Inspiratie in je communicatieloopbaan. Wij gaan verder... Strategische keuzes maken voor social media. Exit papegaai, welkom formateur

mix

november 2010

c o m m u n i c at i e

Inspiratie in je ­communicatieloopbaan Wij gaan verder... Strategische ­keuzes maken voor social media Exit papegaai, welkom formateur

kort

“Goed punt. Nemen we mee...” We weten wel dat we écht ­moeten ­luisteren. Dat we met elkaar in gesprek moeten gaan. Dat we zelfs samen ­moeten ­creëren. ‘Want dan ontstaan er écht mooie dingen.’ Maar… we hebben er geen zin in! Want ons plasje moet er overheen. Goed herkenbaar. Bovendien durven we alleen op onze eigen visie te vertrouwen. Tot slot ­zitten we niet te wachten op extra werk of vertraging als we het ingebrachte punt écht ­meenemen.

Wat zijn we goed, hè? In boodschappen verzenden... Het is ook lekker veilig: we houden de controle over het gesprek, het agendapunt en daarmee over de ander. Maar het is schijncontrole. Want de verstoring ligt op de loer. Om op een onbewaakt ogenblik genadeloos toe te slaan. Zie ook de weergaloze visie van collega Guus Kok hierover op pagina 10. Terug naar Goed punt. Nemen we mee…. Iedereen herkent het moment. En iedereen voelt ‘m wel eens aankomen. Weet u wat? Ligt hij op uw lippen? Stel de ander dan eerst drie vragen over het punt dat hij inbrengt. Waarom? De ander moet ineens zijn standpunt helder formuleren. Daardoor voelt hij zich gehoord. En bij de zender ontstaat bijna vanzelf iets moois: échte interesse. En dat is mooi ­meegenomen! Genieke Hertoghs Sinds augustus 2010 Manager Advies bij Van der Hilst Communicatie

CEDEO erkend

BTW vrijstelling

De opleidingen en trainingen van Van der Hilst Communicatie zijn sinds ­september van dit jaar ook CEDEO erkend. Met maar liefst 95,5% van de ­punten zijn we met vlag en wimpel geslaagd! Nederland kent ruim 8.500 commerciële op­lei­d ings­­instituten voor ­m aatwerk- en open op­l eidingen. Daarnaast zijn er enkele dui­zen­den organisatie­adviseurs en coachings­ instituten. Lastig om juist die ene ­g oede op­l eider of ­t rainer te vinden. Om de goed beoordeelde opleidingsinsti­tuten wat duide­ lijker te ­mar­keren voert CEDEO klant­tevre­ denheids­­onder­zoeken uit. Op dit moment zijn zo’n 800 bureaus CEDEO-erkend, en daar is Van der Hilst Communicatie er één van! Kijk op www.hilst.nl voor meer informatie.

Colofon Dit is een uitgave van Van der Hilst Communicatie, Softwareweg 2, 3821 BP Amersfoort Postbus 1242, 3800 BE Amersfoort Telefoon: (033) 450 5000 Fax: (033) 456 1555 Email: [email protected] Internet: www.hilst.nl

communicatie

mix

Sinds 1 juli van dit jaar moeten organisaties die opleidingen verzorgen die voor de BTW zijn vrijgesteld, ingeschreven staan bij het Centraal Register Kort Beroepsonderwijs (CRKBO). Aan de inschrijving gaat een audit vooraf, die de ­kwaliteit van de organisatie en de kwaliteit van de opleidingen/ trainingen toetst. Zowel voor onze beroeps­opleidingen als onze trainingen hebben wij de ­offi­ciële ­inschrijving van het CRKBO binnen. Daarmee ­blijven onze ­opleidingen en ­trainingen ­vrijgesteld van BTW.

nummer 20, november 2010 Teksten

Ontwerp & productie

Tjalling Damming en Hans Dorreboom

Van der Hilst Communicatie

Script unlimited, Utrecht

RE D A CTIE

F o t o g r af i e / b e e l d m at e r i aa l

Druk

Kees Muizelaar

Roto Smeets GrafiServices Utrecht

D IRECTIE

Simone Dorreboom, Marloes Homminga

pa g i n a 2

COLUMN “Ga de buitenwereld in, wees nieuwsgierig, sta open voor nieuwe dingen en ­verwonder je.”

Inspire Desire!

(Sarah Muñoz)

9 december PRofessium

Appreciative Inquiry Inspireren, ontmoeten en van elkaar leren: een ­aantal speerpunten van de PRofessiums van Van der Hilst Communicatie. 9 december is de volgende bijeenkomst met als onderwerp Appreciative Inquiry. Drie vragen aan de spreker Joep de Jong. 1. Wat is Appreciative Inquiry (AI)? Appreciative Inquiry (Waarderend Onder­zoeken) gaat uit van de beste verhalen van (groepen) mensen. Het is een methode, een aantal principes, maar ook een filosofie die helpt te kijken naar actuele thema’s en problemen vanuit de wetenschap dat in de positieve ervaringen de antwoorden ­liggen. Om bijvoorbeeld een verandering in een organisatie te realiseren ga je dan uit van de kracht die elke organisatie in zich heeft. Het concentreert zich niet op de problemen, maar op de positieve ervaringen van mensen binnen de organisatie. 2. Waarom is dit interessant voor Communicatieprofessionals? Voor communicatieprofessionals is dit boeiend en uitdagend omdat zij de ­‘community’ waar het om gaat, betrekken bij het vinden van antwoorden en oplossingen op communicatievraagstukken. En dat is spannend en lastig, want als ­professional geeft je wel de kaders aan, maar je moet ook veel los laten. Tegelijkertijd is het heel mooi door de grote betrokkenheid die vanuit een AI-benadering tot stand komt. 3. Kunnen we na het PRofessium direct aan de slag met AI? Je hebt een goed beeld van wat AI inhoudt en wat het voor jouw organisatie kan betekenen. En ja, de principes zijn direct te gebruiken – sterker nog, een aantal mensen zal dat nu al doen. Maar voor het faciliteren van een volledige AI-interventie is wat meer nodig. Een opleiding tot een gecertificeerd AI-practioner duurt niet voor niets ongeveer twee jaar.

“Sarah loop nou eens door!” Mijn vriend loopt terug en pakt mijn hand. Eigenwijs laat ik de hand weer los en zeg: “Wacht even, ik zie hier iets en dat moet ik in me opnemen! Laat me nou maar even.” Regelmatig komt het voor dat ik op straat, in een winkel, in een museum of in een gebouw even stil sta om iets in me op te nemen. Omdat ik het nooit eerder heb gezien, het anders is of ik het spuuglelijk vind. Maar op één of andere manier doet het me iets. Het brengt me op ideeën. Ik neem het mee in mijn ‘rugzak’ om het op een later moment in mijn werk of in mijn privéleven er weer uit te halen en te ­gebruiken als idee of om iemand te inspireren. Inspire Desire is sinds een aantal jaren mijn lijfspreuk. Groei en ontwikkeling van anderen en mezelf zijn belangrijke waarden voor mij. Dit is mijn passie en geeft me energie. Door anderen en mezelf te inspireren komen ik en anderen tot bloei. Veertig uur per week op kantoor, in een ­kantoortuin, waar het nieuwe werken is ingevoerd of in een ‘ouderwets’ kantoor. Ik zal je een geheim ­verklappen: Daar word ik vaak niet ­geïnspireerd. Uren staarde ik naar mijn worddocument, maar er kwam... NIETS ! Ga de buitenwereld in, wees nieuwsgierig, sta open voor nieuwe dingen en ­verwonder je. Doe dingen die je ­normaal gesproken niet doet. En zoek dat in ­simpele dingen. Zo werk ik regel­matig op een plek ­buiten ­kantoor. Ik ontmoet nieuwe mensen, krijg een andere energie en zo ontstaan allerlei nieuwe ideeën. Ideeën waarvan mensen zeggen: “Hoe bedenk je het!” Ook neem ik vaak een andere weg naar huis dan mijn ­standaard ­route. En ik verbaas me er ­telkens weer over dat ik, in de stad waar ik al jaren woon, toch weer n­ieuwe, ­bijzondere dingen tegenkom. Dus breng eens een bezoek aan een bijzondere tentoon­ stelling, ga naar evenementen waar je normaal gespro­ ken niet komt, proef eens aan nieuwe dingen en deel bijzondere ­ideeën, ook al lijken ze op het eerste gezicht een beetje vreemd. Voorwaarde om geïnspireerd te ­worden, is dat je open staat voor je hele omgeving met al haar bijzonderheden en eigenaardigheden. Twintig daarvan vind je niks, niet ­interessant of zelf afschuwe­ lijk. Maar tien ervan zijn pareltjes of zaadjes die kunnen ­uitgroeien tot dat ene briljante idee waar je al zolang op aan het broeden bent. Dus ben je op zoek naar nieuwe energie, jouw passie of nieuwe ideeën? Laat je ­inspireren. Want als je alles doet, zoals je altijd hebt gedaan, krijg je de dingen die je altijd al hebt gehad! Sarah Muñoz Grootveld

pa g i n a 3

opleiden Interview Marjan Swart, Mentor/trainer SC-opleiding, trainer D-opleiding

Ooit deed ze zelf de beroepsopleiding voor senior communicatieadviseur (SC-opleiding). Vanaf 1999 is Marjan Swart mentor en vanaf 2005 ook trainer van deze opleiding. Ze ­begeleidt jaarlijks zo’n 70 cursisten naar het niveau van senior communicatieadviseur of manager ­Communicatie. Afgelopen september startte ze met haar 11e SC-groep. Hoe ze het zo lang ­volhoudt? De liefde voor mensen, de fascinatie en beïnvloeding van het menselijk gedrag, het ontwikkelingsvermogen van (een groep) mensen en daarbij het bijzondere vak ­communicatie dat blijft groeien.

Balanceren tussen hart en hard ik dit werk al jaren, dat is geen garantie dat het met de volgende groep weer lukt. Cursisten verwachten dat de ­mentor of trainer boven de materie staat en een master degree heeft in alles wat de cursisten in de opleiding leren. En terecht! Daarom moet een mentor of trainer er voor 200% staan, waar maken wat ie zegt en dit ook authentiek uitstralen. Zo’n veeleisende spanningsboog zet mij op m’n toppen van kunnen, dat vind ik heerlijk. Tijdens dit werk mag ik nooit wegzakken. Ik ben dan ook echt ontroerd als cursisten mij aan het einde van de opleiding feedback geven over mijn inten­siteit

“Ik merk dat organisaties steeds meer strategisch denken op het gebied van communicatie verwachten.”

Toen Marjan in één van haar vorige banen in aanraking kwam met trainen en coachen, was het snel duidelijk: dit is wat ik echt leuk vind, wat me energie en voldoening geeft en waar ik geen genoeg van kan krijgen. Ze werd mentor van de SC-opleiding, ze ontwikkelt diverse trainingen op maat en neemt ook assessments af voor Van der Hilst Communicatie. Daarnaast heeft ze als parttime ZZP-er haar eigen ­coachingsbureau (Swartlicht Coaching). Troosten of een trap Als mentor is Marjan veelgeprezen om haar authenticiteit en échte interesse in mensen. “Met alle mensen in de groep zoek ik verbinding, anders kan ik niet goed en persoonsgericht geven wat ze nodig hebben om te groeien. De één heeft een trap onder z’n kont nodig, de ander juist wat troost en stimulatie.

“De een heeft een trap onder zijn kont nodig, de ander juist wat troost en stimulatie.”

Daarbij is de groepsdynamiek erg belangrijk. De kunst is om van losse ‘ikken’ een groep te maken waarbij respect voor elkaar de basis is en waar iedereen vanuit een open houding met eigen focus en kwetsbaarheid mag en kan groeien. Ik noem dit een warme groep. Maar een té warme groep is niet goed. Een beetje ‘kou’ zoals confronteren, grenzen stellen en kritische feedback durven geven is noodzakelijk om op dit niveau stappen te kunnen ­maken. Een balans vinden tussen hart en hard is de uitdaging!” 200% Marjan is van origine docent Theater en heeft een aantal jaar als actrice op de planken ­gestaan. In het hier en nu staan en optimaal gebruik maken van wat er is, is essen­ tieel voor de geloofwaardigheid in dat vak. Ook in haar twintig jaar werkervaring in het communi­catievak was ze altijd gericht op ­timing, ­effec­ti­viteit en doelmatigheid. In de rol van mentor en trainer combineert ze de ervaring en ­kennis vanuit het theatrale met het communicatievak. Er valt alleen nu weinig voor te bereiden of in te ­studeren: “Ook al doe

pa g i n a 4

en dat ze zien dat ik hen in beweging krijg door een vinger op de (zere) plek te leggen. Als dit inzicht bij de cursist tot bewustwording leidt, ze in beweging blijven, ze de verantwoordelijkheid zelf oppakken en werkelijk gaan voelen dat ze groeien… dan is mijn doel gehaald.” Het vak groeit Dagelijks ziet Marjan cursisten groeien, maar ook het vak Communicatie wordt ­volwassener. “Ik merk dat de organisaties van de cursisten steeds meer strategisch denken op het gebied van communicatie verwachten. Het besef en de noodzaak van communicatie op strategisch niveau groeit. Daardoor komt er een grotere druk op de schouders van communicatie­ professionals. Want om geloofwaardig en overtuigend te zijn, moeten zij zelf laten zien wat ze verkondigen en dus een meester zijn in interpersoonlijke communicatie. Daarom is het vak niet voor iedereen geschikt en blijft voortdurende zelfreflectie belangrijk. Naast al deze uitdagingen vind ik het geweldig dat het vak inmiddels een ‘status aparte’ heeft en ­tegelijkertijd overal middenin zit. Want het kan absoluut duidelijkheid, focus, rust en samenhang brengen in de complexiteit van organi­ saties en hun omgeving.”

opleiden

Op het extranet De tweede groep van de Master Interne Communicatie is in ­september van start gegaan. Wat vinden de deelnemers ervan? Op het extranet lezen we leuke ­reacties:

Master Interne Communicatie

Mijn groep Gedeelde documenten

Berichten

Deelnemers

Carla Mulder Inspiratie heb ik gekregen en daardoor veel zin om er direct mee aan de slag te gaan bij het Kadaster! Ik kijk uit naar volgende week en kan bijna niet wachten om in de module te duiken: handvatten zoeken om toe te passen bij de communicatieveranderingsvraagstukken die als een uitdaging op mijn bordje liggen. Leuk om iedereen weer te zien: vakgenoten die er net als ik met veel enthousisme in zitten. Groetjes! Carla geplaatst op 6-10-2010

Michelle Jansen Dag allemaal, Ik vond het zeer inspirerend. Eindelijk werden alle onderdelen van deze communicatie­discipline in zijn volle omvang en in samenhang voor mij duidelijk. Dat containermodel spookt sindsdien door mijn hoofd. Trouwens net als dat adviesgesprek van de casus, waar ik een bittere smaak aan overhield wat mijn eigen optreden betrof. Maar van je fouten leer je het meest, niet waar?! De opleiding smaakt naar (veel) meer. Groet, Michelle

Mayke: “Zowel tijdens het lezen van de reader als tijdens de presentaties hebben mijn hersenen echt moeten kraken.”

geplaatst op 4-10-2010

Alinda: “Ik neem het mee in mijn werk en dat geeft nieuwe inzichten en energie om dingen anders aan te pakken.”

Alinda Gorter Dag medestudenten, Mayke, wat je beschrijft herken ik. De eerste module was erg ‘informatiedicht’ en wat ­abstract. Terwijl de case die we behandeld hebben juist erg praktijkgericht was. Na de twee intensieve dagen kwam ik erg moe thuis. Er speelde van alles door mijn hoofd. Na alle stof bestudeerd te hebben, merk ik dat er stukjes op hun plek vallen. Ik neem het mee in mijn werk en dat geeft nieuwe inzichten en energie om dingen anders aan te ­pakken. De manier waarop de Masterclass is opgebouwd vind ik erg plezierig. Ik verheug me op de ­volgende module en uiteindelijk op het complete plaatje! geplaatst op 29-9-2010

Carla: “Inspiratie heb ik gekregen en daardoor veel zin om er direct mee aan de slag te gaan.”

Mayke Aoune-Timmermans Hallo allemaal, Het is alweer even geleden, maar de eerste module was wat mij betreft wel een pittige. Zowel tijdens het lezen van de reader als tijdens de presentaties op dinsdag hebben mijn hersenen echt moeten kraken. Ik vond het leuk om te ervaren dat de stof steeds meer duidelijk werd en ik de link naar mijn ­eigen organisatie kon leggen. Het heeft me niet losgelaten de afgelopen ­weken. Ik heb mijn gedachtegangen/analyses tijdens mijn werk in mijn schrift genoteerd. Nu de ­literatuur aan het doorspitten en op naar de nieuwe module: Spelers in de IC. Ik ben erg ­benieuwd... Groetjes Mayke geplaatst op 29-9-2010

Geslaagden voor de Master Interne Communicatie

De eerste 9 communicatieprofessionals met een diploma van de Master Interne Communicatie:Floor Hamwijk, Elian de Jonge, Marcella Kerman, Jackie Laterveer, Kersten Meijnen, Dorien Rebergen, Elke Smeets, Barbara Veltrop en Marco Zantigh.

pa g i n a 5

Strategische keuzes maken voor social media in de leergang Beyond Crossmedia

Wij gaan verder… Doe jij mee?

Crossmedia en social media. Het is het gesprek van de dag. Politici die ­communiceren of hun mening geven via social media, verkiezingen waarin social media een belangrijke rol spelen, ontevreden klanten die hun onvrede uiten via deze ­nieuwe ­sociale omgeving. Organisaties en ­personen hebben niet langer zelf controle over ‘hun’ communicatie. Tijd om goed na te denken ­welke positie je daar als organisatie in kiest. De tijd dat je moet leren twitteren, hyven of facebooken is ­voorbij. Strategische keuzes maken voor het gebruik van social media en het opnemen als onderdeel van je bestaande ­communicatiemix. Dat is waar het nu om draait. Maar hoe doe je dat? En ­belangrijker nog hoe adviseer je als communicatie­adviseur of -manager jouw ­organisatie daarin? Tijd om ­verder te kijken dan de hype en k­euzes te maken.

pa g i n a 6

trainen

adviseren coachen trainen opleiden

Strategische keuzes maken voor social media vinden Van der Hilst Communicatie, The Janeway en The Incredible Adventure starts here… belangrijk. Daarom ontwikkelden zij samen een bijzondere leergang: Beyond Crossmedia. Een aantal kopstukken uit social media- en crossmedia-land kom je in de leergang tegen als docent. ­Vanuit hun ervaringen geven zij jou stof om over na te denken en een ­visie te ontwikkelen op de inzet van social media voor jouw organisatie. We zoomen naast technologie ook in op maatschappelijke en sociale ontwikkelingen en trends. In dit artikel lichten we alvast een tipje van de sluier op. Je leest wat een aantal gastdocenten van de leergang jou nu alvast mee willen geven over social media. Inspireert het je en smaakt het naar meer? Ga dan naar www.beyondcrossmedia.nl voor meer info en schrijf je in voor deze nieuwe leergang!

Monique de Haas – Dondersteen Media: “In mijn optiek zijn sociale media een belangrijk onderdeel van crossmedia en zeer beslist niet de opvolging daarvan! Sociale media ­maken het gesprek tastbaar en daarmee doorzoekbaar. Wat het mogelijk maakt om nieuwe publieksgroepen voor een verhaal te zoeken, te vinden en te binden. Daarnaast zijn sociale media in combinatie met het realtime web een logische partner voor tweede en derde scherm strategieën rondom bijvoorbeeld (live) televisie-en of radio uitzendingen. Dan wel er vindt een vermenging/aanvulling plaats van sociale mediastreams met uitzendstreams. Dit ­fenomeen wordt ook wel ‘Social TV’ (Google het maar eens) genoemd en vormt een belangrijk ­middel om een crossmedia- of transmedia­verhaal te kunnen ondersteunen.”

Niels Vrijhoeven – Creative manager bij Telegraaf media Nederland: “Sociale media luiden het einde in van de doorgeschoten individualisering in onze Westerse samenleving. Ze brengen de sociale controle op een nieuwe manier weer terug in onze maatschappij. Immers, voordat je een berichtje op Twitter post, denk je goed na over wat anderen ervan zullen vinden. Sociale Media helpen ons weer bewust te worden van ons ego in ­relatie tot de ander, in plaats van ‘ikke, ikke, ikke en de rest kan stikken’. En dat is een ­gezonde ontwikkeling. 
Voor merken, bedrijven en organisaties geldt dit net zo goed: sociale media zorgen er nu al voor dat men bewuster wordt van de rol die de eigen organisatie in de samenleving speelt. Men zal zich fatsoenlijker en verantwoordelijker moeten gaan gedragen. Negatief nieuws ligt immers zó op de digitale straat. Maar positief nieuws wordt óók doorverteld. En dat biedt interessante mogelijkheden…”

David Nieborg – Onderzoeker bij Universiteit van Amsterdam en blogger op www.gamespace.nl “Hoewel mijn bijdrage in de leergang niet alleen over Twitter gaat, is het wel een goed voorbeeld van waar ik het over wil hebben. Twitter blijft de gemoederen bezig houden. Je vindt het maar onzin, of je zweert erbij. De succesvolle internettoepassing is exemplarisch voor de huidige inbedding van social media in het leven van alledag. Het is enerzijds een waardevolle aanvulling op bestaande (massa)media, maar anderzijds ook een zelfstandig, vluchtig en ongecontroleerd communicatie-kanaal. De discussie en vele misverstanden over de zin en onzin van Twitter laten boven alles zien dat social media pas goed begrepen kunnen worden door ze te plaatsen binnen de juiste sociale en historische context.”

pa g i n a 7

Jeroen Coenen - Social Media Manager, Worldwide Digital Strategy, Corporate Marketing bij Hewlett-Packard Company: “Als je tien jaar geleden een slechte service kreeg in een hotel vertelde je dat misschien tegen tien of vijftien mensen in je vrienden- of kennissenkring. Tegenwoordig schrijf je een review op een website waar dagelijks duizenden mensen hun keuze maken voor een ­hotelverblijf. Met andere woorden, economische en technologische ontwikkelingen zorgen voor een verandering in de manier waarop we met elkaar omgaan. Dat vraagt om een aanpassing in marketing, communicatie en vooral leiderschap. In de leergang vertel ik in een praktijksessie over de toenemende macht van de consument, het opstellen van crisisprotocollen, en het managen van een digitaal ­ecosysteem. Geïnspireerd door twee boeken van Charlene Li: ‘Groundswell – winning in a world transformed by social technologies’ en ‘Open Leadership – how social technology can transform the way you lead’.

Theo Hendriks – Strateeg en storyteller bij Bex*communicatie: “Verhalen vormen de kern van alle menselijke ervaring. We vertellen verhalen om toegang te krijgen tot de werkelijkheid, om die werkelijkheid te leren begrijpen en ermee te commu­niceren. We geven zin en betekenis aan de ­gebeurtenissen in ons leven door verhalen te vertellen. Social media lijken voor niets anders te zijn gemaakt. Ze geven je niet alleen de ­mogelijkheid jouw verhaal te vertellen, ze geven je ook de mogelijkheid tot conversatie en dialoog. Over jouw verhaal, over de verhalen van jouw publiek, over n ­ ieuwe verhalen. Daarom: social media = storytelling.”

Ward Geene - Zelfstandig ondernemer op het gebied van formatontwikkeling en productie van digitale media en film bij Mindout: “Social Media zijn prachtige tools om allerlei informatie te delen. De focus ligt daarbij vaak op open en transparant zijn. Je vrienden, ­collega’s of klanten ­laten weten waar je mee bezig bent. Zo help je ze. Wat daarbij vaak wordt vergeten is dat het ook belangrijk is om te zwijgen. De waarde van delen zit namelijk niet in het delen zelf, maar in het feit dat je iets te delen hebt. Communiceren via sociale media gaat daarom niet zozeer over open zijn, maar informatie reguleren. Weten met wie je wat, wanneer, waar en hoe deelt. Door je echte geheimen maar met bepaalde vrienden of klanten te delen, kun je ze speciaal laten voelen. Laten weten dat ze belangrijk voor je zijn. Spreken is nog steeds zilver en zwijgen goud. Weet daarom goed wanneer je tegen wie spreekt. Het verlangen om iets te willen weten is soms belangrijker dan het weten zelf.”

Regina van de Berg - Ex-interim-marketeer bij Zaanstreek en nu mede-eigenaar van The Janeway: “Ruim vierhonderd leden die in een jaar meer dan twaalfduizend foto’s hebben geplaatst die de trots verbeelden op hun Zaanstreek. Een netwerk van mensen die elkaar online hebben leren kennen, maar elkaar ook fysiek opzoeken om hun hobby uit te oefenen: fotograferen. Die eerst actief meededen aan de door de beheerder opgezette wedstrijd maar al snel hun eigen wedstrijd ontwikkelden en organiseerden. Niet voor het geld maar voor eeuwige roem en glorie. Ofwel: omdat ze het leuk vinden! De publiekscommunity MijnZaanstreek kan zonder meer succesvol worden genoemd, maar waarom is dat zo? Wat bindt en boeit deze mensen zodat ze bouwers worden van zo’n ­community en blijven? Welke invloed heb je daar als initiatiefnemer op, hoe past dit binnen je ­andere mediamix en wat is jouw rol?”

pa g i n a 8

trainen

adviseren coachen trainen opleiden

Het woordenboek omschrijft Inspiratie als: 1. ingeving, inblazing; 2. bezieling, ­aanvuring. En Wikipedia vermeldt: “Een inspiratiebron is een object, mens of gebeurtenis waaruit een ­kunstenaar inspiratie weet te putten. Vaak wordt een inspiratiebron gezien als een object. Zo zijn er veel mensen die zeggen dat zij ­geïnspireerd worden door bijvoorbeeld een breed, ­uitgestrekt landschap. Maar ook een mens of een gebeurtenis zijn veelgebruikte inspiratie­bronnen.” Wat inspireert jou in je werk en je leven? En hoe zorg jij ervoor dat je geïnspireerd blijft?

Inspiratie in je communicatieloopbaan

Training Inspiratie in je loo

voo r wie

pbaan

Speciaal voor communicatieprofession als met vragen over de invulling van hun loop baan. Wat Krijg meer inzicht in de stap pen die je wilt zetten in je loopbaan en hoe je moet aansluite n bij je inspiratiebronnen. r esu ltaat Na de bijeenkomsten heb je een concreet plan van aanpak voor jouw loopbaan. www.hilst.nl/traine n

Niet alleen een kunstenaar zoekt inspiratie om iets neer te zetten. Ook voor communicatie­ professionals is het een belangrijk thema. Hoe kun je jezelf en daardoor anderen inspireren? Hoe zorg je ervoor dat je goed bent en blijft in wat je doet? Inspiratie komt vanuit de wereld om je heen. Buiten ons gebeurt iets waardoor we worden geraakt, waardoor een verlangen wordt opgewekt, er komt iets tot leven. Dat kan een film zijn, een boek, de natuur, een idee of bijvoorbeeld een goed gesprek. Niet verwonderlijk dat Peter Delahay, spreker op ons ­PRofessium afgelopen 6 oktober, werken ­vanuit je inspiratie de belangrijkste concurrentiefactor van de 21e eeuw noemt. Mensen die werken vanuit inspiratie onderscheiden zich van de rest! Grote kans dat zij uitblinkers zijn.

Ken uzelf “Ken uzelf”, het stond al op de tempel van ­Apollo in Delphi uit de 4e eeuw voor Christus. En het is nog steeds actueel. Onze wereld is door alle maatschappelijke, economische, technische en sociale ontwikkelingen steeds complexer geworden. We moeten dagelijks zoveel keuzes maken. Dan is het belangrijk om te weten wie je bent en wat je wilt. Gebruik die antwoorden als innerlijk kompas. Toch zijn er momenten in je leven dat je vastloopt omdat het leven anders gaat dan je wilt. Je wordt ziek, je relatie gaat naar een volgende fase of er gebeurt iets op je werk. Dan is het handig om te weten wat je ‘voedingsbronnen’ zijn en dat je weet hoe je daar bij kunt komen. Als je toegang hebt tot je inspiratiebronnen, dan kan je je

pa g i n a 9

i­nnerlijke kompas beter benutten en de ­juiste koers varen. Bijvoorbeeld bij het uitstippelen van je commu­nicatieloopbaan. Maak ruimte Maar wat is jouw inspiratiebron? Hoe word en blijf jij geïnspireerd? Voordat je het weet zit je in de waan van de dag en die vraagt zo vaak iets anders. Het proces van hoe je geïnspireerd raakt, is niet altijd een bewust lineair proces. Soms moet je juist even niets doen. Een wandeling maken, mediteren of sporten. Het kunnen allemaal manieren zijn contact te maken met jezelf, met je gedachten en je gevoelens. Waardoor er weer ruimte is voor ideeën. ­Vertragen om te versnellen, zodat je kan ­uitblinken in wat je doet!

adv i s e r e n

Exit papegaai, welkom formateur! Over hoe de communicatieadviseur zich ontwikkelt in een veranderende wereld

pa g i n a 1 0

adv i s e r e n

De klant van vandaag wil gehoord worden! En als dat niet gebeurt, kruipt hij in de rol van journalist en gaat via de nieuwe media zijn ­ervaringen over organisatie x delen. Met iedereen die het maar horen wil. In tekst en beeld. Dat levert vaak veel schade op voor de ­organisatie en haar imago. Maar organisaties lijken zich hiervan niet bewust. Ze blijven maar zenden. En luisteren niet!

We hebben meer boodschappen dan ooit die we willen ­c ommuniceren: onze stad is écht veilig. Of: onze organisatie gaat een grote toekomst tegemoet! De communicatieadviseur wordt in­g eschakeld om dat ‘even’ te communiceren. Hij heeft zich onbewust in de rol van papegaai laten zetten. Hij ­vertelt wat zijn opdrachtgever wil dat hij vertelt, vaak verpakt in pakkende woorden en beelden. Alle instrumenten uit de gereedschapkist van de communicatie­adviseur worden ingezet. En komt de boodschap niet aan? Dan gooien we er nog een schepje bovenop. Meer van hetzelfde! Maar het werkt steeds minder, omdat we niet communiceren maar vertellen.

“De communicatieadviseur heeft zich onbewust in de rol van papegaai laten zetten.”

Pak een willekeurig communicatieplan. Het staat vol met ­strategieën om doelgroepen te overtuigen met ons mee te doen. Maar nergens zie je informatie over die doelgroepen. Wat houdt ze bezig? Wat raakt ze? Wat maakt ze blij of juist verdrietig? En… wat vinden ze van ons? We schrijven plannen van achter ons bureau. En verliezen zo de verbinding met de omgeving.

Obama als formateur Toen de doodstraf werd afgeschaft (wat tot hevige protesten leidde) vroeg Obama: “Hoe zorgen we ervoor dat misdadigers hun verdiende straf krijgen en tegelijkertijd: hoe voorkomen we dat mensen soms onschuldig het leven verliezen?” Obama creëerde zo ruimte voor een ­dialoog.

Van instrumentele naar contextuele communicatie De communicatieadviseur van de toekomst brengt als formateur de mensen bij elkaar, nodigt mensen uit de dialoog aan te gaan. Hij helpt bestuurders en managers om communicatiever te worden. En dat is nodig, want deze bestuurders en managers zijn verblind door hun eigen zware taak en verliezen zo het gevoel voor de realiteit. Hoe helpt de communicatieadviseur de bestuurder om communicatiever te worden? De communicatieadviseur haalt de ontwikkelingen in de omgeving van de organisatie naar binnen en houdt de bestuurder een spiegel voor. De papegaai sterft uit, de formateur heeft de toekomst. We moeten een omslag maken van de klassieke instrumentele communicatie uit de 20e eeuw naar de meer contextuele communicatie die nodig is in de 21e eeuw*. Bestaande communicatietheorieën vragen om een contextuele verdieping, om een fundament dat aansluit bij de realiteit. Theoretische modellen hebben niet tot doel de realiteit vorm te geven, maar ze te ­verklaren. En dat is geen gering verschil.

“De communicatieadviseur haalt de ontwikkelingen in de omgeving van de organisatie naar binnen en houdt de bestuurder een spiegel voor.”

Communiceren is niet vertellen Organisaties die alleen maar vertellen (zenden), raken vervreemd van de omgeving. De opvattingen, overtuigingen en oriëntaties van de organisatie sluiten niet meer aan op ontwikkelingen in de maatschappij. We lijken ons gevoel voor de realiteit in de wereld om ons heen te hebben verloren. Volgens Van Dale is communiceren tweerichtingsverkeer. ‘Iets communiceren’ kan niet, net zomin als je ‘iets kunt informeren’. Je kunt wel ‘met iemand communiceren’ of ‘iemand informeren’. Hier ligt de meerwaarde en uitdaging van de communicatieadviseur. Hij is niet langer de papegaai maar de formateur: hij weet verbinding te leggen tussen de organisatie en de maatschappij. Hij weet de verbindende vraag te stellen bij conflicterende belangen. En daarbij moet hij het voortouw nemen.

Sneller dan je denkt… ‘Nou, nou, Kok. Zo snel gaat dat niet…’, hoor ik je denken. Maar het gaat sneller dan we denken. Razendsnel moeten we ons aanpassen aan de realiteit van vandaag en morgen. De komende bezuinigingen (zie ook www.betercommunicerenmetminder.nl) versterken en versnellen de discussie. Want hoe leg je uit dat je 10, 30 of zelfs 100 communicatiespecialisten nodig hebt om je organisatie communicatief te maken? Het gebrek aan communicatief vermogen bij bestuurders, managers of medewerkers los je niet op met extra capaciteit, maar door de verantwoordelijkheid te leggen waar die hoort: in de organisatie zelf. En natuurlijk ondersteunen, trainen en adviseren communicatieadviseurs het management daarbij. Guus Kok manager Innovatie * Zie

ook het artikel “Instrumenten zoeken orkest” van Guido Rijnja, Erwin Seijdel en Jasper Zuure in Platform 2009, nummer 11.

pa g i n a 1 1

coachen

Coaching voor reflectie en groei Ivanna van den Broek koos voor inhoudelijke coaching. Zij werkt als ­communicatieadviseur bij de stichting Kunstenaars&CO. Deze stichting en de stichting Kunst & Zaken gaan vanaf 1 oktober 2010 verder als Stichting Cultuur-Ondernemen: de verbindende schakel op het gebied van ondernemerschap tussen de creatieve sector enerzijds en het bedrijfsleven en de publieke sector anderzijds. Voor Ivanna, als communicatie­adviseur, betekent dat nogal wat.



“Mijn organisatie zit middenin een fusie­ traject. Dat brengt heel wat veranderingen met zich mee. Ook heeft het veel impact op de medewerkers binnen de organisatie. Ik wilde inhoudelijk gecoacht worden op de inzet van internal branding en interne communicatie in het ­algemeen om draagvlak, vertrouwen en betrokkenheid te creëren tijdens het fusie­ traject. Tot nu toe werkte ik als allround communicatiemedewerker. Met het fusietraject dat er aan kwam was het goed om een inhoudelijke stap te zetten. Ik ben nu inzetbaar als inhoudelijk communicatieadviseur.”

“De persoonlijkheid en ervaring van mijn coach zorgde ervoor dat zij voor mij de juiste coach was.” Mensen twijfelen soms als het woord ­coachen valt. Soms schrikt het mensen zelfs af. Ivanna had geen moeite met coaching. “Ik ben ervan overtuigd dat wanneer je niet wil blijven stil staan het nodig is dat je op bepaalde momen-

ten in je loopbaan reflecteert op jezelf en je carrière. Ik vind coaching daar een ideaal middel voor. Wel is het belangrijk dat je een klik hebt met je coach. Mijn coach heeft veel ervaring op het gebied van interne communicatie. Haar persoonlijkheid en ervaring zorgde ervoor dat Marieke voor mij de juiste Coach was.” Een inhoudelijk coachingstraject bestrijkt meestal vier tot zes gesprekken. Samen met je coach werk je tijdens die gesprekken aan de vooraf geformuleerde doelstellingen. Ivanna’s coachingstracject verliep vlot. “We hebben erg veel gewerkt vanuit mijn praktijksituatie. Mijn coach reikte mij theorie aan die voor mij zinvol was. Ze gaf me goede feedback die ik meteen kon toepassen. Ze heeft me onder andere ondersteund bij het voorbereiden van een overtuigende presentatie aan het management en een succesvolle interne werkconferentie voor 100 medewerkers met een waardevolle output: enthousiaste medewerkers die zin hebben in de fusie en zich betrokken voelen bij het proces!”

pa g i n a 1 2

Wie Ivanna van den Broek Wat Communicatieadviseur Waar

Stichting Cultuur-Ondernemen

Inhoudelijke coaching “Vertrouwen en een gelijkwaardige relatie tussen de coach en coachee is nood­zakelijk voor een goed leerproces. Je moet een ‘klik’ hebben met elkaar. Samen formuleer je de doelstellingen en je gewenste ­resultaten voor de coachee, de persoon die gecoacht wordt. De coach geeft opdrachten om de oplossingen en werkwijzen die tijdens de gesprekken zijn voorgesteld in de praktijk te brengen. Je hebt dus een actieve houding nodig als coachee. Van der Hilst Communicatie biedt je verschillende vormen van ­coaching. Van coachen op competenties tot ­loopbaancoaching. “ Marieke Postma senior adviseur, coach en trainer

OU D - CUR S I S T A A N H ET W OOR D

“Ik liet het middelen denken los en leerde ­communicatiemiddelen in te zetten als instrument om je ­communicatiedoelen te bereiken.”

Ik kon meer dan ik dacht Gerard van Cuijk volgde in 1992 de hogere beroepsopleiding voor Communicatie, de HB-5. Deze opleiding leidde op voor het NGPR B ­examen. Dit was min of meer de voorloper van de ­huidige beroeps­opleiding Senior Communicatieadviseur. Een paar jaar later volgde Gerard, ook bij Van der Hilst Communicatie, de training Interne Communicatie in de flexibele organisatie. Samen met hem blikken we terug op zijn ervaringen met de opleiding en zijn loopbaan tot nog toe. “Begin jaren ’90 was ik in mijn werk vooral bezig met uitvoerende communicatiewerkzaamheden. Ik zocht meer en dat vond ik in de opleiding. Daar leerde ik niet alleen beleidsmatig, maar ook creatief te denken. Ik kreeg een stramien aangereikt voor het schrijven van communicatieplannen. Dat stramien heb ik écht jaren gebruikt. Ik liet het middelen denken los en leerde ­communicatiemiddelen in te zetten als instrument om je communicatie­doelen te bereiken. Ik genoot van de com­binatie ­theorie en praktijk. Mijn medecursisten en ik waren zo enthousiast dat we een aantal opleidingsdagen niet in een conferentie­centrum ­lieten plaatsvinden, maar bij onze eigen organisaties. Op die manier koppelden we de l­essen aan een bedrijfsbezoek.

lees verder op pagina 14

pa g i n a 1 3

OU D - CUR S I S T A A N H ET W OOR D



Wie Gerard van Cuijk



Wat



Districtbestuurder

Waar CNV Vakmensen



Opleiding en training

HB-5, NGPR B, Interne Communicatie in een flexibele organisatie

Helaas is het contact met mijn medecursisten uit die tijd verwaterd. Het is ook al weer een tijd geleden dat ik de opleiding afrondde. Ik kom de laatste tijd wel weer wat mensen tegen via LinkedIn. Laatst vond ik bij het opruimen van mijn boekenkast de deel­nemerslijst van de HB-5. Het was leuk om de lijst door te nemen en de foto’s van mijn medecursisten weer eens terug te zien. Wat dat betreft zou het leuk zijn om nog eens bij elkaar te komen en onze verhalen uit te wisselen. Misschien dat deze rubriek ons weer met elkaar in contact brengt.” “De opleiding gaf mij vertrouwen in mijzelf en ik zag dat ik veel meer in mijn mars had dan ik dacht. Die gedachte is daarna altijd belangrijk gebleven bij het maken van de vervolgstappen in mijn loopbaan. De opleiding heeft mij gevormd. De basis die ik toen legde, heb ik in de loop van de jaren verder uitgebouwd. Ik hecht bijvoorbeeld veel waarde aan mondelinge communicatie. Ook in een bedrijf als PTTPost (nu TNT) met, toen ik er werkte, ruim 64.000 medewerkers was goede mondelinge communicatie mogelijk. Ik heb daar in de tweede helft van de jaren negentig plannen voor uitgewerkt. Het is dan ook heerlijk om te zien dat dit ook inderdaad met succes is gerealiseerd.”

“De basis die ik tijdens de opleiding legde, heb ik in de loop van de jaren verder uitgebouwd.”

CURRICULUM V ITA E 2006 - heden: Districtbestuurder, CNV Vakmensen 2002 - 2006:

Accountmanager

IZA-Zorg­verze­ke­­ringen 2000 - 2002: Communicatieadviseur,

staf­afdeling Communicatie & Kwaliteit,

“Tegenwoordig werk ik als districtbestuurder bij CNV Vakmensen (voorheen CNV Hout en Bouw). Ook in mijn huidige functie ervaar ik dat communicatie een vak is. Ik werk vooral in de bouwsector. In deze sector wordt nog steeds erg in communicatiemiddelen gedacht. Onlangs sprak ik met een manager die de zaken goed “Goede communicatie kan op orde had en goed comde ­werkgever veel werk municeerde.. dacht hij. Maar ondanks dat heerste er redeen de ergernis van zijn lijk wat wantrouwen bij de werknemers besparen.” medewerkers. Dat wantrouwen had vooral te maken met het feit dat medewerkers vonden dat de werkgever slecht communiceerde. Ik heb hierover gesproken met de bedrijfsleiding en hem enkele verbeterpunten gegeven. Eén van die punten was dat zaken die binnen de organisatie spelen niet in samenhang met elkaar worden gecommuniceerd. Dat is jammer. In dit geval kan ­goede communicatie de werkgever veel werk en ergernis van zijn werknemers besparen. Later vertelde de manager mij wat hij aan de communicatie had verbeterd: er was een brief naar de medewerkers gestuurd. Met de bedoeling hen meer te motiveren. Opnieuw werd er in middelen en eenrichtingsverkeer gedacht. Helaas, weer een gemiste kans.” “Ik kijk met heel veel plezier terug op mijn opleiding. En tot op de dag van vandaag ontvang ik nog steeds positieve reacties als ik vertel dat ik mijn opleiding bij Van der Hilst Communicatie heb gevolgd. Ik ben van mening dat mensen in het arbeidsproces zelf verantwoordelijk zijn voor hun eigen toekomst. Daarbij hoort ook dat je in jezelf moet blijven investeren door middel van scholing. Ik spreek nog geregeld mensen die ertegenop zien om in de ‘schoolbanken’ te gaan ­zitten, maar die het goed doen als ze in de praktijk de leerstof tot zich kunnen nemen. Ik denk zelf dat het reguliere onderwijs daar nog onvoldoende op inspeelt. Het volgen van mijn opleiding bij Van der Hilst Communicatie was voor mij indertijd een verademing: niet dat schoolse, maar een opleiding die aansluit bij je eigen praktijk. Ik ben van mening dat organisaties die op deze wijze invulling geven aan het onderwijs mensen altijd blijven boeien!”

TPG Post 1986 - 1994:

Public Relations medewerker,



PTT Post regio Zuid Oost

1994 - 2000:

Adviseur Interne Communicatie & PR



Business Unit Brieven, PTT Post

Wil jij ook je verhaal vertellen in de CommunicatieMIX? Stuur dan een email naar [email protected]

pa g i n a 1 4

Onderstaande cursisten hebben hun opleiding succesvol ­afgerond. Van harte!

geslaagd! Assistent Communicatiemedewerker Cristel Berkers DELA Vastgoed Karien Bosman Gemeente Hengelo Annemieke Bullens Rabobank Het Groene Woud Zuid Rosalie van der Burg Gemeente Zeist Rita Dreijer Stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer Margriet van Duijn Gemeente Teylingen Ilse Fransbergen Waterschap Velt en Vecht Francis Griffioen interprovinciaal Overleg Marja de Groot Provincie Zuid Holland Esther Henkes Amvest Management B.V. Maureen Kleijwegt UMC Utrecht Margot Klein Nulent Rechtbank Almelo Marco Kraan Gemeente Boskoop Maddy Kurstjens Rijkswaterstaat Limburg Marion Rietbroek Gemeente Utrecht Barbara Vermeij-van Welij Van der Hilst Communicatie Brechtje Wesseling Saxion Jessica van Westerveld Kadaster Jules Winants Universiteit Maastricht Willeke Zeilstra Gemeente Smallingerland Communicatiemedewerker Cora Blankendaal NRG Annelies te Booij Gemeente Aalten Renate Brink Rabobank Amersfoort en Omstreken Carolien Brinkman Saxion Yolanda de Bruin Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding Roel Winkel Buiter Stichting ICTU Tanja Coolen APG/Loyalis Marielle van Dijk Drukkerij / Printcentrum van Setten Kwadraat Lia van Dijke Rijkswaterstaat Zeeland Wieke Dijkink Hogeschool Utrecht Joya Eckhardt Gemeente Groningen Angela van Essen Rabobank Zuid-Holland Midden

Gerda van Esveld Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Lian Flikkema Natuurmonumenten Aicha Gasmi Nederlands Forensisch Instituut Els Geurts Royal Haskoning Kim Gieling Syngenta Seeds BV Claudia van der Haar Oasen Rob Heetland Provincie Overijssel Jennifer Jagroep Syntec bv Pien Jongenelen De Bieb voor de Zaanstreek Eric Keizer Waterschap Vallei & Eem Iwanka Kliment Stichting ICTU Claudi Groot Koerkamp Provincie Overijssel Yvonne Lamers Gemeente Doetinchem Arianne van Middendorp Wijn & Stael Advocaten N.V. Astrid van Mill Bouwend Nederland José Mos Ministerie van Verkeer en Waterstaat Wilma Mossink TNO Industrie en Techniek Anne Muller Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen Angela Oostrom Belastingdienst Jolanda Pel Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen Dianne Pichel Isala Klinieken Ilse Pols Gemeente De Bilt Annemarie Pouwer Provincie Zeeland Esther Rebel GVB Marjolein Salari Rabobank Kromme Rijnstreek Carla Schoenmaekers Rabobank Amersfoort en Omstreken Conny Schouten DHV B.V. Gerard Schuur DELTA N.V. Kirsten Timmers Politie Twente Marianne Vinken bioMerieux BV Christine de Voer Belastingdienst, Regio Oost Tanja Vonseé Dienst Stadsontwikkeling Anneke de Wit Politie Brabant – Noord

Lenie van der Zande Plantenziektenkundige Dienst, Min LNV Agnes Zuiker Communicatiemedewerker Rabobank Incompany Jolanda Olsthoorn-Valentin Rabobank Westland Claudia de Bruin Rabobank Westland Ad Adriaans Rabobank Oerle-Wintelre Jolanda Bastiaans Rabobank Hage-Beek Jamie van der Teen Rabobank Vijfheerenlanden José Brink Rabobank Noordwest Veluwe Mariska van Dijk Rabobank Montfoort – Oudewater Jacqueline Haasnoot Rabobank Alkmaar e.o Mary Knijn Rabobank Amsterdam Kim de Booij Rabobank Hulst Nina Winklaar Rabobank Rotterdam Nicole de Koning Rabobank Bernheze Maasland Kim Döll-Verbeek Ans Roest Rabobank Nederland, Groep ICT Senior Communicatieadviseur Caroline Bach Avantes Judith Bandell Rabobank Zuidwest-Drente Léon Bijnsdorp CRC Press / Balkema Jan Bleumer Gemeente Buren Merit Boersma Haga Ziekenhuis Karen Breukers Annemieke van Buiten ING Westland Utrecht Angelique Derks Dienstverleningsorganisatie OM Miriam van Dijk De Goede Woning Sabbah Doudou ABB Heiltje Duijster Waterschap Hollandse Delta Esmee Duman ICTU Saskia van den Dungen Politie Utrecht Annabelle Friesen Politie Gelderland-Midden Saskia Goedheer ROC Nova College Catrien van Haeften PaC Interim Andre Heemstra Fortis Bank Nederland Benjamin Hol Koninklijke Marechaussee Maaike Jordens Gemeente Alkmaar Jacobien Kamphof Provincie Flevoland Marie-José Linders MBO Raad Linda Lips Josine Loeven Universiteit Twente

pa g i n a 1 5

Anouk Luteyn Staedion Yvette Mannée Ministerie van Justitie ICTRO Irene Mol Universiteit Utrecht Margreet Muurmans Alliander Lisa Oosterdijk Staedion Jiske van Pelt Politie Midden en West Brabant Marieke te Rietstap Witteveen + Bos Bea Rigter BovenIJ Ziekenhuis Clementien de Ruyter Rabobank Dommel en Aa Gerda van der Schaaf Vidomes Mireille Schipper SLS Wonen Caroline Siecker Hogeschool Leiden Nienke Stavast Kadaster Ilja Verouden Universiteit van Tilburg Thea Wiese UWV Rita de Wilde Universiteit Twente Erwin Woord Technologiestichting STW Senior Communicatieadviseur Overheid Mariella Crombach Gemeente Amsterdam, Stadsdeel NIeuw-West Communicatiemanager Henk Asma Koninklijke Landmacht Marijke van Balen Amlin Corporate Insurance Jelle Egas Nederlands Politie Instituut Andrea van Gemst Unive-VGZ-IZA-Trias Roderick Gielis RIVM Sandra Loois Nationale Ombudsman Saskia Rietvelt Deelgemeente IJsselmonde Mark van de Watering Koninklijke Landmacht Master Interne Communicatie Floor Hamwijk Gemeente ‘s Hertogenbosch Elian de Jonge Marcella Kerkman-van Dragt Dunea Jackie Laterveer Rabobank Noordoost-Veluwe Kersten Meijnen Universiteit Utrecht Dorien Rebergen Dienst Landelijk Gebied Elke Smeets Gemeente Sittard-Geleen Barbara Veltrop Wageningen UR Marco Zantingh UWV

Softwareweg 2, 3821 BP Amersfoort, telefoon (033) 450 5000, fax (033) 456 1555, email info@hilstnl, www.hilst.nl