Diagnose en classificatie van acute leukemieën
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Maligne aandoeningen • • • • •
Myelodysplastische Syndromen Chronische myeloproliferatieve aandoeningen Chronische lymfoproliferatieve aandoeningen Acute leukemieën Plasmacelpathologieën Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Diagnose en classificatie van acute leukemieën • Algemeen • Diagnose • Classificatie Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Wat is een leukemie? • Kwaadaardige, ongecontroleerde proliferatie van beenmergcellen ⇨ vorming kloon • Verdringing van de normale hematopoïetische reeksen ⇨ pancytopenie • Interferentie met normale functie van het beenmerg • Leidt tot de dood zonder therapie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Wat is een acute leukemie? ACUUT
CHRONISCH
leeftijd
alle leeftijden (ALL vnl. bij kinderen; AML vnl. bij volwassenen)
volwassenen
begin
plots
insidieus
overleving (onbehandeld)
< 6 maanden
2-6 jaar
leukemische cellen
immatuur
matuur
anemie
mild tot ernstig
mild
trombopenie
mild tot ernstig
mild
WBC
variabel
verhoogd
organomegalie
mild
prominent
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Oorzaak: Schade aan genetisch materiaal van de hematopoïetische voorlopercellen
Risicofactoren: • • • • • •
Congenitale chromosomale abnormaliteiten vb. Down, Turner, Klinefelter,… Bestraling Chemicaliën en medicatie: benzeen, chemo,… Virussen: HTLV, EBV Immuundeficiënties Chronische beenmergdysfunctie (MDS, myeloproliferatieve aandoeningen, aplasie, PNH,…)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Prevalentie: 20-30/100 000 (50% acuut, 50% chronisch)
Kliniek: • • • • • • •
Symptomen cytopeniën (anemie: vermoeidheid, trombopenie: bloedingen, granulocytopenie: infecties) Hepatosplenomegalie, lymfadenopathiën (vnl. ALL) Huidinfiltratie, gingivale hypertrofie en orale letsels (vnl. AML M4/M5) DIC (vnl. AML M3) Bot- of gewrichtspijnen (door expansie van de leukemische lijnen in de beenmergcaviteit) Neurologische symptomen (bij invasie van het centraal zenuwstelsel) (vnl. ALL) Testisinvasie (vnl. ALL)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Diagnose en classificatie van acute leukemieën • Algemeen • Diagnose • Classificatie Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Belang van correcte identificatie van type en subklasse van leukemie 1. Diagnose en behandeling ALL: nakijken CZS! AML M3: DIC! 2. Voorspellen prognose 3. Betere communicatie (vergelijking resultaten mogelijk door uniforme en reproduceerbare definities van de diverse vormen van acute leukemie) Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Diagnose van acute leukemieën • • • • •
Morfologie Cytochemie Immuunfenotypering Cytogenetica Moleculaire diagnostiek Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Morfologie
• Onderscheid leukemie versus andere neoplasmen en niet-neoplastische ziekten • Onderscheid acute myeloïde leukemie (AML) versus acute lymfoblastische leukemie (ALL) • Classificatie van de leukemie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Normaal BM
Leukemie
Myeloblast •
15-20 mm Ø
•
kern: groot, overwegend rondovaal, fijnmazig chromatinepatroon, meerdere duidelijke nucleoli (2 - 5), N/C 7:1 tot 5:1
•
cytoplasma: weinig, lichtblauw (naar de celmembraan toe: donkerder), soms enkele azurofiele (blauwrode) grove korrels, (Auerse staaf) Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Lymfoblast •
10-20 mm Ø
•
kern: rond-ovaal (sporadisch gekliefd, geplooid), fijn chromatinepatroon (maar grover dan bij myeloblasten), 1-2 (soms onduidelijke) nucleoli, N/C 7:1 tot 5:1
•
cytoplasma: meestal smalle rand, licht tot sterk basofiel, agranulair, soms vacuolisatie, soms aan één kant van de kern gelegen ("hand mirror“ appearance) Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Monoblast •
15-25 mm Ø
•
kern: rond-ovaal tot ingesnoerd, fijnmazig chromatinepatroon, duidelijke nucleoli (1-2)
•
cytoplasma: ruim aanwezig, grijsblauw met soms kleine azurofiele korrels
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
ALL
AML
Diagnose van acute leukemieën • • • • •
Morfologie Cytochemie Immuunfenotypering Cytogenetica Moleculaire diagnostiek Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Cytochemie Myeloperoxidase Niet-specifiek (POX) esterase (ANBE) AML
+
ALL
-
+ (monocytair) (diffuus) +/(focaal)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Cytochemie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Diagnose van acute leukemieën • • • • •
Morfologie Cytochemie Immuunfenotypering Cytogenetica Moleculaire diagnostiek Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Immuunfenotypering ⇨ bepalen antigeenstructuren van de leukemische cel mbv. monoclonale antistoffen
• Typeert specifieke cellijn (myeloïd versus lymfoïd) en differentiatiestadium (onrijp versus rijp) ⇨ diagnose en subclassificatie van ALL vb. lymfoïde merker: CD19 ⇨ subclassificatie van AML vb. myeloïde merker: CD13 ⇨ bepaling bifenotypische leukemie ⇨ immature merkers: CD34, TdT
• Prognostische waarde • Opsporen van minimale residuele ziekte (indien aberrant fenotype) Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Immuunfenotypering AML • • • • • •
Panmyeloïd: CD13, CD33, CD65, CD117, antimyeloperoxidase Merkers van maturatie: CD15, CD11b Merkers van monocytaire differentiatie: CD14, CD11b, CD64 Erythroïde merker: antiglycophorine Megakaryocytaire merker: CD41, CD42a, CD42b, CD61 Expressie van immature merkers: CD34, TdT
ALL •
•
Expressie van lymfoïde antigenen: B-cel merkers: CD19, cyCD22 T-cel merkers: CD2, CD5, CD7, cyCD3 Expressie van immature merkers: TdT, CD34
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Immunofenotypische classificatie van ALL
% of ALL
FAB category
T-cellassociated antigens
B-cellassociated antigens
Surface Ig1
B-cell precursor
80
L1,L2
-2
+
-
B-cell
5
L3
-
+
+
T-cell precursor
15
L1,L2
+
-
-
1
Ig, immunoglobulin ; 2 -, negatieve; +, positive Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Immuunfenotypering en subclassificatie van B-cel ALL CD19*
s/cCD22*
cCD79a*
CD10
cμ
s/c Igκ or s/c Igλ
pro-B
+
+
+
-
-
-
Common ALL
+
+
+
+
-
-
pre-B
+
+
+
+/-
+
-
mature-B
+
+
+
+/-
+/-
+
* ten minste 2 van deze markers moeten getest worden en positief zijn
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Immuunfenotypering en subclassificatie van T-cel ALL cCD3
CD7
CD2*
CD5*
CD8*
sCD3
CD1a
pro-T
+
+
-
-
-
-
-
pre-T
+
+
+/-
+/-
+/-
-
-
cortical T
+
+/-
+/-
+/-
+/-
+/-
+
mature T
+
+/-
+/-
+/-
+/-
+
-
*ten minste 1 van deze 3 markers moet positief zijn, behalve voor pro-T
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Prognose van ALL gerelateerd tot immunofenotype
Gunstig
B cel precursor (CD10+) (Cytogenetische bevindingen beinvloeden de prognose)
Minder gunstig Vroege B cel precursor (CD10-) T cel mature B cel – Slg + (Burkitt’s) Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Immuunfenotypering en subclassificatie van AML • AML M0: positief voor myeloide merkers CD13, CD33 • AML M7: positief voor de thrombocytenmerkers CD41, CD42, CD61 • AML M6: positief voor erythroide merker glycoforine A • monocytaire leukemie: positief voor monocytaire merkers CD64, CD14 Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Diagnose van acute leukemieën • • • • •
Morfologie Cytochemie Immuunfenotypering Cytogenetica Moleculaire diagnostiek Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Cytogenetica (karyotypering) • • • • •
Diagnose van acute leukemieën Prognostische waarde Classificatie van acute leukemieën Startpunt voor identificatie van genen Opsporen minimale residuele ziekte-recidief
Vb. inv(16) p13;q22
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Cytogenetica •
Structurele afwijkingen: • translocaties • inversies • deleties • duplicaties
•
Numerieke afwijkingen • hypodiploïdiemonosomie • hyperdiploïdie - trisomie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Moleculaire diagnostiek ⇨ snelle en specifieke detectie van verscheidene specifieke genetische afwijkingen op moleculair niveau •
• •
Identificatie van fusiegenen – herschikking van genetisch materiaal tgv. structurele defecten resulteert in de vorming van fusiegenen (PML-RAR, TEL-AML1, etc.) Vb. inv(16) ⇨ MYH 11/CBFβ Bepaling van clonaliteit – T-cel receptor genherschikkingen – Immuunglobuline genherschikkingen Opsporen van minimale residuele ziekte – Clonaliteit – Fusiegenen Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Cytogenetica en moleculaire diagnostiek Chromosomale afwijkingen in ALL Cytogenetische afwijkingen t(12;21)(q12;q22) t(1;19) (q23;p13) t(9;22) (q34;q11) t(4;11) (q21;q23)1
Betrokken genen TEL/AML-1 PBX/E2A ABL/BCR (p190) V/MLL1
Chromosomale afwijkingen in AML Cytogenetische afwijkingen t(8;21) (q22;q22) inv(16) (p13;q22) t(15;17) (q22;q21) t(6;9) (p23;q34) t(9;11) (p22;q23)
Betrokken genen ETO/AML1 MYH11/CBFbeta PML/RARalfa DEK/CAN AF9/MLL
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Prognose en cytogenetica in ALL Gunstig
Hyperdiploïdie > 50 Cryptic t(12;21) (p12;q22)
Intermediair
Hyperdiploïdie 47-50 "Normaal"(diploïdie) del (6q)
Ongunstig
Hypodiploïdie : near haploid Near tetraploidie del 17p t(9;22) (q34;q11) t(11q23), gewoonlijk t(4;11) t(1;19) Burkitt Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Prognose en cytogenetica in AML Prognose groep
Chromosomale afwijking
Gunstig
inv 16 of t(16;16) t (8;21) t(15;17)
Intermediair
Trisomie 8 t(9;11)-kinderen "normaal"
Ongunstig
Abnormaliteiten chr. 5 en 7 t(11;q23), inv(3q) Complexe afwijkingen
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Prognose AML respons op inductie - Ongunstig karyotype of immuunfenotype - > 60 jaar - Secundaire AML - Slechte algemene toestand - WBC > 20000
relaps - Ongunstig karyotype - > 60 jaar - Vertraagde respons op inductie chemotherapie - WBC > 20000 - Vrouw - Gestegen LDH Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Diagnose en classificatie van acute leukemieën • Algemeen • Diagnose • Classificatie Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Classificatie: nut? • Kennis van natuurlijk verloop van de ziekte – genezingskansen/sterftekansen – complicaties – frequentie van recidief – biologie van de ziekte • Keuze van aangepaste therapie • Vergelijking van resultaten van therapeutische trials Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Classificatie • 1976, French American British classification (FAB classificatie) – morfologie en cytochemie, soms aangevuld door immuunfenotypering
• 1999, World Health Organisation classification proposals (WHO classificatie) –
kliniek, morfologie, immuunfenotypering, cytogenetica en moleculaire diagnostiek
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
FAB: • Acute leukemie: – Minimaal 30% blasten (≥ 3% MPO +) (tellen op ANC!) – Indien > 50% erytroblasten op ANC: minimaal 30% blasten op NEC! – Verdere onderverdeling naargelang • Differentiatierichting naar één of meerdere cellijnen • Graad van uitrijping – AML: 8 subtypes – ALL : 3 subtypes
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML FAB-classificatie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
• • • • • •
• •
AML M0: Myeloïde leukemie met minimale differentiatie (pox +, myeloïde merkers +) AML M1: Myeloblastische leukemie met minimale uitrijping AML M2: Myeloblastische leukemie met uitrijping AML M3: Promyelocyten leukemie AML M4: Myelomonocytaire leukemie (AML M4 eo: met eosinofilie) AML M5: Monocytaire leukemie – weinig gedifferentieerd: AML M5a – gedifferentieerd: AML M5b AML M6: Erythroïde leukemie AML M7: Megakaryoblastische leukemie Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M1 (FAB) Acute myeloblastische leukemie zonder maturatie • • •
≥ 90% blasten (op NEC) ≥ 3% MPO + Mature componenten (monocytengranulocyten) ≤ 10% (op NEC)
-
anemie-trombopenie-leucocytose (met neutropenie) vaak Auerse staven hypercellulair merg met overwegend blasten! soms dysplasie in rode en megakaryocytaire reeks
-
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M2 (FAB) Acute myeloblastische leukemie met maturatie • • • -
30-89% blasten (op NEC) Granulocytaire component > 10% (op NEC) Monocytaire component ≤ 20% (op NEC) (geen andere criteria van M4!) anemie-trombopenie-leucocytose (met soms normaal tot verhoogd neutrofielenaantal) frequent Auerse staven abnormale myeloïde precursoren (hypogranulatie, hyposegmentatie, bizarre kernvormen) soms dysplasie in rode en megakaryocytaire reeks Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M3 (FAB) Acute promyelocytaire leukemie = Hypergranulaire vorm • • • • -
< 30% blasten (op NEC) mogelijk Zeer karakteristieke morfologie promyelocyten Vaak oudere kinderen-jong volwassenen Snelle diagnose vereist owv. DIC! anemie-diepe trombopenie (DIC!)leucocytose (weinig circulerende leukemische cellen) abnormale promyelocyten: rood- tot roodpaarse granules over ganse cel (ook over kern), geen Golgi-zone, rond tot ovale kern, takkenbossen (bundels Auerse staven) Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M3 variant (FAB) = Hypogranulaire vorm • •
•
verhoogd aantal WBC met meer abnormale vormen in perifeer bloed promyelocyten: agranulair of fijne, stofachtige rode granules, (bundels Auerse staven), sterk gelobde kern (meestal 2 lobben verbonden door een brug), cytoplasma zwak tot matig basofiel van kleur met soms blebvorming beenmerg: hypo- en hypergranulaire vormen
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M4 (FAB) Acute myelomonocytaire leukemie • •
≥ 30% blasten (op NEC) Granulocytaire component ≥ 20% (op NEC) én minimum één van de volgende criteria: - mature monocyten (PBl) ≥ 5x109/l - ≥3x verhoogde urine-/serumlysozymes - ≥ 20% positief esterase in of monocytaire cellen
-
anemie-trombopenie-leucocytose leukemische cellen: granulocytaire en monocytaire cellijn soms eosinofilie-basofilie soms dysplasie in rode en megakaryocytaire reeks moeilijke DD met AML M2!
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M4 Eo AML M4 met eosinofilie • • -
•
mengsel monocytaire en eosinofiele cellijn (≥5% abnormale eosinofielen) morfologie: eosinofiele myelocyten: prominente pro-eosinofiele granules (basofiele kleur) samen met typisch eosinofiele granules mature eosinofielen: hypo- of hyperlobulatie, soms pro-eosinofiele granules mogelijks aantasting CZS!
AML M4 met basofilie • •
verhoogd aantal monocyten, basofilie, (eosinofilie), (neutrofilie) myelodysplasie aanwezig Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M5a (FAB) Acute monoblastische leukemie • • •
-
≥ 30% blasten (op NEC) Monocytaire component ≥ 80% (op NEC) ≥ 80% van de monocyten in het beenmerg zijn monoblasten) anemie-trombopenie-leucocytose
Cytochemie kan belangrijk zijn (sterk ANBE +)!
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M5b (FAB) Acute monocytaire leukemie • • •
-
≥ 30% blasten (op NEC) Monocytaire component ≥ 80% (op NEC) < 80% van de monocyten in het beenmerg zijn monoblasten) anemie-trombopenie-leucocytose leukemische cellen: monoblasten (geen Auerse staven!), promonocyten en monocyten
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M6 (FAB) Acute erytroleukemie • •
≥ 30% blasten (op NEC) ≥ 50% erythroïd (op ANC)
-
anemie-trombopenie-neutropenie erytroïde hyperplasie met meerdere kernlobben, karyorrhexis, meerkernigheid, megaloblastisch voorkomen, verhoogd aantal sideroblasten,… blasten: meestal myeloblasten (maar ook mengsel met mono- en megakaryoblasten mogelijk) soms dysplasie in megakaryocytaire en granulocytaire reeks
-
Met cytochemie kan de afkomst van de blasten worden aangetoond! Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M7 (FAB) Acute megakaryoblastische leukemie • • • -
-
≥ 30% blasten (op NEC) Hoofdzakelijk megakaryoblasten (maar ook andere blasten mogelijk!) CD41/61 positief pancytopenie weinig leukemische cellen ⇨ moeilijke diagnose megakaryoblasten: grootte van myeloblasten, hoge N/C-ratio, agranulair basofiel cytoplasma, perifere cytoplasmatische blebs, soms micromegakaryocyten of dysplasie beenmerg: acute myelofibrose dysplasie andere reeksen
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M0 (FAB) Acute myeloïde leukemie met minimaal bewijs van myeloïde differentiatie • • • •
-
≥ 30% blasten (op NEC) < 3% blasten MPO-positief Negatieve lymfoïde merkers (CD3, CD5, CD10, CD19, CD22) Immunologisch verdacht voor myeloÏd (minimaal één positive myeloïde merker: CD13, CD14, CD33, CD117, MPO) anemie-trombopenie-neutropenie blasten: agranulair, cytologisch gelijkenis met AML M1 of ALL type 1 of 2 (verschillen: geen granules en geen Auerse staven) soms dysplastische kenmerken in de andere lijnen (pleit tegen ALL)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
ALL FAB-classificatie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
ALL L1 (FAB) Acute lymfoblastische leukemie Perifeer bloed: - anemie-trombopenie-leucocytose (lymfoblasten) Beenmerg: - hypercellulair - verdringing andere reeksen (normale morfologie) - blasten: eerder klein, uniform van voorkomen, ronde nucleus (regelmatig afgelijnd; hoge N/C-ratio), homogeen chromatine, nucleolen vaak minder duidelijk
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
ALL L2 (FAB) Blasten ALL L2: -
-
groter dan bij L1 meer pleomorf nucleus: onregelmatige vorm en meestal duidelijke nucleolen meer cytoplasma dan bij L1
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
ALL L3 (FAB) = leukemische
presentatie Burkitt’s lymfoom
• • • •
Endemisch (tropisch Afrika en NieuwGuinea) ⇨ tumor wang Sporadisch (alle leeftijden!) ⇨ abdominaal, maligne pleura- of peritoneale uitstortingen Immuundeficiëntie-gerelateerd: AIDS, orgaantransplantatie Rol EBV! (niet bij sporadische gevallen)
Perifeer bloed: meestal geen abnormaliteiten (wel bij ziekteprogressie en AIDS) Beenmerg: 5-20% beenmerginfiltratie blasten: medium grootte, relatief uniform, ronde nuclei, zichtbare nucleoli, zeer sterk basofiel cytoplasma, vacuolisatie Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
FAB classificatie niet meer “klinisch relevant” genoeg – AML is een heterogene groep van aandoeningen en ziekten. Binnen éénzelfde FAB-groep zijn de prognoses nog zeer verschillend. – Moeilijk te classificeren met FAB: mastcelleukemie, langerhanscelleukemie, hypoplastische AML, therapie-gerelateerde AML, MDS-gerelateerde AML, acute blastische transformatie van chronische aandoeningen.
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML-ALL WHO-classificatie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
WHO-classificatie • Berust op morfologische, immunologische, cytogenetische en moleculair genetische analyses ⇨ subgroepen die verschillen vertonen in etiologie, mechanisme van leukemogenese en clinicopathologische bevindingen • Maakt onderscheid tussen de novo en secundaire leukemieën • Leidt tot een betere kennis inzake prognose en therapeutisch beleid van de verschillende ziekten Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
WHO classificatie, AML 1. AML with recurrent cytogenetic translocations - AML with t(8;21) (q22;q22), AML1/ETO - Acute PML with t(15;17) (q22;q21), PML/RAR-alfa - Variant acute PML with t(v;17), v/RARalfa - AML with abnormal bone marrow eosinophils inv(16) (p13;q22) or t(16;16) (q13;q22), CBFbeta/MYH11 - AML with 11q23, MLL gen abnormalities 2. AML with multilineage dysplasia - With prior myelodysplastic syndrome - Without prior myelodysplastic syndrome 3. AML and myelodysplastic syndrome, therapy related - Alkylating agent related - Topoisomerase II inhibitor related - Other types
4. AML not otherwise categorized AML minimally differentiated AML without maturation AML with maturation Acute myelomonocytic leukemia Acute monocytic leukemia Acute erythroid leukemia Acute megakaryocytic leukemia Acute basophilic leukemia Acute panmyelosis with myelofibrosis
FAB
AML met t(8;21)(q22;q22) • AML: 5-12 %, AML M2: 30 % • typische morfologische kenmerken – heterogene blasten – maturatie in granulocyten (met dysplasie)
• CD19-CD56 expressie • AML1-ETO fusiegen • goede prognose
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
WHO classificatie, AML 1. AML with recurrent cytogenetic translocations - AML with t(8;21) (q22;q22), AML1/ETO - Acute PML with t(15;17) (q22;q21), PML/RAR-alfa - Variant acute PML with t(v;17), v/RARalfa - AML with abnormal bone marrow eosinophils inv(16) (p13;q22) or t(16;16) (q13;q22), CBFbeta/MYH11 - AML with 11q23, MLL gen abnormalities 2. AML with multilineage dysplasia - With prior myelodysplastic syndrome - Without prior myelodysplastic syndrome 3. AML and myelodysplastic syndrome, therapy related - Alkylating agent related - Topoisomerase II inhibitor related - Other types
4. AML not otherwise categorized AML minimally differentiated AML without maturation AML with maturation Acute myelomonocytic leukemia Acute monocytic leukemia Acute erythroid leukemia Acute megakaryocytic leukemia Acute basophilic leukemia Acute panmyelosis with myelofibrosis
FAB
Promyelocyten leukemie met t(15;17) (q21;q12) • 5-8 % van AML, associatie met AML M3: > 95% • leukemische cellen zijn abnormale promyelocyten • stollingsstoornissen • PML-RAR fusiegen • beantwoordt aan retinoinezuur therapie • goede prognose Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
WHO classificatie, AML 1. AML with recurrent cytogenetic translocations - AML with t(8;21) (q22;q22), AML1/ETO - Acute PML with t(15;17) (q22;q21), PML/RAR-alfa - Variant acute PML with t(v;17), v/RARalfa - AML with abnormal bone marrow eosinophils inv(16) (p13;q22) or t(16;16) (q13;q22), CBFbeta/MYH11 - AML with 11q23, MLL gen abnormalities 2. AML with multilineage dysplasia - With prior myelodysplastic syndrome - Without prior myelodysplastic syndrome 3. AML and myelodysplastic syndrome, therapy related - Alkylating agent related - Topoisomerase II inhibitor related - Other types
4. AML not otherwise categorized AML minimally differentiated AML without maturation AML with maturation Acute myelomonocytic leukemia Acute monocytic leukemia Acute erythroid leukemia Acute megakaryocytic leukemia Acute basophilic leukemia Acute panmyelosis with myelofibrosis
FAB
AML met inv(16)(p13;q22) or t(16;16) (q13;q22) • 10-12 % van AML, zeer hoge associatie met AML M4 eosinofilie • morfologische kenmerken van M4, toename aan dysplastische eosinofielen • soms CD2+ • MYH11-CBFbeta fusiegen • goede prognose Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
WHO classificatie, AML 1. AML with recurrent cytogenetic translocations - AML with t(8;21) (q22;q22), AML1/ETO - Acute PML with t(15;17) (q22;q21), PML/RAR-alfa - Variant acute PML with t(v;17), v/RARalfa - AML with abnormal bone marrow eosinophils inv(16) (p13;q22) or t(16;16) (q13;q22), CBFbeta/MYH11 - AML with 11q23, MLL gen abnormalities 2. AML with multilineage dysplasia - With prior myelodysplastic syndrome - Without prior myelodysplastic syndrome 3. AML and myelodysplastic syndrome, therapy related - Alkylating agent related - Topoisomerase II inhibitor related - Other types
4. AML not otherwise categorized AML minimally differentiated AML without maturation AML with maturation Acute myelomonocytic leukemia Acute monocytic leukemia Acute erythroid leukemia Acute megakaryocytic leukemia Acute basophilic leukemia Acute panmyelosis with myelofibrosis
FAB
AML met 11q23 abnormaliteiten
• 5-6 % van AML • morfologische kenmerken van M4-5, geassocieerd met monocytaire component • MLL gen • slechte prognose
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
WHO classificatie, AML 1. AML with recurrent cytogenetic translocations - AML with t(8;21) (q22;q22), AML1/ETO - Acute PML with t(15;17) (q22;q21), PML/RAR-alfa - Variant acute PML with t(v;17), v/RARalfa - AML with abnormal bone marrow eosinophils inv(16) (p13;q22) or t(16;16) (q13;q22), CBFbeta/MYH11 - AML with 11q23, MLL gen abnormalities 2. AML with multilineage dysplasia - With prior myelodysplastic syndrome - Without prior myelodysplastic syndrome 3. AML and myelodysplastic syndrome, therapy related - Alkylating agent related - Topoisomerase II inhibitor related - Other types
4. AML not otherwise categorized AML minimally differentiated AML without maturation AML with maturation Acute myelomonocytic leukemia Acute monocytic leukemia Acute erythroid leukemia Acute megakaryocytic leukemia Acute basophilic leukemia Acute panmyelosis with myelofibrosis
FAB
AML met multilineage dysplasie ••als de novo leukemie of secundair uit Myelodysplastische of Myeloproliferatieve ziekte • dysplasie in 2 of meer cellijnen • meestal M2, M4 of M6, soms borderline op 2 FAB categorieën • geen specifieke cytogenetische afwijkingen, meestal complexe cytogenetische afwijkingen: -7, 7 q-, -5, +8, +9,+11, 11q• frequent bij de oudere mensenzeldzaam bij kinderen • ongunstige prognose Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
WHO classificatie,ALL
•Acute lymfoblastische leukemie/lymfoom (vroegere FAB L1 en L2) -Precursor B-cel ALL (cytogenetische subgroepen) t(9;22) (q34;q11), BCR/ABL t(v;11) (v;q23), MLL gen abnormalities t(1;19) (q23;p13), E2A/PBX1 t(12;21) (p12;q22), ETV/CBF-alpha -Precursor T-cel ALL
•Burkitt’leukemie/lymfoom (vroegere FAB L3) Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Vgl FAB en WHO class.sys.bij AML
FAB Voorgeschiedenis ⎯ Morfologie % blasten ≥ 30% dysplasie (MDS) Cytogenetica ⎯ Moleculaire Diagnostiek ⎯
WHO + ≥ 20% + + subgroep + subgroep
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Casus 1 • jongen, 2 jaar • aanhoudende koorts, vermoeidheid en bleekheid • KOZ: hepatosplenomegalie, klieren: occipitaal, cervicaal, submandibulair, inguinaal
Hb: 6.9 g/dl HCT: 0.228 RBC: 2.45 1012/L Bloedplaatjes: 21 109/l WBC: 63.3 109/l
11.5 - 13.5 0.34 - 0.4 3.9 - 5.3 150 - 450 5.5 - 15.5
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Casus 1: morfologisch PB: BM:
Cytochemie: CSV:
84% blasten 2% eosinofielen 14% lymfocyten Hypercellulair merg met 99% blasten. Verdringing van de andere mergreeksen. Beeld passend bij een acute lymfatische leukemie. pox negatief 11.8/µl (99% blasten) ⇨ invasie CZS Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Casus 1: immuunfenotypering Positief:
CD10 (sterk), CD19, CD22, cyCD22, CD24, CD34, cyCD79a, HLADr, TdT Zwak tot negatief: CD45 Negatief: sIgKappa, sIgLambda, IgM Common-B-ALL Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Casus 1:andere • Spiraal CT schedel: contrastcapterende weke delen massa verdacht voor lymfoomlokalisatie of leukemisch infiltraat (om. sinus maxillaris) + leptomeningeale contrastcaptatie linksfrontaal • Echografie abdomen: hepatosplenomegalie en enkele vergrote klieren thv. leverhilus, normaal aspect van scrotum en testis • DNA-onderzoek: hyperploïde piek met DNAindex 1.13 Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Casus 1:therapie Common B-ALL met centrale invasie (hyperdiploïd) Chemo volgens EORTC protocol 58951 AR2 (9-2003 tot 12-2005) Maar vroeg recidief! (2-2006) Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Casus 2:
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Casus 2: • Pbl: AML M3 ⇨ 19% blasten en 12% promyelocyten • Snelle diagnose vereist omwille van stollingsstoornissen! • Bevestigd door cytogenetisch en moleculair onderzoek: t(15;17)(q22;q21) en PML-RARalfa fusiegen Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG