Studenten:
Erin van Bragt (3466930) Zara Mansourova (3495620) Inleverdatum: woensdag 13 april 2011
Docenten: Cursus:
Frank Brandsma José van der Helm Het Literaire Erfgoed
Inhoudsopgave 1.
Introductie voor de docent
2
1.1
Introductie
2
1.2
Lesdoel
3
1.3
Samenvatting The Wife of Bath’s Tale
1.4
4
Achtergrondinformatie Geoffrey Chaucer
6
2.
Les
11
2.1
De les in het kort
11
2.2
Introductie
11
2.3
Het lezen van het eerste gedeelte van de tekst
13
2.4
Discussie over het antwoord op de vraag van de koningin
14
2.5
De jongens vertellen
15
2.6
Het lezen van het tweede gedeelte van de tekst
15
2.7
Discussie over het antwoord van de ridder
17
2.8
De meisjes vertellen
17
2.9
Het lezen van het derde gedeelte van de tekst
18
2.10
Klassikale discussie
19
3.
Literatuurlijst
20
4.
Bijlagen:
4.1
Bijlage 1: Nederlandse vertaling van het verhaal van de vrouw uit Bath in poëzie (apart bestand)
4.2
Bijlage 2: Middelengelse versie van het verhaal van de vrouw uit Bath in poëzie (apart bestand)
1
1. Introductie voor de docent 1.1 Introductie
este docent(e)(n),
Hierbij treft u een lesplan aan dat u kunt gebruiken bij de les over Middeleeuwse literatuur bij het vak Engels. U krijgt al het materiaal kant en klaar aangeleverd. Het verhaal vindt u in de bijlagen. De Nederlandse versie krijgt u aangeleverd in poëzie. de Engelse versie krijgt u ook in poëzie aangeleverd. De Engelse versie in poëzie is geschreven in het Middelengels. U kunt deze versie gebruiken om de leerlingen te laten zien hoe het verhaal er oorspronkelijk uitgezien heeft.
Dit lesplan gaat over een verhaal uit de Canterbury Tales van Geoffrey Chaucer. Het gaat om The Wife of Bath’s Tale. Als eerst treft u het lesdoel van deze les aan. Hierna bevindt zich in dit lesplan achtergrondinformatie over Geoffrey Chaucer. Dit krijgt u zodat u antwoord kunt geven op eventuele vragen van leerlingen over de auteur van de tekst. U krijgt ook een samenvatting van The Wife of Bath’s Tale. Dit krijgt u zodat u uzelf alvast voor kunt bereiden op eventuele vragen van leerlingen.
2
Hierna krijgt u het eigenlijke lesplan. Voor u hebben wij punt voor punt een les in elkaar gezet. We beginnen met een korte samenvatting van de les. Zo heeft u een snel overzicht van wat er gaat gebeuren. Hierna krijgt u een uitgebreide beschrijving waarin precies staat wat er in de aparte delen van de les moet gebeuren. Wij hopen dat onze les de interesse van de leerlingen zal wekken en dat zij meer Middeleeuwse verhalen gaan lezen.
Veel succes met het uitvoeren van het lesplan.
Met vriendelijke groet, Zara Mansourova en Erin van Bragt
1.2 Lesdoel et lesdoel van deze les is dat de leerlingen de link kunnen leggen tussen de Middeleeuwen en het heden. Dit lesplan gaat over een verhaal dat gaat over vrouwen. Veel leerlingen denken bij de Middeleeuwen aan onderdrukking van de vrouw. Aan het einde van deze les zullen zij geleerd hebben dat dit stereotype beeld van de vrouw in de Middeleeuwen niet juist is. De vrouw werd niet onderdrukt zoals in dit verhaal blijkt. Vrouwen konden ook macht hebben. Volgens de vrouw uit Bath wilden vrouwen het liefst de macht over de man hebben binnenshuis. De lelijke, oude vrouw heeft deze macht over de ridder, zoals aan het
3
einde van het verhaal blijkt. Door deze les te volgen krijgen de leerlingen een verhoogd genderbewustzijn en leren zij dat niet alles wat zij denken over de Middeleeuwen daadwerkelijk zo was. De leerlingen zullen veel van hun kennis over de Middeleeuwen uit films hebben gehaald. Hierdoor hebben zij stereotype beelden hierover. Ons doel is om de leerling te laten zien dat ze niet alles moeten geloven wat er in films gebeurt en zelf misschien op onderzoek moeten gaan. Wij hopen ook door deze les de interesse van de leerling voor literatuur uit de Middeleeuwen op te wekken.
1.3 Samenvatting The Wife of Bath’s Tale
llison, de zesde persoon in het gezelschap bij de pelgrimstocht, mag het volgende verhaal vertellen. Het begint als volgt: Er was eens een ridder aan het hof van koning Arthur. Op een dag reed deze ridder vlakbij de waterkant zonder gezelschap toen hij een jonge vrouw voor zich uit zag lopen. Ze was ook alleen. Hij maakte misbruik van de situatie en verkrachtte haar. Ze probeerde zich nog te verzetten, maar hij was te sterk voor haar. De zondige daad van de jonge ridder zorgt voor veel oproer en kritiek aan het hof, waardoor koning Arthur opdracht geeft om deze ridder te onthoofden. Maar de koningin en de rest van de vrouwen aan het hof nemen het voor de ridder op. Koning Arthur laat daarom aan zijn vrouw over om te oordelen wat de beste straf voor de ridder is. De koningin geeft hem nog een kans met een uitdaging om er achter te komen wat vrouwen het meeste naar verlangen. Voor deze opdracht krijgt de ridder één
4
jaar en één dag de tijd voor om daar achter te komen. Nadat zijn tijd verlopen is, moet hij plechtig beloven terug te keren met het juiste antwoord. Indien zijn antwoord niet het juiste blijkt te zijn, staat hem de dood te wachten. De ridder zucht en met veel twijfel en angst gaat hij op pad. Hij probeert in alle dorpen en steden vrouwen te vragen naar het juiste antwoord. Wat is het dat vrouwen het meeste naar verlangen, vraagt hij aan elke vrouw. Maar iedere vrouw geeft hem een ander antwoord. Sommige beweren dat vrouwen het meest van geld houden, anderen zeggen dat ze juist eer waarderen, anderen zeggen weer dat ze het meeste van seks houden, anderen weer van vrijheid en onafhankelijkheid. Uiteindelijk zegt Allison (de vrouw uit Bath) dat vrouwen het meeste als discreet en geheimzinnig beschouwd willen worden, hoewel ze beweert dat een dergelijk antwoord duidelijk niet waar is, aangezien geen enkele vrouw een geheim kan bewaren. Na een jaar heeft de ridder nog steeds het juiste antwoord niet gevonden. Op zijn terugweg naar het hof rijdt hij door een woud waar hij een grote groep dansende vrouwen ziet. Hij besluit om aan hen de vraag ook te stellen, maar wanneer hij dichterbij komt, verdwijnt de groep dansende vrouwen en blijft er alleen een oude, lelijke vrouw achter. Ze vraagt de ridder of zij hem van dienst kan zijn. Ten einde raad vertelt hij haar zijn verhaal en vraagt haar om hulp en belooft haar te belonen als zij hem helpt. De oude vrouw wil hem graag helpen, maar dan wel op één voorwaarde, hij moet alles doen wat zij hem vraagt. Op zijn woord van eer belooft hij haar dat en samen vertrekken ze naar het hof van koning Arthur en zijn vrouw. Nadat de ridder het juiste antwoord geeft, namelijk dat wat vrouwen het meest verlangen is de baas te zijn over hun man of geliefde, verleent de koningin hem gratie. De ridder wordt vrijgepleit, maar op dat moment komt de oude vrouw naar
5
voren en wil haar verzoek laten inwilligen. Zij wil dat de ridder met haar trouwt. Hij heeft geen enkele keuze, omdat hij haar beloofd heeft alles te doen wat zij hem vraagt. Tevergeefs smeekt hij haar om een andere gunst te vragen, bijvoorbeeld zijn bezittingen aan te nemen, maar niet zijn lichaam. Maar ze weigert toe te geven en op het einde is hij gedwongen om toch in te stemmen. Ze trouwen en later in het huwelijksbed blijft de ridder zich ellendig voelen. Terwijl ze in bed liggen, vraagt de vrouw aan de ridder waarom hij zo droevig is. Hij antwoordt dat hij zich schaamt voor zo’n lelijke, oude echtgenote. Ze voelt zich niet beledigd en legt hem de keuze voor. Wil je dat ik knap en ontrouw ben of lelijk en trouw? De ridder zegt dat hij op haar besluit vertrouwt en laat haar kiezen wat zij denkt dat het beste is. Het antwoord van de ridder maakt de oude vrouw gelukkig en omdat zij blij is met de macht over haar man, wordt ze zowel mooi als trouw. Het stel heeft nog een lang en gelukkig huwelijk, waarin de vrouw volledig gehoorzaam wordt aan haar echtgenoot.
1.4 Achtergrondinformatie Geoffrey Chaucer
haucers biografie Canterbury Tales is het bekendste werk van Geoffrey Chaucer. Hij was een laat 14e eeuwse Engelse dichter. Over zijn persoonlijke leven is weinig bekend en over het onderwijs die hij genoten heeft is zelfs nog minder bekend. Wel weten we dat Chaucer in 1340 in London is geboren. Hij was de enige zoon in zijn rijke familie. Zijn
6
vader was een wijnhandelaar en werd nog rijker toen hij geld erfde van familieleden die gestorven waren tijdens de pestplaag van 1349. Daarom kon de familie zich permitteren om de jongen Geoffrey van een goede opleiding te voorzien. De familie stuurde hem naar de gravin van Ulster om daar als hofjonker te dienen. Dit betekende dat Geoffrey niet hetzelfde beroep hoefde uit te oefenen als zijn voorouders. Uiteindelijk begon Chaucer de man (Prins Lionel, de zoon van koning Edward III) van de gravin te dienen. Ook is Chaucer voor een groot gedeelte van zijn leven werkzaam geweest in het leger als soldaat en diplomaat (vanwege zijn talenkennis van Frans, Italiaans en vele andere talen) tijdens de honderdjarige oorlog tussen Frankrijk en Engeland. Door zijn diplomatieke reizen is hij vaak in Italië geweest, waar hij vermoedelijk Boccaccio heeft leren kennen, die zijn schrijven heeft beïnvloed. Behalve Boccaccio zijn Petrarca en Dante ook van invloed geweest op zijn latere werk. Rond 1378, begon Chaucer zijn visie op Engelse dichtkunst te ontwikkelen. Taalkundig zou het overal en voor iedereen toegankelijk zijn. Chaucer schreef in een Engels dialect, dat gesproken werd in en rond Londen in zijn tijd. Door zijn goede diensten aan vorsten (eerst Richard II en daarna Henry IV) kreeg hij veel beloningen, zoals geld, voedsel en hoge benoemingen. Op een gegeven moment was hij zo rijk dat hij met pensioen kon gaan. In 1374, werd Chaucer tot de controleur bij de douane van Hides benoemd. Hij werkte hier als staatsdienaar en zorgde voor de inspectie van de geïmporteerde wol en huid. Het is mogelijk dat de vele gedetailleerde beschrijvingen van kledingstoffen en kledingstukken bij zijn personages te maken hebben gehad met zijn werkzaamheden met de kledingimporteurs. Hij was immers goed bekend in zijn vak.
7
Na 12 jaar verhuist Chaucer van Londen naar Kent, het land waar Canterbury ligt. Daar aangekomen heeft hij ook hoge posities bekleed, waarna hij rond 1390 met pensioen ging. Vanaf 1387 begon hij aan de Canterbury Tales en ging daaraan verder werken toen hij met pensioen was. Dus voordat hij met pensioen ging, had hij al een groot stuk van het werk geschreven.1 2 Er is minder bekend over Chaucers persoonlijke leven dan over zijn professionele leven. Hij trouwde in 1360 met Philippa Roet, die Edwards (de derde) vrouw diende. Samen hadden zijn twee zonen. Philippa was de zus van de maîtresse van John of Gaunt, de hertog van Lancaster, tevens Chaucers mecenas. Voor hem schreef Chaucer één van zijn eerste gedichten, genaamd The Book of the Dutchess. Het was een treurdicht voor de te vroege dood van Johns jonge vrouw Blanche. Chaucers vrouw is hoogstwaarschijnlijk in 1387 overleden.3 Chaucer leefde in Engeland in de tijd waar de pestplaag vele doden achterliet, het begon vanaf zijn jeugd en liet later nog vele doden achter. Ongeveer 30 tot 50 procent van de bevolking was slachtoffer van de Zwarte Dood. Chaucer kreeg zijn idee voor de Canterbury Tales als inspiratie tijdens zijn leven boven Aldgate in Londen in 1374. The Canterbury Tales bedragen in totaal ruim 20000 versregels. Canterbury Tales is een levensechte dwarsdoorsnede van de samenleving eind 14e eeuw, met belangrijkste maatschappelijke thema’s als liefde. Canterbury Tales is verteld in een vertelraam. Chaucers originele plan voor de Canterbury Tales was om elk personages 4 verhalen te laten vertellen, twee op de heenweg en twee op de terugweg. Er zijn dertig personages in Canterbury Tales, het
1
SparkNotes Editors. “SparkNote on The Canterbury Tales.” SparkNotes.com. SparkNotes LLC. 2003. Web. 29 Mar. 2011. 2 Aantekeningen van Frank Brandsma van 8 maart 2011 3 SparkNotes Editors. “SparkNote on The Canterbury Tales.” SparkNotes.com. SparkNotes LLC. 2003. Web. 29 Mar. 2011.
8
zou dus om 120 verhalen gaan, maar het handschrift bevat maar 24 verhalen, wanneer het gezelschap nog steeds op weg is naar Canterbury. Zijn werk blijft helaas incompleet achter wanneer hij op 25 oktober 1400 overlijdt. Veel later herkenden andere schrijvers Chaucers grote werk en sommigen beweerden dat het veel kenmerken vertoont met Boccaccio’s Decamerone. William Caxton, de allereerste drukker van Engeland publiceerde The Canterbury Tales in 1470 en het bleef veel later nog steeds in herdruk. Chaucer werd vaak gezien als de vader van de Engelse literaire canon. Chaucer wilde zijn werk toegankelijk maken voor alle lagen van de sociale klasse. Dat is hem uiteindelijk gelukt, want tot op de dag van vandaag wordt Chaucer als één van de grootste vormers van literair narratief gezien.4
De vorm en indeling in Canterbury Tales. Het is onduidelijk in welke indeling Chaucer het verhaal heeft geschreven en of er überhaupt een duidelijke indeling was. Het is wel duidelijk dat de General Prologue het begin van het verhaal is. Daarna zegt de verteller dat de ridder het eerste verhaal mag vertellen waarna de molenaar het tweede verhaal vertelt. De proloog van Canterbury Tales heeft een ik -verteller. Vanaf het begin van de pelgrimstocht ontmoet het gezelschap, dat van plan is om naar Canterbury te reizen om in de kathedraal het graf van Thomas Becket te bezoeken, de waard van de herberg Tabard Inn in Londen. Deze waard, Harry Balie voegt zich bij het gezelschap van 29 pelgrims.
4
SparkNotes Editors. “SparkNote on The Canterbury Tales.” SparkNotes.com. SparkNotes LLC. 2003. Web. 29 Mar. 2011 en Aantekeningen van Frank Brandsma van 8 maart 2011
9
Hij stelt voor dat elk persoon vier verhalen vertelt voor het gezelschap. Hij zal de jury zijn en het beste verhaal uitkiezen. Het beste verhaal zal een prijs krijgen, namelijk een maaltijd in zijn taverne. In de proloog worden de personages beschreven, de ridder, de molenaar, de monnik, de koopman, enzovoort. Omdat het om wisselende vertellers gaat, zijn er dus ook wisselende vormen en (spreek) stijlen. Ook worden er reacties op elkaars verhalen gegeven. De ik -verteller mag ook een verhaal vertellen, maar zijn verhaal wordt afgekraakt waardoor hij moet stoppen met vertellen. Het gedicht is chaotisch van opzet wat mogelijk bedoeld is om de chaos in de herberg uit te beelden.5 6
5
SparkNotes Editors. “SparkNote on The Canterbury Tales.” SparkNotes.com. SparkNotes LLC. 2003. Web. 29 Mar. 2011. 6 Aantekeningen van Frank Brandsma van 8 maart 2011
10
2. Les 2.1 De les in het kort ier volgt een korte samenvatting van de les zodat u snel kunt zien hoe de les in elkaar steekt. Op deze manier kunt u snel terugzoeken waar u gebleven was in de les. 0-5
minuten:
Introductie
5-15
minuten:
Het lezen van het eerste gedeelte van de tekst
15-20 minuten:
Discussie over het antwoord op de vraag van de koningin
20-25 minuten:
De jongens vertellen
25-35 minuten:
Het lezen van het tweede gedeelte van de tekst
35-40 minuten:
Discussie over het antwoord van de ridder
40-45 minuten:
De meisjes vertellen
45-50 minuten:
Het lezen van het derde gedeelte van de tekst
50-60 minuten:
Klassikale discussie
2.2 Introductie
begint met het verdelen van de klas in een gedeelte voor de jongens en een gedeelte voor de meisjes. Dit is leuker voor de discussie die tijdens het lezen van de tekst gevoerd gaat worden. Nu laat u een kort stukje film zien om de aandacht van de leerlingen te vangen. Dit korte stukje film komt uit ‘What Women Want’, een film met Mel Gibson en Helen Hunt. Dit is een moderne film. De leerlingen zullen deze film misschien herkennen waardoor zij sneller hun aandacht
11
op de les zullen vestigen. Na de les kunnen de leerlingen de link leggen tussen het verleden en nu. Dit gedeelte van de les duurt ongeveer 5 minuten.
Een korte samenvatting van de gehele film: Nick Marshall (Mel Gibson) werkt bij een groot Amerikaans reclamebedrijf. Hij heeft een belangrijke functie en maakt kans op een promotie. Deze promotie wordt echter aan een vrouw gegeven, dit omdat het reclamebureau meer aandacht gaat vestigen op vrouwenproducten. Nick besluit deze producten thuis maar eens uit te proberen. Hij wordt geëlektrocuteerd in bad en na dit vreemde ongeluk kan hij ineens vrouwengedachten horen. Hier maakt hij natuurlijk gebruik van.
We hebben nog een andere optie. Hiervoor is de serie ‘The Canterbury Tales’ van de BBC geschikt. De BBC heeft in 2003 zes verhalen van Geoffrey Chaucer uit de Canterbury Tales verfilmd en samengebonden in een serie. De verhalen die verfilmd zijn, zijn The Miller’s Tale, The Wife of Bath’s Tale, The Knight’s Tale, The Sea Captain’s Tale, The Pardoner’s Tale en The Man of Law’s Tale. Het stukje film dat leuk is om te laten zien komt natuurlijk uit The Wife of Bath’s Tale. Deze aflevering gaat over een oudere actrice die verlaten wordt door haar man na zestien jaar. Ze wordt verliefd op een veel jongere man en ze besluiten te trouwen. Ze spelen samen in een televisieserie die lijkt op het verhaal van de ridder van de vrouw uit Bath uit de Canterbury Tales. Dit is weer een moderne versie van het
12
verhaal. Dit stukje film is bedoeld om ervoor te zorgen dat de leerlingen makkelijker de connectie tussen de Middeleeuwen en het heden kunnen leggen. Hiervan hebben wij geen stukje film bij het lesplan gedaan maar u kunt zelf besluiten om het op te zoeken.
2.3 Het lezen van het eerste gedeelte van de tekst
a het stukje film begint de les echt. Lees met de leerlingen het eerste gedeelte van het verhaal van de vrouw uit Bath. Hiervoor gebruikt u de tekst in bijlage 1. Dit is de Nederlandse vertaling van het verhaal in poëzie. Deze tekst kunt u voorlezen of u kunt de leerlingen een beurt geven om voor te lezen. Het eerste deel van het verhaal begint bij regel 6475 en eindigt bij regel 6654, net voordat het antwoord op de vraag van de koningin wordt gegeven. Zoals u heeft gelezen in de introductie voor de docent gaat het verhaal over een ridder die een meisje verkracht heeft. Om aan de doodstraf te ontsnappen moet hij voor de koningin een vraagstuk oplossen. De koningin vraagt de ridder antwoord te geven op de vraag wat vrouwen het liefste willen. Dit staat in regel 6521-6524. ‘Ik stel jouw leven zeker, als je raadt Wat vrouwen ’t meest begeren metterdaad, Waarvoor heeft elke vrouw haar leven veil? Zeg op, dan valt jouw nek niet voor de bijl!’7
7
Ernst van Altena, vert. De Canterbury-verhalen van Geoffrey Chaucer (Baarn 1995) blz. 210
13
Het antwoord wordt gegeven in regel 6655. Daarom beslaat het eerste gedeelte van de tekst regel 6475-6654. Leg nadruk op de vraag die de koningin aan de ridder stelt. Deze vraag is belangrijk voor het volgende gedeelte van de les. De leerlingen wordt terstond gevraagd hierover na te denken. Zij moeten van tevoren dus goed begrepen hebben dat zij goed op moeten letten wanneer dit stukje tekst gelezen wordt. Nu kunt u beginnen met het lezen van de tekst met de leerlingen. Voor dit gedeelte van de les heeft u 10 minuten.
2.4 Discussie over het antwoord op de vraag van de koningin
heeft aan het begin van de les de klas verdeelt in jongens en meisjes. Laat de leerlingen in groepjes van 5 of 6 leerlingen onderling bedenken wat het antwoord op de vraag van de koningin zou kunnen zijn. Wat willen vrouwen het liefst? Waarschuw de leerlingen daarbij dat ze er rekening mee moeten houden dat de tekst geschreven is in de Middeleeuwen. Het zou dus kunnen dat het antwoord iets zou kunnen zijn dat ze niet verwachten. Het is dus mogelijk dat het antwoord in de middeleeuwen zou kunnen verschillen met het antwoord in onze tijd. Vertel de leerlingen dat zij maar 5 minuten hebben om een antwoord te bedenken. Natuurlijk hoeven zij niet maar één antwoord te bedenken. Het zou kunnen dat zij er meerdere bedenken. Gebruik het bord om orde te houden tijdens de discussie. De leerlingen hebben voor dit onderdeel van de les 5 minuten.
14
2.5 De jongens vertellen
mdat het eerste gedeelte van de tekst gaat over wat vrouwen willen is het leuk om de jongens klassikaal te laten bespreken wat zij als antwoord bedacht hebben. De jongens hebben in groepjes gediscussieerd over wat het antwoord op de vraag van de koningin zou kunnen zijn. Wat wilden vrouwen in de Middeleeuwen? Of wat willen vrouwen nu? U zou deze tweede vraag ook nog kunnen stellen. Hierdoor leren de leerlingen de link te leggen tussen de Middeleeuwen en nu. De meisjes zullen nieuwsgierig zijn naar de antwoorden van de jongens. Op die leeftijd wordt de interesse hiervoor gewekt. De leerlingen leren dus ook wat over het leven nu. Ze leren over wat jongens denken dat meisjes denken en andersom. Hierdoor zullen de leerlingen aandachtig de les volgen. De meisjes mogen natuurlijk reageren op wat de jongens zeggen maar zorg dat het niet chaotisch wordt. Om de orde te bewaren hoeft u niet alle jongens te laten spreken. Er is ook niet genoeg tijd hiervoor. De jongens hebben 5 minuten om hun antwoorden te bespreken.
2.6 Het lezen van het tweede gedeelte van de tekst
a de discussie over wat vrouwen het liefst willen is het tijd om het volgende gedeelte van de tekst te lezen. Dit gedeelte van de tekst beslaat regel 6655 tot en met 6845. In het volgende gedeelte van de tekst worden
15
het antwoord op de vraag van de koningin besproken en er wordt een nieuwe vraag geïntroduceerd. Het antwoord op de vraag van de koningin wordt besproken in regel 66556659: ‘‘In ’t algemeen, mijn leenvrouwe,’ sprak hij, ‘Wil elke vrouw de volle heerschappij Over haar echtegenoot alsook haar minnaar, Zij wil zijn baas zijn en zijn overwinnaar.’8
Hier kunt u even bij stilstaan en het antwoord laten inwerken op de leerlingen. Dit is optioneel. Als u verder leest komt u een nieuwe vraag tegen. Deze vraag heeft betrekking op wat mannen het liefst willen. Zorg dat de leerlingen goed opletten als u bij deze vraag komt. De oude vrouw stelt een vraag aan de ridder: als hij kon kiezen tussen een mooie vrouw die hem niet trouw blijft of een lelijke vrouw die hem zijn hele leven trouw zal blijven, wie zal hij dan kiezen? Deze vraag wordt gesteld in regel 6837-6845:
‘Jouw keuze,’ sprak ze, ‘is twee kansen groot: Ofwel ‘k blijf oud en lelijk tot mijn dood, Maar ben jouw toegewijde, lieve vrouw, Mijn verdere levenstijd jou altijd trouw, Ofwel je krijgt mij jong en mooi en zo, Met daarbij dan natuurlijk ’t risico Dat men de deur bij jou platloopt om mij, Of dat ik elders ga voor ’n vrijpartij. Kies nu dus zelf maar wat je van mij eist.’’9 8
Ernst van Altena, vert. De Canterbury-verhalen van Geoffrey Chaucer (Baarn 1995) blz. 213
16
Zorg dat de leerlingen weten dat er een nieuwe vraag aankomt en dat zij goed opletten wanneer deze vraag gelezen wordt. Hierover dienen zij na het lezen te discussiëren. De vraag is nu wat de ridder zal kiezen. Kiest hij voor de trouwe lelijke vrouw of de mooie ontrouwe vrouw? U heeft 10 minuten om dit gedeelte van de les uit te voeren.
2.7 Discussie over het antwoord van de ridder
ier volgt weer een discussie. Vertel de leerlingen dat zij weer in groepjes van 5 of 6 leerlingen moeten discussiëren. Dit keer gaat de discussie over de keuze van de ridder. Laat de leerlingen onderling bespreken wat het antwoord van de ridder zou kunnen zijn. Gebruik het bord om orde te houden tijdens de discussie. De leerlingen hebben voor deze opdracht 5 minuten.
2.8 De meisjes vertellen
mdat het tweede gedeelte van de tekst gaat over wat mannen willen mogen de meisjes deze keer klassikaal hun antwoorden bespreken. De meisjes hebben in groepjes gediscussieerd over wat het antwoord op de vraag van de oude vrouw zou kunnen zijn. De jongens zullen nieuwsgierig zijn naar de antwoorden van
9
Idem blz. 218
17
de meisjes. De jongens mogen natuurlijk reageren op wat de meisjes zeggen maar zorg dat het niet chaotisch wordt. Om de orde te bewaren hoeft u niet alle meisjes te laten spreken. Er is ook niet genoeg tijd hiervoor. De meisjes hebben 5 minuten om hun antwoorden te bespreken.
2.9 Het lezen van het derde gedeelte van de tekst
a de discussie wordt het laatste gedeelte van de tekst gelezen. Dit gedeelte beslaat regel 6845 tot en met 6882. Hierin wordt het antwoord van de ridder op de vraag van de oude vrouw gegeven. Het antwoord wordt gegeven in regel 6848-6853: ‘‘Mijn dame en mijn lief, dierbare vrouw, Ik laat de keus aan jou, wil mij toch leren Wat wij te zamen ’t allermeest begeren, Bij welke keuze wij het minst verliezen, Want ik kan in ’t dilemma echt niet kiezen, Zoals jij ’t wilt, zo is het goed voor mij.’’10
Het lijkt er dus op dat de ridder zijn les heeft geleerd. Hij laat zijn vrouw kiezen. Dit is wat vrouwen het liefst willen volgens het verhaal. Hiervoor wordt de ridder ook beloond. Zijn lelijke, oude vrouw verandert in een jonge, mooie vrouw die hem voor de rest van zijn leven trouw blijft. De ridder wordt dus beloond omdat hij onderdanig was aan zijn vrouw. Misschien is het leuk om hierover te discussiëren
10
Ernst van Altena, vert. De Canterbury-verhalen van Geoffrey Chaucer (Baarn 1995) blz. 218
18
met de leerlingen. Voor dit gedeelte van de les heeft u 5 minuten.
2.10 Klassikale discussie
it gedeelte van de les is om te discussiëren of er aan de verwachtingen is voldaan. Deze ruimte voor discussie is voor discussie over de gehele les. Deze discussie kunt u het beste klassikaal doen. Er is niet genoeg tijd om dit eerst in groepjes te doen en daarna de discussies nog klassikaal te bespreken. De leerlingen zullen een klassikale discussie het meest waarderen. Gebruik het bord om orde te houden tijdens de discussie. Om de orde te bewaren hoeft u niet iedereen te laten spreken. Er is ook niet genoeg tijd hiervoor. Dit gedeelte kan ook overgeslagen worden als er tijd te kort was bij de andere gedeelten. Als u besluit en/of tijd heeft om in dit gedeelte van de les te discussiëren, heeft u hier 10 minuten voor.
19
3. Literatuurlijst Literatuur:
Van Altena, Ernst, vert. De Canterbury-verhalen van Geoffrey Chaucer (Baarn 1995) blz. 210
Aantekeningen van Frank Brandsma van 8 maart 2011
Websites: SparkNotes Editors. “SparkNote on The Canterbury Tales.” SparkNotes.com. SparkNotes LLC. 2003. Web. 29 Mar. 2011.
http://www.courses.fas.harvard.edu/~chaucer/teachslf/wbt-par.htm#TALE
20
Bijlage 2: Middelengelse versie van het verhaal van de vrouw uit Bath in poëzie Heere bigynneth the Tale of the Wyf of Bathe
857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867
In th' olde dayes of the Kyng Arthour, In the old days of King Arthur, Of which that Britons speken greet honour, Of whom Britons speak great honor, Al was this land fulfild of fayerye. This land was all filled full of supernatural creatures. The elf-queene, with hir joly compaignye, The elf-queen, with her jolly company, Daunced ful ofte in many a grene mede. Danced very often in many a green mead. This was the olde opinion, as I rede; This was the old belief, as I read; I speke of manye hundred yeres ago. I speak of many hundred years ago. But now kan no man se none elves mo, But now no man can see any more elves, For now the grete charitee and prayeres For now the great charity and prayers Of lymytours and othere hooly freres, Of licensed beggars and other holy friars, That serchen every lond and every streem, That overrun every land and every stream,
868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881
As thikke as motes in the sonne-beem, As thick as specks of dust in the sun-beam, Blessynge halles, chambres, kichenes, boures, Blessing halls, chambers, kitchens, bedrooms, Citees, burghes, castels, hye toures, Cities, towns, castles, high towers, Thropes, bernes, shipnes, dayeryes -Villages, barns, stables, dairies -This maketh that ther ben no fayeryes. This makes it that there are no fairies. For ther as wont to walken was an elf For where an elf was accustomed to walk Ther walketh now the lymytour hymself There walks now the licensed begging friar himself In undermeles and in morwenynges, In late mornings and in early mornings, And seyth his matyns and his hooly thynges And says his morning prayers and his holy things As he gooth in his lymytacioun. As he goes in his assigned district. Wommen may go saufly up and doun. Women may go safely up and down. In every bussh or under every tree In every bush or under every tree Ther is noon oother incubus but he, There is no other evil spirit but he, And he ne wol doon hem but dishonour. And he will not do them any harm except dishonor.
882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895
And so bifel that this kyng Arthour And so it happened that this king Arthur Hadde in his hous a lusty bacheler, Had in his house a lusty bachelor, That on a day cam ridynge fro ryver, That on one day came riding from hawking, And happed that, allone as he was born, And it happened that, alone as he was born, He saugh a mayde walkynge hym biforn, He saw a maiden walking before him, Of which mayde anon, maugree hir heed, Of which maiden straightway, despite all she could do, By verray force, he rafte hire maydenhed; By utter force, he took away her maidenhead; For which oppressioun was swich clamour For which wrong was such clamor And swich pursute unto the kyng Arthour And such demand for justice unto king Arthur That dampned was this knyght for to be deed, That this knight was condemned to be dead, By cours of lawe, and sholde han lost his heed -By course of law, and should have lost his head -Paraventure swich was the statut tho -Perhaps such was the statute then -But that the queene and other ladyes mo Except that the queen and other ladies as well So longe preyeden the kyng of grace So long prayed the king for grace
896 897 898
899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909
Til he his lyf hym graunted in the place, Until he granted him his life right there, And yaf hym to the queene, al at hir wille, And gave him to the queen, all at her will, To chese wheither she wolde hym save or spille. To choose whether she would him save or put to death. The queene thanketh the kyng with al hir myght, The queen thanks the king with all her might, And after this thus spak she to the knyght, And after this she spoke thus to the knight, Whan that she saugh hir tyme, upon a day: When she saw her time, upon a day: "Thou standest yet," quod she, "in swich array "Thou standest yet," she said, "in such condition, That of thy lyf yet hastow no suretee. That of thy life yet thou hast no assurance I grante thee lyf, if thou kanst tellen me I grant thee life, if thou canst tell me What thyng is it that wommen moost desiren. What thing it is that women most desire. Be war, and keep thy nekke-boon from iren! Beware, and keep thy neck-bone from iron (axe)! And if thou kanst nat tellen it anon, And if thou canst not tell it right now, Yet wol I yeve thee leve for to gon Yet I will give thee leave to go A twelf-month and a day, to seche and leere
910 911 912
A twelvemonth and a day, to seek to learn An answere suffisant in this mateere; A satisfactory answer in this matter; And suretee wol I han, er that thou pace, And I will have, before thou go, a pledge Thy body for to yelden in this place." To surrender thy body in this place."
923 924 925 926
913 914 915 916 917 918
919 920 921 922
Wo was this knyght, and sorwefully he siketh; Woe was this knight, and sorrowfully he sighs; But what! He may nat do al as hym liketh. But what! He can not do all as he pleases. And at the laste he chees hym for to wende And at the last he chose to leave And come agayn, right at the yeres ende, And come again, exactly at the year's end, With swich answere as God wolde hym purveye; With such answer as God would provide him; And taketh his leve, and wendeth forth his weye. And takes his leave, and goes forth on his way. He seketh every hous and every place He seeks every house and every place Where as he hopeth for to fynde grace Where he hopes to have the luck To lerne what thyng wommen loven moost, To learn what thing women love most, But he ne koude arryven in no coost
927 928 929 930 931 932 933 934
935
But he could not arrive in any region Wher as he myghte fynde in this mateere Where he might find in this matter Two creatures accordynge in-feere. Two creatures agreeing together. Somme seyde wommen loven best richesse, Some said women love riches best, Somme seyde honour, somme seyde jolynesse, Some said honor, some said gaiety, Somme riche array, somme seyden lust abedde, Some rich clothing, some said lust in bed, And oftetyme to be wydwe and wedde. And frequently to be widow and wedded. Somme seyde that oure hertes been moost esed Some said that our hearts are most eased Whan that we been yflatered and yplesed. When we are flattered and pleased. He gooth ful ny the sothe, I wol nat lye. He goes very near the truth, I will not lie. A man shal wynne us best with flaterye, A man shall win us best with flattery, And with attendance and with bisynesse And with attentions and with solicitude Been we ylymed, bothe moore and lesse. We are caught, every one of us. And somme seyen that we loven best And some say that we love best
936 937 938 939 940 941 942 943 944
For to be free and do right as us lest, To be free and do just as we please, And that no man repreve us of oure vice, And that no man reprove us for our vices, But seye that we be wise and no thyng nyce. But say that we are wise and not at all silly. For trewely ther is noon of us alle, For truly there is not one of us all, If any wight wol clawe us on the galle, If any one will scratch us on the sore spot, That we nel kike, for he seith us sooth. That we will not kick back, because he tells us the truth. Assay, and he shal fynde it that so dooth; Try it, and whoever so does shall find it true; For, be we never so vicious withinne, For, be we never so vicious within, We wol been holden wise and clene of synne. We want to be considered wise and clean of sin.
950 951
952 953 954 955 956 957 958
945 946 947 948 949
And somme seyn that greet delit han we And some say that we have great delight For to been holden stable, and eek secree, To be considered steadfast, and also (able to keep a) secret, And in o purpos stedefastly to dwelle, And in one purpose steadfastly to remain, And nat biwreye thyng that men us telle. And not reveal things that men tell us. But that tale is nat worth a rake-stele.
959 960
961 962
But that tale is not worth a rake handle. Pardee, we wommen konne no thyng hele; By God, we women can hide nothing; Witnesse on Myda -- wol ye heere the tale? Witness on Midas -- will you hear the tale? Ovyde, amonges othere thynges smale, Ovid, among other small matters, Seyde Myda hadde, under his longe heres, Said Midas had, under his long hair, Growynge upon his heed two asses eres, Two ass's ears, growing upon his head, The whiche vice he hydde as he best myghte The which vice he hid as he best could Ful subtilly from every mannes sighte, Very skillfully from every man's sight, That, save his wyf, ther wiste of it namo. That, except for his wife, there knew of it no others. He loved hire moost, and trusted hire also; He loved her most, and trusted her also; He preyede hire that to no creature He prayed her that to no creature She sholde tellen of his disfigure. She should tell of his disfigurement. She swoor him, "Nay"; for al this world to wynne, She swore him, "Nay"; for all this world to win, She nolde do that vileynye or synne,
963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976
She would not do that dishonor or sin, To make hir housbonde han so foul a name. To make her husband have so foul a reputation. She nolde nat telle it for hir owene shame. She would not tell it for her own shame. But nathelees, hir thoughte that she dyde But nonetheless, she thought that she would die That she so longe sholde a conseil hyde; If she should hide a secret so long; Hir thoughte it swal so soore aboute hir herte She thought it swelled so sore about her heart That nedely som word hire moste asterte; That necessarily some word must escape her; And sith she dorste telle it to no man, And since she dared tell it to no man, Doun to a mareys faste by she ran -She ran down to a marsh close by -Til she cam there hir herte was afyre -Until she came there her heart was afire -And as a bitore bombleth in the myre, And as a bittern bumbles in the mire, She leyde hir mouth unto the water doun: She laid her mouth down unto the water: "Biwreye me nat, thou water, with thy soun," "Betray me not, thou water, with thy sound," Quod she; "to thee I telle it and namo; She said; "to thee I tell it and no others; Myn housbonde hath longe asses erys two!
977 978 979 980 981 982
983 984 985 986 987 988 989
My husband has two long asses ears! Now is myn herte al hool; now is it oute. Now is my heart all whole; now is it out. I myghte no lenger kepe it, out of doute." I could no longer keep it, without doubt." Heere may ye se, thogh we a tyme abyde, Here you may see, though we a time abide, Yet out it moot; we kan no conseil hyde. Yet out it must come; we can hide no secret. The remenant of the tale if ye wol heere, The remnant of the tale if you will hear, Redeth Ovyde, and ther ye may it leere. Read Ovid, and there you may learn it. This knyght, of which my tale is specially, This knight, of whom my tale is in particular, Whan that he saugh he myghte nat come therby -When he saw he might not come to that -This is to seye, what wommen love moost -This is to say, what women love most -Withinne his brest ful sorweful was the goost. Within his breast very sorrowful was the spirit. But hoom he gooth; he myghte nat sojourne; But home he goes; he could not linger; The day was come that homward moste he tourne. The day was come that homeward he must turn. And in his wey it happed hym to ryde, And in his way he happened to ride,
990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003
In al this care, under a forest syde, In all this care, near a forest side, Wher as he saugh upon a daunce go Where he saw upon a dance go Of ladyes foure and twenty, and yet mo; Ladies four and twenty, and yet more; Toward the whiche daunce he drow ful yerne, Toward the which dance he drew very eagerly, In hope that som wysdom sholde he lerne. In hope that he should learn some wisdom. But certeinly, er he cam fully there, But certainly, before he came fully there, Vanysshed was this daunce, he nyste where. Vanished was this dance, he knew not where. No creature saugh he that bar lyf, He saw no creature that bore life, Save on the grene he saugh sittynge a wyf -Save on the green he saw sitting a woman -A fouler wight ther may no man devyse. There can no man imagine an uglier creature. Agayn the knyght this olde wyf gan ryse, At the knight's coming this old wife did rise, And seyde, "Sire knyght, heer forth ne lith no wey. And said, "Sir knight, there lies no road out of here. Tel me what that ye seken, by youre fey! Tell me what you seek, by your faith! Paraventure it may the bettre be; Perhaps it may be the better;
1004
Thise olde folk kan muchel thyng," quod she. These old folk know many things," she said.
1005
"My leeve mooder," quod this knyght, "certeyn "My dear mother," said this knight, "certainly I nam but deed but if that I kan seyn I am as good as dead unless I can say What thyng it is that wommen moost desire. What thing it is that women most desire. Koude ye me wisse, I wolde wel quite youre hire." If you could teach me, I would well repay you."
1006 1007 1008
1009 1010 1011 1012
1013 1014 1015 1016
"Plight me thy trouthe heere in myn hand," quod she, "Pledge me thy word here in my hand," she said, "The nexte thyng that I requere thee, "The next thing that I require of thee, Thou shalt it do, if it lye in thy myght, Thou shalt do it, if it lies in thy power, And I wol telle it yow er it be nyght." And I will tell it to you before it is night." "Have heer my trouthe," quod the knyght, "I grante." "Have here my pledged word," said the knight, "I agree." "Thanne," quod she, "I dar me wel avante "Then," she said, "I dare me well boast Thy lyf is sauf, for I wol stonde therby; Thy life is safe, for I will stand thereby; Upon my lyf, the queene wol seye as I.
1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029
Upon my life, the queen will say as I. Lat se which is the proudeste of hem alle Let's see which is the proudest of them all That wereth on a coverchief or a calle That wears a kerchief or a hairnet That dar seye nay of that I shal thee teche. That dares say `nay' of what I shall teach thee. Lat us go forth withouten lenger speche." Let us go forth without longer speech." Tho rowned she a pistel in his ere, Then she whispered a message in his ear, And bad hym to be glad and have no fere. And commanded him to be glad and have no fear. Whan they be comen to the court, this knyght When they are come to the court, this knight Seyde he had holde his day, as he hadde hight, Said he had held his day, as he had promised, And redy was his answere, as he sayde. And his answer was ready, as he said. Ful many a noble wyf, and many a mayde, Very many a noble wife, and many a maid, And many a wydwe, for that they been wise, And many a widow, because they are wise, The queene hirself sittynge as a justise, The queen herself sitting as a justice, Assembled been, his answere for to heere; Are assembled, to hear his answer;
1030
And afterward this knyght was bode appeere. And afterward this knight was commanded to appear.
1031
To every wight comanded was silence, Silence was commanded to every person, And that the knyght sholde telle in audience And that the knight should tell in open court What thyng that worldly wommen loven best. What thing (it is) that worldly women love best. This knyght ne stood nat stille as doth a best, This knight stood not silent as does a beast, But to his questioun anon answerde But to his question straightway answered With manly voys, that al the court it herde: With manly voice, so that all the court heard it:
1032 1033 1034 1035 1036
1037 1038 1039 1040 1041 1042
"My lige lady, generally," quod he, "My liege lady, without exception," he said, "Wommen desiren to have sovereynetee "Women desire to have sovereignty As wel over hir housbond as hir love, As well over her husband as her love, And for to been in maistrie hym above. And to be in mastery above him. This is youre mooste desir, thogh ye me kille. This is your greatest desire, though you kill me. Dooth as yow list; I am heer at youre wille." Do as you please; I am here subject to your will."
1043 1044 1045 1046 1047 1048 1049 1050 1051 1052 1053 1054 1055 1056
In al the court ne was ther wyf, ne mayde, In all the court there was not wife, nor maid, Ne wydwe that contraried that he sayde, Nor widow that denied what he said, But seyden he was worthy han his lyf. But said that he was worthy to have his life. And with that word up stirte the olde wyf, And with that word up sprang the old woman, Which that the knyght saugh sittynge on the grene: Whom the knight saw sitting on the green: "Mercy," quod she, "my sovereyn lady queene! "Mercy," she said, "my sovereign lady queen! Er that youre court departe, do me right. Before your court departs, do me justice. I taughte this answere unto the knyght; I taught this answer to the knight; For which he plighte me his trouthe there, For which he pledged me his word there, The firste thyng that I wolde hym requere The first thing that I would ask of him He wolde it do, if it lay in his myghte. He would do, if it lay in his power. Bifore the court thanne preye I thee, sir knyght," Before the court then I pray thee, sir knight," Quod she, "that thou me take unto thy wyf, Said she, "that thou take me as thy wife, For wel thou woost that I have kept thy lyf. For well thou know that I have saved thy life.
1057
If I seye fals, sey nay, upon thy fey!" If I say false, say `nay', upon thy faith!"
1058
This knyght answerde, "Allas and weylawey! This knight answered, "Alas and woe is me! I woot right wel that swich was my biheste. I know right well that such was my promise. For Goddes love, as chees a newe requeste! For God's love, choose a new request! Taak al my good and lat my body go." Take all my goods and let my body go."
1059 1060 1061
1062 1063 1064 1065 1066
"Nay, thanne," quod she, "I shrewe us bothe two! "Nay, then," she said, "I curse both of us two! For thogh that I be foul, and oold, and poore For though I am ugly, and old, and poor I nolde for al the metal, ne for oore I would not for all the metal, nor for ore That under erthe is grave or lith above, That under earth is buried or lies above, But if thy wyf I were, and eek thy love." Have anything except that I were thy wife, and also thy
love." 1067 1068
"My love?" quod he, "nay, my dampnacioun! "My love?" he said, "nay, my damnation! Allas, that any of my nacioun Alas, that any of my family
1069 1070 1071 1072
1073 1074 1075 1076 1077 1078 1079 1080 1081
Sholde evere so foule disparaged be!" Should ever be so foully degraded!" But al for noght; the ende is this, that he But all for naught; the end is this, that he Constreyned was; he nedes moste hire wedde, Constrained was; he must by necessity wed her, And taketh his olde wyf, and gooth to bedde. And takes his old wife, and goes to bed.
1082
So wo was hym, his wyf looked so foule. So woeful was he, his wife looked so ugly.
1083
Now wolden som men seye, paraventure, Now would some men say, perhaps, That for my necligence I do no cure That because of my negligence I make no effort To tellen yow the joye and al th' array To tell you the joy and all the rich display That at the feeste was that ilke day. That was at the (wedding) feast that same day. To which thyng shortly answeren I shal: To which thing shortly I shall answer: I seye ther nas no joye ne feeste at al; I say there was no joy nor feast at all; Ther nas but hevynesse and muche sorwe. There was nothing but heaviness and much sorrow. For prively he wedded hire on morwe, For he wedded her in private in the morning, And al day after hidde hym as an owle, And all day after hid himself like an owl,
1086
Greet was the wo the knyght hadde in his thoght, Great was the woe the knight had in his thought, Whan he was with his wyf abedde ybroght; When he was brought to bed with his wife; He walweth and he turneth to and fro. He wallows and he turns to and fro. His olde wyf lay smylynge everemo, His old wife lay smiling evermore, And seyde, "O deere housbonde, benedicitee! And said, "O dear husband, bless me! Fareth every knyght thus with his wyf as ye? Does every knight behave thus with his wife as you do? Is this the lawe of kyng Arthures hous? Is this the law of king Arthur's house? Is every knyght of his so dangerous? Is every knight of his so aloof? I am youre owene love and youre wyf; I am your own love and your wife; I am she which that saved hath youre lyf, I am she who has saved your life, And, certes, yet ne dide I yow nevere unright; And, certainly, I did you never wrong yet; Why fare ye thus with me this firste nyght? Why behave you thus with me this first night? Ye faren lyk a man had lost his wit.
1084 1085
1087 1088 1089 1090 1091 1092 1093 1094 1095
1096 1097
1098 1099 1100 1101 1102 1103
You act like a man who had lost his wit. What is my gilt? For Goddes love, tel it, What is my offense? For God's love, tell it, And it shal been amended, if I may." And it shall be amended, if I can." "Amended?" quod this knyght, "Allas, nay, nay! "Amended?" said this knight, "Alas, nay, nay! It wol nat been amended nevere mo. It will not be amended ever more. Thou art so loothly, and so oold also, Thou art so loathsome, and so old also, And therto comen of so lough a kynde, And moreover descended from such low born lineage, That litel wonder is thogh I walwe and wynde. That little wonder is though I toss and twist about. So wolde God myn herte wolde breste!" So would God my heart would burst!"
1108
1109 1110 1111 1112 1113 1114 1115 1116
1104
"Is this," quod she, "the cause of youre unreste?" "Is this," she said, "the cause of your distress?"
1105
"Ye, certeinly," quod he, "no wonder is." "Yes, certainly," he said, "it is no wonder."
1106
"Now, sire," quod she, "I koude amende al this, "Now, sir," she said, "I could amend all this, If that me liste, er it were dayes thre,
1107
1117 1118 1119 1120
If I pleased, before three days were past, So wel ye myghte bere yow unto me. Providing that you might behave well towards me. "But, for ye speken of swich gentillesse "But, since you speak of such nobility As is descended out of old richesse, As is descended out of old riches, That therfore sholden ye be gentil men, That therefore you should be noble men, Swich arrogance is nat worth an hen. Such arrogance is not worth a hen. Looke who that is moost vertuous alway, Look who is most virtuous always, Pryvee and apert, and moost entendeth ay In private and public, and most intends ever To do the gentil dedes that he kan; To do the noble deeds that he can; Taak hym for the grettest gentil man. Take him for the greatest noble man. Crist wole we clayme of hym oure gentillesse, Christ wants us to claim our nobility from him, Nat of oure eldres for hire old richesse. Not from our ancestors for their old riches. For thogh they yeve us al hir heritage, For though they give us all their heritage, For which we clayme to been of heigh parage, For which we claim to be of noble lineage,
1121 1122 1123 1124
Yet may they nat biquethe for no thyng Yet they can not bequeath by any means To noon of us hir vertuous lyvyng, To any of us their virtuous living, That made hem gentil men ycalled be, That made them be called noble men, And bad us folwen hem in swich degree. And commanded us to follow them in such matters.
1134 1135 1136 1137 1138
1125 1126 1127 1128 1129 1130 1131 1132
1133
"Wel kan the wise poete of Florence, "Well can the wise poet of Florence, That highte Dant, speken in this sentence. Who is called Dante, speak on this matter. Lo, in swich maner rym is Dantes tale: Lo, in such sort of rime is Dante's speech: `Ful selde up riseth by his branches smale `Very seldom grows up from its small branches Prowesse of man, for God, of his goodnesse, Nobility of man, for God, of his goodness, Wole that of hym we clayme oure gentillesse'; Wants us to claim our nobility from him'; For of oure eldres may we no thyng clayme For from our ancestors we can claim no thing But temporel thyng, that man may hurte and mayme. Except temporal things, that may hurt and injure a man. "Eek every wight woot this as wel as I, "Also every person knows this as well as I,
1139 1140 1141 1142 1143 1144 1145
1146
If gentillesse were planted natureelly If nobility were planted naturally Unto a certeyn lynage doun the lyne, Unto a certain lineage down the line, Pryvee and apert thanne wolde they nevere fyne Then in private and in public they would never cease To doon of gentillesse the faire office; To do the just duties of nobility; They myghte do no vileynye or vice. They could do no dishonor or vice. "Taak fyr and ber it in the derkeste hous "Take fire and bear it in the darkest house Bitwix this and the mount of Kaukasous, Between this and the mount of Caucasus, And lat men shette the dores and go thenne; And let men shut the doors and go away; Yet wole the fyr as faire lye and brenne Yet will the fire as brightly blaze and burn As twenty thousand men myghte it biholde; As if twenty thousand men might it behold; His office natureel ay wol it holde, Its natural function it will always hold, Up peril of my lyf, til that it dye. On peril of my life (I say), until it dies. "Heere may ye se wel how that genterye "Here may you see well that nobility
1147 1148 1149 1150 1151 1152 1153 1154 1155 1156 1157 1158 1159 1160
Is nat annexed to possessioun, Is not joined with possession, Sith folk ne doon hir operacioun Since folk not do behave as they should Alwey, as dooth the fyr, lo, in his kynde. Always, as does the fire, lo, in its nature. For, God it woot, men may wel often fynde For, God knows it, men may well often find A lordes sone do shame and vileynye; A lord's son doing shame and dishonor; And he that wole han pris of his gentrye, And he who will have praise for his noble birth, For he was boren of a gentil hous Because he was born of a noble house And hadde his eldres noble and vertuous, And had his noble and virtuous ancestors, And nel hymselven do no gentil dedis And will not himself do any noble deeds Ne folwen his gentil auncestre that deed is, Nor follow his noble ancestry that is dead, He nys nat gentil, be he duc or erl, He is not noble, be he duke or earl, For vileyns synful dedes make a cherl. For churlish sinful deeds make a churl. For gentillesse nys but renomee For nobility is nothing but renown Of thyne auncestres, for hire heigh bountee, Of thy ancestors, for their great goodness,
1161 1162 1163 1164
1165 1166 1167 1168 1169 1170 1171 1172 1173 1174
Which is a strange thyng to thy persone. Which is a thing not naturally part of thy person. Thy gentillesse cometh fro God allone. Thy nobility comes from God alone. Thanne comth oure verray gentillesse of grace; Then our true nobility comes from grace ; It was no thyng biquethe us with oure place. It was not at all bequeathed to us with our social rank. "Thenketh hou noble, as seith Valerius, "Think how noble, as says Valerius, Was thilke Tullius Hostillius, Was that same Tullius Hostillius, That out of poverte roos to heigh noblesse. That out of poverty rose to high nobility. Reedeth Senek, and redeth eek Boece; Read Seneca, and read also Boethius; Ther shul ye seen expres that it no drede is There shall you see clearly that it is no doubt That he is gentil that dooth gentil dedis. That he is noble who does noble deeds. And therfore, leeve housbonde, I thus conclude: And therefore, dear husband, I thus conclude: Al were it that myne auncestres were rude, Although it is so that my ancestors were rude, Yet may the hye God, and so hope I, Yet may the high God, and so hope I, Grante me grace to lyven vertuously.
1175 1176
1177 1178 1179 1180 1181 1182 1183 1184 1185 1186 1187
Grant me grace to live virtuously. Thanne am I gentil, whan that I bigynne Then am I noble, when I begin To lyven vertuously and weyve synne. To live virtuously and abandon sin.
1188
"And ther as ye of poverte me repreeve, "And whereas you reprove me for poverty, The hye God, on whom that we bileeve, The high God, on whom we believe, In wilful poverte chees to lyve his lyf. In voluntary poverty chose to live his life. And certes every man, mayden, or wyf And certainly every man, maiden, or woman May understonde that Jhesus, hevene kyng, Can understand that Jesus, heaven's king, Ne wolde nat chese a vicious lyvyng. Would not choose a vicious form of living. Glad poverte is an honest thyng, certeyn; Glad poverty is an honest thing, certain; This wole Senec and othere clerkes seyn. This will Seneca and other clerks say. Whoso that halt hym payd of his poverte, Whoever considers himself satisfied with his poverty, I holde hym riche, al hadde he nat a sherte. I consider him rich, although he had not a shirt. He that coveiteth is a povre wight, He who covets is a poor person,
1191
1189 1190
1192 1193 1194 1195 1196 1197 1198 1199 1200 1201
For he wolde han that is nat in his myght; For he would have that which is not in his power; But he that noght hath, ne coveiteth have, But he who has nothing, nor covets to have anything, Is riche, although ye holde hym but a knave. Is rich, although you consider him but a knave. Verray poverte, it syngeth proprely; True poverty, it rightly sings; Juvenal seith of poverte myrily: Juvenal says of poverty merrily: `The povre man, whan he goth by the weye, `The poor man, when he goes along the roadway, Bifore the theves he may synge and pleye.' Before the thieves he may sing and play.' Poverte is hateful good and, as I gesse, Poverty is a hateful good and, as I guess, A ful greet bryngere out of bisynesse; A very great remover of cares; A greet amendere eek of sapience A great amender also of wisdom To hym that taketh it in pacience. To him that takes it in patience. Poverte is this, although it seme alenge: Poverty is this, although it may seem miserable: Possessioun that no wight wol chalenge. A possession that no one will challenge. Poverte ful ofte, whan a man is lowe, Poverty very often, when a man is low,
1202 1203 1204 1205 1206
1207 1208 1209 1210 1211 1212
Maketh his God and eek hymself to knowe. Makes him know his God and also himself. Poverte a spectacle is, as thynketh me, Poverty is an eye glass, as it seems to me, Thurgh which he may his verray freendes see. Through which one may see his true friends. And therfore, sire, syn that I noght yow greve, And therefore, sir, since I do not injure you, Of my poverte namoore ye me repreve. You (should) no longer reprove me for my poverty.
1215
"Now, sire, of elde ye repreve me; "Now, sir, of old age you reprove me; And certes, sire, thogh noon auctoritee And certainly, sir, though no authority Were in no book, ye gentils of honour Were in any book, you gentlefolk of honor Seyn that men sholde an oold wight doon favour Say that men should be courteous to an old person And clepe hym fader, for youre gentillesse; And call him father, because of your nobility; And auctours shal I fynden, as I gesse. And authors shall I find, as I guess.
1220
1216 1217 1218
1219
1221 1222 1223 1224 1225 1226
1213 1214
"Now ther ye seye that I am foul and old, "Now where you say that I am ugly and old, Than drede you noght to been a cokewold; Than do not fear to be a cuckold;
1227
For filthe and eelde, also moot I thee, For filth and old age, as I may prosper, Been grete wardeyns upon chastitee. Are great guardians of chastity. But nathelees, syn I knowe youre delit, But nonetheless, since I know your delight, I shal fulfille youre worldly appetit. I shall fulfill your worldly appetite. "Chese now," quod she, "oon of thise thynges tweye: "Choose now," she said, "one of these two things: To han me foul and old til that I deye, To have me ugly and old until I die, And be to yow a trewe, humble wyf, And be to you a true, humble wife, And nevere yow displese in al my lyf, And never displease you in all my life, Or elles ye wol han me yong and fair, Or else you will have me young and fair, And take youre aventure of the repair And take your chances of the crowd That shal be to youre hous by cause of me, That shall be at your house because of me, Or in som oother place, may wel be. Or in some other place, as it may well be. Now chese yourselven, wheither that yow liketh." Now choose yourself, whichever you please."
1228 1229 1230 1231 1232 1233 1234 1235
1236
This knyght avyseth hym and sore siketh, This knight deliberates and painfully sighs, But atte laste he seyde in this manere: But at the last he said in this manner: "My lady and my love, and wyf so deere, "My lady and my love, and wife so dear, I put me in youre wise governance; I put me in your wise governance; Cheseth youreself which may be moost plesance Choose yourself which may be most pleasure And moost honour to yow and me also. And most honor to you and me also. I do no fors the wheither of the two, I do not care which of the two, For as yow liketh, it suffiseth me." For as it pleases you, is enough for me."
1241 1242 1243 1244 1245 1246 1247 1248
"Thanne have I gete of yow maistrie," quod she, "Then have I gotten mastery of you," she said, "Syn I may chese and governe as me lest?" "Since I may choose and govern as I please?"
1249
1238
"Ye, certes, wyf," quod he, "I holde it best." "Yes, certainly, wife," he said, "I consider it best."
1251
1239
"Kys me," quod she, "we be no lenger wrothe, "Kiss me," she said, "we are no longer angry, For, by my trouthe, I wol be to yow bothe --
1237
1250
1252
1240
1253
For, by my troth, I will be to you both -This is to seyn, ye, bothe fair and good. This is to say, yes, both fair and good. I prey to God that I moote sterven wood, I pray to God that I may die insane But I to yow be also good and trewe Unless I to you be as good and true As evere was wyf, syn that the world was newe. As ever was wife, since the world was new. And but I be to-morn as fair to seene And unless I am tomorrow morning as fair to be seen As any lady, emperice, or queene, As any lady, empress, or queen, That is bitwixe the est and eke the west, That is between the east and also the west, Dooth with my lyf and deth right as yow lest. Do with my life and death right as you please. Cast up the curtyn, looke how that it is." Cast up the curtain, look how it is." And whan the knyght saugh verraily al this, And when the knight saw truly all this, That she so fair was, and so yong therto, That she so was beautiful, and so young moreover, For joye he hente hire in his armes two. For joy he clasped her in his two arms. His herte bathed in a bath of blisse. His heart bathed in a bath of bliss.
1254 1255 1256
1257 1258 1259 1260 1261 1262 1263 1264
A thousand tyme a-rewe he gan hire kisse, A thousand time in a row he did her kiss, And she obeyed hym in every thyng And she obeyed him in everything That myghte doon hym plesance or likyng. That might do him pleasure or enjoyment. And thus they lyve unto hir lyves ende And thus they live unto their lives' end In parfit joye; and Jhesu Crist us sende In perfect joy; and Jesus Christ us send Housbondes meeke, yonge, and fressh abedde, Husbands meek, young, and vigorous in bed, And grace t' overbyde hem that we wedde; And grace to outlive them whom we wed; And eek I praye Jhesu shorte hir lyves And also I pray Jesus shorten their lives That noght wol be governed by hir wyves; That will not be governed by their wives; And olde and angry nygardes of dispence, And old and angry misers in spending, God sende hem soone verray pestilence! God send them soon the very pestilence!
Heere endeth the Wyves Tale of Bathe
