1 1 > Retouradres: Postbus 20901, 2500 EX Den Haag
De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG
Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070 351 61 71 F 070 351 78 95 Contactpersoon T Ons kenmerk RWS SDG Prod2010/1443/95019
Datum 28 september 2010 Onderwerp Antwoorden op vragen gesteld tijdens het Algemeen Overleg wegtunnels/A2 Leidsche Rijn Tunnel
Uw kenmerk Bijlage(n) 1
Geachte voorzitter, Tijdens het Algemeen Overleg “Wegtunnels/A2 Leidsche Rijn Tunnel” van 14 september 2010 heb ik met uw Kamer gesproken over de veiligheid van wegtunnels. Tijdens het overleg heb ik mijn aanpak voor een structurele oplossing toegelicht. Deze aanpak volgt twee sporen: aanpassing van wet- en regelgeving enerzijds en de ontwikkeling van een standaard systeemspecificatie én het ontwerp voor tunneltechnische installaties anderzijds. Tijdens het overleg heb ik toegezegd de door uw leden gestelde vragen, voor zover nog niet door mij beantwoord, alsnog per brief te beantwoorden. Wet- en regelgeving Ik heb tijdens het overleg gewezen op mijn brief van maart dit jaar. Daarin heb ik aangegeven dat ik van mening ben dat de wet- en regelgeving over de veiligheid van tunnels herzien moet worden. Hiervoor ben ik een evaluatie gestart waarin wordt bekeken op welke wijze deze regels gewijzigd moeten worden. Deze evaluatie is eind van dit jaar gereed; het is een belangrijke voorbereidende stap voor de door mij noodzakelijk geachte wetswijziging. Ik onderschrijf de opmerking van het lid Dijksma, dat bij substantiële wijzigingen, zoals het snellen van nationale koppen en het centraliseren van het bevoegd gezag, het van groot belang is de consequenties ervan in kaart te brengen. Dit neem ik mee in de evaluatie. Het lid Koopmans heeft gevraagd naar de planning voor de wijziging van wet- en regelgeving. Ik zal de evaluatie met een reactie van het Kabinet begin volgend jaar naar uw Kamer zenden. Bij het toesturen van deze kabinetsreactie geef ik aan welke aanpassing aan de regelgeving ik noodzakelijk acht en welke vervolgstappen moeten worden gezet om die wijzigingen te effectueren. Daarbij wordt ook een bijbehorende, concrete planning gevoegd. Uit het overleg van 14 september jongstleden zult u begrepen hebben dat ik deze problematiek zeer serieus neem en ook tempo wil maken. Omdat de onduidelijkheid in de huidige regelgeving inzake de noodzaak over aanvullende maatregelen zo groot was, heb ik vooruitlopend op de evaluatie de ministeriële regeling aangepast. De aangepaste regeling is op 2 september a
Pagina 1 van 7
jongstleden in werking getreden. Met de aangepaste regeling heb ik de proportionaliteit weer teruggebracht in de discussies over extra veiligheidsvoorzieningen. Met deze wijziging is geregeld dat aanvullende maatregelen alleen getroffen kunnen worden als deze kosteneffectief en proportioneel zijn en wanneer het bewezen technologie betreft. Een systeem als het watermistsysteem voldoet daar momenteel niet aan.
Datum 28 september 2010 Ons kenmerk RWS SDG Prod2010/1443/95019
Quick scan Wegtunnelprojecten Het beeld dat de quick scan wegtunnelprojecten geeft, vormt een stevige onderbouwing van de door mij voorgestane, structurele oplossing. Ik heb deze oplossing in de inleiding van deze brief al aangestipt. De nog steeds actuele quick scan geeft per project een beeld van de voortgang en de risico’s. De leden Koopmans en De Rouwe hebben schriftelijke vragen gesteld over de A2 Maastricht. Zij hebben gevraagd of het klopt dat het Tunnelveiligheidsplan voor de A2-tunnel in Maastricht (deels) is ingetrokken en of bij de A2-tunnel in Maastricht dezelfde discussie te verwachten is over tunnelveiligheidsinstallaties als in de A2 Leidsche Rijn Tunnel. Ook hebben zij gevraagd of ik kan toezeggen dat in de tunnel bij Maastricht alleen installaties worden verlangd waarvan de betrouwbaarheid al eerder is aangetoond en of de gewijzigde ministeriële regeling effect heeft op de installaties die in de A2-tunnel in Maastricht geïnstalleerd worden. Voor de A2-tunnel bij Maastricht is er een goedgekeurd veiligheidsplan. Dit plan wordt verder uitgewerkt. De gemeente hecht eraan - net als ik - om de complexiteit te beperken en alleen bewezen technieken te gebruiken. Wij zullen hier niet in dezelfde situatie terechtkomen als bij de A2 Leidsche Rijn Tunnel. Immers, discussies over complexe en onbewezen systemen, zoals het watermistsysteem, kunnen door de inwerkingtreding van de ministeriële regeling eenvoudig en snel worden beslecht. Bovendien zal de standaard systeemspecificatie waaraan een tunnel moet voldoen, over enkele maanden gereed zijn. De standaardbesturingssoftware zal in 2011 gereed zijn. Dat is nog op tijd om deze standaard in Maastricht toe te passen. De A2-tunnel Maastricht zal profiteren van de structurele oplossing. Op vragen van het lid Dijkgraaf over de voortgang van de A4 Delft – Schiedam kan ik melden dat dit project, net als de A2-tunnel Maastricht, zal profiteren van de ingezette structurele oplossing. Hiervan uitgaand blijft het project binnen de door mij afgegeven planning Lid Verhoeven vraagt of er binnen RWS voldoende expertise is over risicoanalyses en de relatie tot de markt. In de quick scan staat dat bij een groot aantal projecten sprake is van een tekort aan geschikte medewerkers aan zowel de opdrachtgever- als aan opdrachtnemerszijde. Rijkswaterstaat zal, in haar rol als opdrachtgever voor de markt, de kennis op het gebied van markt en techniek zo snel mogelijk op peil brengen. Tevens zal Rijkswaterstaat zich er in de met opdrachtnemers te sluiten contracten van vergewissen dat de benodigde kennis ook bij die opdrachtnemers aanwezig is. De door mij beoogde uniformering en standaardisatie zal overigens ook een bijdrage leveren aan een efficiëntere inzet van de schaarse expertise.
Pagina 2 van 7
A2 Leidsche Rijn Tunnel De leden Aptroot, Koopmans, Sharpe en anderen stellen voor om de tunnel al eerder open te stellen, maar dan alleen voor personenvervoer. Hun gedachte is dat, door het verkeer door de tunnel te beperken tot alleen personenvervoer, kan worden volstaan met een simpele beveiliging met camera’s (iets wat bij het vervoer van gevaarlijke stoffen door de tunnel niet mogelijk is). Op die manier kan de tunnel, zo is de gedachte, op zeer korte termijn tijdelijk worden opengesteld.
Datum 28 september 2010 Ons kenmerk RWS SDG Prod2010/1443/95019
Een tijdelijke (beperkte) openstelling van de tunnel is een sympathieke gedachte om de problematiek voor de korte termijn het hoofd te bieden. Zoals verder in de brief wordt beschreven zijn wij ervan overtuigd dat hetzelfde doel snel kan worden bereikt met een meer geëigend middel, te weten een tijdelijke verbreding van bestaande weg naast de tunnel. Aan de gedachte van een tijdelijke beperkte openstelling van de tunnel kleven de volgende bezwaren: 1. ook een tijdelijk en eenvoudiger besturingssysteem voor de tunneltechnische installaties moet worden ontworpen en gebouwd. Dit besturingssysteem stuurt naast camera’s ook de basis veiligheidssystemen aan voor het verzekeren van de zelfredzaamheid, de hulpverlening en het voorkomen van escalatie (zoals het afsluiten van de tunnel). Op basis van ervaringen bij de A73-tunnels kost het ontwerpen en bouwen van het noodzakelijke en tijdelijke besturingssysteem al snel een half jaar. Hierna dient het systeem nog uitgebreid getest te worden. Overigens moet ook voor een tijdelijke en beperkte ingebruikname van de tunnel een openstellingsvergunning worden afgegeven door de gemeente Utrecht. Voor het verkrijgen van deze vergunning dienen de tunneltechnische installaties, op grond van de huidige wet- en regelgeving, bestuurd te kunnen worden. Al met al is een tijdelijke oplossing niet wezenlijk sneller dan het afronden van het definitieve besturingssysteem en daarmee definitieve oplossing. Het gesprek tussen Rijkswaterstaat en de opdrachtnemer over de eisen waaraan dat definitieve systeem moet voldoen, is afgerond. Inmiddels is begonnen met de bouw daarvan. Daarna volgt een periode van systeem acceptatietesten en –integratietesten. Dit zal afgerond zijn in 2011. Daarna volgt nog een grootschalige eindoefening en wordt de A2 gefaseerd aangesloten op de tunnel, dit duurt om verkeerstechnische redenen enkele maanden. De beperkte tijdwinst die met een tijdelijke oplossing kan worden geboekt, gaat op een later moment dus weer verloren. Het eerst implementeren van een tijdelijk systeem en de tunnel openstellen, zal er immers op een later tijdstip toe leiden dat de tunnel alsnog een aantal maanden dicht moet om het tijdelijke systeem door het definitieve systeem te vervangen en opnieuw te testen; 2. het omleiden van het vrachtvervoer is óf zeer kostbaar (aanleggen van extra fly-overs, aanpassen van signalering/bebording), of leidt tot overlast in de omgeving als gevolg van de afwikkeling van het vrachtverkeer over het onderliggend wegennet (stadsbaan Utrecht). Ook het lid Bashir heeft een alternatieve oplossing voorgesteld: het in de tunnel creëren van extra vluchtstroken om de tunnel zodoende veiliger te maken. Bij dit alternatief worden per tunnelbuis 2 rijstroken inclusief 2 vluchtstroken tijdelijk Pagina 3 van 7
aangelegd. De ruimte hiervoor is inderdaad beschikbaar in de tunnel. Voor dit alternatief geldt evenwel onverkort mijn antwoord op het voorstel van de heer Aptroot: tijdelijke openstelling zonder functionerend besturingssysteem is niet mogelijk.
Datum 28 september 2010 Ons kenmerk RWS SDG Prod2010/1443/95019
Kortom, een tijdelijke (beperkte) openstelling van de tunnel lijkt een sympathieke gedachte voor de korte termijn, maar zal onherroepelijk leiden tot verdere vertraging en aanzienlijke extra kosten. Anders dan bij de A73-tunnels, is er geen noodzaak om de tunnel beperkt voor verkeer open te stellen. Immers naast de tunnel ligt de huidige A2, die met een tijdelijke capaciteitsuitbreiding, de doorstroming op de A2 op een veilige wijze kan waarborgen. Tijdelijke capaciteitsuitbreiding bestaande A2 Om te garanderen dat ook tijdens de afbouw van de tunnel het verkeer op de verbrede A2 kan doorstromen (voorkomen flessenhals/ sluipverkeer in de gemeente) heb ik samen met de gemeente Utrecht besloten om de capaciteit van de bestaande A2 ter hoogte van de tunnel te vergroten. De verschillende alternatieven die gezamenlijk in ogenschouw zijn genomen, heb ik opgenomen in de bijlage bij deze brief. Ik heb samen met gemeente Utrecht gekozen voor de oostvariant. Deze variant geeft de beste combinatie in termen van doorstroming, ruimtelijke ordening, veiligheid, kosten en lucht- en geluidkwaliteit. Op vragen van het lid Van Tongeren over de lucht- en geluidkwaliteit kan ik mededelen dat de tijdelijke capaciteitsuitbreiding voldoet aan de wettelijke vereisten. Door het toepassen van zeer open asfalt beton op de rijstroken van de tijdelijke capaciteitsuitbreiding verbetert de situatie voor geluid zelfs ten opzichte van de huidige situatie. Op de tijdelijke weguitbreiding zal een maximumsnelheid blijven gelden van 90 km per uur. Daarmee voldoet de tijdelijke capaciteitsuitbreiding van de bestaande A2 ook qua luchtkwaliteit aan de wettelijke vereisten. Het terugbrengen van de snelheid naar 80 km per uur, zoals gevraagd door het lid Van Tongeren, is niet bevorderlijk voor de doorstroming en dus ook niet nodig om aan de geldende normen te voldoen. De leden Slob en Dijksma hebben gevraagd naar de exacte kosten voor de tijdelijke capaciteitsuitbreiding en de kosten - baten afweging. Door de tijdelijke capaciteitsuitbreiding wordt de filevorming ten gevolge van de flessenhals weggenomen. De baten hiervan schat ik op €30 tot €60 mln. De kostenbatenverhouding is positief. Ik noem voor de kosten geen precieze bedragen omdat ik nog in gesprek ben met de opdrachtnemer. Wel kan ik aangeven dat de kosten enkele tientallen miljoenen bedragen. Tot slot Er is gevraagd om nadere informatie over de resultaatsgarantie die is overeengekomen met de gemeente Utrecht. De gemeente Utrecht heeft in de directe omgeving van de tunnel bouwplannen vanaf 2013. Ik heb aan de gemeente Utrecht gemeld dat de tunnel volgens planning medio 2012 klaar is en tevens gegarandeerd dat de tunnel uiterlijk eind 2012 opengesteld is. De tunnel vormt daarmee geen beletsel voor de ruimtelijke ontwikkelingen van de gemeente en dus zijn geen meerkosten te verwachten. Het lid Bashir heeft gevraagd of aan de zuidzijde van de tunnel geluidsschermen gesloopt moeten worden. Dit is niet het geval. Voor het aanleggen van de Pagina 4 van 7
tijdelijke voorzieningen moeten aan de zuidzijde van de tunnel enkele geluidschermen worden gedemonteerd. Deze schermen worden tijdelijk opgeslagen en later weer teruggeplaatst. Het lid Sharpe heeft gevraagd om de tijdelijke capaciteitsuitbreiding permanent te maken. In antwoord hierop meld ik u dat na openstelling van de tunnel de tijdelijke capaciteitsuitbreiding niet meer nodig is. Het verkeer kan dan immers gebruik maken van de tunnel met tweemaal vijf rijstroken. De bestaande A2 zal worden gesloopt voor de ruimtelijke ontwikkelingen van gemeente Utrecht. Het permanent maken van de tijdelijke capaciteitsuitbreiding is dus niet nodig maar ook niet mogelijk.
Datum 28 september 2010 Ons kenmerk RWS SDG Prod2010/1443/95019
Ik hoop met bovenstaande u vragen zo goed mogelijk te hebben beantwoord. Hoogachtend, DE MINISTER VAN VERKEER EN WATERSTAAT,
ir. Camiel Eurlings
Pagina 5 van 7
Bijlage 1: Alternatieven voor de tijdelijke capaciteitsuitbreiding
Datum 28 september 2010
Oplossing Tot de volgende oplossing heb ik gezamenlijk met het college van Burgemeester en Wethouders van gemeente Utrecht besloten: Stapsgewijze openstelling van A2 Amsterdam richting Utrecht Voorbereiding en realisatie van capaciteitsuitbreiding (oostvariant) gereed april 2010.
Ons kenmerk RWS SDG Prod2010/1443/95019
Uit een verkeerskundige onderbouwing blijkt dat deze oplossing leidt tot: het wegnemen van de flessenhals van 2x3 rijstroken bij de Landtunnel Leidsche Rijn; het oplossen van de dagelijkse zware files tussen de knooppunten Holendrecht en Oudenrijn; het voorkomen van extra belasting van het Utrechtse wegennet. De tijdelijke faseringsstap met extra capaciteitsuitbreiding lost het doorstromingsprobleem op de A2 op en heeft positieve effecten op de bereikbaarheid en leefbaarheid (milieu) van Utrecht. Analyse De A2 van Utrecht richting Amsterdam is verbreed tot vijf rijstroken en is recent opengesteld. De A2 van Amsterdam richting Utrecht is eveneens verbreed tot vijf rijstroken en is gereed voor gebruik. In deze situatie zal zonder maatregelen tot uiterlijk eind 2012 een flessenhals ontstaan ter hoogte van de tunnel. Uit verkeerskundige berekeningen volgt dat zich zonder maatregelen van Amsterdam richting Utrecht een zware file zal opbouwen van langzaam rijdend verkeer. Van Utrecht richting Amsterdam blijft sprake van de bestaande filevorming ten zuiden van aansluiting Hooggelegen en knooppunt Oudenrijn. Onderstaand worden de verschillende alternatieven voor het oplossen van het hierboven beschreven knelpunt beschreven. Alternatieven Aangezien met een capaciteitsuitbreiding ter hoogte van de tunnel de doorstroming en bereikbaarheid van Utrecht verbeterd wordt, zijn met gemeente Utrecht drie opties onderzocht: 1. de situatie 2x5 rijstroken met flessenhals van 2x3 rijstroken; 2. benuttingvariant; 3. een tijdelijke faseringsstap, waarin extra capaciteit wordt aangeboden. 1. 2 x 5 rijstroken met flessenhals 2 x 3 rijstroken In deze situatie zal van Utrecht richting Amsterdam sprake blijven van de bestaande filevorming ten zuiden van aansluiting Hooggelegen en knooppunt Oudenrijn. Van Amsterdam richting Utrecht zal zich een zware file opbouwen van langzaam rijdend verkeer. Hierdoor wordt het Utrechtse wegennet zwaarder belast waardoor de leefbaarheid en bereikbaarheid van de stad verder onder druk komen te staan. 2. Benuttingsvariant In het kader van deze variant is bekeken of door efficiënter gebruik van het huidige wegennet met behulp van aanvullende maatregelen, zoals aanpassing snelheid en/of actieve omleidingen, de doorstroming en bereikbaarheid kunnen verbeteren zonder negatieve consequenties voor het onderliggend wegennet. De Pagina 6 van 7
mogelijkheden voor benutting zijn beperkt. De bestaande infrastructuur is reeds geoptimaliseerd. Bovendien zijn alternatieve routes overvol, mede als gevolg van werkzaamheden in het kader van de Spoedwet-projecten in de omgeving van Utrecht. Een benuttingvariant blijft daarmee beperkt tot het beheersen van de problematiek. De maatregelen die hiervoor nodig zijn betreffen: terug gaan van 5 naar 3 rijstroken ten noorden van de aansluiting Noordelijke Ring Utrecht (NRU); ontlasten van de flessenhals bij de Landtunnel Leidsche Rijn door het verkeer op de A2 richting Utrecht, De Meern en Leidsche Rijn hoofdzakelijk via de NRU en Lage Weide te geleiden.
Datum 28 september 2010 Ons kenmerk RWS SDG Prod2010/1443/95019
Met dit alternatief wordt de doorstroming op de A2 niet verbeterd. Het Utrechtse wegennet wordt bij het uitvoeren van de benuttingsvariant zelfs zwaarder belast. 3. Tijdelijke capaciteitsuitbreiding Door gebruik te maken van de beschikbare ruimte naast de tunnel kan de huidige filevorming op de A2 teruggebracht worden en zal de doorstroming op de A9 en A10 verbeteren. Ook zal de bereikbaarheid van Utrecht verbeteren. Als gevolg van deze verbetering wordt voorkomen dat er meer gebruik wordt gemaakt van het Utrechtse wegennet waardoor de leefbaarheid en bereikbaarheid van de stad verder onder druk komen te staan. De A2 van Amsterdam en Utrecht is gereed en kan worden opengesteld voor het verkeer. Het stapsgewijs openstellen van dit traject gecombineerd met een tijdelijke capaciteitsuitbreiding ter hoogte van de tunnel heft de flessenhals op. Daardoor wordt de filevorming tussen knooppunt Holendrecht en knooppunt Oudenrijn weggenomen. Dit heeft een aantal positieve effecten op doorstroming en bereikbaarheid: weggebruikers op dit A2 traject worden niet meer dagelijkse geconfronteerd met zware files; de aansluitingen Lage Weide, NRU en Hooggelegen worden goed bereikbaar; het gebruik van het Utrechtse wegennet neemt af, doordat het verkeer voor de meest dichtbij zijnde aansluiting zal kiezen. De tijdelijke capaciteitsuitbreiding is afdoende om het knelpunt tijdelijk op te heffen. Van Utrecht richting Amsterdam wordt tijdelijk één extra strook aangeboden. Dit is minder dan de eindsituatie, maar afdoende om filevorming te voorkomen. Van Amsterdam richting Utrecht worden 4 rijstroken en een dynamische rijstrook aangeboden. Dit wordt gerealiseerd in de vorm van een rijbaan voor doorgaand verkeer en een rijbaan voor lokaal verkeer. Voor de tijdelijke capaciteitsuitbreiding zijn twee opties onderzocht, een oost- en westvariant met elk diverse (in totaal een 15-tal) subvarianten. Bij de westelijke variant wordt het verkeer van Amsterdam richting Utrecht deels langs de westkant van de tunnel geleid. Bij de oostvariant wordt al het verkeer via de oostkant geleid over een verbrede A2 op haar huidige ligging. De westvariant veroorzaakt een toename van geluid bij nabijgelegen woningen en zal de ontwikkeling van Leidsche Rijn hinderen. Deze westvariant is daarmee niet uitvoerbaar.
Pagina 7 van 7
