Lessenreeks Hematologie. Anemie. Diagnose en Gebreksanemieën. Caroline Brusselmans & Pieter Vermeersch LAG

Lessenreeks Hematologie

Anemie Diagnose en Gebreksanemieën

Caroline Brusselmans & Pieter Vermeersch LAG

Wat is Anemie? Definitie “Reductie in het totale aantal RBC, de hoeveelheid hemoglobine of de RBC massa (hematocriet)” verminderd zuurstoftransport zuurstoftekort in de weefsels symptomen: vermoeidheid, dyspnee,…

Anemie is een symptoom, geen diagnose zoeken naar onderliggende oorzaak met verschillende laboratoriumtesten


Symptomen van anemie < ernst van de anemie < acuut of chronisch verloop van de anemie - Aspecifieke symptomen - abnormale vermoeidheid - kortademigheid - hartkloppingen na lichamelijke inspanningen - duizeligheid, neiging tot flauwvallen - bleekheid van gelaatskleur, lippen - Specifieke symptomen - symptomen die alleen bij bepaalde anemieën optreden Caroline Brusselmans & Pieter Vermeersch LAG

Laboratoriumtesten 1) Automatische hematologie-analyzer (Sysmex XE-2100) - gemeten: RBC, Hb, Hct, MCV, Ret - afgeleid: MCH, MCHC, RDW 2) Microscopisch onderzoek perifeer bloed - anisocytose (microcytair, normocytair, macrocytair) - poikilocytose (afwijkingen in vorm) - hypochromasie (hypochroom, normochroom) - polychromasie (maat voor reticulocytenaanmaak) 3) gerichte aanvullende onderzoeken (hemolyse, deficiënties) 4) Microscopisch onderzoek beenmerg Caroline Brusselmans & Pieter Vermeersch LAG

Automatische Analyse 1) Gemeten parameters - RBC: aantal RBC (1012/L) - HGB: hemoglobine (g/dL) - HCT: hematocriet (%) - MCV: mean corpuscular volume (fL) - Ret: reticulocyten (109/L) 2) Berekende parameters - MCH: mean corpuscular hemoglobin (=Hb/RBC) (pg) - MCHC: mean corp. hemoglobin concentration (=Hb/Hct) (g/dL) - RDW: distrubitutiebreedte van de RBC (=maat voor anisocytose) Caroline Brusselmans & Pieter Vermeersch LAG

Oorzaken van Anemie Twee verschillende benaderingen zijn van belang om de oorzaak van de anemie te identificeren 1) Kinetische benadering (achterliggend mechanisme) 2) Morfologische benadering


Kinetische Benadering 1) Regeneratieve Anemie (perifere anemie) Verhoogde perifere afbraak of verlies van RBC verhoogde aanmaak van RBC en vroegtijdig in circulatie absoluut aantal Ret ↑ in perifeer bloed b.v. hemolyse 2) Aregeneratieve of hyporegeneratieve anemie (centrale anemie) Onvoldoende aanmaak of aanmaak van slechte RBC verminderd aantal RBC in perifere circulatie Ret: normaal of gedaald b.v. aplasie van de rode reeks (kwantitatieve stoornis) b.v. ijzergebrek (kwalitatieve stoornis) Caroline Brusselmans & Pieter Vermeersch LAG

Reticulocytentelling - Resultaat van reticulocytentelling - als percentage van de RBC (% RBC) - absoluut aantal (109/L) - Interpretatie: gebruik absoluut aantal - % Ret afhankelijk van aantal RBC - % Ret kan gestegen zijn bij ↓ aantal Ret) - bij regeneratieve anemie moet het absolute aantal gestegen zijn (< toegenomen RBC aanmaak & Ret langer in circulatie) - IRF: immature reticulocyte fraction - maat voor herstel RBC aanmaak Caroline Brusselmans & Pieter Vermeersch LAG

Morfologische Indeling Indeling op basis van het mean corpuscular volume 1) Microcytaire anemie (MCV <76 μL) 2) Normocytaire anemie 3) Macrocytaire anemie (MCV >96 μL)


Indeling Anemieën Anemie Microcytair

Normocytair

Macrocytair



Normocytair

Macrocytair



Normocytair

Macrocytair

MCHC

Hypochroom

Fe-reserve

Fe-reserve nl.



Normocytair

MCHC

Hypochroom

Fe-reserve

Fe-reserve nl.

Macrocytair

MCHC

sferocytose


Osm. fragiliteit


Normocytair

MCHC

Hypochroom

Fe-reserve

Fe-reserve nl.

Macrocytair

MCHC

sferocytose

ijzergebrek


Osm. fragiliteit


Normocytair

MCHC

Hypochroom

Fe-reserve

Fe-reserve nl. CRP

ijzergebrek

Chronische ziekte

Macrocytair

MCHC

sferocytose CRP normaal Hb-electroforese


Osm. fragiliteit


Normocytair

MCHC

Hypochroom

Fe-reserve

MCHC

Fe-reserve nl. CRP

ijzergebrek

Macrocytair

sferocytose

Osm. fragiliteit

CRP normaal

Chronische ziekte

Hb-electroforese

Afwijkend Hemoglobinopathie

Normaal Centrale oorzaak



Normocytair

Macrocytair



Normocytair

Macrocytair

Ret: ≤ normaal

Ret: gestegen

Aregeneratief

Regeneratief



Normocytair

Macrocytair

Ret: ≤ normaal

Ret: gestegen

Aregeneratief

Regeneratief

Hemolyse


Acute bloeding


Normocytair

Macrocytair

Ret: ≤ normaal

Ret: gestegen

Aregeneratief

Regeneratief Hypothyroidie

RDW nl.

Beenmergpunctie

RDW

Gemengd gebrek (Fe+Vit B12/Folaat)

Hemolyse


Acute bloeding


Normocytair

Macrocytair

Ret: ≤ normaal

Ret: gestegen

Aregeneratief

Regeneratief Hypothyroidie

RDW nl.

Beenmergpunctie

RDW

Gemengd gebrek (Fe+Vit B12/Folaat)

Celarm

Celrijk

BM-hypoplasie

BM-invasie

Hemolyse

- fibrose - maligniteit


Acute bloeding


Normocytair

Macrocytair



Normocytair Ret: gestegen Regeneratief

Macrocytair Ret: ≤ normaal

Megaloblastisch

Niet-megaloblastisch





Megaloblastisch


- Vit B12 def. - Foliumzuur def.





Megaloblastisch



- Aplastische anemie - Leveraandoening - MDS


Ferriprieve Anemie Anemie Microcytair

Normocytair

MCHC

Hypochroom

Fe-reserve

Fe-reserve nl.

Macrocytair

MCHC

sferocytose

ijzergebrek


Osm. fragiliteit

ijzergebrek Pathogenese - Totaal ijzer in het menselijk lichaam: 3 tot 5 g (65-70% hemoglobine, 25-30% ferritine en hemosiderine)

- Opname van ijzer: 1-3 mg/dag - voeding: 10 tot 15 mg ijzer Fe3+, in maag omgezet tot Fe2+ - 1 tot 3 mg in de dunne darm geresorbeerd als Fe2+

- Normaal Verlies: 1-3 mg/dag - mannen: 1 mg/dag: via nieren, darm, huid - Vruchtbare vrouwen: 2 tot 3 mg/dag: idem + menstruatie

- Oorzaken ijzertekort - verhoogde behoefte (pasgeborene, groei, zwangere) - verminderde absorptie (onevenwichtige voeding, malabsorptie) - bloedverlies: 1 ml bloed = 1 mg ijzer (GI bloeding, menses) Caroline Brusselmans & Pieter Vermeersch LAG

Ferriprieve Anemie < uitgeputte ijzerreserves Onvoldoende ijzer voor normale Hb-productie

Klinisch verloop 1) Prelatente ijzerdeficientie: ijzerreserve ↓ - ferritine ↓ - RBC: normochroom, normocytair 2) Latente ijzerdeficientie: ijzerreserves totaal uitgeput - serum Fe ↓, transferrine ↑, transferrine saturatie ↓

- RBC: gestoorde erythropoiese (RDW ↑) 3) Manifeste ijzerdeficientie: verlaging Hb concentratie microcytaire, hypochrome anemie Caroline Brusselmans & Pieter Vermeersch LAG

Ferriprieve Anemie Automatische analyse - Hb ↓, MCV ↓, MCH ↓, MCHC ↓, RDW ↑, Ret nl of ↓, RBC nl of ↓ Microscopie Perifeer Bloed - anisocytose (microcyten) - poikilocytose (ovalocyten, potloodcellen) - hypochromie (anulocyten) - polychromasie CAVE: ijzertherapie


Ferriprieve Anemie ijzerparameters - Ferritine ↓ (CAVE: acuut fase-eiwit) - Serum ijzer ↓ - Transferrine ↑ (CAVE: negatief acuut fase-eiwit) - Transferrine Saturatie ↓ - Free erythrocyt protoporphyrin (FEP) ↑


Megaloblastische Anemie Anemie Microcytair



Megaloblastisch




Megaloblastische Anemie Pathogenese Vitamine B12 en Foliumzuur zijn belangrijk voor de synthese van de nucleinezuren (DNA) in alle bloedvormde cellen. Deficiëntie van vit. B12 of foliumzuur vertraging in de delingstijd kernrijping blijft achter bij cytoplasmauitrijping dyscrepantie tussen kern- en cytoplasmauitrijping! = megaloblastische veranderingen


Vitamine B12 deficiëntie < vlees- en melkproducten - Voeding/dag: 7-30 µg - Resorptie in dunne darm (intrinsiek factor) - Dagelijkse behoefte: 1-2 µg - Leverreserves: 2-3mg (voldoende voor ±4 jaar)

Vitamine B12 deficiëntie 1) onvoldoende orale toevoer: zeldzaam 2) verminderde resorptie - ontbrekende productie van IF (maagslijmvlies atrofie of pernicieuze anemie) - bij maagresectie - malabsorptie syndromen, alcohol, darmoperaties (Specifieke symptomen: neurologische uitval, branderig gevoel op tong) Caroline Brusselmans & Pieter Vermeersch LAG

Foliumzuur < plantaardige voedingsmiddelen en lever - Voeding/dag: 200-250 µg - Resorptie in dunne darm - Dagelijkse behoefte: 150 µg - Leverreserves: 10-12 mg (voldoende voor vier maanden)

Foliumzuur-deficiëntie 1) onvoldoende inname: geen groenten of fruit, alcoholverslaving 2) verminderde resorptie - malababsorptie syndromen, darmoperaties - interferentie met geneesmiddelen, alcohol 3) toegenomen verbruik - zwangerschap - celproliferaties (maligniteiten) - verhoogde erythropoiese (hemolyse) Caroline Brusselmans & Pieter Vermeersch LAG

Megaloblastische Anemie DD: niet-megaloblastische macrocytaire anemie Minder uitgesproken megaloblastoïde veranderingen komen voor bij - MDS - alcohol - medicamenteus (o.a. chemotherapie) - leveraandoening - aplastische anemie


Megaloblastische Anemie Automatische analyse - RBC ↓, MCV ↑, Ret nl of ↓ (WBC & PLT meestal ↓) Microscopie Perifeer Bloed RBC: - anisopoikilocytose (ovalo-macrocyten, fragmentocyten) - megalocyten - polychromasie (basofiele stippeling), Howell-Jolly bodies WBC: - hypersegmentatie PLT: - reuzevormen


Megaloblastische Anemie Diagnostische onderzoeken - Bepaling Vitamine B12 - Bepaling foliumzuur - Opsporen van anitstoffen tegen IF en pariëtale cellen

Andere laboratoriumtesten - LDH ↑↑ (t.g.v. intramedulaire hemolyse) - Indirect bilirubine ↑


Morfologie Beenmerg Rode reeks - hyperplastische rode reeks en linksverschuiving - megaloblastose - kern : groter, losmazig - cytoplasma: toegenomen met normale hemoglobinisatie - kernanomalien, bijkernen, mitosen

- ijzerkleuring: sterk positief: reticulum ++, sideroblasten ++


Morfologie Beenmerg Myeloide reeks - reuzestaven- en reuzemetamyelocyten - hypersegmentatie - macrofagen toegenomen met fagocytose van erythroblasten


Casus baby, jongen, 7 maanden - doorverwezen door huisarts omwille van diepe anemie - borstvoeding, geen speciale voorgeschiedenis - frequent wenen (vooral s’nachts), wat futloze baby - bleke baby, niet icterisch, reflux bij klinisch onderzoek


Labo bij opname



Normocytair

MCHC

Hypochroom

Fe-reserve

MCHC

Fe-reserve nl. CRP

ijzergebrek

Macrocytair

sferocytose

Osm. fragiliteit

CRP normaal

Chronische ziekte

Hb-electroforese

Afwijkend Hemoglobinopathie

Normaal Centrale oorzaak




Casus Labo


Casus Andere onderzoeken – RX- SMD: gastro-oesofageale reflux – Gastroscopie: biopsie passend bij reflux oesophagitis


Wat is Anemie?

Anemie is een symptoom, geen diagnose

Zoeken naar onderliggende oorzaak + therapie


Casus (bespreking) Ferriprieve anemie meest waarschijnlijk – weinig ijzertoevoer (geen vaste voeding, exclusieve borstvoeding) – ijzerverlies door refluxoesophagitis


Casus (bespreking) Ferriprieve anemie therapie: – Ijzersupplementen (reeds gegeven door huisarts!! Crf Ijzer bepaling), transfusie RBC – vaste voeding

– medicatie voor verminderd maagzuur secretie


•ijzersupplementen •vaste voeding •transfusie RBC


• Verwachte respons op therapie – Reticulocytose (+/- 5-10 dagen) – Hemoglobine correctie (+/-2 maanden) – Ferritine correctie na correctie van de anemie


Lessenreeks Hematologie. Anemie. Diagnose en Gebreksanemieën. Caroline Brusselmans & Pieter Vermeersch LAG

Recommend Documents