december Toolkit RSB Routing Signing & Branding

Toolkit Routing signing & branding

Versie 2.0 / december 2012

Toolkit RSB Routing Signing & Branding



Inhoudsopgave Aanbiedingsbrief

3

Inleiding 1 Tijdelijke en definitieve RSB 2 De Toolkit RSB 3 Uitgangspunten

5 5 7 10

11 12 13 15

A Toepassing 4 Karakteristieken 5 Overzicht elementen 6 Grafische basisgegevens B Elementen 7 Check-in/check-uit palen 8 Overstappunt 9 Poortjes 10 Additionele bewegwijzering boven de poortjes 11 Voordeur per vervoerder Bijlagen

Inhoudsopgave

28 29 38 48 75 88 90

2



Datum Ons kenmerk Onderwerp

Aanbiedingsbrief

3


Aanbiedingsbrief


4



Inleiding Dit is de Toolkit Routing, Signing en Branding (RSB), een ‘gereedschapskist met ontwerpen’ die speciaal ontwikkeld is voor de toepassing van RSB-middelen in de stationsinrichting. De Toolkit RSB omvat een samenhangend en consistent systeem met criteria voor de landelijke en uniforme toepassing van routing, signing en branding van alle OV-chipkaartvoorzieningen binnen het stationsgebied: de checkin/check-uit paaltjes (verder te noemen: cico’s), de poortjes, de overstappunten, de kaartautomaten en/of oplaadpunten en de bewegwijzering. Met de komst van de OV-chipkaart hebben reizigers immers niet alleen te maken met nieuwe vervoerbewijzen maar ook nieuwe voorzieningen, een andere routing op de stations en nieuwe (reis)handelingen: opladen en in-/uitchecken. Maar wat is nu eigenlijk RSB, hoe is deze toolkit tot stand gekomen, wat is de status van deze toolkit RSB en wie moeten er mee werken? In dit inleidende hoofdstuk leest u alle achtergronden ervan. Deel A beschrijft vervolgens de wijze van toepassing, de karakteristieken en de grafische basisgegevens. In Deel B vindt u per RSB-element de maatvoeringen, ontwerpen werktekeningen en 3D-impressies.

1 Tijdelijke en definitieve RSB 1.1 Routing Signing en Branding De stationsinrichting heeft aanpassingen en ‘hulpmiddelen’ nodig door de komst van de OV-chipkaart. Deze aanpassingen zijn van belang voor de juiste routing naar, de juiste signing van en de juiste branding van de OV-chipkaartvoorzieningen. De juiste routing: Hoewel de cico’s, de poortjes, de overstappunten en de kaart automaten/oplaadpunten op ‘logische’ plaatsen staan op stations1, kunnen stations ook meerdere vervoerders hebben, onoverzichtelijk zijn door bijvoorbeeld trappen of wanden en veel informatieprikkels bevatten. Omwille van het klantgemak en ter bevordering van de doorstroming op het station moet de vindbaarheid van de juiste voorzieningen dan ook ondersteund worden door ‘routing’ elementen: verwijzingen in de bewegwijzeringszone vanaf 2.50 m en hoger, aanduidingen die op grote afstand zichtbaar zijn, veelal verwijzend naar een andere plaats op het station (Ofwel: “daar is…”). De juiste signing: De OV-chipkaarthandelingen van de reizigers op stations zijn financiële handelingen: er komt geld op de kaart, of er gaat geld vanaf. De kans dat er fouten gemaakt worden moet daarom zo klein mogelijk zijn. Reizigers moeten in één oogopslag kunnen zien dat ze van de juiste voorziening gebruik maken, van de juiste vervoerder of de juiste modaliteit (trein, metro). Omwille van klantgemak en het verkleinen van de kans op fouten maken dienen de bestaande en nieuwe OV-chipkaartvoorzieningen uitgerust te zijn met de juiste signing elementen: verwijzingen naar de aanwezigheid, de functie of het gebruik van een voorziening op het station (Ofwel: “hier is…” of “hier kunt u…”).

1

Inleiding

Vastgelegd in het Programma van Eisen Stationsinrichting OVCP (NS, 2011).

5



De juiste branding: Het gebruik van landelijke OV-chipkaart is gebaseerd op het systeem van in- en uitchecken per vervoerder. Vanwege klantgemak en het verkleinen van de kans om fouten te maken is het belangrijk dat het voor de reiziger helder is bij welke vervoerder een bepaalde handeling met de OV-chipkaart wordt verricht. Maar ook voor de vervoerder zelf is het essentieel dat de klant betaalt voor de diensten die zij afneemt. De zogeheten ‘branding’ van elementen is derhalve noodzakelijk (Ofwel: “dit betreft vervoerder X“). Veel van de genoemde hulpmiddelen voor de reiziger waren al in meer of mindere mate aanwezig, andere waren nog niet ontwikkeld (zoals het overstappunt). De samenhang tussen en integrale systematiek voor alle inrichtingselementen, de herkenbaarheid of vindbaarheid ervan was echter nog onvoldoende. De Toolkit RSB biedt deze samenhang en consistentie voor alle reizigers die via stations reizen, mits het consistent toegepast wordt door alle vervoerders.

1.2 Tijdelijke RSB Om reizigers te helpen bij het vinden en gebruiken van de ‘nieuwe’ OV-chipkaartvoorzieningen op de stations is op initiatief van NS het project Tijdelijke Routing Signing en Branding gestart op 1 juli 2009. Dit project behelsde een intensieve landelijke actie om op alle stations aanduidingen aan te brengen. Voor NS ging het aanvankelijk om de cico’s op alle NS-stations. In nauwe samenwerking tussen NS en GVB werden daarnaast ook de belangrijkste gedeelde stations in Amsterdam meegenomen in het project (Amstel, Bijlmer ArenA, Duivendrecht en Lelylaan). Het project Tijdelijke RSB had als doel het specificeren, ontwikkelen, testen en realiseren van diverse RSB-middelen. Het moest gaan om opvallende middelen, eenvoudig aan te brengen, van redelijke kwaliteit, met als beoogd effect effectief beinvloeden van het gedrag van OV-chipkaartreizigers op de stations.2 Daarnaast moest onderzoek aantonen wat de (on)mogelijkheden waren op lange termijn, zodat er een pakket aan Definitieve RSB ontwikkeld kon worden, dit in een breed samenwerkingsverband.

2

Inleiding

Het tijdelijke pakket bestond op de NS-stations uit magentakleurige uitingen: vloerstippen rondom de cico’s, topbordjes op de cico’s (‘Hier kunt u in-/uitchecken bij NS’), makelaarsborden aan wanden/palen boven de cico’s met dezelfde tekst, bewegwijzeringspijlen naar de cico’s, overstapborden bij de overstappaaltjes, entreemarkering op stationsvloeren en banden rondom kolommen. Op de vier genoemde Amsterdamse stations werden als onderdeel van een pilot blauwe en/of witte borden aangebracht boven de poortrijen, ondersteund met een vervoerderskleur, naam van de vervoerder en/of modaliteit, blauwe topbordjes op de overstappaaltjes, vervoerders- en modaliteitspictogrammen op het glasvlak van de poortjes en vloermarkering bij de in-/uitgangen van de poortjes.

6



Van tijdelijk naar definitieve RSB Hoewel uit onderzoek, klantreacties, reacties van Tickets & Servicepersoneel Servicepersoneel en consumentenorganisaties bleek dat de effectiviteit van de meeste tijdelijke RSB-middelen groot was (betere vindbaarheid, kleine foutkans) hadden de RSB-middelen ook een aantal nadelen: ze voldeden niet of onvoldoende aan het Spoorbeeld of Handboek Bewegwijzering van ProRail en Bureau Spoorbouwmeester. Bovendien was de magentakleur na ruim een jaar niet meer onderscheidend genoeg voor de verschillende vervoerders. Daarnaast waren de beheerkosten hoog en de gebruikte materialen waren - gelet op het doel van het tijdelijke project – niet duurzaam genoeg. Mede op basis van de ervaringen van de tijdelijke RSB is derhalve parallel gestart aan de ontwikkeling van de definitieve RSB voor de periode 5 – 10 jaar, zoals deze nu beschreven is in deze T oolkit.

1.3 Definitieve RSB Begin 2010 hebben de vervoerders, NS en ProRail richtinggevende kaders opgesteld, waarbinnen de definitieve Toolkit RSB ontwikkeld zou moeten worden. In april 2010 heeft de Stuurgroep OVCP van NS het Projectplan RSB (2010-2013) vastgesteld waarin de ontwikkeling van de definitieve RSB-ontwerprichtlijnen inclusief de ontwikkeling van de definitieve overstapzones formeel in gang is gezet. In dezelfde periode spraken de vervoerders van de gedeelde stations (NS, Connexxion, Arriva, Syntus, Veolia, GVB) samen met ProRail en consumentenorganisaties in de Werkgroep Meerdere Vervoerders met elkaar af dat het ontwikkeltraject RSB ook de elementen van alle vervoerders zou moeten bevatten om daadwerkelijk van een samenhangend en consistent pakket voor reizigers te kunnen spreken. Op 17 mei 2011 zijn NS, ProRail en Bureau Spoorbouwmeester het in de Stuurgroep Stationsinrichting/BTS (Beheerste Toegang Stations) eens geworden over de ontwerpuitgangspunten voor de definitieve RSB. In de maand november 2011 tenslotte is de Toolkit RSB vastgesteld door NS, ProRail en Bureau Spoorbouwmeester. Het formeel aanbieden aan alle vervoerders via het Directeuren Overleg OV-chipkaart (DOC) vindt plaats in december 2011.

2 De Toolkit RSB 2.1 Status De Toolkit RSB omvat een samenhangend en consistent systeem met criteria voor de landelijk en uniforme toepassing van routing, signing en branding van alle OV-chipkaartvoorzieningen binnen het stationsgebied. Door het naleven van de in de toolkit vermelde criteria wordt een optimale bijdrage geleverd aan de vindbaarheid, herkenbaarheid en begrijpelijkheid van de OV-chipkaartvoorzieningen op de stations. De toolkit is met ingang van 1 januari 2012 onderdeel van het reeds bestaande Programma van Eisen Stationsinrichting OV-chipkaart en Poortjes (NS, 2011), ook wel afgekort tot PVE OVCP. Dit PVE OVCP vormt al enige jaren de grondlegger voor de OV-chipkaartgerelateerde inrichtingscriteria tijdens ontwerp, bouw, verbouw, uitbreiding en nieuwbouw van NS-stations.

Inleiding

7



Door het toevoegen van een RSB-verwijzing in het Spoorbeeld (Bureau Spoorbouwmeester) en een paragraaf in het Handboek Bewegwijzering (ProRail) worden met ingang van 1 januari 2012 de hierin beschreven ontwerpprincipes algemeen geldend voor alle betrokken vervoerders. De Toolkit RSB wordt beheerd en geactualiseerd door NS Reizigers Commercie, in nauwe samenwerking met NS Poort, ProRail, Bureau Spoorbouwmeester, NS Hispeed, GVB, RET, Arriva, Connexxion, Veolia en Syntus.

2.2 Wijzigingen De Toolkit RSB wordt namens de betrokken partijen (railvervoerders, ProRail, Bureau Spoorbouwmeester) beheerd door NS. Het beheer van de Toolkit ligt binnen NS in handen van NS Reizigers Commercie. Wijzigingsvoorstellen kunnen via e-mail worden ingediend bij NS Reizigers Commercie, [email protected]. Indien de voorstellen leiden tot inhoudelijke aanpassingen aan de criteria uit de Toolkit RSB, roept de initiatiefnemer de betrokken partijen bijeen voor overleg om de voorstellen en de impact daarvan te bespreken en accorderen. Voor de financiering van de wijzigingen (ontwikkeling, ontwerpen, testen, productie en realisatie) geldt het principe ‘de veroorzaker betaalt’. Railvervoerders, ProRail en Bureau Spoorbouwmeester bepalen zelf hoe zij dit instandhoudingsproces in de eigen organisatie verankeren.

2.3 Doelgroep De Toolkit RSB is primair bedoeld voor (rail)vervoerders die halteren op de treinen trein-/metrostations in Nederland en die gebruik maken van de OV-chipkaart. Meer specifiek zullen het vooral de stationseigenaren, eigenaren en beheerders van de OVCP-stationsinrichting zijn die er mee werken, maar ook verantwoordelijken voor (klant)communicatie en het achterliggende klant-/verkoopsysteem. De tweede doelgroep bestaat uit ontwerpers, producenten en leveranciers van OV-chipkaart-voorzieningen en RSB-middelen.

2.4 Totstandkoming Het ontwerpteam RSB heeft deze toolkit ontwikkeld in de periode februari 2010 – september 2011. Dit team bestaat uit vertegenwoordigers van NS, ProRail, Bureau Spoorbouwmeester en ontwerpbureau Teldesign, onder voorzitterschap van Projectmanager RSB vanuit het Programma OVCP van NS Reizigers. Als adviseurs van het ontwerpteam fungeerde ergonomisch bureau Intergo, routing en signingbureau Mijksenaar, en ontwerpbureau Fabrique. Tijdens de ontwikkeling is er via de Werkgroep Meerdere Vervoerders nauw samengewerkt met de vervoerders van de gedeelde stations: NS, GVB, Connexxion, Arriva, Syntus en Connexxion. Binnen dit overleg participeren ook diverse belangen- en consumentenorganisaties en ProRail. De Werkgroep heeft kaders gesteld voor RSB,

Inleiding

8



meegewerkt aan RSB-onderzoeken en knelpunten met elkaar gedeeld (zie bijlage C voor de samenstelling van ontwerpteam en de Werkgroep Meerdere Vervoerders. De maandelijkse Stuurgroep Stationsinrichting/BTS, bestaande uit NS, ProRail en Bureau Spoorbouwmeester heeft op verschillende momenten tijdens het ontwikkelingstraject richtinggevende uitspraken gedaan en op 17 mei 2011 de criteria vastgesteld. De uitkomsten en vragen zijn telkenmale gedeeld met de verschillende vervoerders. Vandaaruit is de Toolkit RSB verder verfijnd tot zijn huidige vorm. Gedurende de periode van de tijdelijke RSB en de ontwikkeling van de definitieve RSB is er frequent en uitvoerig onderzoek verricht (zie bijlage C. lijst volgt), op basis waarvan ontwerpen zijn bijgesteld of afgevallen. De onderzoeken zijn voor alle betrokkenen in elk geval richtinggevend en in sommige gevallen doorslaggevend geweest.

Inleiding

9



3 Uitgangspunten Bij de ontwikkeling van deze Toolkit RSB zijn de volgende uitgangspunten richtinggevend geweest: - De Toolkit RSB is gebaseerd op het reisconcept ‘in- en uitchecken per vervoerder’, zoals vastgelegd in de notitie ‘Reizen met de Ov-chipkaart’ van de Werkgroep Meerdere Vervoerders.3 - Het systeem is ontwikkeld ten behoeve van alle vervoerbedrijven die OV-chipkaartvoorzieningen aanbieden op enkelvoudige (d.w.z. één vervoerder) of gedeelde stations (twee of meer vervoerders); - De reis van de klant in het algemeen, en op het station in het bijzonder, staat centraal; - De toolkit als geheel bevat een landelijk consistent en samenhangend stelsel van aanduidingen; de RSB-middelen kloppen intuïtief goed bij de reiziger en sluiten aan bij de logica van de reis van de klant; - De RSB-toepassing richt zich op vinden, herkennen en begrijpen van de juiste cico’s, poortjes, overstappunten en vindbaarheid van verkoop-/oplaadautomaten - Ook de gerelateerde stationsinrichtingselementen fixed barriers, servicedeuren en nooddeuren maken onderdeel uit van de toolkit; - De in de toolkit getoonde elementen hebben betrekking op alle vervoerders; de werktekeningen en gedetailleerde voorbeelden zijn toegespitst op NS; - De toolkit is toepasbaar en opschaalbaar op alle typen stations: van klein tot groot en monumentaal, op stations met uitsluitend check-in/check-uit faciliteiten via paaltjes (‘cico’s’) of poortjes of beide, op stations met één of met meerdere treinvervoerders en op stations met twee verschillende modaliteiten (trein en metro); - Het ontwerpprincipe is ‘Keep it simple’ of ‘less is more’: de RSB-middelen mogen de reizigers niet ‘overladen’, ze geven reizigers die informatie die noodzakelijk is. De middelen doen geen afbreuk aan het goed functioneren van het station als prettige plek; - De RSB-middelen zijn uitvoerig getest d.m.v. simulaties, reizigersonderzoek op diverse stationslocaties, laboratoriumonderzoek. Ook zijn de nieuwe bewegwijzeringspictogrammen ergonomisch getest door middel van Judgement en Comprehension Tests, conform Europese TSI-regelgeving en/of internationaal geldende richtlijnen van de UIC (Union Internationale des Chémins de fer); - De RSB-middelen voldoen aan het Handboek Bewegwijzering van ProRail en het Spoorbeeld van Bureau Spoorbouwmeester, die – waar nodig – een aanvullende paragraaf hebben gekregen in relatie tot de OV-chipkaart en RSB; - In de toolkit wordt ook rekening gehouden met reizigers met een functiebeperking en internationale reizigers; mede daarom zijn consumenten- en belangen organisaties en Hispeed nauw betrokken bij de ontwikkeling van de Toolkit, vooral bij het opstellen van kaders en het participeren in de onderzoeken; - De RSB-ontwerpen zijn toekomstvast ontwikkeld, voor gebruik van tenminste 5 – 10 jaar. - Vanwege bijzondere omstandigheden is er op sommige stations een minimale aanpassing aan de toolkit toegestaan, na overleg met en instemming van de betrokkenen. Bij toekomstige aanpassingen aan de Toolkit is het raadzaam om notie te nemen van deze uitgangspunten, omdat ze bepalend zijn geweest voor het gehele pakket.

3

Inleiding

Reizen met de OV-chipkaart, Uitgangspunten en richtlijnen voor de stationsinrichting OV-chipkaart en poortjes’. Notitie van de Werkgroep Meerdere Vervoerders, 10 juni 2010.

10



A Toepassing

A. Toepassing

11



A Toepassing

4 Karakteristieken 4.1 Vervoerderspecifiek en modaliteit De reiziger moet per vervoerder in- en uitchecken. Daarom zijn alle OV-chipkaartvoorzieningen voorzien van het logo, de naam en de kleur van de vervoerder. Daarnaast wordt volgens een vaste systematiek de trein- of metromodaliteit aangegeven door middel van het reeds bestaande pictogram uit het Handboek Bewegwijzering (ProRail).

figuur 1

De toepassing van de vervoerderspecifieke aanduidingen en de modaliteits aanduiding op OV-chipkaartvoorzieningen is gebaseerd op hiërarchie: - de vervoerderspecifieke branding staat centraal. - de modaliteitsaanduiding is secundair.

4.2 Taalongevoeligheid De Toolkit RSB is gebaseerd op taalongevoeligheid. De RSB aanduidingen zijn namelijk een combinatie van de elementen tekst, kleur, logo’s, pictogrammen en vorm. Hiermee kunnen ook kleurblinden, woordblinden, niet Nederlandstaligen en laagfrequente reizigers altijd door middel van een ánder kenmerk de juiste beslissing nemen. Kleur

Pictogram

Taal

figuur 2

A. Toepassing

4.3 Visuele rust Bij de ontwikkeling van de RSB middelen is het credo geweest ‘less is more’: met zo weinig mogelijk hulpmiddelen zo effectief mogelijke informatie bieden aan de reizigers. Dat geldt zowel voor de afzonderlijke elementen als voor de plaatsing van informatie. Zo zijn de ontwikkelde symbolen gebaseerd op eenvoud en begrijpe lijkheid. Voor de visuele rust op de stations zijn vaste plaatsingshoogtes vastgesteld (‘RSB zonering’, zie figuur 4). Deze systematiek komt bovendien de vindbaarheid en herkenbaarheid ten goede ten behoeve van de reizigers.

12



5 Overzicht elementen De Toolkit RSB is ontwikkeld voor de volgende OV-chipkaartvoorzieningen: - paaltjes voor in- en uitchecken (cico’s) - poortjes - overstappunten - kaartautomaten - fixed barriers, service-deuren en nooddeuren.

Dit heeft geleid tot een samenhangend stelsel van de volgende RSB elementen: a. signing en branding van cico’s, geldend voor alle stations; b. signing en branding van poortjes, geldend voor alle poortjes; c. een nieuw ontwikkeld overstappunt, geldend voor alle overstapzones; d. routing naar cico’s via bewegwijzering, optioneel indien de situatie dat vereist; e. routing naar de juiste poortjes via aanduidingen boven de poortrijen, uitsluitend geldend voor stations waar meerdere vervoerders zijn met poortjes (zie paragraaf 10); f. routing naar de brede poort via aanduidingen erboven, geldend voor stations waar uitsluitend NS halteert en sprake is van 5 of meer poortjes in een rij; g. routing naar overstappunten via bewegwijzering, optioneel indien de situatie dat vereist; h. routing naar kaartautomaten via bewegwijzering, optioneel indien de situatie dat vereist. In deel B van de Toolkit RSB worden per element de ontwerpcriteria behandeld.

3500

e

3060

c

f

d/g/h

overstappen

2500

b 1815 1750

Overstappen naar NS: Stap 1: Check uit bij Arriva

b

1450

Stap 2: Check in bij NS

Overstappen naar Connexxion: Stap 1: Check uit bij NS

Stap 2: Check in bij Arriva

a

1000

1093,5

750 700

0

1815

bovenaanzicht cabinets:

figuur 3

OV-chipkaart

A. Toepassing

13

A. Toepassing

0

750 700

1000

1450

1815 1750

2500

3060

3500

figuur 4

1815

bovenaanzicht cabinets:

OV-chipkaart

Stap 1: Check uit bij NS



Overstappen naar Connexxion:

Stap 1: Check uit bij Arriva

Overstappen naar NS:

overstappen

Toolkit Routing signing & branding Versie 2.0 / december 2012

14

1093,5



6 Grafische basisgegevens 6.1 Systemathiek grafische basisgegevens De signing en branding van de OV-chipkaartvoorzieningen geschiedt volgens het principe: vervoerdersneutraal waar het kan, vervoerderspecifiek waar het moet. Daar waar het moet, zijn de vervoerderspecifieke kenmerken (zie figuur 5) dan ook nadrukkelijk aanwezig.

figuur 5

Gebaseerd op het uitgangspunt van het vervoerderspecifiek in- en uitchecken betekent dit dat de cico’s en poortjes een vervoerderspecifieke branding krijgen (vervoerderskleur, beeldmerk en naam). Ten behoeve van consistentie voor alle reizigers en speciale doelgroepen (zie paragraaf 4.2) worden de vervoerderspecifieke kenmerken op de poortjes en cico’s aangevuld met de modaliteitsaanduiding trein of metro.

figuur 6

Het overstappunt en de aanduidingen boven de poortrijen op meerdere vervoerders stations worden neutraal uitgevoerd (blauw en wit) omdat het een onderdeel wordt van de bewegwijzeringssystematiek op stations. De vervoerderspecifieke kenmerken komen terug in het instructiebord en de cico’s (bij het overstappunt) en toevoeging van vervoerderskleur, beeldmerk en naam (bij de aanduiding oven de poortjes) .

figuur 7

Ook de ontwikkelde verwijzingspictogrammen en contrasterende striping op het glas zijn neutraal: de pictogrammen voor in-/uitchecken, verkoop/opladen en overstappen worden in blauw-wit weergegeven, de striping op het glas is wit. A. Toepassing

15



6.2 Vervoerderspecifieke branding De kleur van de specifieke vervoerder in combinatie met het beeldmerk en naam (zie figuur 8) vormen de basis voor de vervoerderspecifieke signing en branding. Alle cico’s krijgen een gekleurde bovenzijde, startend op 750 mm hoogte (zie figuur 9). Ook bij de poortjes wordt de bovenzijde voorzien van vervoerderskleur, beeldmerk en naam; het gaat daarbij om de zogenoemde ‘topcovers’ van de cabinets (zie figuur 10). Kleur

Beeldmerk

Naam (optioneel)

750

figuur 8

figuur 9

OV-chipkaart

OV-chipkaart OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

figuur 10

A. Toepassing

16



Deze elementen worden voor alle vervoerders consistent geplaatst volgens een schaalbaar stramien. Het stramien is gebaseerd op een grid van 10 bij 10 gelijke delen. De grideenheid is in onderstaande afbeelding weergegeven d.m.v. de ‘X’. We onderscheiden hierin twee typen: a. beeldmerk + naam van de vervoerder, wanneer de naam geen vast onderdeel van het logo is (NS en Connexxion) (zie figuur 11); b. beeldmerk en woordmerk, wanneer de naam één geheel vormt met het beeldmerk (Syntus, GVB, Arriva, Veolia, RET) (zie figuur 12). 10X X

X

X

10X

X

X

X

X

X

X

figuur 11

X

X

maximale ruimte beeldmerk

maximale ruimte naam vervoerder

a

10X X

X

X

10X

X

X

X X

maximale ruimte beeld-/woordmerk

X

X

X X

figuur 12

X

X

b

In de hoofdstukken 7 t/m 10 wordt de plaatsing van kleur, logo en naam verder toegelicht.

A. Toepassing

17



6.3 Vervoersmodaliteit Behalve de aanduiding van de vervoerder wordt op cico’s en bij poortjes ook altijd de vervoersmodaliteit weergegeven. Dit gebeurt door middel van bestaande pictogrammen ‘trein’ en ‘metro’ (zie figuur 13) uit het Handboek Bewegwijzering van ProRail. De pictogrammen worden uitgevoerd in de Nederlandse taal, conform landelijk beleid voor bewegwijzering4.

figuur 13

6.4 Relatie met de branding van de OV-chipkaart Sommige RSB elementen verwijzen direct naar de branding van de OV-chipkaart en haar identiteitskenmerken. In dat geval zijn de kenmerken gebaseerd op het Handboek Regels en Procedures (HRP) van Translink Systems (TLS). Dit is uitsluitend het geval bij de zogenoemde ‘kaart hier’ sticker (zie figuur 14).

figuur 14

Andere RSB elementen verwijzen naar een functie waarbij de OV-chipkaart gebruikt wordt. Het gaat daarbij om de pictogrammen in-/uitchecken, verkoop/opladen en overstappen. De kenmerken van deze nieuwe pictogrammen hebben eveneens hun grondslag in het HRP, maar zijn vanwege hun leesbaarheid en begrijpelijkheid op afstand ‘iconografisch’ gemaakt, conform Europese regelgeving (TSI) en internationale richtlijnen van het UIC (zie figuur 15).

figuur 15

4

A. Toepassing

Op het moment van opstellen van deze versie van deze Toolkit RSB vormen uitsluitend de stations Schiphol en Hoek van Holland een u itzondering hierop en worden de pictogrammen in het Nederlands en Engels uitgevoerd.

18



6.5 Vervoerderspecifiek kleurgebruik De keuze van de kleuren worden door de vervoerders in onderlinge afstemming bepaald, in samenspraak met hun consessieverlener. Als leidend principe voor de herkenbaarheid van de juiste cico’s of poortjes kiezen de meeste vervoerders voor een kleur die voor hun reizigers het meest met deze vervoerder en hun treinen wordt geassocieerd (zie figuur 16). Daarbij wordt zo veel mogelijk rekening gehouden met voldoende onderscheid.

figuur 16

Indien vervoerders voor de zelfde kleur willen kiezen kan een ander onderscheidend kenmerk de doorslag geven om tóch voor dezelfde kleur te kiezen; te denken valt aan de afwijkende vorm van de cico, toevoeging van de naam van de vervoerder op aanduidingen boven de poortjes. Ook het gegeven dat de vervoerders niet halteren op hetzelfde station kan doorslaggevend zijn om toch voor dezelfde kleur te kiezen. Soms kan een vervoerder of consessieverlener de identiteit van de lijn belangrijker vinden dan die van de vervoerder. In dat geval kan de kleur van de lijn in de plaats komen van de kleur van de vervoerder. De voorwaarde daarbij is dat de vervoerdersnaam duidelijk vermeld blijft (zie figuur 17).

figuur 17

In de huidige praktijk is er sprake van combinaties van één of twee vervoerders met NS (zie figuur 16).

A. Toepassing

19



6.5.1 Ondergrond en contrastwerking Bij twee RSB elementen is de ondergrond van vervoerderspecifieke vermeldingen donkerblauw, conform de regels uit het Handboek Bewegwijzering van ProRail: de borden boven de poortjes op meerdere vervoerdersstations (zie figuur 18) en het instructiebord op het overstappunt. Bij de keuze van de vervoerderspecifieke kleuren wordt hiermee rekening gehouden door voldoende contrast met de ondergrond.

figuur 18

A. Toepassing

20



6.5.2 Kleurreferenties NS

NS-geel

Toepassing

Kleurreferentie

Drukwerk

PMS 123

Folie

Dekkend

3M 100-25

Translucent

3M 3630-125

Lak

NCS S 0585-Y20R

Drukwerk Bewegwijzeringsblauw

Folie

PMS 288 Dekkend

3M 100-37

Translucent

3M 3630-157

Lak

NCS S 4550-R80B

Drukwerk Wit

Folie

PMS Wit Dekkend

3M 100-10

Translucent

-

Lak

NCS S 0500-N

* De kleurreferenties van andere vervoerders dan NS zijn niet opgenomen in deze toolkit. Voor exacte kleurreferenties kan contact opgenomen worden met de desbetreffende afdeling van de vervoerder.

Bewegwijzering

Toepassing

Kleurreferentie

Drukwerk Bewegwijzeringsblauw

Folie

PMS 288 Dekkend

3M 100-37

Translucent

3M 3630-157

Lak

NCS S 4550-R80B

Drukwerk Wit

Folie

PMS Wit Dekkend

3M 100-10

Translucent

-

Lak

NCS S 0500-N

Drukwerk Veiligheidsgroen

OV-chipkaart

Folie

Dekkend

-

Translucent

3M 3630-156

Lak

NCS S 1565-G

Toepassing

Kleurreferentie

Drukwerk Magenta

Basiskleur cico’s

Folie

Proces Magenta Dekkend

3M 100-821

Translucent

-

Lak

RAL 4010

Toepassing

Kleurreferentie

Drukwerk Grijs

Folie Lak

A. Toepassing

Dekkend

-

Translucent

RAL 9006

21



6.6 Pictogrammen De Toolkit RSB maakt gebruik bestaande en nieuw ontwikkelde pictogrammen. De bestaande pictogrammen zijn de modaliteits- en rolstoelpictogrammen uit het Handboek Bewegwijzering van ProRail. De bestaande pictogram op de ‘kaart hier-sticker’ is verder vereenvoudigd. De nieuwe pictogrammen zijn gericht op specifieke OV-chipkaartfuncties: in- en uitchecken, overstappen en verkopen/opladen. Deze zijn ontwikkeld en getest conform de regels die ProRail hanteert op basis van vigerende Europese en internationale criteria en richtlijnen. De pictogrammen worden uitgevoerd in drie formaten (zie figuur 19), die corresponderen met/afgeleid zijn van de standaard bordgrootte (zie Handboek bewegwijzering): a. 560 x 560 mm, op de kubus van het overstappunt (zie pagagraaf 8); b. 200 x 200 mm, op de borden boven de poortjes; c. 100 x 100 mm, op cico’s en de glazen deuren van de poortjes.

overstappen

B

B

C

C

C

C

A

B

C

C

C

C

C

1093,5

C

figuur 19

6.6.1 Ondergrond en contrast Pictogrammen worden toegepast op verschillende ondergronden. Voor een optimaal contrast en uniforme uitstraling per element hanteren we de volgende standaarden:

Wit op donkerblauw

A. Toepassing

Wit op glas met blauwe omlijning (1,5 mm)

Transparant op metaal/grijs/wit met blauwe omlijning (1,5 mm)

22



6.6.2 Pictogrammen Modaliteiten De pictogrammen voor Trein en Metro worden toegepast op cico’s en op de glazen deuren van de poortjes (zie figuur 20). Ook op de borden boven de poortjes worden deze pictogrammen toegepast, uitsluitend indien het stations betreft met meer dan één modaliteit (zie paragraaf 10).

figuur 20

6.6.3 Pictogram Rolstoel Het rolstoelpictogram wordt toegepast op de glazen deuren van de brede poort voor mensen met rolstoel, bagage en kinderwagen (zie figuur 21). Op stations waar alleen NS rijdt en waar sprake is van vijf of meer poortjes in een rij, komt boven de brede poort een blauw bord met dit pictogram.

figuur 21

6.6.4 Pictogram In- en uitchecken Het pictogram In- en uitchecken t.b.v. de routing betekent: ‘Daar kunt u in-/ of uitchecken’. Het wordt toegepast in de bewegwijzering (zie figuur 22) indien op een station de zichtbaarheid van de cico’s vanuit de hoofdtransferroutes tijdelijk (bijvoorbeeld tijdens verbouwingen) of structureel niet optimaal is.

figuur 22

A. Toepassing

23



6.6.5 Pictogram Overstappen Dit pictogram geeft aan: ‘Hier kunt u overstappen’ tussen verschillende vervoerders. Het wordt toegepast op de witte overstapkubus van het overstappunt (zie figuur 23). Ook wordt het toegepast in de bewegwijzering indien op een station de zichtbaarheid van de cico’s vanuit de hoofdtransferroutes tijdelijk (bijvoorbeeld tijdens verbouwingen) of structureel niet optimaal is.

figuur 23

6.6.6 Pictogram Opladen Het pictogram Opladen betekent dat reizigers hun OV-chipkaart kunnen opladen bij een kaartverkoopautomaat of oplaadpunt van de vervoerder. Het wordt toegepast in de bewegwijzering (zie figuur 24) indien op een station de zichtbaarheid van deze automaten vanuit de hoofdtransferroutes tijdelijk (bijvoorbeeld tijdens verbouwingen) of s tructureel niet optimaal is.

figuur 24

6.6.7 Pictogram ‘kaart hier’ Dit pictogram geeft de exacte plaats aan waar de reiziger de OV-chipkaart moet houden. Dit pictogram wordt aangebracht op de kaartlezers van de cico’s en de poortjes (zie figuur 25). Op deze plaats wordt ook de braille aangebracht voor blinde reizigers, met de tekst in braille: kaart hier ov-chipkaart NS (of naam van andere vervoerder).5

figuur 25 5

A. Toepassing

De eis dat hier braille komt is onder voorbehoud en nog niet vastgesteld in het Directeuren Overleg OV-chipkaart (DOC); de braille kan afhankelijk van deze beslissing ook op een andere plaats komen (bijvoorbeeld bovenop de cico’s) of worden weggelaten wegens andere oplossingen voor blinde reizigers. Dit is onderdeel van de zogeheten ‘Eindbeeldstudie.

24



6.7 Glasmarkeringen Op het glasvlak in de poortjes, de fixed barrier, de nooddeur en service-deur wordt omwille van de veiligheid contrastrijke ‘striping’ aangebracht. Dit gebeurt door middel van witte pilvormige striping (zie paragraaf 9 voor exacte plaatsing en maatvoering per type). Daarnaast wordt er op het glaswerk van de poortjes pictogrammen aangebracht. De functie daarvan is tweeledig: herkenbaarheid van de juiste functie van het poortje (toegang tot de trein/metro of toegang voor reizigers die een breed poortje nodig hebben) en voldoende contrast. Hiermee voldoet het glaswerk aan de Europese (TSI) richtlijn voor toegankelijkheid.

6.7.1 Glasmarkering hoge poortjes Bij de hoge poortjes wordt striping toegepast op 700-1000 mm hoogte vanaf de vloer. Het rolstoel- en modaliteitspictogram wordt geplaatst tussen 1350-1450 mm vanaf de vloer (zie figuur 26). Het rolstoelpictogram wordt uitsluitend geplaatst op de brede poort, het moda liteitspictogram op de smalle poortjes.

1450

0

700-1000

1350

figuur 26

6.7.2 Glasmarkering lage poortjes Bij de lage poortjes komt de striping op 700-820 mm hoogte vanaf de vloer. Het rolstoel- en modaliteitspictogram wordt geplaatst tussen 900-1000 mm vanaf de vloer (zie figuur 27). Het rolstoelpictogram wordt uitsluitend geplaatst op de brede poort, het modaliteitspictogram op de smalle poortjes.

A. Toepassing

25

700-1000



0

820

figuur 27

6.7.3 Glasmarkering fixed barries, nooddeuren en service-deuren Bij hoge en bij lage poortrijen worden respectievelijk hoge en lage fixed barriers, nooddeuren en service-deuren gebruikt. In beide gevallen wordt de witte pilvormige striping geplaatst op 700-1000 mm hoogte (zie figuur 28).

0

700-1000

1815

figuur 28

A. Toepassing

26



0

700-1000

1240

figuur 29

6.8 Lettertype Als lettertype wordt de NS Sign gebruikt. In de werktekeningen per element worden de toegepaste corpsgroottes aangegeven. Het lettertype is te verkrijgen via Visualogik Technology & Design bv (076-711 53 36) of via emailadres: [email protected].

NS Sign In de stationsomgeving wordt alleen NS Sign toegepast. Dit blijft ook in het Spoorbeeld het enige toegestane lettertype. Toegestane variatie uit de letterfamilie is de bold versie. Bron: Bureau Spoorbouwmeester, uit Ontwerpprincipes Grafisch ontwerp versie 2005.1

figuur 30

A. Toepassing

6.9 Toepassingsregels De toepassingsregels van de bewegwijzeringsborden en de borden boven de poorten zijn te vinden in het Elementenhandboek Bewegwijzering. Deze zijn voor de volledigheid van deze Toolkit RSB wél opgenomen in dit document (zie onderdeel B, p aragraaf 10), maar bij wijzigingen in het Elementenhandboek is het Elementenhandboek altijd leidend.

27



B Elementen

B. Elementen

28



B Elementen

7 Check-in/check-uit palen (cico’s) 7.1 Uitgangspunten a. Alle cico’s van NS zijn voorzien van een gele bovenzijde (1) startend op een hoogte van 750 mm vanaf peil (grondvloer), met daarop het logo van NS (2), de naam NS (3) en daaronder een modaliteitsaanduiding in de vorm van het treinpictogram uit (4) het Handboek Bewegwijzering van ProRail. b. Deze onder a. genoemde opdruk bevindt zich op zowel de voorzijde als de achterzijde. De cico’s kunnen immers veelal van diverse zijden worden benaderd en moeten (beheertechnisch) vrij uitwisselbaar zijn. c. De onder a. genoemde modaliteitsaanduiding is van belang voor buitenlandse reizigers, slechtzienden en kleurenblinden en mensen die niet bekend zijn met welke vervoerder hier rijdt. Ook vanwege consistentie op alle stations is deze aanduiding van belang. d. Op de cico bevindt zich een identificatie sticker t.b.v. beheer en reizigers die een storing willen melden (5). e. Op de kaartlezer, waar de OV-chipkaart voor de lezer wordt gehouden, bevindt zich de ‘kaart hier’ sticker (6). f. De onder a. genoemde opdruk vindt uit consistentie plaats op álle NS stations, d.w.z. zowel de stations waar uitsluitend NS rijdt, als stations met meerdere vervoerders.

1

6

2 3

4 5 C1

figuur 31

B. Elementen

29



7.2 Grid en maatvoering De cico’s worden voorzien van branding en signing o.b.v. een vast grid. Het grid is opgesteld en getest op bruikbaarheid op de verschillende bestaande cico-systemen van de vervoerders. De onderstaande afbeelding (figuur 32) geeft weer hoe het grid toegepast wordt op de cico’s van twee vervoerders die gebruik maken van het zelfde cico-systeem. In paragraaf 6.2 wordt de opzet van het grid voor plaatsing van het vervoerderslogo en naam in detail behandeld (type a).

16,4 x 16,4 mm aanlegpunt typografie

verticaal gecentreerd binnen maximale plaatsingsvlak

131,2 x 65,6

131,2 x 16,4

100 x 100

848,4 633,6

750

C1

figuur 32

B. Elementen

30



De onderstaande afbeelding (figuur 33) geeft weer hoe het grid toegepast wordt op de cico’s van twee vervoerders die gebruikmaken van verschillende cico-systemen. In paragraaf 6.2 wordt de opzet van het grid voor plaatsing van het vervoerderslogo en naam in detail behandeld (type a en b). Voorbeeld branding NS en Arriva cico’s



131,2 x 65,6

131,2 x 65,6

131,2 x 16,4

100 x 100

100 x 100

848,4

848,4 633,6

750

C1

figuur 33

B. Elementen

31



Voorbeeld branding NS en Veolia cico’s



131,2 x 65,6

131,2 x 65,6

131,2 x 16,4

100 x 100

100 x 100

633,6

750

C1

figuur 34

B. Elementen

32



Voorbeeld branding NS en GVB cico’s



* uitzondering bij smallere objecten

131,2 x 65,6

98,4* x 65,6

131,2 x 16,4

100 x 100

100 x 100

633,6

750

C1

figuur 35

B. Elementen

33



7.3 Werktekening bedrukking 61

164

61

A maatvoering object

16,4

16,4

80

A maatvoering bedrukking

82

92

16,4

1188

164

100

16,4

32

23

750

C1

100

55

32

A4 / SCHAAL 1:5 Maatvoering in mm

B. Elementen

196 Vooraanzicht

Achteraanzicht

150 Zijaanzicht

34



7.4 Werktekening detailgrid

16,4 x 16,4

Sticker Centreren op kaartlezer element

Logo Verticaal centreren binnen maximale plaatsingsvlak Typografie Kapitaalhoogte 16,4

Lijndikte Pictogram 1,5

Identificatiesticker 55 x 55 mm Kapitaalhoogte 9


B. Elementen

C1

Vooraanzicht

Achteraanzicht

Zijaanzicht

35


B. Elementen


7.5 3D-Impressies van NS-cico’s met RSB-toepassing

36


B. Elementen


37



8 Overstappunt 8.1 Uitgangspunten a. Overstappen op stations tussen twee verschillende (trein)vervoerders, verloopt via overstappunten. b. Overstappunten zijn opvallend in vorm en hoogte, zodat overstappers het punt ook van grotere afstand kunnen vinden, komende vanuit verschillende richtingen. c. Bij de overstappunten vindt op eenvoudige wijze, in de Nederlandse taal, uitleg plaats over hoe het overstappen in zijn werk gaat. d. De overstappunten zijn gesitueerd op het snijvlak van de loopstromen van de vervoerders, in het reisdomein, zoals afgesproken in het Reisconcept Meerdere Vervoerders Stations (2009). Indien de vervoerders poortjes hebben, zijn de overstappunten gesitueerd in het zogeheten ‘binnengebied’.Voor de gedetailleerde plaatsingscriteria voor overstappunten gelden de criteria die zijn vastgelegd in het Programma van Eisen Stationsinrichting OVCP (2011). e. Alle overstappunten zien er hetzelfde uit qua concept (zie figuur 36): elke vervoerder heeft zijn eigen cico (1), boven de cico’s bevindt zich vanaf 2.50 meter hoogte een LED-verlichte kubus met een overstap pictogram, met daarin het woord ‘overstappen’(2). De kubus staat op een paal (3), waarop een bordje (4) is gemonteerd met instructie voor de overstappers. f. Indien dat situationeel vereist is kan de kubus ook aan de wand worden gemonteerd of worden opgehangen. g. De onder e. genoemde cico’s zijn voorzien van vervoerderspecifieke branding (zie paragraaf 7).

2

3

4 Ov

ers

ta

pp

e

Ov

ers

St ap n Ch 1: na ar Coeck nn uit ex bi xionj

NS

:

ta

pp

e

St ap n Ch 1: NSeck ui

na

ar

t bi

j

St ap Ch 2: NSeck in

Co

nn

bi

j

ex

xio

St ap Ch 2: n: Coeck nn in ex bij xion

1 (zie paragraaf 8.3)

1

figuur 36

B. Elementen

38



8.2 Grid en maatvoering Het overstappunt is gebaseerd op de reeds bestaande ‘kiss-and-ride‘ paal met kubus. De lay-out van het instructiebord is gebaseerd op het algemene basisstramien voor tekstborden van NS (zie ook het Handboek Bewegwijzering).

8.3 Typen Van het overstappunt is een aantal typen (zie figuur 37) beschikbaar die, naar gelang de situatie, ingezet kunnen worden: - enkelzijdig overstappunt met twee vervoerders; - dubbelzijdig overstappunt met twee vervoerders; - overstappunt met drie vervoerders. Kubus De kubus (zie figuur 36, onderdeel 2) is bedoeld om de zichtbaarheid en vindbaarheid van het overstappunt op afstand te vergroten en is dan ook bij alle typen gelijk in uitvoering. De pictogram ‘overstappen’ wordt bij elk type op alle vier zijden van de kubus toegepast. Instructiebord Bij alle typen overstappunten is het instructiebord aan beide lange zijden voorzien van de overstapinstructie (zie paragraaf 8.6), dus ook bij enkelzijdige overstappunten, dit wegens de grotere kans op stickers plakken bij een leeg, blauw bord. Bij plaatsing tegen een wand wordt ook de ‘achterzijde’ van het instructiebord voorzien van een instructie. Functionele zijden Overstappunt (bovenaanzicht) Instructiebord

Dubbelzijdig

Enkelzijdig

Kubus

figuur 37

B. Elementen

39



Het instructiebord heeft een hoogte van 320 mm (bordtype A, Handboek Bewegwijzering). De breedte is gelijk aan de kubus breedte: 560 mm. De diepte bedraagt 293,5mm. Bij meer dan twee vervoerders wordt de hoogte van het bord, omwille van de leesbaarheid van de overstapinstructie, verhoogd met een halve bordmaat (160 mm). Overgangsperiode De grootte en inhoud van het instructiebord is gebaseerd op de eerste introductie jaren van de OV-chipkaart. Het is mogelijk dat na verloop van tijd grootte en inhoud aangepast kan worden. Het instructiebord is derhalve eenvoudig te actualiseren. De kubus is ontworpen voor langdurig gebruik.

160

Overstappen naar NS: Stap 1: Check uit bij Arriva of Syntus

Overstappen naar Syntus:

Overstappen naar NS:

Overstappen naar Connexxion: Stap 2: Check in bij Connexxion

Stap 2: Check in bij Syntus

Overstappen naar Arriva: Stap 1: Check uit bij NS of Syntus


1330


Stap 1: Check uit bij NS of Arriva


320

Stap 1: Check uit bij Connexxion


C1

C1

figuur 38

B. Elementen

40



8.4 Werktekening overstappunt, 2 vervoerders

560

300


560 Bovenaanzicht

560

Ov

er

560

st

Ov

ap

er

pe

st

Sta n na Ch p 1 : ar Coeck nn uit ex b xio ij n

NS

:

ap

Sta Ch p 2 : NSeck in

pe

Sta n na Ch p 1 : ar NSeck uit bij

Co

nn

bij

ex

x

560

Sta io Ch p 2 n: : Coeck nn in ex bij xio n

Overstappen naar NS: Stap 2: Check in bij NS

Overstappen naar Connexxion: Stap 2: Check in bij Connexxion

1330

2500


320

3115

Stap 1: Check uit bij Connexxion

55

perronniveau A4 / SCHAAL 1:20 Maatvoering in mm

B. Elementen

Vooraanzicht

Zijaanzicht

41



8.5 Werktekening overstappunt, 3 vervoerders

560

300


560 Bovenaanzicht

Ov

e

Sta rs t Ch p 1: ap pe e Arr ck u n iva it of bij Sy ntu s

na

ar

Ov

NS

:

e

560

Sta rs t Ch p 1: ap pe e of ck u n Arr it iva bij NS

560

na

ar

Ov

Sta Ch p 2: e NS ck in

Sy

nt

e

Sta rs t Ch p 1: ap pe e of ck u n Sy it ntu bij NS s

na

ar

bij

us

:

Ar

Sta Ch p 2: e Sy ck in ntu s bij

riv

a:

560

Sta Ch p 2: e Arr ck in iva b ij



3115


480

Overstappen naar Syntus: Stap 1: Check uit bij NS of Arriva

Overstappen naar Arriva: Stap 2: Check in bij Arriva

1330

2500

Stap 1: Check uit bij NS of Syntus

perronniveau A4 / SCHAAL 1:20 Maatvoering in mm

B. Elementen

Vooraanzicht

Zijaanzicht

42



8.6 Werktekening instructiebord, 2 vervoerders

Maatvoering bedrukking 16

16 12 20

16

118

80

16

118

16

Overstappen naar NS: Stap 1: Check uit bij Connexxion

20

16 16 18

16



320

16 18

80

Stap 2: Check in bij Connexxion

afronding bord

460 560

Typografie en vervoerdersvermelding

Overstappen naar NS: Stap 1: Check uit bij Connexxion

Kapitaal 18


Kapitaal 12 Regelafstand 20

Lijndikte 1,5


Stap 2: Check in bij Connexxion

Kapitaal 18 Kapitaal 12 Regelafstand 20


B. Elementen

43



8.7 Werktekening instructiebord, 3 vervoerders

Maatvoering bedrukking 16

18 16 40

16 16 18 16

16 16 18 16

80

16

16

16



Overstappen naar Syntus: Stap 1: Check uit bij NS of Arriva


480

16

40

Overstappen naar Arriva: Stap 1: Check uit bij NS of Syntus


afronding bord 460 560

/ SCHAAL 1:4 B.A4 Elementen

Maatvoering in mm

44


B. Elementen


8.8 3D-impressies

45


B. Elementen


46


B. Elementen


47



9 Poortjes

9.1 Uitgangspunten a. Op elk poortje zijn de volgende RSB-kenmerken aanwezig: herkenbaarheid van de vervoerder, herkenbaarheid van de modaliteit (trein of metro), herkenbaarheid van de plaats waar de OV-chipkaart moet worden gehouden en contrasterende aanduidingen t.b.v. slechtzienden. b. De poortjes kennen allen dezelfde consistente uitvoering: Alle topcovers van de cabinets zijn voorzien van de kleur van de vervoerder (1), met daarop het logo van vervoerder (2) en de naam van de vervoerder (3). c. T.b.v. beheer en reizigers die storingen willen melden, bevindt zich op de voorzijde van de cabinet een identificatiesticker (4). d. Op de glasvlakken van de poortjes wordt glasmarkering geplaatst in de vorm van striping (5) en pictogrammen (6 en 7). De criteria hiervoor zijn beschreven in paragraaf 7.7. e. Op alle brede poorten wordt de ‘brede poort aanduiding’ aangegeven d.m.v. het rolstoelpictogram (7); de modaliteitspictogram wordt daar als enige uit zondering op a. niet geplaatst, op alle naastgelegen poortjes wel. f. Bij situaties op stations waar NS halteert, en waar sprake is van 5 of meer poortjes in een rij, wordt boven de brede poort een LED verlichte ‘brede poort aanduiding’ geplaatst door middel van het rolstroel pictogram (zie paragraaf 10). g. Op stations met meerdere vervoerders wordt een extra, LED verlicht RSB-element aangebracht boven de gehele poortrij. De functie daarvan is om reizigers vanaf 20 meter afstand de juiste keuze te laten maken voor de juiste vervoerder en/of modaliteit. Dit element komt in paragraaf 10 aan de orde.

6 7

2 5

3

1

4

C1

C1

figuur 39

B. Elementen

48



9.2 Grid en maatvoering De maatvoering van de RSB-elementen op de poorten is gebaseerd op de systemathiek van de grafische basisgegevens (zie paragraaf 6.2 en 6.6) en sluit aan op de, in het Handboek Bewegwijzering, vermelde hoogte zoneringen. Vanuit consistentie is de maatvoering van (modaliteits) pictogrammen en vervoerderslogo gelijk aan de uitvoering op de cico’s (zie figuur 19).

9.3 Typen Er zijn bij NS vier typen poortjes in gebruik: - T14-Gate (geplaatst op de Hoekse Lijn) - V4-Gate hoog (geplaatst op de overige stations) - V4-Gate laag (geplaatst of de overige stations) - TARL-Gate (geplaatst op Amsterdam Centraal) Op de volgende pagina’s wordt de maatvoering per type nader toegelicht.

800

9.4 Modulaire toepassing Elke poortrij bestaat uit een configuratie van één brede poort plus een aantal smalle poortjes. De kleinst mogelijke configuratie (bijvoorbeeld bij de toegang tot een lift) bestaat uit enkel een brede poort. De smalle poort (gate) heeft een breedte van 800 mm, de brede wide-gate is 1100 mm breed (hart op hart afstand6). Deze modulaire breedtemaat geldt voor alle type poorten.

800

800

800

800

800

800

800

800

1100

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

figuur 40 (Voorbeeld o.b.v. de T14-Gate. Het modulaire maatsysteem is voor alle typen poorten (zie pagagraaf 9.5 t/m 9.19) gelijk).

6

B. Elementen

Niet te verwarren met de feitelijke vrije doorgang, deze is resp. 600 mm voor de smalle poortjes en 900 mm voor de brede poort.

49


800

800

OV-chipkaart

800

OV-chipkaart


800

OV-chipkaart

800

OV-chipkaart

800

800

800

800

1100

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart


B. Elementen

50


800

800

800


800

800

800

800

800

800

1100

1.2

1.1

1.1

1.1

1.1

1.2

1.1

1.1

1.2

1.1

1.1

1.1

1.2

1.1

1.1

1.1

1.1

1.2

1.1

1.1

1.1

1.1

1.1

1.2

1.1

1.1

1.1

1.1

1.1

1.1

1.2

1.1

1.1

1.1

1.1

1.1

1.1

1.2

figuur 42 (Voorbeeld o.b.v. de V4-Gate laag. Het modulaire maatsysteem is voor alle typen poorten (zie pagagraaf 9.5 t/m 9.19) gelijk).

B. Elementen

51

539,85

1875,5

200

Bovenaanzicht non-functioneel cabinet element

200

800

Vooraanzicht

772,6

200

1.1

OV-chipkaart

1100

teksthoogte = 10

200

1.2

OV-chipkaart

Bovenaanzicht functioneel cabinet element

OV-chipkaart

539,85

Tekst lijnend aan rechterzijde display en onderkant logo.

breedte logo = 55 Logo in de hoogte centreren binnen beschikbare ruimte, lijnend aan linkerzijde display.

1457,6

9.5 Werktekening T14-Gate / maatvoering object

1016

B. Elementen 321,7

Zijaanzicht

1999,7

1317,6

539,85





52

300

350

100

107

100

A

1.1

OV-chipkaart

107

100

B detailweergave

Vooraanzicht

107

100

detailweergave

C detailweergave

9.6 Werktekening T14-Gate / maatvoering bedrukking

107

100

55

1.2

OV-chipkaart

OV-chipkaart

55

B. Elementen

700

Zijaanzicht





53

B. Elementen

X

18

3,5

89

71

213,4

18

3,5

X

A

9.7 Werktekening T14-Gate / detailweergave A, B en C

X

18

3,5

89

71

213,4

18

3,5

X

B

20 X

18

3,5

89

71

213,4

18

3,5

X

C

9

Afronding glasmarkering

9

Optioneel: 2e pictogram

Pictogrammen Lijndikte 1,5 mm Plaatsing aan weerszijden van het glas

Plaatsingshoogte vanaf peil (grondvloer) 1450 mm





54

539,85

1870

200

235


200

130

800

235

Vooraanzicht

200

1.1

OV-chipkaart

385

130

1100

teksthoogte = 10

385

200

1.2

OV-chipkaart


OV-chipkaart

540



1500 300

B. Elementen 1016

9.8 Werktekening V4-Gate hoog / maatvoering object

Zijaanzicht

2000

1350

540





55

300

350

100

107

100


A

1.1

OV-chipkaart

196

100

B detailweergave

Vooraanzicht

107

100

detailweergave

C detailweergave

9.9 Werktekening V4-Gate hoog / maatvoering bedrukking

196

100

55

1.2

OV-chipkaart


OV-chipkaart

55

B. Elementen

700

Zijaanzicht





56

B. Elementen

X

18

3,5

89

71

213,4

18

3,5

X

A

X

18

3,5

89

71

213,4

9.10 Werktekening V4-Gate hoog / detailweergave A, B en C

18

3,5

X

B

C

X

18

89

71

50

18

50

363,4

89

71

18

X

9

Afronding glasmarkering


9






57

9.11 Werktekening V4-Gate hoog / detailweergave C, optioneel 2e pictogram

C

X

18

B. Elementen 89

71

100

18

18

363,4

89

71

100

18

X







58

540

200

235


200

130

800

235

Vooraanzicht

200

1.1

385

130

1100

teksthoogte = 10

385

200

1.2


OV-chipkaart

540



300

9.12 Werktekening V4-Gate laag / maatvoering object

1010

B. Elementen

1167

Zijaanzicht

2000

1350

540





59

100

120,75

79,25

100


A

1.1

196

100

B detailweergave

Vooraanzicht

100

detailweergave

C detailweergave

OV-chipkaart

196

55

1.2


100

9.13 Werktekening V4-Gate laag / maatvoering bedrukking

55

B. Elementen

700





60

B. Elementen

X

50

18

50

213,4

X

X

A

X

50

18

50

213,4

9.14 Werktekening V4-Gate laag/ detailweergave A, B en C

X

X

B

C

X

18

71

89

50

18

50

363,4

71

89

18

X

Afronding glasmarkering 9


9






61

9.15 Werktekening V4-Gate laag/ detailweergave C, optioneel 2e pictogram

B. Elementen C

X

18

71

89

100

18

18

363,4

71

89

100

18

X







62

1200

200

385


200

130

1100

Vooraanzicht

385

200

1.1

235

130

800

235

200

1.2


teksthoogte = 10



300

9.16 Werktekening TARL-Gate / maatvoering object

1020

B. Elementen

550

720

2104 Zijaanzicht

1052





63

300

175

100


900

Vooraanzicht

100

1.1

A 100

detailweergave

600

9.17 Werktekening TARL-Gate / maatvoering bedrukking

100

B detailweergave

1.2

55

C detailweergave


55

B. Elementen

700





64

B. Elementen

74

18

71

89

18

44,5

44,5

71

89

50

50

18

71

89

18

A

9.18 Werktekening TARL-Gate / detailweergave A, B en C

B

18

44,5

50

71

89

18

44,5

50

88

C

88

18

44,5

50

71

89

44,5

50

18

Afronding glasmarkering 9


9






65

9.19 Werktekening TARL-Gate / detailweergave A, optioneel 2e pictogram

B. Elementen A

18

100

44,5

18

44,5

18

100






66



9.20 3D-impressies T14-Gate hoog

T14-Gate hoog

B. Elementen

67



T14-Gate hoog detail

B. Elementen

68



V4-Gate hoog

V4-Gate hoog

B. Elementen

69



V4-Gate hoog detail

B. Elementen

70



V4-Gate laag

V4-Gate laag

B. Elementen

71



V4-Gate laag detail

B. Elementen

72



TARL-Gate laag

TARL-Gate laag

B. Elementen

73



TARL-Gate laag detail

B. Elementen

74



10 Additionele bewegwijzering boven de poortjes 10.1 Uitgangspunten meerdere vervoerdersstations a. Op stations met meerdere vervoerders waar twee of meer vervoerders gebruikmaken van poortjes, worden er LED verlichte borden geplaatst boven de poortjes. Deze hebben ten doel om op afstand (tot 20 m) de juiste vervoerder en/ of de juiste modaliteit te kunnen lezen; dit ter bevordering van de doorstroming en voorkomen van een check-in/check-uit bij de verkeerde vervoerder. Het bord wordt ook gebruikt om boven de brede poort een ‘rolstoel’ aanduiding te vermelden t.g.v. de toegankelijkheid. b. Op stations met meerdere vervoerders en poortjes waar sprake is van verschillende modaliteiten (trein en metro) worden er 2 pictogrammen toegepast op het bord: vervoerder (1) en modaliteit (2) (zie ook figuur 45). Indien op stations met meerdere vervoerders sprake is van dezelfde modaliteit (trein en trein) wordt uitsluitend het vervoerderspictogram (1) toegepast (zie figuur 44). c. De vervoerder wordt aangeduid met het vervoerderspictogram (logo vervoerder in kleur) en een verlichte balk in de kleur van de vervoerder (3) onderaan het bord. d. Indien op onder a. bedoelde stations fysiek geen ruimte is om deze borden boven de poortjes te plaatsen wordt een situationeel passende oplossing gekozen, gebaseerd op het uitgangspunt onder a. Dit kan bv. een aangepaste maat voering, positionering of ontwerp zijn. e. Op stations waar voor reizigers een onduidelijke situatie is t.a.v. het vinden van de juiste uitcheck gelegenheid kan een uitgangspictogram (4) worden toegevoegd op het bord. Dit is echter alleen bij hoogste uitzondering. f. De borden worden bevestigd aan portalen (zie figuur 44 en 45) waarbij de uit voering aansluit bij de in de directe omgeving aanwezige montagemiddelen (zoals bijvoorbeeld de fixed barriers). Indien portalen niet mogelijk zijn, wordt er gebruik gemaakt van montage aan wand, plafond met behulp van pendels of een locatiespecifieke toepassing conform gebruikelijke eisen uit Handboek Bewegwijzering. Indien er fysiek geen ruimte is om borden te plaatsen boven poortjes (zoals bijv. in de tunnel van station Amstel) zijn er twee mogelijkheden, afhankelijk van de lokale situatie op het station: de borden worden eerder in de looproute opgehangen, of er wordt een afgeleid ontwerp gemaakt dat past boven de poortjes.

Optioneel: plaatsing 2 e pictogram op bord boven brede poort

4

1

2

3

5

3

figuur 43 (Voorbeeld: station meerdere vervoerders | 2 modaliteiten | uitzondering onduidelijke situatie uitgang)

B. Elementen

75



Voorbeeldconfiguratie | station met 2 vervoerders en 1 modaliteit

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart


Voorbeeldconfiguratie | station met 2 vervoerders en 2 modaliteiten

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart


B. Elementen

76



10.2 Grid en maatvoering meerdere vervoerdersstations De maatvoering van de LED-verlichte borden boven de poorten is gebaseerd op Bordtype A met een hoogte van 320 mm uit het Handboek Bewegwijzering en sluit aan op de vermelde hoogte zoneringen (pagina 12, figuur 4). Elke poortrij bestaat uit een configuratie van één brede poort plus een aantal smalle poortjes (zie paragraaf 9.4). De smalle poort heeft een breedte van 800 mm, de wide-gate is 1100 mm breed (hart op hart afstand). Deze modulaire breedtemaat wordt ook gehanteerd voor de borden boven de poorten. Aan de hand van deze modulaire breedtemaat zijn een viertal bordbreedten (zie figuur 46) genormeerd waarmee alle mogelijk poortconfiguraties voorzien kunnen worden van bijbehorende borden boven poorten. Het blanco bord (800) wordt gebruikt voor het bereiken van de juiste accolade (zie paragraaf 10.3 t/m 10.6). De toepassing van pictogrammen aan de onbetaalde zijde kan afwijken van de betaalde zijde van het bord. Basismodules meerdere vervoerdersstations 150

2400P

50 50 50

980

200

40

200

980 40

276

286

376 50 50

326

50

150

1600P

50 50 50

580

200

40

580

200

40 276 286

376 50 50

326

50

150

50 50 50

800P 180

200

40

800 200

180 40

40

276 286

376 50 50

326

286

50

150

326

50

1100P

50 50 50

450

200

450 40

276 286

376 50 50

50

figuur 46

B. Elementen

326


77



10.3 Accolade Pictogrammen worden gecentreerd op het hart van de volledige bordbreedte (deze kan uit meerdere elementen bestaan), de zogenaamde accolade. Het bord boven de wide gate is een aparte accolade en wordt dus niet meegeteld in de accolade van de smalle poorten (zie figuur 47). De accolade heeft een maximale breedte van 4000 mm (5 smalle poorten) i.v.m. de leesbaarheid en herkenbaarheid van de pictogrammen op afstand. Bij een poortconfiguratie met een accolade groter dan 4000 mm wordt het pictogram herhaald d.m.v. een verdubbeling van de accolade. Hierbij hanteren we de volgende systematiek: - 1 t/m 5 smalle poorten = enkele accolade - 6 t/m 7 smalle poorten = dubbele accolade - 8 t/m 9 smalle poorten = 3 dubbele accolade - 10 t/m 11 smalle poorten = 4 dubbele accolade

accolade (max. 4000 mm)

accolade wide gate

dubbele accolade

3 dubbele accolade

4 dubbele accolade

figuur 47

B. Elementen

78


G1WG1

G2WG1

G3WG1

G4WG1

G5WG1

G6WG1

G7WG1

G8WG1

Unit 2400P

Unit 1100P Unit 800 (P)

Unit 1600P

1100 800 800

800

800

800

800

800

800

800

800

G9WG1

10.4 Modulaire toepassing, station meerdere vervoerders/1 modaliteit G10WG1


figuur 48

B. Elementen

79


G1WG1

G2WG1

G3WG1

G4WG1

G5WG1

G6WG1

G7WG1

G8WG1

Unit 2400P


Unit 1600P

1100 800 800

800

800

800

800

800

800

800

800

G9WG1

10.5 Modulaire toepassing, station meerdere vervoerders/2 modaliteiten G10WG1


figuur 49

B. Elementen

80


G1WG1

G2WG1

G3WG1

G4WG1

G5WG1

G6WG1

G7WG1

G8WG1

Unit 2400P


Unit 1600P

1100 800 800

800

800

800

800

800

800

800

800

G9WG1

10.6 Modulaire toepassing, toevoeging uitgangspictogram G10WG1


figuur 50

B. Elementen

81



10.7 Uitgangspunten éénvervoerdersstations a. Bij situaties op stations waar alleen NS halteert, en waar sprake is van 5 of meer poortjes in een rij, wordt boven de brede poort een LED verlichte ‘brede poort aanduiding’ geplaatst door middel van het rolstroel pictogram (1) (zie ook figuur 51). b. Op stations waar voor reizigers een onduidelijke situatie is t.a.v. het vinden van de juiste uitcheck gelegenheid kan een uitgangspictogram (4) worden toegevoegd op het bord. Dit is echter alleen bij hoogste uitzondering. c. De aanduiding boven de brede poort sluit aan bij de reguliere neutrale ProRail bewegwijzering die in de omgeving van de wide gates wordt toegepast. Dat geldt zowel voor de montage, als voor de afmeting van de aanduidingen. d Geen strip met vervoerderskleur onder aan het bord. e Borden kunnen worden opgehangen direct aan lage plafonds, pendels, tussen muren, hybride (wand staander/pendel) of als galguitvoering (zie figuur 53). Detailering conform bewegwijzering. f Zo klein mogelijke afmeting bord indien er geen omliggende en zichtbare algemene bewegwijzering aanwezig is. g Als in de omgeving algemene bewegwijzering aanwezig is dan kan t.b.v. rust en eenheid een daarop afgestemde bordmaat toegepast worden. h In uitzonderingssituaties kan er, als dit een oplossing biedt, gekozen worden voor verplaatsing van de poortenrij. i Bij beeldbepalende ruimtes (monumenten / collectiestations) kan overgewogen worden om het bord te laten vervallen.

Optioneel: plaatsing 2 e pictogram op bord boven wide gate

2

1

figuur 51 (Voorbeeld: éénvervoerdersstation | uitzondering onduidelijke situatie uitgang)

B. Elementen

82



Voorbeeldconfiguratie | station met 1 vervoerder | minder dan 5 poorten

1

2

OV-chipkaart

3

4

OV-chipkaart

OV-chipkaart

OV-chipkaart

figuur 52 (Voorbeeld o.b.v. de T14-Gate).

Voorbeeldconfiguratie | station met 1 vervoerder | 5 of meer poorten

1

2

OV-chipkaart

3

OV-chipkaart

4

OV-chipkaart

5

OV-chipkaart

6

OV-chipkaart

OV-chipkaart


B. Elementen

83



10.8 Grid en maatvoering éénvervoerdersstations Vanwege de hoeveelheid informatie kunnen in algemene zin de volgende bord groottes worden toegepast A56 (voor 1 pictogram), A74 (voor 2 pictogrammen) en A96 (voor 3 pictogrammen).

Bordgroottes ‘brede poort aanduiding’

150

A56 / 568 mm

50 50 50

200

40 40

276

286

326

200

40

50

150

A74 / 748 mm

50 50 50

200

40

40 276 286

326

50

150

A96 / 960 mm

50 50 50

200

40

200

40

200

40 40

276 286

326


50

figuur 54

B. Elementen

84



10.9 Pictogrammen Op de borden boven poorten worden uitsluitend pictogrammen toegepast. Alle toegepaste pictogrammen zijn uitvoerig getest op begrijpbaardheid en zorgen op grote afstand (maximale leesafstand 20 meter) voor herkenbaarheid.

figuur 55

10.10 Kleurgebruik Het gebruik van de vervoerderskleur is een aanvulling op de systematiek die gehanteerd wordt in het Handboek bewegwijzering, waarin uitsluitend bewegwijzeringsblauw, wit en veiligheidsgroen zijn toegestaan. De vervoerderskleur komt uitsluitend terug bij meerdere vervoerdersstations in het vervoerderspictogram en de gekleurde lichtbalk met een hoogte van 50 mm onder de zoneringsnorm voor bewegwijzering (2500 mm) (zie figuur 56). Bij de ‘brede poort aanduiding’ op éénvervoerdersstations wordt geen vervoerders kleur toegepast (zie figuur 57).

plaatsingshoogte 2500 mm 50 mm figuur 56

plaatsingshoogte 2500 mm

figuur 57

B. Elementen

85



10.11 3D-impressies Zijaanzicht borden boven poorten o.b.v. T14 poort (hoog).

Vooraanzicht borden boven poorten o.b.v. T14 poort (hoog).

B. Elementen

86



Detailweergave wide gate

B. Elementen

87



11 Voordeur per vervoerder 11.1 Entrees met cico’s van meerdere vervoerders Op stations met meerdere vervoerders waar beide vervoerders gebruikmaken van check-in/check-uit cico’s bij de in- en uitgangen van stations, wordt geen extra signing aangebracht (zie figuur 58). De in paragraaf 7 genoemde vervoerderspecifieke branding op de cico’s wordt ook door de andere vervoerders toegepast; dit geeft voor reizigers voldoende houvast om te zien om welke vervoerder het gaat.

C1

figuur 58

B. Elementen

88



C Bijlagen

C. Bijlagen

89


Bijlage 1


Richtinggevende kaders Elementenhandboek Belettering- en bewegwijzering NS-stations, oktober 2000 Toepassingshandboek Belettering- en bewegwijzering NS-stations, januari 2003 Merkpaspoort NS, NS Corporate Communication Basisstation 2005, deel A en B, ProRail Visie op stationsoutillage, mei 2010, ProRail Het Stationsconcept, definitieve versie september 2009, Bureau Spoorbouwmeester Spoorbeeldgids, Bureau Spoorbouwmeester Reizigersrechten, verordening (EG) nr. 1371/2007, Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2007 betreffende de rechten en verplichtingen van reizigers in het treinverkeer Programma van EisenStationsinrichting OVCP 2011, NS Reizigers Commercie Technical Specification for Interoperability (TSI), december 2007, Trans-European Conventional and High Speed Rail System Handboek Regels en Procedures, Trans Link Systems (TLS) Reisconcept OV-chipkaart Stationsinrichting, Versie 3 maart 2010, Werkgroep Meerdere Vervoerders Rapport 3169: Routing, Signing en Branding van OV-chipkaart op stations, december 2008, Intergo/H. Frieling Toetsing Intergo rapport aan handboeken ProRail 1.0, april 2009, Bureau Mijksenaar 3319 Begeleide Klanttest, Overstappen met de OV-chipkaart, Amsterdam, augustus 2009, Onderzoeksbureau Forum 3356 Begeleide Klanttest, Overstappen met de OV-chipkaart, Amsterdam Bijlmer, november 2009, Onderzoeksbureau Forum Vervoerderspecifiek kleurgebruik bij Routing, Signing en Branding op stations, januari 2010, Werkgroep Meerdere Vervoerders Advies Consumentenorganisaties, september 2009, Tim Boric namens de consumentenorganisaties Reizen met de OV-chipkaart, Uitgangspunten en richtlijnen voor de stationsinrichting OV-chipkaart en poortjes. Notitie van de Werkgroep Meerdere Vervoerders, 10 juni 2010.

C. Bijlagen

90


Bijlage 2


Leden Ontwerpteam RSB Mark Bendik (Prorail) Martin Beyer (NS-Hispeed) Rob de Bree (Teldesign) Lydie Buikx (NS) Henk Buitenhuis (NS) David Croll (ProRail) Kees van Dijk (NS) Henk Frieling (Intergo) Niels Greif (Bureau Spoorbouwmeester) Arjan Hagedoorn (NS) Evert-Jan van Himbergen (NS) Wout Ritzema (NS), voorzitter Jildou van der Sluis (NS Poort) Erik Strato (NS) Johan de Vries (NS)

Bijlage 3

Leden Werkgroep Meerdere Vervoerders mw van Beek (Veolia) André Beuink (Syntus) Rob de Bree (Teldesign) Lydie Buikx (NS) David Croll (ProRail) Kees van Dijk (NS) André van Egteren (NS), voorzitter Herman de Gooijer (Connexxion) Caecilia Groot (GVB) Rob Gulikers (Veolia) Homme Heringa (Bureau Spoorbouwmeester) Henk-Jan Jansen Maneschijn (GVB) Leo van der Meulen (NS Hispeed) Wout Ritzema (NS) Coen Storm (Connexxion) Erik Strato (NS) Bart Uilenberg (Arriva)

C. Bijlagen

91

december Toolkit RSB Routing Signing & Branding

Recommend Documents