikkelingen vervult Nick zijn droom en schrijft hij een boek, over zijn buurman Gats­ by.   Zoals met elke verfilming van een klassieker is er altijd commentaar over het niet precies volgen van het boek. Het is onvermijdelijk als regisseur er niet je eigen draai aan te geven, zeker als je Baz Luhrmann heet. De man van Moulin Rouge! en Romeo+Juliet staat bekend om zijn theatrale en dramatische manier van filmen, met grandiose decors en kostuums, en als de film zich ontvouwt herken je meteen zijn stijl. Het is een gewaagde keuze om mu­ ziek van Jay-Z, Kanye West, Alicia Keys en Lana del Rey onder een jaren twintig film te zetten en de huisinvasies bij Gatsby lijken meer op ‘Spring break parties’ dan een decadent feest voor de rijke gasten. Je kunt je echter ook af­ vragen of het niet een zeer geslaagde poging is een oud en wat oubollig verhaal onder de aandacht van de huidige generatie te bren­ gen. Ik herinner me nog dat we in 4vwo dit boek moesten lezen en dat ik er met geen mogelijkheid doorheen kwam. Deze film is

echter een onconventionele, extravagante versie die lekker makkelijk wegkijkt. Met name hoe Leonardo DiCaprio, Carey Mulligan en Joel Edgerton hun karakter neer zetten, maakt deze verfilming toch een geslaagde versie naar mijn idee. Door het boek los te laten, kun je juist de moderne muziek en theatrale uitwerking waarderen en dit maakt het samen met goed acteerwerk tot een film die wel wat waardering verdiend.                                              

Column: Everything in time! Tijdens de coschappen wordt het duidelijk dat je studentenleven praktisch voorbij is. Niet meer nachten doortrekken… Elke donderdagnacht brak eindigen om vrijdagochtend met een kloppend hoofd de lachers op je hand te krijgen over hoe je toch nog iets versierd hebt de afge­ lopen avond (de heg van de buren bijvoorbeeld). Toch is het maar goed dat de tijd gelijkmatig vooruit gaat, ook al zou je soms willen dat het langzamer of sneller zou gaan. Stel je voor dat je zou blijven hangen in de tijd dat je telkens je legitimatie moest laten zien als je bier ging halen, of dat je moeder tegen je blijft zeggen “kijk je wel uit bij oversteken!”. Dat is gelukkig nu veranderd in “doe niets daar waar je ook heen gaat wat ik niet zou doen”. Niet dat ik me daar veel van aantrek. Als de kinderen van bekenden in (voor je gevoel) een half jaar tijd drie koppen groter ziet worden (net als in soapseries), dan besef je pas goed hoezeer de tijd vliegt. Gelukkig zijn wij de tijd voorbij dat mensen met een glimlach zeiden: "de laatste keer dat ik je zag was je nog maar zooooooo groot!" Een vervelende gedachte van grote mensen, waar ik me helaas ook soms op betrap tegenwoordig. Tijd biedt veel perspectieven. Ik denk er altijd aan hoe het zou zijn als ik in een andere tijd zou leven. Hoe ik me als een soort Elizabeth Bennet door de 18e eeuw heen zou vechten, of als dochter van een grote veldheer ongeveer 2000 jaar gele­ den (nooit als slaaf natuurlijk, dat snap je natuurlijk wel). Of hoe ik street races zou doen als tiener in 2200 A.D. met vliegende auto's. Ik ben toch wel blij dat ik in deze tijd leef, waar ik kan studeren, mijn eigen partner mag kiezen en we de opkomst van de computer hebben mogen leren kennen. Ik ben benieuwd of ik over 50 jaar ook vol verwondering naar de wereld kijk en terugdenk aan die goede oude tijd waarin ik nog jong ben, nog niks hangt en waarin alles beter was. Het zal me nog benieuwen hoe we de komende tijd zullen ervaren met nieuwe mogelijkheden op het gebied van geneeskunde, ANIOS en AIOS plekken regelen, stress hebben om de hoeveelheid diensten die we moeten draaien... Ach ja, everything in time! Ik geniet nog even van de tijd waarin ik nog met één been vol in het studentenleven sta. Geniet van elk moment, want de toekomst is dichterbij dan je denkt!   Valerie Feskens

- pagina 19 -

Specialisme uitgelicht - Klinische Geriatrie Een heupprothese plaatsen, een anemie behandelen of een ischaemisch CVA trom­ bolyseren. In vrijwel elk specialisme kom je ouderen tegen en worden ze redelijk simpel geholpen. Maar als je verder kijkt dan alleen die heup, de vermoeidheid of een parese, zul je merken dat de geriatri­ sche patiënt ondanks een simpel te verhel­ pen probleem op allerlei fronten uit even­ wicht kan raken met soms vergaande ge­ volgen. De medische zorg om dit niet te laten gebeuren is complex en uitgebreid. De klinisch geriater is daarom breed opge­ leid en werkt met vele (para)medici samen om op alle vlakken de situatie te optimali­ seren en de patiënt op de middenweg te houden. Een specialisme voor iemand die graag verder kijkt dan de medisch techni­ sche mogelijkheden en ook op psychoso­ ciaal vlak uit de voeten kan. Door: Marlies van Altvorst In dit vakgebied wordt dus breed gekeken, zowel naar somatische klachten en functione­ le beperkingen als psychische problemen en sociale knelpunten. Dit komt erop neer dat naast de somatiek ook depressies en levens­ faseproblematiek worden aangepakt, dat een verminderde mobiliteit wordt verbeterd en valrsico’s worden verlaagd, dat thuiszorg wordt ingeschakeld of dagactiviteiten wor­ den opgestart. Met behulp van een heteroanamnese worden alle problemen in kaart

gebracht en samen met paramedici en/of medisch specialisten wordt de patiënt op alle vlakken naar een zo hoog mogelijk niveau getild. Goede communicatie is dus belangrijk, niet in het minst omdat vrijwel alle patiënten gehoorproblemen hebben. De pluspunten van klinische geriatrie Waar tegenwoordig veel geklaagd wordt over de schaarse tijd om patiënten te zien, heeft de geriater vaak anderhalf uur om een patiënt te beoordelen. Het uitgebreide pa­ tiëntencontact is dan ook hét sterke punt van klinische geriatrie. Deze tijd is ook wel nodig omdat de patiënt in zijn geheel wordt beoor­ deeld in het kader van een holistische aanpak, wat ook vaak als pluspunt wordt genoemd. Daarnaast vinden vele de doelgroep erg fijn om mee te werken en omschrijven hen als dankbare en stimulerende patiënten.   Qua inhoud zijn de veelzijdige ziektebeelden en de complexiteit van de problematiek als gevolg vanuitgebreide comorbiditeit de grote uitdaging. Bijvoorbeeld een verminder­ de nierfunctie, polyfarmacie en een uitgebrei­ de cardiale voorgeschiedenis maken dat aandoeningen niet protocolair afgehandeld kunnen worden en voor elke patiënt een in­ dividueel behandelplan wordt opgesteld. Dit wordt nog eens versterkt door de verschillen­ de cognitieve functioneringniveau’s en de sociale aspecten van elke patiënt.  

De minpunten van klinische geriatrie Klinische geriatrie is een redelijk jong specia­ lisme (+- 7 jaar) en dat maakt dat het vak niet overal bekend is. In combinatie met de breedheid van het vak en de soms onduide­ lijke grenzen met bijvoorbeeld Interne Ge­ neeskunde zorgt dit ervoor dat er nogal eens uitgelegd moet worden dat klinische geria­ ters geen concurrenten zijn maar juist onder­ steunend kunnen werken. Een klein deel van de specialisten noemt werkdruk en stress als onaantrekkelijk aspect van het vak.   De opleiding Als je ervoor kiest om deze opleiding te vol­ gen, dan kun je solliciteren bij één van de vier clusters (Midden, West, Zuid, Zuid-Oost). Er zitten wat lokale verschillen in de opleidingen maar grofweg komt het neer op twee jaar vooropleiding bij Interne Geneeskunde en drie jaar vervolgopleiding Klinische Geriatrie. De vooropleiding dient in dezelfde regio ge­ volgd te worden, een plek die de AIOS zelf moet regelen en waarvoor opnieuw gesollici­ teerd moet worden. De vervolgopleiding wordt meestal gesplitst in somatische geria­ trie en ouderenpsychiatrie. Vaak worden de onderdelen dan ook nog verdeeld in acade­ misch en perifeer. Er zijn op dit moment 18 opleidingsplekken per jaar. De volgorde van de verschillende onderdelen worden individueel in samen­ spraak met de opleider vastgelegd. Er is te­ vens ruimte voor keuze-onderdelen.

Het geheim van gezond oud worden.... Door: Marlies van Altvorst, Senior coassistent Klinische Geriatrie   Het is bijna niet voor te stellen. De ene dag zie je een ernstig zieke patiënt van begin 80 op de afdeling waarbij je een palliatief traject in gaat, de andere dag zit je op de poli en komt er een patiënt van in de 90 binnenwandelen en vertelt je dat zij boeken vertaalt en een muziekin­ strument bespeelt. Hoe kan het toch dat er zo’n verschil zit in oud worden? Want we hopen het allemaal te worden, mits het op de manier van bovengenoemde poli-patiënt kan. Als je vraagt wat hun geheim is, hebben ze zelf vaak geen idee hoe het komt dat zij zo gezond oud worden. ‘Gezond leven en bezig blijven’ roepen ze dan uiteindelijk. Maar of dat het geheim is? Het zal wel multifactorieel zijn, denk ik dan maar.   Want bij ouderen is zo’n beetje alles multifactorieel, zowel de problemen als de oplossingen. Tijdens mijn senior coschap op de afdeling Klinische Geriatrie heb ik allerlei kanten van het vak gezien, eerst een maand consultdienst, gevolgd door een maand afdeling en nu een maand poli. Bij alle patiënten (behalve dan de dame op de poli) blijkt dat er vele factoren aanwezig zijn die het probleem waar ze voor inge­ stuurd werden beïnvloeden. En dat vind ik ook het mooie aan het vak. Dat je, zover dat reëel is, er alles aan doet om iemand zo dicht moge­ lijk bij een optimale conditie te laten komen. Met als doel dat de patiënt weer kan genieten van de dingen die belangrijk zijn voor hem of haar en zo min mogelijk in het medische circuit blijft hangen. Elke patiënt wil gezond oud worden en dat gun je ze ook na een leven hard werken.   Juist zij maken het vak zo boeiend naar mijn idee. De een zal juist initiatief verliezen en niets meer doen als ze door cognitieve problemen het overzicht thuis verliest, terwijl de ander zo wanhopig wordt dat hij een tentamen suïcide pleegt. Een patiënt met gehoorsverlies die bevestigend knikt en vriendelijk lacht, om zo te verbergen dat ze het niet gehoord heeft. Sommige patiënten hebben vrede met het nade­ rende einde en zien af van verder aanvullend onderzoek, anderen zijn nog lang niet klaar en willen het onderste uit de kan halen. Een opna­ me ter observatie bij een patiënt die moeite had te accepteren dat het ouder worden met gebreken gaat, liet hem zien hoe minder vitaal andere (en jongere) patiënten waren. En het belang van de hetero-anamnese blijkt maar weer als een patiënt mooi weer speelt en zegt dat alles prima gaat terwijl familie aangeeft hoe het er thuis werkelijk aan toe gaat.   En stiekem hoop ik natuurlijk met dit coschap allerlei tips te verzamelen zodat ik zelf gezond oud mag worden! 

- pagina 20 -

Geriatrie: het vak van de toekomst! Door: Yvonne Schoon   Geriatrie is het medische specialisme voor de oudere patiënt. Klinisch geriaters zijn gevestigd in een (psychiatrisch) ziekenhuis (inmiddels circa 110 in Nederland) en richten zich op patiënten met verschillende aandoe­ ningen tegelijkertijd. Vaak gaat het om een combinatie van lichame­ lijke, psychische en sociale problemen. De klinisch geriater is een ge­ neralist. De vergelijking met de kinderarts wordt snel gemaakt; een generalist, frequent optredende atypische ziektepresentatie en de communicatie naar de ouders (in het geval van de klinisch geriater naar de kinderen) staat centraal. Verschillen zijn er ook, daar waar de kinderarts opteert naar volledige genezing, zal de geriater dit doen door een afweging van voor- en nadelen, belasting en belastbaarheid met als motto: niet de levensduur te willen verlengen maar de kwaliteit van leven van een oudere te verbeteren. De nadruk ligt op herstel en behoud van de zelfredzaamheid van de oudere patiënt. Vaak wordt geprobeerd door een bezoek aan de klinisch geriater de vele zieken­ huisbezoeken aan andere specialisten te beperken of te stroomlijnen. Daardoor is het onderzoek minder belastend voor de patiënt. De klinisch geriater werkt bijna altijd met een multidisciplinair team. De tijd voor een nieuwe patiënt bedraagt tenminste anderhalf uur en bestaat uit een Comprehensive Geriatric Assessment; intern, neurologisch, orthopedisch en psychiatrisch onderzoek, naast heteroanam­ nese en een set aan klinimetrie (bijvoorbeeld MMSE, GDS, TUG).   Vragen waarmee patiënten worden verwezen zijn: onbegrepen ge­ wichtsverlies, functionele achteruitgang, vallen, patiënt gaat steeds vaker op bed liggen, verwardheid, vergeetachtigheid, preoperatieve risico-inschatting, woonzorgadvies. De vraagstellingen zijn breed en gevarieerd. Het is hierdoor een gevarieerd specialisme, waar verdie­ ping en het nader analyseren van problematiek regelmatig voorkomt. De mogelijkheden voor behandelingen en adviezen zijn talrijk, en de kunst zal zijn om het behandelplan te individualiseren en te richten op de doelstellingen van de patiënt.   De klinisch geriater heeft daarnaast een belangrijke rol binnen het ziekenhuis bij het ondersteunen van andere specialismen. Meer dan de helft van de bedbezettingstijd komt op rekening van de oudere patiënt. De zorg voor deze groep kwetsbare ouderen wordt steeds complexer door meer ziektelast en door toenemende (hightech) be­ handelmogelijkheden. Dit heeft tot gevolg dat er tevens een toename van de nadelige uitkomsten (zoals complicaties en sterfte) ontstaat. De klinisch geriater kan ondersteunen bij het selecteren van de patiënten voor de behandeling, en bij het optimaliseren van het behandel­ traject rondom ziekenhuisopname. Educatie van medisch personeel is hierbij tevens belangrijk.   Wat maakt het vak geriatrie voor mij persoonlijk aantrekkelijk? De probleemanalyse, de medische besliskunde en de medische zorg aan­ passen op wat de kwetsbare oudere nodig heeft. De opleidingsduur bestaat uit 5 jaar, waarvan 2 jaar vooropleiding interne geneeskunde, 2 jaar geriatrie en 1 jaar ouderenpsychiatrie. De beschikbaarheid van een klinisch geriater kent regionaal in Nederland grote verschillen, variërend van 1.3 fte tot 11.7 fte per 100.000 65-plussers. Eén punt is zeker: het is het vak van de toekomst! Met een gewenste verdubbeling van het aantal specialistenplekken over enkele jaren.

Meest voorkomende ziektebeelden - mobiliteitsstoornissen / vallen - depressie - delier / verwardheid - dementie - cognitieve stoornissen - incontinentie - cardiologische aandoeningen - onbegrepen achteruitgang / knik in functioneren

- pagina 21 -

Ethiek rondom euthanasie Euthanasie is een onderwerp wat steeds in de media blijft terugkomen. Ethische dis­ cussies over wat wel of niet zou moeten kunnen. In principe zou het altijd verricht mogen worden mits er voldaan wordt aan de zorgvuldigheideisen. Er zijn echter nog steeds patiënten die door hun eigen arts onvoldoende geholpen (kunnen) worden. Hiervoor is vorig jaar de Levenseindekli­ niek opgezet. Ondanks dat de zorgvuldig­ heidseisen in de wet staan beschreven, bestaan er nog steeds lastige casus, in dit artikel volgen enkele voorbeelden. En hoe zit het met euthanasie bij pasgeborenen die een uitzichtloze toekomst tegemoed gaan met ondraaglijk lijden? En zou het niet voor ieder mens mogelijk gemaakt moeten worden om op een gekozen mo­ ment uit het leven te stappen? Door: Angelique Slot De Levenseindekliniek De Levenseindekliniek is in 2012 opgericht door de NvvE (Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde) om een vangnet te bieden aan mensen met een actueel eutha­ nasie-/hulp bij zelfdodingsverzoek dat aan de zorgvuldigheidseisen voldoet, maar geen gehoor vinden bij hun eigen arts. Hun eigen arts kan bijvoorbeeld om religieuze of princi­ piële niet bereid zijn de euthanasie of hulp bij zelfdoding uit te voeren. Momenteel bestaat er nog geen verwijsplicht waardoor deze mensen niet verwezen worden naar artsen die het verzoek mogelijk wel zouden inwilli­ gen. Sinds een jaar kunnen deze mensen te­ recht bij de Levenseindekliniek waar de hulpvraag beoordeelt kan worden. Ook houdt de kliniek zich bezig met het werven van fondsen zodat een verzoek tot levens­ beëidiging ook mogelijk wordt voor degenen die daar geen financiële middelen voor heb­ ben. In de eerste veertien maanden zijn er 850 verzoeken van hulp bij zelfdoding of eutha­ nasie ingediend bij de Levenseindekliniek. Hiervan is 15% gehonoreerd en 28% afgewe­ zen. De overige verzoeken staan nog op de wachtlijst, zijn nog in behandeling, zijn inge­ trokken of de personen zijn tussentijds over­ leden. Bij degenen waarvan het verzoek werd gehonoreerd werd ongeveer bij de helft de stervenshulp gegeven door de huisarts. Bij de andere helft werd de hulp verleend door de medewerkers van de kliniek. Er loopt nog een wetenschappelijk evaluatieonderzoek waar­ van eind 2013 de resultaten bekend zullen worden gemaakt. Casuïstiek Casus 1: euthanasie in de psychiatrie Bron: Medisch Contact 18 juli 2013 Een 23-jarige vrouw gaat een half jaar back­ packen. De droom verandert in een nacht­ merrie wanneer ze tijdens haar reis door  

- pagina 22 -

meerdere mannen wordt verkracht en bijna wordt gewurgd. Ze ontsnapt ternauwernood. Twee jaar later doet ze haar eerste tentamen suïcide. Hierna volgt een psychiatrisch traject. De diagnose luidt uiteindelijk PTSS en border­ line persoonlijkheidsstoornissen met chroni­ sche depressie en suïcidaliteit. Behoudens haar eigen lijden, lijdt de familie ook elke dag in angst voor de manier waarop ze haar dood zullen aantreffen. Na meer dan tien jaar met wisselende therapieën, meerdere opnames en meerdere suïcidepogingen komt ze bij haar huisarts met een verzoek tot euthanasie. Er zijn voor haar geen andere therapeutische opties meer, maar ze blijft een lichamelijk gezonde, jonge vrouw waardoor de euthana­ sie niet verricht kan worden. Ze heeft hier begrip voor en op haar 35e verjaardag stopt ze bewust met eten en drinken. Vanwege de lichamelijke klachten veroorzaakt door het verhongeren en verdorsten wordt er na twee weken gestart met sederen, maar dit lukt niet. Er is inmiddels een situatie van ondraaglijk lijden ontstaan, nu ook lichamelijk. Haar situ­ atie wordt opnieuw besproken met de SCENintervisiegroep en er wordt besloten hulp bij zelfdoding te verlenen aan deze patiënte. Een enorme opluchting voor zowel haar als voor de familie. De casus wordt door de toetsings­ commissie als zorgvuldig beoordeeld. Lastig in deze casus is dat het in principe een lichamelijk gezonde vrouw betrof, echter was er wel sprake van ondraaglijk lijden en waren er geen andere behandelopties meer. Het stoppen met eten en drinken is geen humane manier om te sterven, waardoor de situatie verandert. Het KNMG werkt aan een richtlijn die ondersteuning zal bieden aan professio­ nals en naasten bij patiënten die bewust af­ zien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen.                                                  

Casus 2: euthanasie bij ouderdomsklachten Bron: website Levenseindekliniek Een man van 86 jaar heeft diverse ouder­ domskwalen: blind, doof, krachtsverlies en hartklachten. Zes jaar geleden heeft hij zijn vrouw verloren, sinds drie jaar heeft hij een wens tot euthanasie. Een half jaar geleden is door de eigen huisarts een SCEN arts gecon­ sulteerd. Deze gaf een negatief oordeel. De huisarts schrok hierdoor terug. Na gesprek­ ken met de patiënt, zijn naasten en de eigen huisarts komt het team tot de overweging dat zij de euthanasie invoelbaar vindt en consul­ teert zij een SCEN arts. Deze is van mening dat aan alle criteria is voldaan. Door middel van hulp bij zelfdoding wordt de levensbeëindi­ ging in aanwezigheid van de naasten uitge­ voerd. De Regionale toetsingscommissie eu­ thanasie oordeelde dat in deze casus zorgvul­ dig is gehandeld. Bijzonder aan deze casus is dat de interpreta­ tie van of er aan de zorgvuldigheidseisen wordt voldaan kan verschillen tussen de SCEN-artsen. Ook al staan de eisen vast in de wet, het laat ook nog wat ruimte over voor eigen interpretatie. Casus 3: euthanasie na knieoperaties Bron: webstie Levenseindekliniek Een vrouw van 81 jaar heeft in 2007 een operatie voor een knieprothese ondergaan. Sindsdien heeft zij vanwege een voortduren­ de ontsteking in de knie door de prothese, met een fistel, zeven heroperaties en een langdurige revalidatie gehad. Steeds was zij optimistisch, maar nu amputatie nog het enige alternatief is en zij veel pijn lijdt, kan ze niet verder meer. Ze verdraagt morfineprepa­ raten niet. Verder leven zonder been is voor haar ook geen optie. Ze heeft daarom in september 2011 een euthanasieverzoek ge                                                   

daan, hetgeen door haar eigen behandelaars is afgewezen. Het Levenseindekliniekteam heeft gesprekken met patiënte, haar naasten en haar behandelaars. De teamarts komt tot het besluit dat zij bereid is het uit te voeren. De SCEN arts wordt geconsulteerd en deze geeft een positief oordeel. Vervolgens wordt de euthanasie uitgevoerd. De Regionale toetsingscommissie euthanasie oordeelde dat in deze casus zorgvuldig is gehandeld. Uit deze casus blijkt dat een vooruitzicht op een bepaald ziektebeeld ook voor iemand uitzichtloos en ondraaglijk lijden kan zijn. Dit komt ook voor bij mensen die bijvoorbeeld de diagnose Alzheimer hebben gekregen en weten wat ze tegemoet gaan. Euthanasie bij de pasgeborene Bij jongeren tussen de twaalf en achttien jaar kan met toestemming van de ouders een verzoek tot euthanasie ingediend worden. Maar hoe zit het met de pasgeborenen? Er zijn een drietal categorieën waarin bevordering van het stervensproces of actieve levens­ beëindiging mogelijk is. Ten eerste bij pasge­ borenen die binnen korte termijn zeker over­ lijden, ondanks intensieve behandeling. Hier is sprake van een kansloze situatie. De levens­ verlengende behandelingen kan gestaakt worden waardoor het overlijdensproces ver­ sneld wordt. Het komt wel eens voor dat na het staken van de behandeling een langduri­ ge stervensfase volgt. Om het lijden van zowel het kind als de ouders te verkorten kan het stervensproces versneld en verzacht worden door toediening van medicatie. De tweede groep pasgeborenen zijn degene die na intensieve behandeling kunnen over­ leven, maar met een slechte prognose en een zeer somber levensperspectief. Bij deze cate­ gorie vervalt de rechtvaarding om levensver­ lengend te handelen aangezien de behande­ ling medisch zinloos wordt geacht. Dit houdt in dat 1) het handelen van de arts niet bij­ draagt aan de instandhouding of verbetering van de medische toestand van de patiënt, en/ of 2) de daarbij te gebruiken middelen niet in redelijke verhouding staan tot het doel en/of 3) een bepaald minimum-niveau van kwali­ teit van leven niet kan worden bereikt. Als laatste categorie zijn er de pasgeborenen die voor overleving niet afhankelijk zijn van intensieve behandeling, maar niettemin een leven van ernstig uitzichtloos lijden tegemoet gaat. Om te bepalen of er sprake zal zijn van uitzichtloos lijden zijn er de volgende facto­ ren opgesteld waar rekening mee gehouden moet worden: 1. de te verwachten mate van communicatie 2. de te verwachten mogelijkheid van zelfred­ zaamheid 3. de mate van afhankelijkheid van het medi­ sche zorgcircuit 4. de te verwachten mate van lijden 5. de te verwachten levensduur Het gaat dan niet om één criterium, maar een opeenstapeling van ernstige stoornissen op verschillende punten die kunnen bepalen of   

                                              er sprake zal zijn van uitzichtloos lijden. Uiter­ aard is het belangrijk dat de ouders in dit proces goed geïnformeerd en betrokken worden. Soms komt het voor dat de wil van de ouders niet overeenkomt met de professi­ onele mening van de arts. Indien er sprake is van een zinloze behandeling en de arts wil de behandeling staken kan het voorkomen dat de ouders het daar niet mee eens zijn en de behandeling willen voortzetten. Door meer tijd en uitleg te geven probeer je eerst de ouders het te laten begrijpen. Echter mocht het nog steeds zo zijn dat de ouders de be­ handeling willen voorzetten mag de arts als­ nog de behandeling staken. De pasgeborene is zijn eerste verantwoordelijkheid en de arts kan handelen vanuit het principe om niet te (blijven) schaden of het lijden te verlengen. Al met al blijft euthanasie rondom de pasge­ borene een lastige situatie waarin goed overleg moet plaatsvinden tussen de ver­ schillende disciplines en de ouders om zo tot een goed besluit te komen. Pil van drion Recentelijk is ook de zogenaamde ‘pil van Drion’ weer onder de aandacht gebracht. Een pil waarmee mensen op een zelf gekozen moment uit het leven kunnen stappen. Het is bedacht door Huib Drion in 1991. Hij is van mening dat de overheid niet het recht van de mens moet ontnemen om een mooie dood tegemoet te gaan, in plaats van voor een trein te moeten springen of zichzelf te moeten ophangen om te kunnen sterven.   “Mijn dochter van 19 zat in een psychiatrische instelling. Ze heeft zich voor een trein geworpen, na 20 eerdere mislukte pogingen. Dit is zeer traumatisch en jammer dat er geen humanere manier is om tot zelfdoding te komen.” – Een­ Vandaag opiniepanel   De vereniging De Laatste Wil, die zich inzet voor de autonome route van zelfdoding, is   

                                              onder andere voorstander van het idee en ook de NvvE steunt het initiatief. Met deze pil zouden mensen uit het leven kunnen stappen als ze het leven moe zijn, zonder tussenkomst van de arts. Voorstanders vinden dat het niet aan een ander is om een oordeel te geven als iemand dood wil. Verder zou het als voordeel kunnen hebben dat het mensen meer rust en levensvreugde zou geven als het middel binnen handbereik is. Tegenargumenten luiden dat impulszelfmoord toe kan nemen, dat er moord mee gepleegd zou kunnen worden of dat het middel in verkeerde han­ den terecht kan komen zoals bijvoorbeeld van kinderen. Wat betreft het misbruik voor moord zijn er technische mogelijkheden door de ‘pil’ bijvoorbeeld een typerende kleur, geur en/of smaak te geven. De voorstanders van de pil denken ook dat de toename van impulszelfmoord mee zal vallen. Degene die echt willen lukt het toch wel en zijn helaas niet meer te redden. Uiteraard valt dit nog te be­ twisten aangezien momenteel niet elke suïci­ depoging lukt en er als het ware meer tijd wordt geboekt om deze mensen alsnog te helpen.   Euthanasie blijft een fascinerend onderwerp met veel ethische kwesties en discussiepun­ ten. Het zal tijd kosten om uiteindelijk goede richtlijnen tot stand te brengen en optimaal te kunnen handelen in deze situaties.   Literatuur 1. www.levenseindekliniek.nl 2. standpunt Medische beslissingen rond het levenseinde bij pasgeborenen met zeer ern­ stige afwijkingen (2013) 3. Medisch contact Overige bronnen zijn op te vragen bij de au­ teur.           

- pagina 23 -

Slaapstoornissen PIEP PIEP PIEP PIEP– is het alweer zover? Je kijkt op je klok en ja hoor, het is alweer tijd om op te staan. Of toch nog eventjes blijven liggen? Na tien keer snoozen geeft zelfs je telefoon de optie snooze niet meer aan en moet je er toch echt uit. Gelukkig vanavond weer lekker slapen! Helaas is het niet voor iedereen zo makkelijk. Slaappro­ blemen komen bij elk specialisme vaak voor. ‘Ik slaap zo slecht’, ‘Ik ben zo moe overdag’, ‘ik kan ’s ochtends echt niet uit mijn bed komen’, allemaal dingen die we vaak horen. Tijd voor een opfriscursus over slaapproblematiek. Een probleem waarbij, zoals je zult zien, tijd een grote rol bij speelt. Door: Angelique Slot De slaapcyclus Slaap bestaat uit verschillende fases die van elkaar onderscheiden worden op basis van de hoeveelheid hersenactiviteit en oogbewe­ gingen. Fase 1 is de overgangsfase tussen het waken en slapen, ook wel beter bekend als het knikkebollen. Samen met fase 2 vormt het de lichte slaap. Fase 2 is het begin van de echte slaap: je wordt niet meer wakker van geluid, maar kunt nog makkelijk gewekt worden en dan het idee hebben dat je niet diep hebt geslapen. Na de lichte slaap wordt er overgegaan op de diepe slaap, fase 3 en 4. Fase 3 is de overgangsfase naar fase 4, de echte diepe slaap die zorgt voor fysieke her­ stel. Fase 5, de REM-slaap of droomslaap wordt gekarakteriseerd door ‘rapid-eye mo­ vements’ (REM), hoge hersenactiviteit en dromen. Na de REM-slaap ontwaak je vaak kort even, vaak vergeet je dit echter weer. Al deze fases worden in een nacht ongeveer vier-vijf keer achter elkaar doorlopen, waarbij de eerste drie cycli de kernslaap wordt ge­ noemd aangezien hierin de meeste diepe slaap plaatsvindt en dus het meeste lichame­ lijk herstel plaatsvindt. Op het eind van de nacht neemt de hoeveelheid lichte slaap en REM-slaap steeds meer toe t.o.v. de diepe slaap. De onderverdeling van slaapstoornissen Er kan onderscheid gemaakt worden tussen primaire en secundaire slaapstoornissen. Bij primaire slaapstoornissen wordt het slaap­ probleem als het hoofdprobleem gezien ter­ wijl secundaire slaapstoornissen een symp­ toom zijn van een onderliggend lijden, zoals psychische problematiek of hypothyreoidie. De primaire slaapstoornissen kunnen onder­ verdeeld worden in parasomnie en dyssom­ nie. Parasomnieën zijn zich tijdens de slaap ongewenste verschijnselen of gedragingen, zoals onder andere nachtmerries, slaappara­ lyse, praten tijdens de slaap (somniloquie) of slaapwandelen (somnambulisme). Onder dyssomnie worden stoornissen in de kwaliteit van slapen, de lengte van de slaap

- pagina 24 -

of tijdstippen van inslapen en/of wakker worden bedoeld. Deze categorie valt onder te verdelen in de volgende subgroepen: Insomnie: Hieronder wordt slaaptekort verstaan die wordt veroorzaakt door problemen met insla­ pen, doorslapen of te vroeg wakker worden en vervolgens niet meer verder kunnen sla­ pen. Deze stoornissen kunnen veroorzaakt worden door het ouder worden waardoor het slaappatroon verandert, door een slecht slaapmilieu met bijvoorbeeld veel lawaai of onvoldoende verduistering of door inspan­ ning voor het slapen gaan.                                 Een groot deel van deze slaapproblematiek is ook subjectief als gevolg van kort termijn geheugen verlies tijdens de slaap en een verhoogde bewustwording van het wakker worden ‘s nachts. Iedereen wordt ’s nachts enkele keren wakker, echter vergeet je dit meestal. Stel dat je nu ’s nachts wakker wordt en je kijkt op de klok waarop je ziet dat het twee uur is. Vervolgens heb je het idee dat je moeilijk in slaap kunt komen, maar na een tijdje val je toch in slaap en wordt je een uur later opnieuw wakker. Het feit dat je dat uur hebt geslapen ben je alleen vergeten, waar­ door je denkt dat je een uur wakker hebt ge­ legen. In werkelijkheid heb je wel een uur geslapen. Hypersomnie: Teveel slapen wordt bijvoorbeeld veroor­ zaakt door slaapapneu (OSAS en CSAS). Deze syndromen worden gekenmerkt door het overdag frequent in slaap vallen, snurken en meerdere keren een ademstilstand ’s nachts die meer dan tien seconden duurt. De adem­ stilstand kan veroorzaakt worden door ob­ structie van de luchtwegen (OSAS) of door een vermindering van de ademprikkels van­ uit de hersenen (CSAS). Door de ademstil­ stand ontwaakt de patiënt steeds, waardoor hij niet in een diepe slaap kan komen en het lichaam onvoldoende herstelt. Een andere vorm van hypersomnie is narco­ lepsie. Bij narcolepsie is er sprake van onbe­ dwingbare slaapaanvallen, plotselinge spier­ verslapping bij schrik, lachen of boosheid, hypnagoge hallucinaties en slaapparalyse. De oorzaak voor narcolepsie ligt bij het ont­ breken van of minder goed functioneren van

de hypocretine-producerende cellen in de hypothalamus, een eiwit dat betrokken is bij het slaap-waakritme. Als laatste is er nog het restless legs syn­ droom. Mensen met dit syndroom kunnen niet in slaap komen doordat ze een onweer­ staanbare drang hebben om de benen te bewegen. Verstoring van de biologische klok Als laatste kunnen primaire slaapstoornissen nog veroorzaakt worden door een verstoring van de biologische klok door bijvoorbeeld vliegreizen (jetlag), ploegendienst of een onregelmatige leefstijl. Ook hierbij hebben                               mensen last van moeite met inslapen, door­ slapen of te vroeg wakker worden. Tips voor een goede nachtrust 1. Probeer iedere dag op hetzelfde tijdstip op te staan en op het zelfde tijdstip te gaan sla­ pen. 2. Beperk de slaapperiode tot het aantal uren dat nodig is. De hoeveelheid verschilt per persoon. 3. Probeer een tot twee uur voor het slapen­ gaan intensieve geestelijke of lichamelijke inspanning te vermijden. 4. Gebruik de slaapkamer alleen voor het slapen en niet voor studeren/werken/tv-kij­ ken. 5. Ga niet in bed liggen piekeren of woelen als je niet kunt slapen, sta op en ga ergens anders iets ontspannends doen. 6. Wees voorzichtig met alcohol. Het is een goed inslaapmiddel, maar kan leiden tot doorslaapproblemen. 7. Zorg voor optimale slaapkameromstandig­ heden (goede ventilatie, aangename tempe­ ratuur, donker, stil, goed bed, veilig gevoel). 8. Kijk NIET op de klok. 9. Als er dingen door je hoofd heen malen, ga er dan juist aan denken i.p.v. de gedachten van je af proberen te zetten. Leeftijd, op tijd gaan slapen, niet op de tijd kijken, tijdig stoppen met spannende activi­ teiten, tijd speelt een grote rol bij slaapstoor­ nissen. Wat betreft de diagnostiek kom je al een heel eind door de tijd te nemen voor een goede anamnese. Al met al is tijd essentieel bij slaapproblematiek!

Escapisme Het nummer één tijdverdrijf in de westerse wereld Hoeveel tijd kost het om geld op te halen voor een goed doel? Een uurtje of vijf? Hoeveel uur zit er in een gemiddelde werkweek? Veertig. Hoelang duurt het om een taal te leren? Een jaar ofzo? Hoelang hebben we ondertussen eigenlijk internet­ toegang? Twintig jaar… “Hoezo? Waar wil je heen?” Ok, ok, laatste vraag: hoelang denk je dat de mensheid inmiddels al heeft gespendeerd aan het spelen van World of Warcraft? … Nou, volgens de Wall Street Journal hebben we er al meer dan 6 mil­ joen jaar in gestoken, maar dit is waar­ schijnlijk behoudend geschat. Een andere teller stond namelijk begin 2010 al op 5,93 miljoen jaar. WAT?! zes miljoen? Wat had de mensheid wel niet kunnen bereiken als we die tijd in andere projecten hadden gestoken? Waarom doen we dit?   Door Ivo Verhagen   Generatie Y World of Warcraft is een typische vorm van modern escapisme*. Veel (vooral jonge) mensen zijn niet tevreden over hun leven, hebben het gevoel vast te zitten, zoeken een doel, willen ergens goed in zijn, willen in contact komen met gelijkgezinden en of er­ gens bij horen. Het blijkt een stuk makkelijker hiervoor weg te duiken in een fictieve wereld, zoals World of Warcraft, dan de uitdagingen van het echte leven aangaan. Jammer ge­ noeg blijken deze jonge mensen meestal te kiezen voor de weg van de minste weerstand, in dit geval World of Warcraft. Ook op de langere termijn blijkt deze fantasiewereld een stuk aantrekkelijker dan de werkelijkheid, waar alles moeilijk lijkt en de paden niet dui­ delijk zijn. De weg terug naar de realiteit is daarmee geen aantrekkelijke.   Maar gelukkig zijn wij niet zo. We hebben een druk leven: buiten studeren en werken leg­ gen we ons toe op reizen, sporten, uitgaan, lezen (in de trein), series kijken, muziek luiste­ ren. We blijven lekker op aarde zonder World of Warcraft-achtige praktijken en als doel, ons hoofd leeg te maken van alle beslommerin­ gen en sleur.   En wij dan? Maar is dat wel echt anders? Is het meeleven met een karakter in een serie niet een vorm van ontsnappen aan de realiteit? Ben je niet ontsnapt als je je hoofd leeg hebt gemaakt? Ik denk dat we in essentie allemaal hetzelfde zijn en zo nu en dan willen ontsnappen aan de realiteit. De één voelt zich alleen meer aangetrokken tot sport en waant zich even David Beckham. De andere gaat liever uit want dat doen haar vriendinnen ook, zij gaat op in de muziek en houdt er van dat na drie  

wijn de wereld er heel anders uit ziet. De World of Warcraft speler, die kende we al, hij trekt met zijn vrienden ten strijde om grote monsters te verslaan.                            Afbeelding 1: World of Warcraft   The point is, hoe zouden we reageren als we hoorden hoeveel tijd de mensheid heeft be­ steed aan uitgaan sinds 2004 (toen World of Warcraft uitkwam)? Cijfers zijn er niet, maar 6 miljoen jaar valt er misschien wel bij in het niet. Nu zullen veel mensen zeggen, maar dit is toch geen vergelijking? Tijdens het uitgaan ben je samen met vrienden en vriendinnen, ontmoet je nieuwe mensen, misschien wel je toekomstig partner… Voor deze mensen zal de moderne realiteit misschien hard aanko­ men, maar World of Warcraft is niet heel an­ ders. Ook daar zijn al veel relaties tot stand gekomen (en wie denkt die minder goed/se­ rieus/echt zijn, kom maar op met je evidence). Natuurlijk is het onhandig dat slechts 20% van de spelers vrouw is (als je de groep mannen die zich als vrouw voordoen niet meerekent) maar er schijnen betere kansen te liggen dan op populaire datingsites…   Is escapisme slecht? Om de welles-nietes discussie maar achter ons te laten, de definitie van escapisme is                                        Afbeelding 2: LARPing  

breed. Fictie, literatuur, film, televisie, compu­ tergames, internet, pornografie en drugs maar ook religie zouden er allemaal onder kunnen vallen. Maar is het nu slecht om een escapist te zijn? Hierover heeft J. R. R. Tolkien een interessante metafoor geschreven, vele jaren voordat hij zijn meesterwerk, de Lord of the Rings trilogie uitbracht. "Waarom zouden we een gevangene minachten, omdat hij probeert uit te breken en naar huis wil? Of, als dat onmogelijk is, omdat hij over andere on­ derwerpen denkt en praat dan over cipiers en muren?” Hij zegt dus dat het moet kunnen. Dat zal ik dan maar onthouden voor wanneer ik weer geconfronteerd wordt met LARP en Cosplay…   Maar toch, met de 6 miljoen jaar nog in mijn achterhoofd. Gaan we niet te ver? De tijd die wij westerlingen besteden aan ons escapis­ me, is dat niet te veel? In Azië werken arbei­ ders veertien tot zestien uur per dag, zeven dagen in de week. Natuurlijk is dit uitbuiting en ontoelaatbaar, maar wij, terwijl wij zeuren over onze 40 urige werkweek. Zouden we misschien moeten nadenken of 40 uur eigen­ lijk wel genoeg is om ons op lange termijn al onze luxe te kunnen blijven permitteren? Zal de waarheid niet als zo vaak in het midden liggen? En moreel gezien, vluchten we niet te veel? Mogen wij überhaupt wel vluchten voor de realiteit als niemand ter wereld het zo goed heeft als wij?   *Escapisme, de neiging om je terug te trekken in een andere wereld om het alledaagse leven te vergeten.   Literatuur 1 http://online.wsj.com/article.html 2 www.ted.com/talks/jane_mcgonigal_ga­ ming_can_make_a_better_world.html 3 http://nl.wikipedia.org/wiki/Escapisme                                          

- pagina 25 -

Istanbul: Eerstelijnszorg in opkomst In het laatste deel van mijn studie genees­ kunde heb ik een keuzecoschap huisarts­ geneeskunde gevolgd en heb ik drie maanden in Istanbul gewoond. Een erva­ ring om nooit te vergeten. Ik ben zelf half Turkse, dus ik sprak de taal al redelijk. Gezien er in Nederland veel (Turkse) mi­ granten zijn, en je als arts toch te maken krijgt met cultuurverschillen, wilde ik er­ varen hoe (huis)artsen in Turkije werken en wat Turkse patiënten van hun arts ver­ wachten, om hen uiteindelijk beter te be­ grijpen.   Door: Esma Nadi

tieprogramma’s en voorlichting vinden hier veel plaats. De overheid wil de eerste lijn sti­ muleren en meer taken geven. Het streven is om vanaf 2014 stoppen met roken program­ ma’s op te zetten, en zorg voor chronische aandoeningen als hypertensie, diabetes en obesitas naar de eerste lijn terug te brengen. Met de steeds beter wordende organisatie in de eerste lijn en de opkomst van de speciali­ satie tot huisarts, wordt het vertrouwen in en het respect voor de huisarts gewonnen en kiezen patiënten er vaker voor om naar de huisarts te gaan.       De huisarts in Turkije   De huisarts, familiedokter in Turkije ge­   noemd, bestaat met zijn praktijk van max   4000 patiënten,in Istanbul pas sinds onge­   veer twee jaar. Hiervoor waren er basisartsen   die een cursus van enkele dagen tot huisarts   hadden gevolgd, die in praktijken ( de zoge­   naamde saglik ocagi) werkten, waar ze voor   Foto 2: Mijn spreekkamer in Suadiye, de stads­ tot wel 50.000patienten moesten zorgen. Al   deze patiënten kwamen natuurlijk niet alle­ praktijk.   maal, ze gingen liever direct naar het zieken­   huis, ook omdat het vertrouwen in de huisarts Economische groei er nog niet was. Dat kan nog steeds in Turkije, Ik heb mijn coschap op twee verschillende de tweede en derdelijn zijn direct toeganke­ praktijken gelopen, een dorpspraktijk en een lijk. De eerste lijn in Turkije heeft een sterk stadspraktijk. Het verschil was enorm! In de public health georiënteerde functie. Vaccina- stad zie je wolkenkrabber na wolkenkrabber   verschijnen. In het dorp waren de patiënten   minder welvarend, minder geschoold en een   stuk geloviger. De huisbezoeken waren erg   bijzonder, hier proefde je echt gemeende   gastvrijheid. En vertrekken met een lege   maag, dat is not-done. Turkije is in econo­   misch opzicht ontzettend in opkomst. Het   Bruto Binnenlands Product per hoofd van de   bevolking is in 10 jaar bijna verdriedubbeld   van $3.519 in 2002 naar $10.609 in 2012. Toch   heb ik in de dorpen veel armoede gezien.   Maar er zijn grote vooruitgangen geboekt in   de afgelopen twee jaar en de veranderingen Foto 1: Turkse theepauze op de dorpspraktijk.   gaan snel. De huisartszorg is gratis in Turkije, Vlnr   : Esma Nadi, Dr. Emrah (huisarts), Pakize (ver­ ook voor onverzekerden. Wat ik mooi vond  pleegkundige), Yasemin (verpleegkundige) en dr. om te zien was dat de huisartspraktijk een  Cemile (huisarts). verzamelkamertje had voor medicijnen. Pa                In het zonnetje       Vicky van Duijnhoven     Bedankt voor je enthousiasme en geweldige inzet   als penningmeester van de Status Co! We   hebben genoten van de creativiteit die je hebt gestoken   in alle artikelen. Veel succes met het   vervullen van je ambitie in de psychiatrie!             Marleen van Houdt     Bedankt voor je lay-out creativiteit waardoor we  elke keer weer een prachtige Status Co in de   brievenbus kregen. Elke keer is het weer gelukt  om er een prachtig blad van te maken! Veel   succes met en plezier in je verdere carrière in de  geneeskunde.                

- pagina 26 -

tiënten die medicijnen over hadden brachten deze naar de praktijk, zodat deze ook ver­ strekt konden worden aan de minder bedeel­ den. Onderzoek breaking bad news Naast het keuzecoschap deed ik, als onder­ deel van mijn wetenschappelijke stage, on­ derzoek naar de communicatie bij slecht nieuws gesprekken. In Turkije zijn veel onder­ werpen nog taboe; veel mensen willen het woord kanker niet horen. De familie speelt een belangrijke rol in de besluitvorming hoe de diagnose te vertellen en of de diagnose überhaupt medegedeeld mag worden. Pa­ tiënten, maar ook sommige artsen zijn van mening dat de psychologische schade die men aanricht met het mededelen van een fatale diagnose, groter is dan het niet weten hiervan. Daarom wordt er vaak gekozen voor verzwijgen. Hoop is voor patiënten het aller­ belangrijkste, en Allah is de enige die weet wanneer en of iemand aan de ziekte zal ster­ ven. De interviews met artsen en patiënten gaven mij veel inzicht in de problemen waar we in Nederland tegen aan lopen.   Ik heb een geweldige tijd gehad met veel in­ teressante inzichten. En omdat er in Turkije een relaxte sfeer heerst, heb ik ook de beno­ digde vitamine D tot me kunnen nemen, mooie boottochten gemaakt over de Bospo­ rus, heerlijk Turks gegeten (er bestaat meer dan döner) en prachtige moskeeën en palei­ zen bezocht.                       Foto 3: Op bezoek bij een patiënt met het hele   team van de praktijk; eten kan niet ontbreken.                                        

De afdeling psychiatrie van het UMC zoekt een ANIOS Psychiatrie Als ANIOS maak je deel uit van een vast behandelteam dat onder leiding staat van één psychiater/supervisor. Binnen het team ondersteun je de medische patiëntenzorg op een klinische of poliklinische afdeling. Je leert alle kanten van het vak goed kennen: de diagnostiek, de psychosociale kant, biologische en psychotherapeutische behandelopties, het wetenschappelijk kader en de aanpak van multidisciplinaire behandelteams. De zorgtrajecten, klinisch en poliklinisch, zijn complex. Het is belangrijk dat je stevig in je schoenen staat. Aangezien bij onze patiënten vaak combinaties van geestelijke en lichamelijke klachten voorkomen (comorbiditeit), is afdelingsoverstijgend overleg noodzakelijk. Met onze regionale partners voor geestelijke gezondheidszorg, ProPersona en GGnet, vindt doorlopend overleg plaats over het welzijn en de behandeling van patiënten. Vanzelfsprekend is onze afdeling volop aanwezig in de academische wereld, door participatie in (internationale) onderzoeken en door initiatie van onderzoek op o.a. biopsychosociaal terrein. Ben je geïnteresseerd in een academische loopbaan met onderzoeksactiviteiten? Op onze afdeling krijg je volop inzicht in neurobiologisch onderzoek en raak je vertrouwd met de opzet van onderzoekswerk in de psychiatrie. Profiel 

WO Geneeskunde

 Specifieke belangstelling voor biopsychosociale benadering van patiënten met een complexe zorgvraag (derde lijn verwijzing) 

Goed communicatief, didactisch en sociaal vaardig

Organisatie Medische topzorg staat bij ons centraal. Wij richten ons op een breed spectrum patiëntgroepen met ontwikkelingsstoornissen op volwassen leeftijd zoals ADHD en autisme, depressies en psychiatrische ziekten met een somatische comorbiditeit. Opmerkingen en contactinformatie Voor meer informatie, en de mogelijkheid om een dag mee te lopen, kun je contact opnemen met dr. Indira Tendolkar, psychiater en A-opleider van de afdeling Psychiatrie, (024) 366860, [email protected].

- pagina 27 -

www.editoo.nl

Indien onbestelbaar retour: Stichting Status Co, Geert Grooteplein-Noord 15, Kamer 3.06, 6525 EZ Nijmegen

De volgende coassistenten hebben hun artsenbul ontvangen:  

Geslaagden juni 2013

Geslaagden augustus 2013

Geslaagden augustus 2013

Dhr. R.J.W. Arts Mevr. R. Berg Dhr. C.A. Beulens Mevr. M.A. de Bont Dhr. S.T. Cornelisse Mevr. F.M. van Diek Mevr. L. Van Eijk Mevr. E.J.M. Eijkemans Mevr. S. Gadgil Dhr. F.T. Hamelmann Mevr. S.P.W. Harmsen Mevr. M.J.A.B. Heesterbeek Dhr. T.G. Knuijver Mevr. K.J.E. Kokkeler Mevr. J. Langeweg Dhr. K.H. Nienhuis Mevr. G.M. de Ridder Mevr. R.J. Terlouw Dhr. J.R.A. Verbakel Mevr. S.R. Verhoeff  

Mevr. S.I. Aengevaeren Mevr. S. van Aken Mevr. L.A. Assmann Mevr. A. Bakens Mevr. Ö. Baysal Mevr. Y.A.C. Biemans Dhr. E.P. Boesaard Mevr. D.M. Braad Dhr. F.J. Brouwer Dhr. K.J.P. Cox Dhr. T.G.P. Engel Mevr. A. Fest Mevr. C.M.J. de Graaf Dhr. N. ter Haar Mevr. J. Hellegering Mevr. I.M. Hendriks Mevr. W.M.T. van den Hombergh Dhr. C.J.S. Jürgens Dhr. S. Kasper Dhr. M.C. Lee  

Mevr. A. Lenting Mevr. B.E.C. Niënhaus Mevr. I.M. van Oene Mevr. F.J.M. Pol Mevr. S.A.E. Postma Mevr. B.C. Raemaekers Mevr. P.F. Reuselaars Dhr. D. Rohof Mevr. S.M. Scherf Mevr. F.W.M. Schlatmann Dhr. N.J. Slater Mevr. M. van de Ven Mevr. M.P.A.J. Vugts Mevr. N.R. Weijers Dhr. B.B.M. van der Woude Dhr. A.C.W. Wouters Dhr. J. Zwaag        

Van harte gefeliciteerd! Wij wensen jullie heel veel succes met jullie verdere carrière! De redactie van Status Co  

- pagina 28 -