De Rechtspraak Jaarverslag 2008

De Rechtspraak Jaarverslag 2008

De Rechtspraak Jaarverslag 2008

Jaarverslag 2008

Inhoud

Deel I

1 Voorwoord

5

2 Agenda van de Rechtspraak 2008-2011 2.1 Deskundige rechtspraak 2.2 Betrouwbare rechtspraak 2.3 Effectieve rechtspraak 2.4 Rechtspraak in de samenleving

7 8 13 14 17

3 Wetgevingsadvies en onderzoek 3.1 Wetgevingsadvies 3.2 Onderzoeksprogramma

23 23 24

4 Instroom, productie en doorlooptijden 27 4.1 Landelijk beeld 28 4.1.1 Instroom van zaken 28 4.1.2 Afgehandelde zaken 28 4.1.3 Voorraadontwikkeling en duur van procedures 30 4.1.4 Productiviteit en productie ten opzichte van de afspraken 32 4.2 Ontwikkelingen van aantal zaken en doorlooptijden per sector 34 4.2.1 Sector strafrecht 34 4.2.2 Sector civiel 36 4.2.3 Sector kanton 38 4.2.4 Sector bestuursrecht 39

5 Financiën 5.1 Risicobeheersing 5.2 Jaarrekening 5.3 Accountantsverklaring

45 45 47 59

Deel II

Cijfers

61

Bijlage Publicaties 2008 onderzoeksprogramma Nieuw gestarte projecten Onderwerpen hoofdstukken 2, 4 en 5

79 79 80 81

Pagina

1

Jaarverslag 2008

Voorwoord

Deel I

Voorwoord De Rechtspraak is een organisatie die zich ken merkt door stabiliteit en continuïteit. Onverander lijk is ze echter niet. De Rechtspraak opereert in een zich ontwikkelende samenleving. In 2008 heeft de Rechtspraak de blik vooruit gericht met een brede toekomstverkenning. Ontwikkelingen in de samenleving tot het jaar 2020 en de mogelijke consequenties ervan voor de Rechtspraak worden hierin geanalyseerd. Dit zal in 2009 uitmonden in een aanpassing van de visie op de rechtspraak en de organisatie daarvan. Belangrijke thema’s zijn de professionaliteit, het domein van de rechter, de organisatie en personeel en besturing. Er worden steeds hogere eisen gesteld aan de kwaliteit van rechtspraak. De samenleving wordt complexer en kritischer en de advocatuur en het Openbaar Ministerie specialiseren zich. Ook de Rechtspraak bezint zich op het vraagstuk van de specialisatie. Deskundigheid wordt het beste behouden en specialismen kunnen het beste worden opgebouwd als rechters minstens een minimum aantal zaken van eenzelfde soort per jaar te behandelen krijgen. Dit is nog niet altijd het geval. Kleine sectoren van de rechtbanken zijn hierdoor kwetsbaar. Ook zijn zij kwetsbaar voor de (tijdelijke) uitval van medewerkers.

De Raad voor de rechtspraak is van mening dat aanpassing van de organisatie nodig is om ook in de toekomst de kwaliteit van de rechtspraak te kunnen blijven waarborgen. Over een herziening van de gerechtelijke kaart (waar wordt in Nederland rechtgesproken en in welke bestuurlijke eenheid) vindt thans discussie plaats. De herziening zou ervoor moeten zorgen dat de gerechten voldoende zaken te behandelen hebben om specialisatie van rechters mogelijk te maken en over voldoende mensen beschikken om kwa litatief hoogwaardig te kunnen werken. Rechters zowel generalisten als specialisten, moeten voldoende geëquipeerd zijn om hun vak goed uit te oefenen. Jeugdrechters en strafrechters hebben hiervoor nieuwe profielen opgesteld. Kwaliteitsverbetering was ook in 2008 een be langrijke thema voor de gerechten. Er is hard gewerkt aan het inzichtelijk maken van kwaliteit en het toepassen van kwaliteitsnormen. De posi tieve resultaten hiervan tekenen zich inmiddels af. In dit verslag zijn de belangrijkste resultaten van de Rechtspraak in 2008 bijeen gebracht.

Pagina

2

Jaarverslag 2008

Agenda van de Rechtspraak 2008-2011

Agenda van de Rechtspraak 2008-2011 Samenvatting

De Agenda van de Rechtspraak 2008-2011 heeft als ondertitel ‘Onafhankelijk en betrokken’. Hiermee wordt onderstreept dat de Rechtspraak weliswaar een belangrijke onafhankelijke positie heeft in het Nederlandse staatsbestel, maar dat zij daar alleen maar invulling aan kan geven door oog te hebben voor de ontwikkelingen in de samen leving en de eisen die daaruit voortvloeien voor een goede taakvervulling. De Agenda 2008-2011 is grotendeels gebaseerd op evaluatieonderzoek. De belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de Agenda van de Rechtspraak 2005-2008 betreffen de visie op de organisatie. Meer nadruk is komen te liggen op leiderschap, cultuur en aandacht voor ontwikkeling en verbetering (het zijn van een lerende organisatie). De Agenda 2008-2011 bestaat uit vier thema’s die zijn uitgewerkt in een aantal te bereiken resultaten. De thema’s zijn: deskundige rechtspraak, betrouw bare rechtspraak, effectieve rechtspraak en recht spraak in de samenleving. De resultaten in 2008 worden weergegeven in de paragrafen 2.1 tot en met 2.4. Zij laten zich als volgt samenvatten:

1. Deskundige rechtspraak

In 2007 zijn op verschillende gebieden kwaliteits normen opgesteld. Het streven is dat in 2010 alle gerechten voldoen aan de normen. Het beeld over 2008 is genuanceerd. Bij de realisatie van verschil lende normen is belangrijke voortgang geboekt. Sommige normen, zoals de verbetering van de motivering in strafzaken (Promis) zijn lastig te implementeren. Veel aandacht is in 2008 uitgegaan naar de herzie ning van de gerechtelijke kaart en het analyseren van de problemen met specialistische zaaks pakketten. Samenwerking tussen gerechten is belangrijk om kwaliteit te kunnen blijven leveren. De verbetering van de inzet van externe deskun digen in procedures heeft vorm gekregen door de ontwikkeling van het Nederlands Register Gerechtelijk Deskundigen en de deskundigenindex voor de sectoren civiel en straf. 2. Betrouwbare rechtspraak

Op het gebied van de formele en materiële rechts eenheid zijn verschillende activiteiten ontplooid. De kantonrechtersformule voor ontslagzaken is

Pagina

Pagina


aangepast. Verder zijn er diverse procesreglemen ten opgeleverd en werkpocessen geüniformeerd. 3. Effectieve rechtspaak

Het vergroten van de digitale toegangelijkheid is een belangrijke prioriteit voor de Rechtspraak. In 2008 liepen er bij verschillende gerechten pilots met procederen via een digitaal dossier en het indienen van digitaal beroep. Verder is in navol ging van Amsterdam in 2007, in 2008 het primair processysteem ReIS bij de civiele sectoren van de overige gerechtshoven geïmplementeerd en in beheer genomen. 4. Rechtspraak in de samenleving

De nieuwe ‘persrichtlijn rechtspraak’ werd in 2008 ingevoerd. In de richtlijn is gezocht naar de balans tussen enerzijds openbaarheid en anderzijds de privacy van procesdeelnemers en het ordelijk verloop van de procedures. De communicatie met justitiabelen is verbeterd door het aanpassen van de standaardcorrespon dentie met justitiabelen en het verschaffen van praktische informatie over de gang van zaken bij de gerechten. 2.1 Deskundige rechtspraak

De doelstelling ‘deskundige rechtspraak’ ziet zowel op het verhogen van de beschikbare deskun digheid binnen de Rechtspraak als op het verbe teren van de inzet van deskundigen van buiten in procedures. Het leren van fouten is een belangrijk instrument om de deskundigheid op peil te houden. In een lerende organisatie is het elkaar aanspreken normaal en opbouwend. De Rechtspraak wil zo’n lerende organisatie zijn. Kwaliteitsnormen

De gerechten ondernemen velerlei activiteiten die gericht zijn op het waarborgen en verbeteren van kwaliteit van de rechtspraak. Een belangrijke ontwikkeling daarin zijn de afspraken tussen de Raad en de gerechten om in 2010 te voldoen aan een aantal kwaliteitsnormen. De kwaliteitsnormering maakt deel uit van een groter geheel. Vanaf 2002 werken gerechten met het kwaliteitskader ‘RechtspraaQ’, waar een aantal kwaliteitsinstrumenten deel van uitmaakt. Gerechten werken met verschillende vormen van intervisie, er zijn kwaliteitsafspraken gemaakt in statuten, er is een landelijke klachtenregeling en verbeteractiviteiten worden uitgevoerd op basis van klanten medewerkerswaarderingsonderzoeken.

Jaarverslag 2008

In 2007 zijn doelstellingen en normen geformu leerd voor de volgende zes kwaliteitsindicatoren: permanente educatie, meelezen van enkelvoudige vonnissen, meer zittingen meervoudig behandelen, instructie- en feitenonderzoek, betere motivering en doorlooptijden. Voor doorlooptijden van de sector straf geldt dat hierover in 2008 normen zijn opgesteld. De genoemde indicatoren worden ingevoerd in de periode 2008-2010. Het streven is dat alle gerechten in 2010 voldoen aan de normen. Afgesproken is dat al in 2009 aan de norm voor permanente educatie wordt voldaan. De realisatie van sommige normen blijkt een forse inspanning van de gerechten te vergen. In de be stuurlijke overleggen die driemaal per jaar met de gerechten worden gevoerd, houdt de Raad de vinger aan de pols met betrekking tot de voortgang. Rechtbanken en gerechtshoven hebben in 2008 hard gewerkt aan het invoeren van de normen en hebben de nodige stappen ondernomen om deze in 2010 te gaan halen. In het onderstaande worden per kwaliteitsindicator de resultaten beschreven. Permanente educatie

Onder deze kwaliteitsindicator wordt verstaan: de tijd die wordt besteed aan opleidingen met het doel kennis en vaardigheden in de huidige functie op peil te houden en te vergroten. Gerechten werken met opleidingsplannen en organiseren scholings activiteiten. De norm voor 2009 is gesteld op 30 daadwerkelijke opleidingsuren per jaar voor iedere raadsheer, rechter en juridisch medewerker. De norm van 30 uur voor permanente educatie wordt gemiddeld genomen door 73 procent van de rechters gehaald. Er zijn vier rechtbanken met een realisatie tussen de 50 en 60 procent. Bij de juridisch medewerkers worden iets lagere percen tages gehaald, gemiddeld 63 procent. Er zijn drie gerechtshoven die de norm voor een groot deel hebben ingevoerd, de realisaties variëren van 58 tot 80 procent. Twee hoven zitten aanmerkelijk lager, 25 tot 38 procent. Bij de bijzondere colleges voldoet bijna 90 procent van de raadsheren en juridisch medewerkers aan de norm. De realisatie lijkt bij de gerechten aan de lage kant te zijn, zeker gezien het feit dat al in 2009 aan de norm moet worden voldaan. Uit de jaarverslagen blijkt echter dat dit structureel wordt opgepakt en bijna alle rechters al de nodige educatie volgen.

Jaarverslag 2008

Meelezen enkelvoudige uitspraken

Met de kwaliteitsindicator meelezen door een andere rechter dan degene die de zaak behandelt, wordt kwaliteitsverbetering van de uitspraken beoogd. ‘Meelezen’ houdt rechters scherp en draagt bij aan een cultuur waarin het gewoon is onderling over kwaliteit te spreken. In de meeste zaken wordt een uitspraak al door twee paar ogen bekeken: een juridisch medewerker en een rechter. Meelezen komt daar nog bovenop. De norm is dat iedere rechter per maand één zwaardere uitspraak laat meelezen. Bij beginnende rechters in een sector, zogenaamde ‘sectorstarters’, wordt in de eerste 6-12 maanden 100 procent meegelezen. Voor de sector straf is meelezen zoals dit voor de andere sectoren is gedefinieerd niet mogelijk, aangezien in enkelvoudige zaken in vrijwel alle gevallen mondeling vonnis wordt gewezen direct aansluitend op de behandeling van de zaak. Bij de gerechtshoven worden zaken overwegend meervoudig behandeld. Daarmee heeft de norm geringe betekenis voor de gerechtshoven. Meelezen bij enkelvoudige zaken moet binnen een behoorlijk aantal sectoren worden verbeterd om de norm van 100 procent te kunnen halen. Civiel-familie heeft de norm voor een groot deel ingevoerd, het gemiddelde is 87 procent. Bij de andere sectoren worden door een aantal gerechten lage resultaten behaald. De gerechten zijn druk bezig met het invoeren van de norm en meelezen wordt in 2009 systematischer toegepast. Meer zittingen meervoudig behandelen

Het is van belang dat die zaken waarin een meer voudige behandeling (behandeling door drie rechters) gewenst is ook daadwerkelijk meervou dig worden behandeld. Voorkomen moet worden dat dergelijke zaken uit efficiencyoverwegingen enkelvoudig worden afgedaan. Daarvoor is het onder andere nodig dat rechters/raadsheren de ruimte ervaren om een zaak meervoudig af te doen. De kwaliteitsindicator heeft ertoe geleid dat binnen de sectoren het meervoudig afdoen is toegenomen. Met name bij straf, bestuur en belasting (Rijk) is de nodige voortgang geboekt. Meervoudig afdoen volgens de norm ligt binnen de sector straf op schema, het gemiddelde is 11 procent (norm 15%). Bij bestuur en belasting Rijk worden goede resultaten gehaald, gemiddel den van respectievelijk 9 (norm 10%) en 26 pro cent (norm 15%). Binnen de sector vreemdelingen wordt meervoudig afdoen wisselend opgepakt. De sector civiel heeft lage resultaten behaald. Civiel-handel heeft een gemiddelde van 5 procent


(norm 10%) en civiel-familie een gemiddelde van 1 procent (norm 5%). De lage realisatie kan van verschillende factoren afhangen, bijvoorbeeld: onvoldoende geschikte zaken om meervoudig af te doen of de werkdruk binnen de sector. Bij de hoven worden de normen voor de sector straf grotendeels behaald met een gemiddelde van 87 procent (norm 85%) en bij belasting (Rijk) nadert de meerderheid de norm, het gemiddelde is 77 procent (norm 90%). Instructie en feitenonderzoek

Het is van belang dat in elke zaak het onderzoek wordt verricht dat voor de juiste afhandeling van die zaak relevant is. Voorbeelden van onderzoeks instrumenten zijn onderzoek door een deskundige, stellen van schriftelijke vragen, zitting, opvragen van stukken en het horen van getuigen. Voor het gebruik van de onderzoeksinstrumenten zijn door de verschillende sectoren van de rechtbanken doelstellingen geformuleerd voor 2010. Het versterken van instructie en feitenonderzoek wordt hoofdzakelijk opgepakt door het inzetten van comparities na antwoord binnen de sectoren kanton en civiel-handel. De sector civiel-handel past comparitie na antwoord veelvuldig toe en zit gemiddeld genomen op 82 procent (norm 90%) van de contradictoire zaken). Binnen de sector kanton wordt een comparitie na antwoord redelijk vaak toegepast en door een aantal gerechten zelfs meer dan de norm voorschrijft, waardoor het gemiddelde ligt op 26 procent (norm 25%) van de dagvaardingszaken. Voor de hoven zijn geen normen geformuleerd. Maar ook daar geldt dat in civiele zaken zonodig gecompareerd wordt, met name als dat in eerste aanleg is nagelaten. In het bestuursrecht zijn positieve ervaringen opgedaan met de comparitie na antwoord. Uit pilots blijkt dat in 11 procent van de zaken een intrekking volgt na de comparitie en dat een nadere zitting vaak achterwege kan blijven (zie ook paragraaf 2.3 onder Project Differentiatie zaaksbehandeling bestuursrecht). Goede bewijsmotivering

De invoering van ‘Promis’ (project Motiverings verbetering in Strafvonnissen) in de strafsectoren is gericht op verbetering van de bewijs- en straf motivering in een vonnis of arrest. Het moet leiden tot meer inzicht in de redenering achter de rechter lijke uitspraak. In essentie wil de rechter in een dergelijke uitspraak meteen inzicht geven in zijn gedachtegang en in de wijze waarop hij tot zijn beslissing is gekomen. De beoogde norm is dat

Pagina

Pagina 10


uiteindelijk alle meervoudige strafzaken worden afgedaan volgens de Promis-methode. De invoering van Promis blijkt een forse inspan ning van de gerechten te vergen. Dit uit zich in nog relatief lage realisatiepercentages gezien de eind norm in 2010 van 100 procent. Bij de rechtbanken lag het gemiddelde op 25 procent. De spreiding was evenwel groot. Bij de hoven had men lande lijk bezien in 8 procent van de meervoudigekamerarresten de Promis-werkwijze toegepast. Doorlooptijden

Voor rechtzoekenden is de lengte van een proce dure van wezenlijk belang. Zonder een zekere vaart in een procedure verliest ieder ander kwa liteitsstreven zijn betekenis. Ook vanuit maat schappelijk belang is een korte doorlooptijd van gerechtelijke procedures een essentieel aspect van de prestaties. Om die reden heeft de Recht spraak voor 36 proceduretypen spreidingsnormen vastgesteld die in 2010 bereikt moeten worden. De norm bestaat uit een termijn waarbinnen een bepaald percentage van de zaken afgehandeld dient te zijn. Het uitgangspunt is dat het overgrote deel van de zaken binnen de termijn, die per sector voor zowel gerechtshoven als rechtbanken is aangeven, wordt afgehandeld. Een overzicht van de normen 2010 en de realisatie daarop in 2008 is te vinden in tabel 9b van deel II. Een nadere bespreking daarvan is te vinden in paragraaf 4.1.3 voor het landelijke beeld. De reali satie per sector wordt besproken in paragraaf 4.2. Project reflectie

Het bespreken van vernietigingen en cassaties is van oudsher een belangrijk onderdeel van het rech terlijke werk. In de Agenda 2008-2011 zijn daar twee instrumenten aan toegevoegd die betrekking hebben op de behandeling van zaken in eerste en tweede aanleg samen: reflectiecommissies en systematisch overleg over kwaliteit tussen de opvolgende instanties. Deze instrumenten worden in samenhang bezien, zij zijn immers allemaal bedoeld om op gestructureerde wijze te leren van beslissingen in hoger beroep en cassatie. Van belang is dat het gaat om gezamenlijk te leren. In februari 2008 is in opdracht van de Raad voor de rechtspraak en de presidenten van het gerechts hof Arnhem en de rechtbanken Arnhem en Zutphen een projectgroep aan het werk gegaan, met als opdracht de drie voormelde instrumenten nader uit te werken en (meer) in samenhang met elkaar verder te ontwikkelen. Het project valt uiteen in

Jaarverslag 2008

drie fasen: een uitwerkingsfase, een uitvoerings fase en een evaluatiefase. De uitwerkingsfase nadert nu zijn voltooiing. Er zijn twee interne tussenrapportages uitgebracht en in 2009 is een openbare rapportage verschenen, waarin een kader wordt geschetst voor het toepassen van de instru menten binnen de gerechten. Samenwerking en specialisatie binnen de Rechtspraak

De Commissie ‘Toedeling zaakspakketten’ heeft aanbevelingen gedaan over welke zaakspakketten vanuit het oogpunt van kwaliteit herverdeeld zouden moeten worden en over de wijze waarop dit het beste kan gebeuren. Het rapport bevat voor de drie sectoren bestuur, straf en civiel een analyse van de problemen met specialistische zaken. Het herverdelen van zaakspakketten is vooral van belang wanneer het gaat om zaken waarin specia listische kennis is vereist of wanneer de instroom van een bepaalde categorie zaken te gering is om een specialisatie op te bouwen. Het rapport geeft concreet aan op welke punten samenwerking tus sen de gerechten nodig is om kwaliteit te blijven leveren. Deze voorstellen worden betrokken bij de advisering van de Raad over de gerechtelijke kaart in 2009. Om ook in de toekomst de kwaliteit van recht spraak te kunnen garanderen zijn aanpassingen in de organisatie nodig. De Raad heeft in 2008 de Minister op zijn verzoek geadviseerd over de herziening van de gerechtelijke kaart. Hierop voor uitlopend hebben de rechtbanken Groningen en Assen besloten vergaand samen te werken. Zij zijn aangewezen als elkaars nevenzittingsplaats voor wat betreft strafzaken en bestuurszaken. In Assen en Groningen aanhangig gemaakte zaken kunnen daardoor bij beide rechtbanken behandeld worden. Dit kan leiden tot een vergroting van de kwaliteit, maar kan ook tot gevolg hebben dat een rechts zoekende voor de behandeling van zijn zaak naar de andere rechtbank zal moeten reizen. De juridische basis voor deze samenwerking is het Besluit Nevenvestigings- en nevenzittings plaatsen. Voor de verantwoording over de toepassing van dit Besluit wordt verwezen naar www.rechtspraak.nl. Met de inrichting van kenniscentra geeft de Recht spraak een impuls aan de opbouw van specialis tische kennis. In 2008 is besloten tot de inrichting van een kenniscentrum op het gebied van finan cieel-economische criminaliteit bij het gerechts

Jaarverslag 2008

hof Amsterdam en een kenniscentrum op het gebied van cybercrime bij gerechtshof ’s-Graven hage, in aansluiting op het beleid van het kabinet. Het gerechtshof ’s-Hertogenbosch beschikt reeds over een kenniscentrum Milieu en gezondheid.


de BestGraduates Law game 2009, waarin afstu derende rechtenstudenten kennis kunnen maken met de Rechtspraak.

In 2008 is het programma Jeugd gestart dat tot doel heeft de behandeling van civiele zaken en strafzaken waar kinderen bij zijn betrokken te verbeteren. Verschillende gerechten hebben initia tieven ondernomen om de samenwerking tussen de sectoren en units waar jeugd(straf)-, leerplichten familiezaken worden behandeld te verbeteren, zodat er een completer beeld kan ontstaan omtrent de situatie van het kind.

Naast het direct benaderen van de doelgroep zoals hierboven omschreven, heeft de Rechtspraak meer aandacht besteed aan digitale advertentiemogelijk heden. Ook is een nieuwe advertentie ontwikkeld om raio’s (rechterlijk ambtenaren in opleiding) te werven. Voor de werving van specifieke doel groepen heeft een aantal gerechten ‘diversity assessments’ uitgevoerd. De uitkomsten van deze assessments worden gebruikt voor de formulering en implementatie van het diversiteitsbeleid van de gerechten.

Leiderschapsontwikkeling

Functioneren van rechters

In 2008 is op basis van het rapport van de com missie “Verkenning loopbaantrajecten voor zware bestuursfuncties” en het rapport “Durf als verander strategie” het Executive Development beleid gefor muleerd voor de zware bestuursfuncties. Op basis van deze rapporten is het profiel van de bestuurder aangepast en de competentie “durf” opgenomen. Dit aangepaste profiel wordt voortaan gehanteerd bij de werving, selectie, benoeming, beoordeling en ontwikkeling van toekomstige bestuurders. In 2008 is de vierde management development (MD)-leergang voor toekomstige sectorvoorzitters afgerond en de vijfde van start gegaan. Het eerste programma voor teamleiders, verzorgd door de Utrechtse school voor Bestuurs- en Organisatie wetenschap, is afgerond en geëvalueerd. Een tweede programma is inmiddels gestart. De intervisie-groepen voor zittende bestuurders met deelnemers van buiten de Rechtspraak zijn bij elkaar blijven komen en uitgebreid van drie naar vier groepen. In deze groepen worden thema’s uit het werk met elkaar besproken. Het ‘Regiepunt Coaching’ heeft voor meer kandidaten bemiddeld in 2008 (28) dan in 2007 (21). In 2008 zijn meer rechtspraakcoaches ingezet dan externe coaches. Arbeidsmarktpositie

Eerder al werd vastgesteld dat het voor de Recht spraak belangrijk is actief en gericht te werven. In 2008 zijn hiervoor niet alleen concrete ideeën ontstaan, maar zijn ook voorbereidende en promotie-activiteiten gestart. In de komende periode worden de volgende evenementen georganiseerd: de Summercourt, waar 20 bachelor studenten vijf dagen lang kennis maken met de Rechtspraak en het Openbaar Ministerie, de TOPstage@rechtspraak, waar studenten in de masterfase bij een rechter stage kunnen lopen en

De rechtspraak en het functioneren van rechters staat in toenemende mate in de publieke belang stelling en het vertrouwen in de rechtspraak is niet zonder meer voor iedere burger vanzelfsprekend. Ook komt het steeds meer voor dat vragen worden gesteld over het functioneren van rechters. De Rechtspraak is zich er van bewust dat de beeld vorming over de Rechtspraak, en daarmee voor een belangrijk deel het aanzien van het rechterlijk ambt, in sterke mate wordt bepaald door voor de dagelijkse praktijk weliswaar niet maatgevende incidenten en daarnaast ook door de wijze waarop daarmee door de organisatie wordt omgegaan. Dit bewustzijn en de opvatting dat voor de met rechtspraak belaste rechterlijke ambtenaren ten minste dezelfde gedrags- en integriteitsnormen moeten gelden als die welke in de ‘gewone’ ambtenarenjurisprudentie zijn ontwikkeld, is voor de Rechtspraak aanleiding geweest hieraan nadruk kelijker aandacht te schenken. Zo werkt de Raad voor de rechtspraak thans aan een protocol dat beoogt een handreiking te bieden aan de gerechtsbesturen bij hun optreden naar rechters die niet naar behoren functioneren dan wel zich in enigerlei vorm hebben schuldig gemaakt aan plichtsverzuim. Daarnaast heeft een door de Raad, in overleg met de presidentenvergadering, ingestelde werkgroep in 2008 een rapport uitge bracht waarin voorstellen worden gedaan om de disciplinaire maatregelen ten aanzien van rechters uit te breiden. Dit rapport wordt in 2009 verder besproken. Verder is in 2008 een gedragscode inte griteit ontwikkeld. Deze zal in 2009 worden vast gesteld. De NVvR is hierbij betrokken. Over incidenten met betrekking tot het functio neren van rechters wordt overleg gevoerd met en

Pagina 11

Pagina 12


vindt afstemming plaats tussen de desbetreffende gerechtsbesturen en (het bureau van) de Raad en in voorkomende gevallen met de procureurgeneraal bij de Hoge Raad. Voor het verkrijgen van inzicht in de gevallen die zich in 2008 hebben voorgedaan wordt verwezen naar het jaarverslag van de Hoge Raad der Nederlanden 2007 en 2008 (hoofdstuk Parket). Verbetering inzet van externe deskundigen in procedures

In de afgelopen jaren heeft de Rechtspraak syste matisch aandacht besteed aan het vraagstuk van de inbreng/inzet van externe deskundigen in gerechtelijke procedures. 2008 is in dit verband een belangrijk jaar geweest. Een onderzoek is opgeleverd waarin aanbevelingen worden gedaan over de wijze waarop deskundigen in procedures worden ingeschakeld. Verder heeft de Rechtspraak een belangrijke bijdrage geleverd aan de totstand koming van het Nederlands Register Gerechtelijk Deskundigen dat naar verwachting in juli 2009 van start zal gaan. Het Register zal beter dan nu het geval is zowel de inhoudelijke als de forensische kwaliteiten van deskundigen dienen te waarborgen. Verder is in het kader van het programma ‘Straf sectoren 2010’ een visie ontwikkeld op de manier waarop de materiedeskundigheid van de straf rechter, die belangrijk is om deskundigenrappor tages voldoende kritisch te benaderen, kan worden bevorderd. Deze visie staat verwoord in het rapport ‘De Strafrechter en Profil’, dat de leidraad zal zijn voor de activiteiten in de komende jaren. Europees en internationaal perspectief

In het kader van de versterking van de Europese oriëntatie is een taakomschrijving voor de Gerechtscoördinatoren Europees Recht (GCE) opgesteld. Deze taakomschrijving beoogt de positie van de GCE, als belangrijk onderdeel van de Europeesrechtelijke kennisinfrastructuur, te versterken. De overgrote meerderheid van de gerechten neemt inmiddels deel aan een uitwis seling met een gerecht in een van de (kandidaat) EU-lidstaten. Een detachering van een raadsheer bij de Europese Commissie, directoraat generaal Justitie, Vrijheid en Veiligheid is gerealiseerd. Vertegenwoordiging van de Rechtspraak in Brussel dient enerzijds om beter geïnformeerd te zijn over wat er speelt in Brussel en anderzijds om de belangen van de Rechtspraak beter te kunnen behartigen. Het Europees Netwerk van de Raden voor de recht spraak (hierna ENCJ) heeft rechtspersoonlijkheid

Jaarverslag 2008

verkregen naar Belgisch recht. Dit heeft de weg geopend voor subsidieverlening door de Europese Commissie en daarmee de oprichting van een permanent bureau in Brussel. Tezamen met de Belgische Hoge Raad voor de Justitie heeft de Raad de open inrichting van het bureau ter hand genomen. Het secretariaat van het netwerk, dat al vier jaar door de Raad wordt gevoerd, zal begin 2009 volledig overgaan naar het bureau in Brussel. Tijdens de Algemene Vergadering in Boedapest is Nederland opnieuw gekozen als lid van de Stuur groep van het ENCJ. De Rechtspraak is vertegen woordigd in alle werkgroepen van het ENCJ. De Werkgroep ‘Quality Management’, gecoördi neerd door de Raad, heeft een zeer uitgebreid rapport opgesteld waarin de verschillende kwali teitsinstrumenten in Europa in kaart zijn gebracht. Het Surinaamse Hof van Justitie en de Raad hebben na een in een zeer goede sfeer verlopen bezoek van een kleine delegatie van het Hof aan ’s-Gravenhage, een gezamenlijke intentiever klaring ondertekend waarin het voornemen tot samenwerking op een paar belangrijke terreinen is vastgelegd. De EU-missie naar Kosovo, die door de onaf hankelijkheidsverklaring van Kosovo en de niet- wereldwijde erkenning ervan veel vertraging heeft opgelopen, is uiteindelijk van start gegaan. De Nederlandse Rechtspraak is met een raadsheer en een juridisch medewerker goed vertegenwoor digd. Een zeventiental delegaties van over de hele wereld – van Japan tot El Salvador, van Noorwegen tot Marokko – heeft de Raad bezocht om geïnformeerd te worden over verschillende aspecten van de Nederlandse Rechtspraak. Versterking positie rechter/raadsheer-commissaris in straf- en faillisementszaken

Als gevolg van veranderingen in het gerechtelijk vooronderzoek en de bijzondere opsporingsbe voegdheden, is de positie van de rechter-commis saris (rc) ten opzichte van de officier van justitie afgezwakt. Daardoor zijn risico’s gecreëerd op het gebied van de waarheidsvinding, de rechts bescherming en de efficiency en effectiviteit van het vooronderzoek. Om de positie van de rechtercommissaris weer te versterken, stelde de Raad – naast de wettelijke herstructurering van de positie van de rc – voor om de deskundigheid van de rc verder te bevorderen, het takenpakket te herijken en meer onderzoekscapaciteit en ondersteuning aan te trekken. De structurele formatie van de kabinetten rc is in 2007 uitgebreid. Bijna de helft van de rechtbanken

Jaarverslag 2008

heeft het aantal rc’s in strafzaken uitgebreid, bijna eenderde van de gerechten heeft de ondersteuning uitgebreid. In 2008 heeft verdere uitbreiding van het aantal rechter-commissarissen en versterking van de juridische ondersteuning plaatsgevonden bij vijf rechtbanken. In 2008 lag het accent verder op de kwalitatieve versterking in de vorm van oplei dingen of specifieke cursussen. Voor faillissementen geldt ongeveer hetzelfde beeld. In 2007 is de bezetting uitgebreid (rc’s en ondersteuning), in 2008 is gekozen voor kwalita tieve versterking. Enkele rechtbanken geven aan dat door de dalende instroom er meer tijd is vrij gekomen voor het afhandelen van zaken en het volgen van scholing. Binnen de gerechten is er fors geïnvesteerd in extra scholing, te denken valt aan opleidingen Insolventierecht en specifieke cursussen bij SSR, Insolad of andere opleidings instituten. Vijf rechtbanken hebben de personele bezetting uitgebreid in de vorm van een extra rc en in een enkel geval door het versterken van de griffie of de administratieve ondersteuning.


te komen (zie ook hierboven onder ‘verbetering inzet van externe deskundigen in procedures’). Project Omgevingsvergunning

Medio 2008 is bekend geworden dat de inwerking treding van de Wet algemene bepalingen omge vingsrecht uitgesteld zal worden tot 1 januari 2010. De Leergang omgevingsrecht, zoals ontwikkeld door SSR, zit in de afrondende fase. SSR ontwik kelt daarnaast kennisdossiers, die moeten dienen ter ondersteuning van de Leergang. 2.2 Betrouwbare rechtspraak

Bij de hoven is in 2008 vaker gebruik gemaakt van de inzet van de gedelegeerde raadsheer-commis saris. Terugverwijzing naar de rechter-commissaris is hierdoor minder vaak nodig geweest, het ge rechtshof kon zelf onderzoek verrichten.

Voor betrouwbaarheid is naast integriteit vooral van belang dat de burger er op kan vertrouwen dat het recht op uniforme wijze wordt toegepast. Verschillen in procedure en/of uitkomst moeten kunnen worden verklaard vanuit het gehanteerde toetsingskader en de eigenheid van het voorlig gende geschil en niet vanuit de individualiteit van de rechter of het gerecht. Dat voorkomt onnodige gang naar de rechter. Uniforme rechtstoepassing sluit – mede in het belang van rechtsontwikkeling – gemotiveerd afwijken uiteraard niet uit. Door het landelijk vaststellen van procesreglementen en werkprocessen wordt de procedurele rechtseenheid vergroot. De sectoren hebben in 2008 verschil lende werkprocessen geüniformeerd en een aantal procesreglementen opgeleverd.

Straf: Opleiding strafrechters

Kantonrechtersformule

In mei 2008 is het rapport ‘De Strafrechter en Profil’ gepubliceerd. In dit rapport zijn opleidings profielen voor strafrechters beschreven en zijn aanbevelingen gedaan over de opleiding en ont wikkeling van strafrechters. De aanbevelingen krijgen in 2009 een vervolg. Het strafrechtelijke cursusaanbod van SSR is geëvalueerd in het licht van de opleidingsbehoeften, beschreven in De Strafrechter en Profil. Civiel/bestuur: Deskundigenindex

In mei 2008 is de deskundigenindex (DIX-I) lan delijk beschikbaar gesteld. Na afronding van het project DIX-I, is de projectgroep begonnen met een verbetering van de deskundigenindex voor de sectoren bestuur en civiel (DIX II). Als uitgangs punt dienen de kwaliteitseisen en de gedragscode voor deskundigen die het Nederlandse Register Gerechtelijk Deskundigen (NRGD) van het Mini sterie van Justitie voor het strafrecht heeft ontwik keld. In 2009 zal de projectgroep vooral aandacht besteden aan de samenwerking met het NRGD om het streven om in de toekomst tot één register

In 2008 hebben de kantonrechters besloten om de kantonrechtersformule te wijzigen. De formule was toe aan een “update”. De kantonrechters formule is een rekenmodel dat de kantonrechters in 1996 hebben ontwikkeld voor de toekenning van vergoedingen in ontslagprocedures. Volgens de wet kunnen kantonrechters bij ontslag een vergoeding naar billijkheid toekennen. Doel van de kantonrechtersformule is meer eenheid te brengen in de manier waarop de kantonrechters de vergoeding berekenen. De kantonrechtersformule is overigens niet bindend: het gaat om een aan beveling van beroepsgenoten aan beroepsgenoten. Een belangrijkste wijziging is dat er meer aandacht is voor de arbeidsmarktpositie van de werknemer en de financiële positie van de werkgever en meer mogelijkheden tot maatwerk voor 60 plussers. Vanaf 1 januari 2009 wordt met deze aanbeve lingen gewerkt. Zie ook onder de paragrafen 2.4 (themadossier) en 3.1 (wetsvoorstel limitering arbeidsvergoeding).

Pagina 13

Pagina 14


Strafprocesreglement

Het project Strafprocesreglement beoogt een landelijke procesregeling op te stellen waarin regels worden geformuleerd ter nadere aanvulling van het Wetboek van Strafvordering. Doel van het project is te komen tot een uniforme wijze van behandeling van strafzaken door rechtbanken en Openbaar Ministerie. Een projectgroep, bestaande uit leden van de Rechtspraak, het Openbaar Ministerie en de advocatuur (NOvA) heeft de tekst van het reglement geschreven. De projectgroep heeft zich ook gericht op het actualiseren van het aanhoudingenprotocol, dat deel uitmaakt van het Strafprocesreglement. Ook andere protocollen zullen deel gaan uitmaken van dit reglement, zoals het protocol slachtoffers en het protocol telehoren. Uniformering werkprocessen civiel en kanton

Verschillende werkprocessen zijn in 2008 geuni formeerd. Regelmatig zijn de aanpassingen in de werkprocessen aan de gerechten voorgelegd en de reacties zijn verwerkt in de voorstellen. Bij het opstellen van de werkprocessen werd aangesloten bij de mogelijkheden die het systeem ReIS biedt. Door de besluitvorming rondom dit systeem (zie paragraaf 2.3) moest een aantal activiteiten opnieuw worden gedaan. Eind 2008 waren de werkprocessen Mulder, Curatele, Beheer, Bewind en Mentorschap herzien en de werkprocessen Ontbinding arbeidsovereenkomst art. 7:685 en Kortgeding gereed. Op dit moment wordt gewerkt aan het werkproces Dagvaarding/Rol (civiel en kanton). Procesreglementen rechtbanken en hoven

Een groot aantal procesreglementen is in 2008 opgeleverd en in werking getreden. Dat zijn: landelijk reglement civiele rol rechtbanken, landelijk reglement civiele rol gerechtshoven, procesreglement verzoekschriften handelszaken gerechtshoven en procesreglement verzoekschrif ten familiezaken gerechtshoven. Daarnaast zijn onderhoudsprotocollen opgeleverd voor het landelijk rolreglement en het procesreglement verzoekschriften. Voor kanton is gestart met het opstellen van algemene en bijzondere procesregle menten. Deze zullen in 2009 in werking treden. Uniformering administratieve werkprocessen bestuur

In 2008 is gewerkt aan de uniformering van werk processen, waarbij regelmatig is afgestemd met het project Documentenbeheer bestuursrecht. Eind 2008 waren de werkprocessen gereed. In 2009

Jaarverslag 2008

worden deze werkprocessen geïmplementeerd, gelijktijdig met het nieuwe landelijke brievenboek. Voorkeurmodel Uitspraken sector bestuur

Het doel van dit project is een meer uniforme indeling, rubricering en lay-out van uitspraken te creëren. In een samenwerkingsverband van het Landelijk Overleg van Voorzitters van de Bestuurs sectoren, de president en een raadsheer van de Centrale Raad van Beroep en een lector van SSR is eind december 2008 een concept Voorkeurmodel uitspraken gereedgekomen. 2.3 Effectieve rechtspraak

Maatschappelijke relevantie en effectiviteit vereisen dat de Rechtspraak zorgt voor de beslechting van geschillen op een wijze die zoveel mogelijk bijdraagt aan de oplossing van onder liggende problemen van partijen en samenleving. De mogelijkheden daartoe verschillen per rechts gebied. Effectiviteit vraagt ook om tijdigheid. Uitspraken die te lang op zich laten wachten verliezen aan betekenis. Daarnaast moet in het huidige tijdsgewricht de digitale toegankelijkheid van de Rechtspraak worden vergroot. Kernwaarden appelrechtspraak

In 2008 verscheen het rapport van de commissie Kernwaarden appelrechtspraak. In dit rapport zijn de kernwaarden van de appelrechtspraak in kaart gebracht en zijn voorstellen voor verbetering ge daan. Er worden vijf aandachtsgebieden genoemd waaraan prioriteit zou moeten worden gegeven: tijdigheid, rechtseenheid, kennismanagement, specialisatie en differentiatie van zaken. Ook wordt aandacht gevraagd voor de bestuurlijke, logistieke en inhoudelijke regietaak van de appelinstanties. In 2009 zal het landelijk plan van aanpak met actiepunten worden opgesteld. Digitale toegang

In de Agenda van de Rechtspraak 2008-2011 is de vergroting van de digitale toegankelijkheid als een prioriteit bestempeld. Om dit te realiseren heeft de Rechtspraak begin 2008 ruim vijftig projecten benoemd die de komende jaren zullen worden uitgevoerd. Deze projecten zijn onder andere gericht op het digitaal indienen en inzien van processtukken, de ontvangst en verwerking van digitaal ingediende dagvaardingen, het digitaal betalen van griffierechten en de verbeterde toegang tot registers en andere informatie. In 2008 is veel aandacht besteed aan de inrichting van de projectstructuur en de uitwerking van generieke

Jaarverslag 2008

voorzieningen voor architectuur en (toegangs) beveiliging. Deze algemene kaders en voorzie ningen bieden een degelijke basis om de digitale toegang van particulieren en professionele partijen tot de rechtspraak vanaf 2009 op ruime schaal te vergroten. Naast de algemene voorzieningen zijn in 2008 de volgende applicaties in gebruik genomen: – een voorziening voor het digitaal indienen van rolberichten in handelszaken bij de rechtbanken (zogenaamde B-formulieren), als uitbreiding op het reeds langer bestaande roljournaal bij de rechtbanken; – een digitaal raadpleegbaar roljournaal voor handelszaken bij de gerechtshoven, inclusief de mogelijkheid voor het digitaal indienen van rolberichten (zogenaamde H-formulieren); – een bij het College van Beroep voor het bedrijfs leven toegankelijk digitaal dossier, met de mogelijkheid voor procespartijen om stukken hieruit te downloaden of er aan toe te voegen (zie ook hierna onder ‘pilots digitaal dossier in het bestuursrecht’). Primaireprocessystemen

De Rechtspraak werkt met een aantal geauto matiseerde systemen om het primaire proces (rechtspraak) efficiënt te laten verlopen. In het jaar 2008 hebben op het terrein van deze primaire processystemen de volgende ontwikkelingen plaatsgevonden. a. ReIS hoven

In 2008 is de applicatie ReIS (Rechtspraak Informatie Systeem) bij de vijf hoven geïmplemen teerd en in beheer genomen. Hiermee zijn de verouderde systemen voor civiele zaken (Cirad en Rekest) definitief vervangen door de moderne applicatie ReIS. Het project is afgesloten. Na de implementatie van ReIS bij de hoven, is onderzocht in hoeverre ReIS ook gebruikt kan worden ter vervanging van de andere verouderde primaireprocessystemen binnen de Rechtspraak. Hierbij werd gedacht aan de vervanging van de applicaties voor civiel, bestuur en kanton. De conclusie van dit onderzoek is dat ReIS niet de nieuwe applicatie wordt voor de andere sectoren. De Rechtspraak kiest er voor om in de toekomst meer gebruik te maken van standaard software. Op korte termijn zullen de huidige syste men voor bestuur, civiel en kanton vervangen wor den met behulp van standaard softwarepakketten.


b. GPS en digitale strafrechtspraak

Het project GPS (Geïntegreerd Processen Systeem) voor de strafsector, is in 2008 volop in uitvoering geweest. Het resultaat hiervan is dat in oktober 2008 de eerste strafzittingen met GPS hebben plaatsgevonden bij de rechtbanken ‘s-Hertogenbosch en Amsterdam. Het gaat hierbij alleen om de registratie van de enkelvoudige standaardzittingen. In de eerste helft van 2009 volgen ook de andere rechtbanken. Publicatie insolventieverslagen

Het is in 2008 mogelijk gemaakt om periodieke verslagen in faillissementen surseancezaken van rechtspersonen door curatoren en bewindvoerders digitaal in te dienen. De Insolventieafdelingen van de rechtbanken en overige (keten)partners en/of partijen kunnen hiervan gebruik maken. Dit heeft als bijkomend voordeel dat de werklast op de griffies wordt verminderd. Landelijke rol familiezaken

Eind 2008 is gestart met de ontwikkeling van een landelijke rol familiezaken, in navolging van de landelijke rol handel. Met een landelijke rol wordt het mogelijk om advocaten en medewerkers van advocatenkantoren via internet landelijk uniform te informeren over de stand van hun zaken. Gestart is met de echtscheidings- en alimentatiezaken. Griffierechten

Het project ‘Implementatie Griffierechten’ heeft de (negatieve) gevolgen in kaart gebracht van de vervanging van de Wet tarieven burgerlijke zaken door de Wet griffierechten in burgerlijke zaken. De projectgroep heeft aanbevelingen gedaan die voor een groot gedeelte door het Ministerie van Justitie zijn overgenomen en verwerkt in het wetsvoorstel. Invoering van de mogelijkheid van het electronisch betalen van griffierecht maakt hier onderdeel van uit. Civiel/Bestuur: Zittings Rooster Planning

De software voor de nieuwe zittingsroosterplan ning is uitgerold in de civiele sectoren en bestuurs sectoren in de maanden november en december van 2008. De verantwoordelijkheid voor de implementatie van ZRP ligt bij de gerechten. De gerechten kunnen daarbij ondersteund worden door leden van een expertteam.

Pagina 15

Pagina 16


Pilots Digitaal Dossier in het bestuursrecht Rotterdam en College van Beroep voor het bedrijfsleven

De pilots Digitaal Dossier bij de rechtbank Rotterdam en het CBb richten zich op mede dingings- en telecommunicatiezaken. De partijen die meedoen aan de pilot zijn de NMa, de OPTA en advocatenkantoren die geregeld in deze zaken bij de rechtbank Rotterdam procederen. Bij beide gerechten viel de instroom van digitale zaken enigzins tegen. Het CBb heeft daarom be sloten om reeds lopende zaken te digitaliseren en, met instemming van partijen, de procedure via het digitaal dossier voort te zetten. Eind 2008 zijn er bij het CBb in totaal 8 zaken waarin digitaal geprocedeerd wordt. Dordrecht

De pilot Digitaal Dossier bij de rechtbank Dordrecht wordt in samenwerking met de gemeen te Dordrecht uitgevoerd. De pilot richt zich vooral op belastingzaken, bijstandszaken en bouwzaken. Afgestemd wordt met de rechtbank Rotterdam en het CBb omdat het uiteindelijk de bedoeling is dat deze organisaties van dezelfde schermen gebruik gaan maken. Naar het zich laat aanzien zullen vijftien advocatenkantoren met de pilot gaan meedoen. Met de gemeente is gesproken over het ontwerp en de beveiliging. Via het Juridisch Loket en de Rechtswinkel in Dordrecht worden burgers ingelicht over de pilot. De pilot bij de rechtbank Dordrecht gaat naar verwachting van start in maart 2009. Pilots Digitaal Beroep in het bestuursrecht Breda

Bij de rechtbank Breda loopt sinds 2007 een pilot, gericht op het digitaal indienen van beroep, zonder bijlagen, tegen bepaalde besluiten van het UWV. De beroepsmatig optredende gemachtigden kiezen in meerdere mate nog steeds voor het indienen van een papieren beroepschrift per post. Dit wordt veroorzaakt door het feit dat er geen bijlage mee gestuurd kan worden. Het percentage digitale beroepen zal naar verwachting stijgen als die mogelijkheid er wel is. Om die reden zal een plan opgesteld worden om te komen tot een meer vol waardige manier van e-filing. Bij het Centraal Inschrijfbureau Vreemdelingen zaken (CIV) van de rechtbank Haarlem is gewerkt aan het opstarten van een pilot, gericht op digita lisering van de indiening van vreemdelingenzaken en directe registratie van deze zaken in het regi stratiesysteem ‘Berber VK’. Het registratiesysteem

Jaarverslag 2008

wordt hiervoor aangepast. Als gevolg van techni sche storingen is enige vertraging opgelopen. Project Differentiatie zaaksbehandeling bestuursrecht (o.a. finale geschillenbeslechting)

In de laatste maanden van 2008 is een aantal rechtbanken gestart met pilots over verschillende wijzen van afdoening. Het doel is werkwijzen uit te proberen waarbij de burger eerder contact heeft met de rechter, waarbij met partijen een meer op de zaak toegespitste behandeling wordt afgespro ken; of waarbij naar mogelijkheden om het geschil definitief te beslechten wordt gekeken. Bij dat laatste moet bijvoorbeeld worden gedacht aan het bereiken van een schikking of een verwijzing naar mediation, het geven van uitleg of het benoemen dat wellicht de bejegening door het bestuurorgaan meespeelt bij het instellen van beroep, waarna soms de burger zijn beroep intrekt. Onderscheid wordt gemaakt tussen eenvoudige, reguliere en complexe zaken. Door differentiatie komt meer tijd beschikbaar voor de behandeling ter zitting van zaken die daar om vragen. De eerste reacties van procespartijen zijn positief. In twee van de vijf pilots wordt direct na de ontvangst van de stukken van verweerder een comparitie gelast. De eerste bevindingen aldaar zijn dat in 11 procent van de zaken een intrekking volgt na de comparitie en ook dat veel toestemming ex artikel 8:57 Awb wordt gegeven om een nadere zitting achterwege te laten (bijvoorbeeld na inzending van nadere stukken, zoals besproken op de comparitie). Daarnaast waarderen partijen het dat de rechter informatie geeft over het verloop van het proces. De pilots worden gevolgd door onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen. Mediation

Sinds 2005 is de doorverwijzingsvoorziening naar mediation bij de Rechtspraak fasegewijs ingevoerd. Rechters kunnen via een verwijzings bureau in het gerecht aan partijen tijdens een procedure de keus voor mediation voorleggen. Per 1 april 2007 was de landelijke invoering van de doorverwijzingsvoorziening bij alle gerechten in Nederland een feit. Vanaf die datum biedt de Rechtspraak in alle gerechten de keuze tussen drie manieren van afdoening: een rechterlijke uit spraak, schikken of doorverwijzen naar mediation. Doorverwijzing naar mediation gebeurt in proce dures waarvan rechters inschatten dat een juri dische beslissing het achterliggende conflict niet kan oplossen.

Jaarverslag 2008

Het gebruik van het instrument mediation is in 2008 toegenomen. Vooral in familierechtelijke procedures wordt veelvuldig gebruik gemaakt van mediation. Het percentage (gedeeltelijk) geslaagde mediations nam weer licht toe en was in 2008 59 procent. Het slagingspercentage lag bij bestuursrechtelijke procedures, vooral bij belastingzaken, aanmerkelijk hoger dan bij civiel rechtelijke geschillen. Voor de cijfers wordt verwezen naar de tabellen 18a en 18b in de bijlage. 2.4 Rechtspraak in de samenleving

Voor verankering in de samenleving is het van belang dat de Rechtspraak de dialoog aangaat met haar omgeving, zichtbaar is in de media, kritische signalen oppakt en openheid van zaken geeft. Daarnaast moeten de verschillende bevolkings groepen zichtbaar worden in de personele bezet ting en de kennis over de maatschappelijke en culturele achtergronden van die bevolkingsgroepen worden vergroot. Verbeterde communicatie met justitiabelen

Er is binnen de Rechtspraak steeds meer oog voor de kwaliteit van de communicatie met justitia belen. Een aantal gerechten heeft in 2008 de standaardcorrespondentie met procespartijen aan gepast. Door de bestuurssectoren zijn alle brieven aan justitiabelen opnieuw bekeken en herschreven. Daarnaast bestaat er bij justitiabelen behoefte aan praktische informatie over bijvoorbeeld de toe gangsprocedure bij gerechten, de regels en gebruiken in het gerechtsgebouw en het verloop van de procedure. Een aantal gerechten heeft gezorgd dat via de website of een brochure deze informatie voor rechtzoekenden beschikbaar is. In 2008 is verder gewerkt aan de website Rechtspraak.nl. Actuele uitspraken of specifieke media-aandacht gaven aanleiding tot het opstellen van themadossiers met achtergrondinformatie over onderwerpen als beschermingsbewind, de kanton rechtersformule, de spijbelrechter, berechting van minderjarigen als volwassenen en de herindeling van ressorten. De voor 2008 geplande start van de deelsite kantonrechtspraak heeft enige vertra ging opgelopen maar zal gedurende 2009 gelan ceerd worden. In 2008 is een voorstel ontwikkeld voor een nieuwe herziene topstructuur voor Rechtspraak.nl. Daarmee is een belangrijke stap gezet de site meer geschikt te maken voor verschil lende doelgroepen. De zeven brochures op het


gebied van strafrecht die voorheen door het Ministerie van Justitie werden uitgegeven zijn in het afgelopen jaar door de Rechtspraak overge nomen, herschreven en opnieuw gedrukt. Mediabeleid: invoering nieuwe persrichtlijn

Per 1 maart 2008 werd de nieuwe ‘persrichtlijn rechtspraak’ ingevoerd. Nieuwe ontwikkelingen en inzichten in de relatie tussen Rechtspraak en de media vormden de aanleiding om de persrichtlijn te herzien. Zo is de belangstelling van vooral de audiovisuele media voor individuele rechtszaken de afgelopen periode sterk toegenomen. Ook het denken over de taak van de pers in relatie tot de openbaarheid van rechtspraak is de afgelopen jaren veranderd. De meeste burgers zijn voor hun beeld van de rechtspleging afhankelijk van de berichtgeving in de geschreven pers en op radio en televisie. Binnen de Rechtspraak wordt de pers steeds meer als intermediair tussen het gerecht en het grote publiek gezien. In de nieuwe persricht lijn is gezocht naar een goede afweging tussen enerzijds het belang van de openbaarheid en anderzijds de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van procesdeelnemers en het ordente lijke verloop van de procedures. Andere uitgangs punten vormden het recht op informatie van de pers en de wenselijkheid van meer uniformiteit bij de hantering van de persrichtlijn. De richtlijn is door de ketenpartners en de pers positief ont vangen. Ter begeleiding van de introductie is een expertgroep in het leven geroepen die vragen over de toepassing van de richtlijn zal beantwoorden. In 2009 wordt de persrichtlijn geëvalueerd. Overige media activiteiten

De afgelopen jaren kan een toenemende belang stelling van de media voor rechtszaken worden geconstateerd. Ten behoeve van de media werd gestart met een agenda op Rechtspraak.nl waarin gerechten informatie over en tijdstippen van belangrijke rechtszittingen publiceren. De agenda is in eerste instantie bedoeld als extra service voor de pers, maar is ook toegankelijk voor het publiek. In januari 2008 organiseerde de Raad voor de rechtspraak een themabijeenkomst over rechter lijke uitingsvrijheid in de media. Aanleiding voor deze bijeenkomst vormt de vraag in hoeverre rechters vrij zijn hun persoonlijke mening in de media te uiten. De bijeenkomst werd door meer dan honderd rechters bezocht en vormde aanlei ding tot een levendige discussie. De rechtbanken Alkmaar, Haarlem en Amsterdam organiseerden in juni gezamenlijk een themabijeenkomst over rechtspraak en de media.

Pagina 17

Pagina 18


Journalisten die algemene, niet-zaaksgebonden vragen hebben over rechtspraak, kunnen daarvoor terecht bij de Raad voor de rechtspraak. In 2008 gebeurde dat 415 keer, door journalisten van ruim tachtig verschillende media. Traditioneel is er veel vraag naar statistische informatie over strafrecht en jeugd(straf)recht. Concrete onderwerpen met relatief veel mediabelangstelling waren het snel recht en de kantonrechtersformule. Dialoog met maatschappelijke organisaties

De Rechtspraak verkent de mogelijkheid om vaker in gesprek te komen met maatschappelijke organisaties. Deze ontmoetingen vinden zowel op landelijk als lokaal niveau plaats. Externe oriëntatie is noodzakelijk voor de Recht spraak in verband met het verder verbeteren van haar werk. Om te achterhalen waar in de dienst verlening verbeteringen mogelijk zijn is het noodzakelijk de behoeften te kennen van degenen die diensten afnemen. Naast de al langer bestaande klantwaarderingsonderzoeken en klantenpanels is het meetinstrument ‘communicatiekwaliteit’ ontwikkeld. Dit instrument geeft gerechtsbesturen de mogelijkheid om aan de hand van indicatoren de kwaliteit van hun eigen communicatie in kaart te brengen en te sturen op verbeterpunten. Het instrument is toegepast bij de rechtbanken ’s-Gravenhage en Zwolle-Lelystad en het gerechts hof Arnhem en zal komend jaar ook door andere gerechten worden ingezet. Klantwaarderingsonderzoek

In de periode 2005-2008 zijn bij alle gerechten (met uitzondering van het CBb) klantwaarderings onderzoeken uitgevoerd. In 2011 zal bij alle gerechten tegelijk een klantwaarderingsonderzoek worden georganiseerd. De waardering van zowel professionele klanten als burgers voor de Recht spraak is onderzocht. De resultaten uit 2008 zijn samengevoegd met de resultaten uit de onderzoe ken in 2007 en 2006.

1 Dit is een gevolg van de samenstelling van de twee vergeleken groepen. In de periode 2006-2008 zijn weer appelcolleges en grote steden gemeten dan in de periode 2003-2005.

De algemene tevredenheid blijft door de jaren heen hoog met percentages van rond de 80 pro cent. Burgers en professionele klanten gaven een hoge waardering voor de deskundigheid, de bejegening en onpartijdigheid van de rechter. Wanneer we deze onderdelen vergelijken met de voorgaande periode (2003-2005) dan blijkt dat de waardering voor deskundigheid en onpartijdig heid nog verder is verbeterd. Over de deskundig heid was de afgelopen drie jaar 88 procent van de burgers tevreden of zeer tevreden en bij de profes sionele partners was dat 83 procent. Over de on

Jaarverslag 2008

Jaarverslag 2008


partijdigheid was de afgelopen jaren 83 procent van de burgers en 76 procent van de professionals tevreden of zeer tevreden.

Tevredenheid over het rechterlijk functioneren en motiveren van de beslissing

Procedures duren in veel gevallen nog te lang, vinden beide groepen. In het bijzonder bij de sectoren familie, straf en belasting. De totale waar dering voor de duur van de procedures is zowel bij de professionals als bij de rechtzoekenden gedaald ten opzichte van de periode 2003-2005.1

Rechterlijk functioneren Toelichting van de rechter op de procedure Toelichting van de rechter op de inhoud van de zaak Rechtseenheid van de beslissing Rechter bood ruimte voor verhaal Voorbereiding van de rechter Rechter luisterde naar standpunten Rechter leefde zich in in de situatie Deskundigheid van de rechter Bejegening van de cliënt door de rechter Bejegening van de advocaat / gemachtigde door de rechter De onpartijdigheid van de rechter De wijze waarop de rechter het verdere verloop van de zaak inzichtelijk maakt

Steeds meer rechtbanken nemen het initiatief om de uitkomsten van de klantwaarderingsonder zoeken te bespreken met de ketenpartijen. Dit vindt plaats binnen klantenpanels met verschil lende partijen of tijdens informele bijeenkomsten met rechtzoekenden.

2006 t/m 2008 % tevreden rechtzoekenden

2006 t/m 2008 % tevreden professionals

84% 82% * 84% 78% 83% 68% 88% * * 83% 93%

80% 77% 52% 77% 83% 75% 60% 83% 83% 81% 76% 77%

82% 83%

63% 84%

Beslissing Motivering / uitleg beslissing Leesbaarheid / begrijpelijkheid van de beslissing

Tevredenheid per sector 2006-2008 Doorlooptijden / duur procedure 2006 t/m 2008 % tevreden Professionals Rechtzoekenden Algemene tevredenheid 2006 t/m 2008 % tevreden Professionals Rechtzoekenden

Totaal

Bestuur

Familie

Handel

Kanton

33% 44%

39% 45%

31% 41%

35% 27%

54% 56%

Totaal

Bestuur

Familie

Handel

Kanton

80% 79%

81% 85%

82% 76%

75% 85%

87% 76%

* De gebieden die met een sterretje zijn aangegeven, zijn niet gemeten.

Klachtenregeling

Alle gerechten hebben een klachtenregeling. Klachten over gedragingen van een gerecht of daaraan verbonden personen kunnen ingediend worden bij het bestuur van dat gerecht. Over de inhoud of de totstandkoming van een rechterlijke beslissing (beschikking, vonnis, arrest) kan in het kader van de klachtenregeling geen klacht worden ingediend. Alleen een hogere rechter kan daarover oordelen. In 2008 zijn 1.094 nieuwe klachten ingediend. In 2007 werden er 887 klachten ingediend. Pro centueel gezien was derhalve sprake van een sterke toename. Het gaat echter nog steeds om minder dan 5 klachten op de 10.000 zaken in 2008, tegenover 4 klachten op de 10.000 zaken in 2007. Een verklaring voor de toename is nog

Straf Belasting 32% 44%

23% 29%

Straf Belasting 78% 72%

81% 90%

Pagina 19

Pagina 20


niet te geven. In de bijlage is een overzicht opge nomen van het aantal ingediende klachten naar onderwerp (tabel 19a). De klachten betreffen zowel rechters als mede werkers. Bij rechters gaat het dan bijvoorbeeld over het onnodig interrumperen tijdens de zitting, het maken van verkeerde opmerkingen, herhaalde aanhouding van zaken of vermeende partijdigheid. Bij medewerkers zien de klachten bijvoorbeeld op verkeerde oproepingen, onjuiste adressering van stukken, het niet adequaat reageren op brieven, het zoekraken van stukken, verkeerde berekening van griffierecht, het niet correct telefonisch of persoonlijk te woord staan, inadequate informatie verstrekking, verkeerde verwijzing naar de zittingszalen of de bejegening bij het toelaten tot de gerechtsgebouwen. In 2008 zijn 1.056 klachten afgehandeld. Een deel hiervan betreft klachten die nog in 2007 zijn in gediend. In de bijlage is een overzicht opgenomen van de afgehandelde klachten naar soort afdoening (tabel 19b). Op het moment van samenstelling van deze gegevens waren 48 klachten nog in behandeling. Van het aantal afgehandelde klachten is 48 procent (508 zaken) in 2008 niet inhoudelijk behandeld, omdat de klacht bijvoorbeeld niet ontvankelijk was omdat het over een rechterlijke beslissing ging. Van de zaken die wel inhoudelijk zijn behan deld, is ruim de helft (307 zaken) ongegrond en ruim eenderde (200 zaken) gegrond verklaard. Bij een gering aantal zaken (41) hebben de gerechten, ondanks een inhoudelijke behandeling, geen oordeel kunnen geven. Het aantal gegronde klachten fluctueert van jaar tot jaar. In 2005 bedroeg dit aantal 119; in 2006 ging het om 161 klachten en in 2007 om 139. In 101 gevallen leidde de klacht tot verbetering van de organisatie, in sommige gevallen ook als de klacht niet inhoudelijk is afgehandeld. Voorbeelden hiervan zijn het bijstellen of aan scherpen van instructies en de aanpassing van werkprocessen.

Jaarverslag 2008

Betrokkenheid onderwijs

Raad en gerechten werken aan een actieve betrok kenheid bij het voortgezet onderwijs. Doel van deze inspanning is de kennis en het begrip van leerlingen over de rechtsstaat en de rechtspraak te verbeteren. Gestreefd wordt dat zoveel mogelijk scholieren een groepsbezoek aan een rechtbank brengen. Zo’n bezoek wordt ondersteund door lesmateriaal dat de Rechtspraak heeft ontwikkeld, zoals de jeugdwebsite ‘Rechtvoorjou.nl’, het strip verhaal ‘Terecht!’ over rechtspraak in Nederland en een docentenhandleiding. Veel belangstelling bestond er voor de zogenaamde leskisten voor het VMBO. Hierin wordt lesstof over de rechtspraak in spelvorm aangeboden inclusief een toga en voorzittershamer. Om aan de grote vraag te voldoen wordt de leskist in 2009 opnieuw geprodu ceerd. In het kader van het ‘Huis voor democratie en rechtsstaat’ in oprichting, is het initiatief genomen om de jeugdvoorlichting over de rechts pleging de komende jaren samen met het Open baar Ministerie en de advocatuur op te pakken.

Jaarverslag 2008


Pagina 21

3

Jaarverslag 2008

Wetgevingsadvies en onderzoek

Wetgevings advies en onderzoek Samenvatting

De Raad voor de rechtspraak heeft de wettelijke taak de regering en de Staten-Generaal te advise ren over voorstellen voor nieuwe wetgeving of nieuw beleid die gevolgen hebben voor het functioneren van de Rechtspraak. In zijn adviezen gaat de Raad onder andere in op de uitvoerbaar heid van voorgestelde wetgeving en mogelijke strijdigheid met grondrechten, internationale regelgeving of beginselen van effectieve toegang tot de rechter. De wetgevingsadviezen komen in nauw overleg met de gerechten tot stand. De Raad laat wetenschappelijk onderzoek doen om zijn wettelijke taken beter te kunnen uitvoeren en om strategische keuzes te kunnen onder bouwen. Doel van het onderzoeksprogramma is antwoorden te krijgen op lacunes in kennis over het rechtspreken door de rechter, de organisatie van de gerechten en de plaats van de rechtspraak in de samenleving. In dit hoofdstuk worden enkele in het oog springende adviezen over wetsvoorstellen toege licht en opmerkelijke onderzoeksbevindingen gepresenteerd.

3.1 Wetgevingsadvies

Veel wets- en beleidsvoorstellen hebben gevolgen voor de bedrijfsvoering en de werkbelasting van de Rechtspraak. De inschatting van deze gevolgen is een essentieel onderdeel van de wetgevings advisering. Bij de werklastinschatting wordt onder andere aandacht besteed aan de gevolgen van het voorstel voor de personeelsbezetting, de belasting van de administratie van gerechten, het aantal te behandelen zaken, de gemiddelde behandeltijd per zaak, de ICT-systemen en de opleiding van rechters en griffiers. Waar mogelijk bevatten de adviezen suggesties om de ongewenste gevolgen te voorkomen. In 2008 heeft de Raad 49 adviezen uitgebracht over wets- en beleidsvoorstellen. De volgende adviezen springen in het oog: – Voorontwerp Wet kilometerprijs. Doel van deze wet is te komen tot de invoering van een kilo meterprijs voor motorrijtuigen in Nederland. Tegelijkertijd wordt de motorrijtuigenbelasting, de belasting personenauto’s en motorrijwielen en de belasting zware motorrijtuigen afgeschaft. De weggebruiker gaat daarmee niet zozeer

Pagina 23

Pagina 24


betalen voor het bezit van een motorrijtuig, maar voor het gebruik. De Raad heeft in zijn advies onder meer de verwachting uitgesproken dat het wetsvoorstel substantiële werklastgevol gen voor de Rechtspraak zal hebben. – Het amendement verplichte aanwezigheid ouders, onderdeel van het wetsvoorstel verster king positie slachtoffer. Dit amendement stelt aanwezigheid bij de zitting van ouders/voogd van minderjarige verdachten verplicht. De Raad heeft zijn zorg hierover uitgesproken, vooral ten aanzien van de verplichting voor de rechter om bij niet verschijnen de behandeling van de zaak aan te houden en de medebrenging van ouders te gelasten. Deze verplichting zal sub stantiële onbedoelde en ongewenste gevolgen voor de (rechts)praktijk met zich brengen. – Wetsvoorstel limitering ontbindingsvergoeding. Dit wetsvoorstel limiteert de vergoeding die de rechter toe kan kennen bij de ontbinding van een arbeidsovereenkomst tot een jaarsalaris van de werknemer, indien dat salaris €75.000,- of meer bedraagt (behalve in uitzonderingsgeval len). De Raad constateert in zijn advies van 29 oktober 2008 onder andere dat de keuze voor de grens van €75.000,- wordt toegelicht met de enkele opmerking dat het daarbij zou gaan om ‘werknemers waarvan de arbeidsmarktpositie in de regel al goed is’. Het is echter voor de acceptatie van regelgeving en van de in het ver lengde daarvan gedane uitspraken van rechters van belang dat de wetgever gemaakte keuzes inzichtelijk maakt en onderbouwt. Daarnaast is het onduidelijk hoe moet worden omgegaan met afwijkende contractuele regelingen tussen werkgever en werknemer. De wetgevingsadviezen zijn te vinden op www.raadvoorderechtspraak.nl. 3.2 Onderzoeksprogramma

In 2008 werden 8 onderzoeksprojecten afgerond; 5 daarvan resulteerden in een publicatie binnen de eigen serie ‘Research Memoranda’. Er werden 7 nieuwe projecten gestart. De prognosemodellen van het beroep op de rechter zijn verder ontwik keld. Verder zijn artikelen gepubliceerd en bij dragen geleverd aan boeken. In 2008 zijn 23 externe onderzoekverzoeken bij de Raad ingediend, waaronder 6 van het Weten schappelijk onderzoeks- en documentatiecentrum (WODC), waarvoor medewerking van de Recht spraak werd gevraagd. Na beoordeling van de

Jaarverslag 2008

inhoudelijke kwaliteit en werklast voor de gerech ten is al dan niet toestemming verleend. De jaargang van het periodiek ‘Rechtstreeks’ omvatte de vier gebruikelijke nummers. Daarnaast is een uitgave verzorgd met de ‘Rechtspraaklezing 2008’ door hoogleraar maatschappelijke bestuurs kunde G. van den Brink (Universiteit Tilburg), over de communicatie van de Rechtspraak met de ‘bedreigde burger’. In de bijlage is een overzicht van alle publicaties opgenomen. Opmerkelijke onderzoeksbevindingen

– De rechtspraak – het rechtspreken zelf – was vaak voorwerp van aandacht. Dit impliceert dat de Rechtspraak zich toenemend openstelt om de ‘core business’ onder de loep te nemen. – De strafrechter stond het meest in de schijn werper. Uit onderzoek naar de praktijk van het opleggen van taakstraffen bleek dat slechts bij hoge uitzondering een kale taakstraf wordt opgelegd voor externe delicten en dat externe deskundigen positief oordeelden over de beslis sing van de rechter in dit soort gevallen (Research Memorandum 1). – Vroeger onderzoek toonde aan dat burgers strengere straffen willen zien dan rechters. Uit nieuw onderzoek blijkt deze kloof samen te hangen met de mate waarin burgers geïnfor meerd zijn. Onderzoek van prof. W.A. Wagenaar geeft geen aanwijzingen voor het bestaan van zo’n kloof tussen rechters en goed geïnformeer de burgers. Eerder bestaat een kloof tussen hoog en lager opgeleide burgers (Research Memoran dum 2, Rechtstreeks 3). De Rechtspraaklezing 2008 over de rechter als bruggenbouwer sluit hierbij aan. – Onderzocht is in hoeverre de civiele rechter er in slaagt in de comparitie na antwoord verschil lende doeleinden – informatieverzameling, schikking beproeven, regiebepaling voor verder procederen – te realiseren. Partijen en profes sionele vertegenwoordigers oordelen positief over het optreden van de rechter, maar men vindt dat de rechter nogal eens (te) sterk op schikken aanstuurt. Het klaarblijkelijke belang van een schikking wordt mogelijk niet helemaal overgebracht (Research Memorandum 5). – De invoering van belastingrechtspraak in twee instanties heeft geen grote problemen opgeleverd. De rechtbanken hebben maatregelen getroffen om de aanvankelijk werkvoorraden te verhelpen. Wèl moeten de gerechtshoven

Jaarverslag 2008

volgens de rechtbanken nog groeien in hun controlerende rol (Research Memorandum 4). – Voornaamste problemen rond deskundigen in de civiele rechtspraak zijn communicatie tussen partijen, rechter en deskundige, kostenafwikke ling en doorlooptijd van de procedure. Hier ligt een opdracht tot verbetering (Research Memo randum 3).


Pagina 25

4

Jaarverslag 2008

Instroom, productie en doorlooptijden

Instroom, productie en doorlooptijden Samenvatting

– In 2008 stroomden ruim 1,8 miljoen zaken in bij de gerechten. Na de lichte instroomdaling in 2007 is nu weer een sterke groei te zien. De instroom is het afgelopen jaar met 6 procent toegenomen. – De toename is grotendeels voor rekening van de sector kanton (+10%), waar de incassozaken, bewind- en voogdijzaken en de zogenaamde Mulderzaken over verkeersboetes sterk in om vang toenamen. Daarnaast nam de instroom van WOZ-zaken, kinderrechtzaken (ondertoezicht stelling en uithuisplaatsing), omgang en gezag minderjarigen en belastingzaken in eerste aanleg en in hoger beroep substantieel toe. De instroom familiezaken in hoger beroep nam eveneens sterk toe. – Sterk daalde in 2008 het aantal insolventies en schuldsaneringprocedures, als gevolg van de gewijzigde Wet schuldsanering natuurlijke personen (WSNP) en het over het gehele jaar bezien nog gunstige economische klimaat. – De gerechten konden in grote lijnen het zaaks aanbod verwerken, behalve in hoger beroep.

In hoger beroep bleef het aantal afgehandelde zaken vier procent achter bij de nieuwe in stroom. Er was in 2008 bij enkele hoven een achterstand in de behandeling van strafzaken. De voorraad familiezaken en belastingzaken in hoger beroep nam toe als gevolg van de sterke instroomgroei. – Het aantal afgehandelde zaken nam evenals de instroom met 6 procent toe. Gewogen (de Recht spraak werkt met een genormeerde werklast) nam de productie met twee procent toe. – Er werden meer zaken afgedaan dan in de productie-afspraken met de Minister waren opgenomen. Toch moest voor twaalf miljoen euro in de egalisatierekening gestort worden van wege minderproductie, omdat in enkele ‘dure’ zaaksgroepen de productie lager was dan afge sproken met de Minister. – Bij vrijwel de helft van de proceduretypen werd de doorlooptijdnorm voor het jaar 2010 al gehaald. Vooral bij de procedures in de handels sectoren en bestuurssectoren van de rechtbanken en bij de procedures bij de gerechtshoven werd de norm nog niet gehaald.

Pagina 27

2 Een klein deel van de instroom en productie valt buiten de gepresenteerde overzichten. Het betreft hier de bijzondere kamers, megazaken, commissies van toezicht en tuchtrecht en het werk van de rechter-commissaris strafzaken.

De instroom strafzaken in eerste aanleg was vrij wel gelijk aan 2007. De instroom strafzaken in hoger beroep is licht gedaald (-2%). Het ging wel om relatief zwaardere zaken (zie paragraaf 4.1.2).

0%

-20%

K re ant ch on tb se a c S nk to re ec en r ch to t r Se ban civ c k ie re tor en l ch b tb es an tu k u re Sec en r ch to tb r a s ge S nk traf re ec en ch to Se ts r c h i ge cto ov vie re r b en l ch el ts as h t ge S ov ing re ec en ch to ts r s h CR ovetraf vB n + CB b

8% 6% 4%

Voor een gedetailleerder beeld op sector niveau wordt verwezen naar paragraaf 4.2.

2% 0% -2%

aa l

-4%

Voor een gedetailleerder beeld op sector niveau wordt verwezen naar paragraaf 4.2.

4.1.2 Afgehandelde zaken Ontwikkeling aantal zaken en werklast

De totale hoeveelheid bij de Rechtspraak afgedane zaken nam in 2008 met 6 procent toe. Deze pro ductietoename volgde de instroomontwikkeling en concentreerde zich bij kanton. Binnen kanton zijn Mulderzaken (+21%), handelszaken (+15%) en familiezaken (+12%) de opvallendste ‘stijgers’. Het volume aan afgehandelde zaken in de bestuurs zaken bij de rechtbanken nam sterk af (-11%). Daarbinnen nam vooral het aantal afgedane vreem delingenzaken bijzonder sterk (-21%) af, in belang rijke mate als gevolg van de sterke instroomdaling in 2007 en in mindere mate als gevolg van de instroomdaling in 2008. Ook nam het aantal afge handelde reguliere bestuurszaken sterk (-7%) af, vooral als gevolg van de instroomdaling in 2007. Het volume van het aantal afgehandelde belasting zaken bij de gerechtshoven nam zeer sterk af.

Hoewel de productie in aantallen met 6 procent toenam, was deze toename vertaald naar werklast (zie kader) slechts 2 procent (zie deel II tabel 4). Dat de werklasttoename geringer was dan de toename van het zaaksvolume kwam doordat de voornaamste productietoename bij kanton heeft plaatsgevonden, een sector met relatief lichte zaken. Verder werden vooral binnen de sector vreemdelingenzaken verhoudingsgewijs minder zware zaakscategorieën afgehandeld. Binnen de strafsectoren van de rechtbanken en bij de appelcolleges werden ten opzichte van 2007 juist meer zaken uit de zwaardere zaakscategorieën afgehandeld, waardoor de werklast substantieel toenam (+5%), zowel bij de rechtbanken als bij de gerechtshoven. Productieverdeling

In de volgende figuur is naast de verdeling van de absolute productieaantallen in de voorste kolom, ook de verdeling van de werklast over de verschillende sectoren (in de achterste kolom) weergegeven. In absolute productieaantallen gerekend geldt dat kanton de hoogste staaf op de voorste rij heeft (het grootste aandeel). Het feit dat voor kantonzaken het aandeel in werklast (de kolom op de achterste rij) zoveel kleiner is, geeft aan dat dit relatief lichte zaken zijn. Is de kolom op de achterste rij echter groter dan op de voorste rij, zoals bij de sectoren civiel, straf en bestuur,

De behandeling van civiele zaken (kanton, sector civiel rechtbanken en gerechtshoven) zorgt voor de helft (50%) van de werklast, de behandeling van strafzaken voor ruim een kwart (28%) en de behandeling van bestuurszaken, belastingzaken en vreemdelingenzaken tezamen voor iets minder dan een kwart (22%). Dit beeld is, zowel voor de absolute productie als voor de werklast, redelijk stabiel over de laatste jaren. Het aandeel van civiel is licht afgenomen en van straf iets toege nomen. Binnen de rechtsgebieden kunnen ook verschuivingen plaatsvinden. Zo nemen bijvoor beeld de reguliere bestuurszaken en de vreem delingenzaken in omvang af, maar omdat de belastingzaken in omvang toenamen, kon het aan deel bestuur gelijkblijven. Aandeel sector in productie en werklast 2008 Aandeel sector in productie en werklast 2008

50% 45%

gewogen productie (werklast) productie (aantal zaken)

48%

40% 35% 33%

30% 25%

26%

20% 18%

15%

17%

10% 14%

5% 0%

2%

4%

4%

15%

15%

2%

m de uu lin r re sza za ge ch k ke ntb en n an + k b C St + el B ra b ho as fz t ak en ve ing en CR n + , , r vB St ec ra ht fz b ak hoank en ve + + n M ul Ci d vie er le ka zak za nt en ke on , n, re ch tb Ci hoank vie ve + le n za ke n, ka nt on

5%

Hoewel strafzaken in de media en bij het publiek meestal meer aandacht krijgen, blijkt ook in 2008 dat het grootste deel (64%) van de zaken in de gerechten civielrechtelijk van aard is. Dit zijn handelsgeschillen en familiezaken. De sector straf is verantwoordelijk voor 29 procent van de zaken en de resterende 7 procent betreft bestuurszaken, vreemdelingenzaken en belastingzaken.

Vr ee

Het aantal handelszaken nam af (-5%), omdat het aantal insolventies en schuldsaneringsprocedures sterk daalde als gevolg van de gewijzigde Wet schuldsanering natuurlijke personen (WSNP) en het over het gehele jaar bezien nog gunstige economische klimaat.

10%

dan betekent dit dat relatief bewerkelijkere zaken zijn behandeld.

st

De instroom civiele zaken in hoger beroep nam met 3 procent toe als gevolg van de sterke toename van familiezaken (+13%). De toename van familie zaken in hoger beroep volgde de ontwikkelingen in de eerste aanleg; de instroom van familiezaken in eerste aanleg neemt al jaren sterk toe.

15%

-15%

To t

De instroomtoename is grotendeels voor rekening van de sector kanton (+10%), waar de incasso zaken, bewind- en voogdijzaken en de zogenaamde Mulderzaken over verkeersboetes sterk in omvang toenamen. Hoewel het aantal civiele zaken in eerste aanleg vrijwel gelijk bleef aan 2007, nam binnen die groep het aantal familiezaken substantieel toe (+5%), vooral als gevolg van de toename van kinderrechtzaken (ondertoezichtstelling en uithuis plaatsing), omgang en gezag minderjarigen.

Procentuele ontwikkeling afgedane Procentuele ontwikkeling afgedane zaken 2008 t.o.v. 2007 zaken 2008 t.o.v. 2007

-10%

12%

K re ant ch on tb se a c S nk to re ec en r ch to t r Se ban civ c k ie re tor en l ch b tb es an tu k u re Sec en r ch to tb r a s ge S nk traf re ec en ch to Se ts r c h i ge cto ov vie re r b en l ch el ts as h t ge S ov ing re ec en ch to ts r s h CR ovetraf vB n + CB b

In 2008 stroomden ruim 1,8 miljoen zaken in bij de gerechten.2 Na de lichte instroomdaling in 2007 was nu weer een sterke groei te zien. De instroom is het afgelopen jaar met 6 procent toegenomen.

Dit komt omdat bij de gerechtshoven de voorraad 1e aanlegzaken aan het opdrogen is: het aantal afgedane hoger beroepszaken nam met 51% juist zeer sterk toe.

-5%

Procentuele ontwikkeling Procentuele ontwikkeling zaaksinstroom 2008 t.o.v. 2007 zaaksinstroom 2008 t.o.v. 2007

10%

4.1.1 Instroom van zaken


l

4.1 Landelijk beeld

De instroom bij de bestuurssector eerste aanleg als geheel nam licht af (-2%). Voor de drie hoofdstromen was het instroombeeld verschillend. Het aantal aangebrachte belastingzaken in eerste aanleg nam substantieel toe (+5%). De instroom in hoger beroep nam nog veel sterker toe (+23%). Bij de vreemdelingensector was sprake van een substantiële instroomdaling (-5%). Het aantal regu liere bestuurszaken daalde in geringe mate (-3%). Het aantal aangebrachte WOZ-beroepen in eerste aanleg nam sterk toe (+18%), evenals instroom in hoger beroep (+23%).

Jaarverslag 2008

aa

– Het aantal rechters nam met ruim twee procent toe; een duidelijk sterkere groei dan de minder dan een procent toename van het overige per soneel. – De kosten voor de Rechtspraak namen, na correctie voor inflatie, met één procent af bij een toename van de gewogen productie van 2 procent. Daardoor nam de productiviteitsin dicator (productie in verhouding tot de kosten) toe met 3 procent, terwijl de arbeidsproducti viteitindicator (productie in verhouding tot personeelsomvang) vrijwel gelijk is gebleven. – Het eigen vermogen is met vier miljoen euro, een half procent van het budget, toegenomen tot 39 miljoen euro.

Jaarverslag 2008

Be


To t

Pagina 28

Pagina 29

Pagina 30


Werklast

Omdat tussen zaken grote verschillen in behandel tijden kunnen bestaan, wordt het productievolume ook vertaald naar werklast of gewogen productie. Deze werklast wordt berekend door de productie aantallen te vermenigvuldigen met de gemiddelde genormeerde behandeltijd per zaakscategorie. Het gaat dus om een genormeerde werklast. Dit hoeft niet gelijk te zijn aan de feitelijke werk last. Wanneer immers binnen afzonderlijke zaaks categorieën de zaken zwaarder van aard worden en daarmee arbeidsintensiever, kan dit in de ‘werklast’ niet meegewogen worden. Zo zijn er sterke signalen uit de strafsectoren dat, vooral bij de politierechter, de zaken de afgelopen jaren gemiddeld arbeidsintensiever zijn geworden. In dat geval kan er, al dan niet gelijktijdig, een aantal dingen gebeuren: – rechters gaan de benodigde meer-tijd aan de zaaksbehandeling besteden door meer over te werken – rechters besteden de benodigde meer-tijd aan de zaaksbehandeling zonder extra over te werken waardoor voorraden oplopen en/of het financiële resultaat van het gerecht onder druk komt te staan – rechters nemen structureel minder tijd voor de behandeling per zaak dan nodig is – gerechten zetten meer middelen/mensen in bij de betreffende sector dan de genormeerde werklast indiceert; de productiviteitsindicator (zaaksvolume in verhouding tot de kosten) van de sector gaat omlaag en het financiële resultaat komt onder druk te staan. In de strafsectoren waren deze mechanismen merkbaar. Wanneer de naar werklast omgerekende productie in de Rechtspraak daalt, is het niet zo dat er meer ruimte komt voor rechters. De financiering en de middelen bewegen immers mee met de productie. Minder zaken (en daarmee gepaard gaande werk last) betekent ook minder middelen. 4.1.3 Voorraadontwikkeling en duur van procedures Afgehandelde zaken ten opzichte van instroom

3 Alleen verschillen van meer dan 1% worden beschouwd als indicatie voor mogelijke verwerkingsproblemen of ongewenste voorraadopbouw.

De rechtbanken konden de instroom eerste aanleg in grote lijnen verwerken; de afhandeling hield gelijke tred met de instroom.3 Dit geeft aan dat bij de rechtbanken de werkvoorraden niet zijn gegroeid. Bij de appelcolleges lag het aantal afge handelde zaken 4 procent lager dan de instroom. Dit was in de eerste plaats het gevolg van de niet

Jaarverslag 2008

bij te houden instroomgroei bij de belastingen familieappellen bij de gerechtshoven. Ook in de strafsectoren hield de afhandeling geen gelijke tred met de instroom, waardoor de werkvoorraad toenam. Het College van Beroep voor het bedrijfs leven (CBb) zag in 2008 de voorraad eveneens toenemen (zie 4.2.4).

Jaarverslag 2008


Afgehandelde zaken ten opzichte van instroom in 2008 productie t.o.v. instroom Rechtbanken, eerste aanleg, incl. belastingzaken: Sector kanton, excl. Mulderzaken adres onbekend Sector civiel, excl. akten en verklaringen Sector straf Sector bestuur, reguliere bestuurszaken Sector bestuur, vreemdelingenzaken Sector bestuur, belastingzaken eerste aanleg Appelcolleges (hoven, CRvB, CBb) incl. belastingzaken in hoger beroep:

100% 100% 99% 99% 101% 98% 101% 96%

Totaal Rechtspraak

100%

Er zijn 4.168 aandelenleasezaken die bij kanton instroomden onder sector civiel gerekend omdat ze daar zijn afgehandeld. Voor een gedetailleerder beeld op sectorniveau wordt verwezen naar paragraaf 4.2.

Doorlooptijden

In 2007 en 2008 hebben de sectoren normen voor de lengte van rechterlijke procedures opgesteld op basis van spreidinggegevens. Bij het opstellen van de normen is zowel de noodzaak tot verkorting als de haalbaarheid ervan betrokken. De doelstel lingen zijn geformuleerd in de vorm van ‘x procent van een bepaald proceduretype moet afgehandeld zijn binnen y maanden’. Voorbeeld: voor schei dingszaken is afgesproken dat 95 procent van de zaken binnen 1 jaar moet zijn afgedaan. De reste rende 5 procent betreft dan uitzonderlijke zaken. De gerechten hoeven de normen pas in 2010 gerealiseerd te hebben. In 2008 en 2009 kunnen ze daar naartoe groeien. De huidige normering houdt feitelijk een aanzienlijke bekorting in voor procedures met een grote lengte. Omdat gemiddelde doorlooptijden aanvullende informatie bieden bij inzicht in hoe de lengte van procedures zich ontwikkelt is in de bijlage in tabel 9a een overzicht gepresenteerd van gemiddelde doorlooptijden. In de weergegeven analyses is vooral gekeken naar de realisatie van de lengte van procedures ten opzichte van de gestelde normen. In 2008 is bij ongeveer de helft van de procedure typen de norm voor 2010 al gehaald, zoals uit tabel 9b van deel II valt op te maken. Vooral bij kantonzaken, familiezaken en strafzaken in eerste aanleg, waar de doorlooptijden relatief gering zijn, wordt vaak al aan de norm voldaan. Daar waar de procedures gemiddeld het langst duren, bij de sectoren bestuursrecht (inclusief vreemdelingenen belastingzaken) en bij de handelssector van de rechtbanken en bij de gerechtshoven, wordt de norm voor 2010 vaak nog niet gehaald. Bij ongeveer twee van de tien proceduretypen, geconcentreerd in de bestuurssectoren en bij de gerechtshoven, lag in 2008 de duur nog ver onder

Pagina 31

Pagina 32


Jaarverslag 2008

de norm voor het jaar 2010.4 In paragraaf 4.2 wordt nader ingegaan op de doorlooptijden per sector.

Personele kosten Overige (materiële) kosten Totale kosten

Productie wordt geleverd door mensen en midde len. De volgende twee tabellen laten zien hoe de bezetting, productie (gewogen naar werklast) en ook de kosten (gecorrigeerd voor inflatie) van de Rechtspraak zich sinds 2002 hebben ontwikkeld.

2003

2004

2005

2006

2007

2008

groei 2008

100 100 100

105 95 102

107 107 107

106 108 106

107 116 109

113 118 114

114 110 113

1% -7% -1%

In 2008 namen de totale kosten (gedefleerd) met 1 procent af zoals uit voorgaande tabel valt op te maken. Eerder is aangegeven dat de gewogen productie in 2008 met 2 procent is gestegen. De conclusie is dat er meer is gedaan in termen van genormeerde werklast tegen minder kosten. De oorzaak is vooral gelegen in de afname van (gedefleerde) niet-personele kosten. Het resultaat daarvan is dat de productiviteitsindicator 3 procent hoger was dan in 2007.

De totale bezetting is in 2008 met 1 procent toegenomen. Deze ontwikkeling ligt in lijn met voorgaande jaren. De gewogen productie (werk last) vertoonde in 2008 een toename van 2 procent, al verschilde dit sterk per sector. Daarmee is per saldo de arbeidsproductiviteit gelijk gebleven, ondanks de extra inspanningen om de kwaliteit van rechtspreken te verbeteren. De personele kosten namen met 1,1 procent toe. De personele omvang nam met 1,3 procent toe. Dit betekent dat het personeel (gedefleerd voor de loonontwikkeling bij de overheid) gemiddeld goedkoper is geworden, ondanks het feit dat het aantal rechters naar verhouding sterker toenam dan het overige personeel (+2,4% en +0,9% res pectievelijk). De overige, dat wil zeggen niet-personele, kosten namen voor het eerst sinds 2003 af; met 7,1 procent, en bevinden zich nu ongeveer op het niveau van 2005. Zowel de ICT-kosten als de huisvestingskosten zijn het afgelopen jaar afgeno men. Deze daling is onder andere het gevolg van het temporiseren van een aantal ICT-projecten in 2008. Daarnaast was in 2007 sprake van een inci dentele last van 3,7 miljoen euro voor huisvesting, hiervan was in 2008 geen sprake.

Index productiviteit Rechtspraak (2002 = 100)

Arbeidsproductiviteit: gewogen productie per gemiddelde bezetting Arbeidskostenproductiviteit: gewogen productie per reële personele uitgaven Gewogen productie naar reële overige (materiële) uitgaven Productiviteit (totaal): gewogen productie in verhouding tot de totale reële uitgaven

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

groei 2008

100

107

108

105

101

98

99

0%

100

109

110

111

106

99

100

1%

100

120

110

108

98

95

103

9%

100

112

110

110

104

98

101

3%

Afspraken met de Minister en productie

Voor 2008 zijn afspraken gemaakt met de Minis ter van Justitie over de te realiseren productie. Deze afspraken zijn opgenomen in de begroting van de Rechtspraak 2008. In tabel 7 van deel II zijn de afspraken en de realisatie te zien.

Index gewogen productie en gemiddelde personele bezetting Rechtspraak (2002 = 100)

de norm.

2002

* Deze indexcijfers wijken af van eerdere jaarverslagen vanwege een definitiewijziging voor personele kosten. Om de indices vergelijkbaar te houden is deze aanpassing terugwerkend voor alle jaren doorgevoerd. Een tweede oorzaak waardoor huidige indexcijfers afwijken van het jaarverslag van 2007 is het gebruik van de meest recente inflatiecorrectoren. Deze zijn door het CPB met terugwerkende kracht gewijzigd.

Productiviteit en ontwikkeling aantal medewerkers

4 Vijftien procentpunten of meer onder


Index reële kosten Rechtspraak (2002 = 100) *

4.1.4 Productiviteit en productie ten opzichte van de afspraken

Gemiddelde bezetting RA Gemiddelde bezetting GA (direct en indirect), inclusief staf en beheer Gemiddelde bezetting Totaal Gewogen productie

Jaarverslag 2008

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

groei 2008

100

108

114

117

119

121

124

2%

100

106

109

110

110

111

112

1%

100 100

107 114

110 118

112 117

112 113

114 112

115 113

1% 2%

De middelen (opbrengsten) van de Rechtspraak worden voor het overgrote deel verkregen uit de productie van zaken tegen een bepaalde prijs. Voor aanvang van het jaar worden met de Minister van Justitie afspraken gemaakt over de omvang van de productie. Het door de Minister toegekende budget (bijdrage) komt tot stand door het verwach te en afgesproken productievolume te vermenig vuldigen met de voor een periode van drie jaar (2008 tot en met 2010) vastgelegde prijzen per productgroep. Na afloop van het jaar wordt op basis van de werkelijk behaalde productie afgere kend. Dit houdt in dat meer- en minderproductie tegen 70 procent van de overeengekomen prijzen wordt verrekend.

Pagina 33

Pagina 34


In 2008 was de productie ongeveer 4 procent hoger dan de afspraken met de Minister als gevolg van het hoge aanbod aan nieuwe zaken. Toch bleek dat per saldo de Rechtspraak 11,9 miljoen euro diende te storten in de egalisatiereserve5 vanwege minderproductie6. Dit is veroorzaakt doordat de meerproductie vooral de relatief goedkope kanton zaken betrof, terwijl de minderproductie over wegend duurdere procedures betrof. Eigen vermogen

De Rechtspraak heeft 2008 afgesloten met een netto positief resultaat van 3,9 miljoen euro. Dit is minder dan een half procent van de inkom sten van de Rechtspraak die 876 miljoen euro bedroegen. Het resultaat wordt toegevoegd aan het eigen vermogen. Het totaal eigen vermogen neemt hierdoor toe tot 39,5 miljoen euro. Hoewel de Rechtspraak geen baten-lastendienst is, hanteert de Rechtspraak wel het baten-lasten stelsel. Evenals bij baten-lastendiensten is het eigen vermogen genormeerd op 5 procent van de gemiddelde baten over de afgelopen drie jaar. Het eigen vermogen ultimo 2008 overschrijdt deze norm niet. 4.2 Ontwikkelingen van aantallen zaken en doorlooptijden per sector 4.2.1 Sector strafrecht Instroom en uitstroom strafzaken

Tabel 1 in deel II laat zien dat de instroom bij de strafsectoren van de rechtbanken in totaal vrijwel gelijk was aan 2007. Wel neemt het aantal vorde ringen aangaande voorlopige hechtenis al enkele jaren sterk af. Bij de gerechtshoven is de instroom strafzaken licht gedaald (-2%).

5 Om afwijkingen tussen productieafspraken en gerealiseerde productie op te vangen, is de egalisatierekening voor de Rechtspraak in het leven geroepen. De feitelijke kosten voor meer- of minderwerk in een jaar komen tot uitdrukking op deze rekening. In geval van meerproductie onttrekt de Rechtspraak aan de egalisatierekening, in geval van minderproductie wordt het saldo op de egalisatierekening gestort. 6 Daarbij is een beroep op de hardheidsclausule gedaan voor het niet afrekenen op minderproductie bij strafzaken en vreemdelingenzaken.

Bij de strafsectoren werden in totaal vrijwel evenveel zaken (strafzaken, raadkamerzaken en het uitwerken van vonnissen in verband met hoger beroep of cassatie) afgehandeld als in 2007. Bij de rechtbanken nam het aantal afgehandelde zaken licht toe en bij de gerechtshoven af.

Jaarverslag 2008

Jaarverslag 2008


Pagina 35

Sector straf: productie in 2007 en 2008 (afgerond op tientallen) aantal zaken 2007

aantal zaken 2008

groei 2008

productie t.o.v. instroom 2008

Rechtbanken Raadkamerzaken Strafzaken eerste aanleg Uitwerken vonnis voor hoger beroep Totaal rechtbanken

64.320 146.860 4.830 216.020

63.700 150.450 5.250 219.390

-1% 2% 9% 2%

97% 101% 95% 99%

Gerechtshoven Raadkamerzaken Beschikking ex artikel 12 Sv, klachten en bezwaar schadefonds Strafzaken (EK en MK) Uitwerken arrest voor cassatie Totaal gerechtshoven

10.180 2.440 22.900 2.550 38.080

11.080 2.530 20.320 2.440 36.370

9% 4% -11% -4% -4%

100% 104% 92% 99% 96%

254.090

255.760

1%

99%

Zaakstype

Straf totaal (excl. kanton)

De werklast nam wel substantieel toe (+5%), zowel bij de rechtbanken als bij de gerechtshoven. Dit kwam vooral doordat in 2008 relatief veel zaken als gevolg van een bewust ingezet kwaliteits beleid door een meervoudige kamer (MK) werden afgehandeld. Dit zijn strafzaken die door drie rechters worden behandeld en daarvan is de gemiddelde werklast per zaak hoog. Ook een groter aanbod van ingewikkelder zaken speelt een rol. Het aantal MK-zaken in eerste aanleg nam met 9 procent toe (niet in de tabel weergegeven). De rechtbanken konden over het algemeen vol doen aan de vraag van het OM naar zittingsruimte. Bij enkele rechtbanken is een geringe achterstand ontstaan in de verwerking van vorderingen en rekesten (bij de raadkamer) over niet-voorlopige hechteniszaken. Ook liep het uitwerken van von nissen voor hoger beroep enigszins achter (5%) bij de instroom. Bij de gerechtshoven is de voorraad strafzaken (EK en MK) ondanks een instroomdaling net als vorig jaar opgelopen; er zijn 8 procent minder zaken afgehandeld dan nieuw zijn aangebracht. Er waren bij enkele hoven moeilijkheden in de afhandeling van zaken: – bij enkele hoven was een tijdelijk capaciteits tekort vanwege een tekort aan raadsheren en/of een instroom van relatief zware zaken en meer aanhoudingen dan verwacht – vertraging in het uitwerken van de 1e aanleg zaken bij enkele rechtbanken – de inplanning op de zitting verliep niet goed en/of het parket had onvoldoende (zittingsrijpe) zaken bij een enkel hof.

Bij het uitwerken van arresten en klachten over niet-vervolging (12 Sv.) is de voorraad niet opgelopen. Doorlooptijden strafzaken

De voor het jaar 2010 gestelde normen voor de duur7 van strafrechtelijke procedures zijn al bereikt bij de kinderrechter en bij de procedures rond voorlopige hechtenis, zoals in onderstaande tabel is te zien. De kinderrechter deed 85 procent van de zaken binnen vijf weken af en voorlopige hechtenis-beslissingen werden bij de rechtbanken in 96 procent van de gevallen binnen twee weken genomen. De andere zaakstypen eerste aanleg, politierechter zaken, meervoudige kamer zaken en raadkamer zaken die niet voorlopige hechtenis betreffen, voldeden in 2008 al vrijwel geheel aan de toe komstige norm. Zo werden politierechterzaken in 85 procent van de gevallen binnen vijf weken afgedaan. De doorlooptijdnormering voor 2010 van straf rechtelijke procedures bij de gerechtshoven is aanzienlijk scherper gesteld dan de realisatie in 2007. Dit houdt in dat deze procedures in de periode tot en met 2010 aanzienlijk bekort moeten gaan worden. In 2008 is dat nog niet gelukt. Bij enkele hoven is gedurende 2008 een achter stand in de behandeling van strafzaken in hoger beroep ontstaan, wat een negatief effect heeft ge had op de doorlooptijd van die zaken. 7 Van eerste zitting tot accorderen van het vonnis door de rechter.

Pagina 36


Jaarverslag 2008

Sector straf: lengte van de procedures afgezet tegen de norm voor 2010 norm 2010 %

norm 2010 binnen

Rechtbank Strafzaak MK (=meervoudig behandeld) Politierechterzaak (incl. economische) Strafzaak bij de kinderrechter (enkelvoudig) Raadkamerzaken m.b.t. voorlopige hechtenis Raadkamerzaken niet voorlopige hechtenis

86% 85% 85% 96% 79%

90% 90% 85% 95% 85%

6 maanden 5 weken 5 weken 2 weken 4 maanden

Hoger beroep bij gerechtshof Strafzaak MK (=meervoudig behandeld) Strafzaak EK Raadkamerzaken m.b.t. voorlopige hechtenis Raadkamerzaken niet voorlopige hechtenis

72% 55% 58% 40%

85% 90% 95% 85%

9 maanden 6 maanden 2 weken 4 maanden

Instroom en uitstroom civiele zaken Instroom

De instroom bij de sectoren civiel van de recht banken over het totaal bezien stabiliseerde zich, zoals in tabel 1 van deel II is te zien. Binnen het totale aanbod van civiele zaken nam de instroom handelszaken als geheel sterk (-5%) af. Dit was het gevolg van de sterk gedaalde instroom van insol venties en schuldsaneringszaken. Per 1 januari 2008 is de Wet schuldsanering natuurlijke personen gewijzigd. Daardoor nam het aantal procedures daarover bij de rechter sterk af. Als gevolg van die wijziging worden mensen die zich niet aan de verplichtingen houden opgelegd in het schuldsaneringstraject, alleen failliet verklaard wanneer na afloop van het faillissement uitbetaling kan plaatsvinden. Daardoor en door het nog redelijk gunstige economische klimaat in 2008 nam het aantal faillissementen van natuur lijke personen sterk af. Het aantal insolventies van bedrijven, exclusief eenmanszaken, was in 2008 al wel aan het toenemen. Dit was het gevolg van een toename in de laatste 2 maanden van het jaar.8

8 Bron: CBS

De dagvaardingszaken handel vertoonden nog wel een forse instroomgroei, ook los van de aandelen leasezaken. Sterke groei vond ook plaats bij de familiezaken (+5%). Daar viel vooral de groei op van zaken met betrekking tot omgang en gezag minderjarigen. Ook de instroom van kinderrecht zaken (ondertoezichtstellingen en uithuisplaat singen) nam evenals de afgelopen jaren sterk toe. Sinds 2005 is het aantal kinderrechtzaken met 40 procent toegenomen.

Pagina 37

Het aantal civiele zaken in hoger beroep nam met 3 procent toe. De instroom handelszaken nam weliswaar af, maar het aantal familiezaken nam sterk toe. De afgelopen drie jaar is het aantal familiezaken in hoger beroep sterk toegenomen als gevolg van de gestage toename in eerste aanleg van familiezaken. De hoeveelheid afgehandelde zaken bij de secto ren civiel van de rechtbanken bleef in 2008 con stant vergeleken met 2007. De werklast nam wel toe omdat het aandeel zwaardere zaken toenam (tabel 7 in deel II). De voorraad nam nagenoeg niet toe. Binnen het totaal aan civiele zaken nam het volume aan afgehandelde handelszaken met 6 procent af als gevolg van de daling insolventies en insolventierekesten. Van familiezaken en presidentenrekesten werden juist meer afgedaan dan in 2007. Het aantal afgehandelde familiezaken kwam wel iets lager (-2%) uit dan het aantal nieuw aan gebrachte zaken. De behandeling van kinderrecht zaken staat vanwege de sterke instroomgroei onder druk, ook al omdat de behandeling van een dergelijke zaak gemiddeld ingewikkelder en zwaarder is geworden.

productie t.o.v. instroom groei 2008 2008

aantal zaken 2007

aantal zaken 2008

Rechtbanken Handelszaken, insolventies, kort gedingen Familiezaken Presidentenrekesten Totaal rechtbanken

108.780 127.340 26.260 262.370

102.010 133.050 27.410 262.470

-6% 4% 4% 0%

100% 98% 99% 99%

Gerechtshoven Handelszaken Familiezaken Totaal gerechtshoven Civiel totaal

10.720 3.990 14.710 277.080

10.350 4.560 14.910 277.380

-3% 14% 1% 0%

106% 93% 102% 99%

Zaakstype

Afgehandelde civiele zaken


Sector civiel: productie in 2007 en 2008 (afgerond op tientallen)

realisatie 2008 %

4.2.2 Sector civiel

Jaarverslag 2008

De gerechtshoven hebben in 2008 ongeveer evenveel civiele zaken afgedaan als in 2007. De werklast nam wel toe, omdat het aandeel zwaardere zaken toenam. Net als in 2006 en 2007 is in 2008 de voorraad handelszaken substantieel teruggebracht; er zijn 6 procent meer zaken afge daan dan nieuw zijn aangebracht. De voorraad familiezaken in hoger beroep blijft toenemen. Dit is het gevolg van de sterke instroomgroei. In de civiele sectoren rechtbanken en gerechts hoven nam het aandeel zwaardere zaakstypen toe; de werklast nam sterker toe dan het aantal zaken (tabel 4, deel II).

In 2008 is de lengte van handelsprocedures in hoger beroep dichter bij de norm van 80 procent binnen twee jaar gekomen. De realisatie in 2008 was 71 procent binnen twee jaar. Van de handelsrekesten in hoger beroep werd twee derde afgedaan binnen drie maanden. In 2010 moet dat 90 procent worden. Scheidingszaken in eerste aanleg werden in 89 procent van de gevallen binnen 1 jaar afgedaan en dat moet naar 95 procent gaan.

Doorlooptijden civiele zaken

Uit onderstaande tabel blijkt dat de duur9 van civiele familierechtelijke procedures nu al in veel gevallen conform de voor 2010 gestelde norm is en die van handelszaken nog niet. Hieronder volgt een bespreking van procedures die nog niet aan de normering voldeden. De lengte van de procedures op het gebied van handels- en consumentenrecht in eerste aanleg is de afgelopen jaren al aanzienlijk bekort, gemid deld met een kwart. De lengte van deze proce dures, die relatief lang duren en waarin de invloed van partijen op de lengte van grote invloed is, is genormeerd op 80 procent afgehandeld binnen twee jaar en 70 procent binnen een jaar. Het aandeel afgehandeld binnen twee jaar ligt al op 80 procent en afgehandeld binnen een jaar is nu nog 62 procent. 9 Van eerste rolzitting of ontvangst verzoekschrift tot verzending eind beslissing.

Pagina 38


Jaarverslag 2008

Sector civiel: lengte van de procedures afgezet tegen de norm voor 2010 realisatie 2007 %

80% 62% 70% 84% ++ 73% 89% 61% 94% 83% 90% 90%

80% 70% 90% 90% 90% 95% 50% 90% 80% 90% 90%

2 jaar 1 jaar 1 maand 3 maanden 3 jaar 1 jaar 2 maanden 1 jaar 1 jaar 3 maanden 3 maanden

Hoger beroep bij gerechtshof Handelszaak dagvaarding Handelsrekest Familierekest

65% 61% 92%

71% ++ 66% ++ 88%

80% 90% 90%

2 jaar 3 maanden 1 jaar

Instroom

Wanneer ze gefiscaliseerd zijn, vallen procedures daarover onder belasting zaken.

norm 2010 binnen

81% 61% 71% 76% 77% 91% 60% 91% 82% 92% 91%

Instroom en uitstroom kantonzaken

niet allemaal onder Mulderzaken.

norm 2010 %

Rechtbank Handelszaken met verweer Handelszaken met verweer Handelszaken zonder verweer (verstek) Verzoekschriftprocedure handel (met name insolventie) Beëindigde faillissementen Scheidingszaak Scheidingszaak Alimentatie en bijstandsverhaal Omgangs- en gezagszaken Beschikking verzoekschriftprocedure kinderrechter Kort geding

4.2.3 Sector kanton

10 Procedures over parkeerboetes vallen

realisatie 2008 %

De sector kanton heeft in 2008 fors meer zaken op zich af zien komen dan in 2007 (+10%), zoals uit tabel 1 van deel II valt op te maken. Het aantal familierechtelijke zaken steeg andermaal sterk (+13%), evenals in 2006 en 2007. Het aantal bewindzaken (meerderjarigen) en voogdijzaken nam zeer sterk toe. Voor slechts een klein deel speelde de verschuiving van curatelezaken naar de sector kanton een rol. Mede daardoor nam het aantal ‘beheerzaken’ ook sterk toe. Dit zijn werk zaamheden voor het beheer van goederen van minderjarigen, ondercuratelegestelden en onder bewindgestelde meerderjarigen. Het gaat bijvoor beeld om de goedkeuring van een periodieke afrekening/eindafrekening en het verlenen van een machtiging. Ook groeide het aantal handelszaken sterk (+13%). Vooral het aantal verstekzaken nam zeer fors toe (+20%), dit zijn voor het grootste deel incassoza ken. Daarnaast ontstond een nieuwe zaaksstroom van verzoekschriftprocedures voor ‘nakosten’ die deurwaarders bij incassozaken maken. Het aantal verzoeken tot ontbinding van een arbeidsovereen komst daalde sterk, met liefst 21 procent. Al vanaf 2004 is de instroom van deze groep zaken aan het dalen. Dit is vooral het gevolg van de doorwerking van de gunstige economische ontwikkeling de

afgelopen jaren. De economische recessie had op deze zaken in 2008 nog weinig effect. Mogelijk speelde hierbij in 2008 ook een rol het anticiperen op wijziging van de kantonrechtersformule in 2009, die voor werkgevers gunstiger uitpakt. Het aantal Mulderzaken, dat wil zeggen zaken die gaan over lichte verkeersovertredingen met een boete10 nam sterk toe (+15%). De toename is toe te schrijven aan de zogenaamde gijzelingszaken, dat wil zeggen vordering tot gijzeling. De officier van justitie kan gijzeling vorderen als betaling van de geldboete achterwege blijft en verhaal niet succesvol is. De stijging ten opzichte van 2007 kwam niet omdat er in 2008 zoveel waren, maar omdat er in 2007 relatief weinig van dat soort zaken waren. De instroom aan overtredingszaken, dat wil zeg gen zwaardere verkeersovertredingen en over tredingen van de Algemene Politie Verordeningen (APV’s), nam slechts in lichte mate toe (+2%).

Jaarverslag 2008


in afhandeling van familierechtelijke zaken was net niet voldoende om de instroomstijging bij te houden. Toch kan daarmee niet gesproken worden van een verwerkingsachterstand. De voorraad afname in 2008 (met 3%) bij Mulderzaken (verkeersboetes) compenseert de lichte voorraad toename bij dit type zaken in 2007. Sector kanton: productie in 2007 en 2008 (afgerond op tientallen)

Zaakstype

aantal zaken 2008

490.160 189.940 91.370 169.040 112.400

561.900 213.020 110.350 172.170 110.180

15% 12% 21% 2% -2%

100% 98% 103% 100% 100%

1.052.910

1.167.620

11%

100%

norm 2010 %

norm 2010 binnen

90% 75% 90% 90% 90% 90% 80% 80%

1 jaar 6 maanden 3 maanden 15 dagen 15 dagen 3 maanden 1 maand 3 maanden

Rechtbanken Handelszaken, arbeidszaken, kort gedingen Familiezaken Straf - Mulderzaken Straf - overtredingen Akten en verklaringen Kanton totaal

Doorlooptijden kantonzaken

De kantonrechtspraak voldeed vrijwel geheel aan de doorlooptijd normeringen voor het jaar 2010. Afgezien van handelszaken met verweer gaat het om betrekkelijk snelle procedures. Sector kanton: lengte van de procedures afgezet tegen de norm voor 2010 realisatie 2007 % Handelszaken met verweer Handelszaken met verweer Beschikking arbeidsontbinding op tegenspraak Handelszaken zonder verweer (verstek) Beschikking geregelde arbeidsontbinding Kort geding Overtreding Mulderzaak ++ 5 procentpunten of meer verbetering t.o.v. 2007 – – 5 procentpunten of meer achteruitgang t.o.v. 2007

4.2.4 Sector bestuursrecht

Afgehandelde kantonzaken

De hoeveelheid afgehandelde procedures voor de kantonsector als geheel nam zeer sterk toe (+11%) ten opzichte van 2007. Daarmee heeft de kanton sector de instroomtoename weten bij te houden. Met uitzondering van de akten en verklaringen en de overtredingszaken werden van alle zaaks typen binnen kanton fors meer zaken afgehandeld. Dit is min of meer een afspiegeling van de eerderbeschreven instroomtoename. De toename

productie groei t.o.v. instroom 2008 2008

aantal zaken 2007

Instroom en uitstroom bestuurszaken Instroom

De totale hoeveelheid bij de rechtbanken aange brachte zaken op bestuursrechtelijk gebied nam in 2008 met 2 procent enigszins af. Het aantal aan gebrachte reguliere bodemzaken bestuur in eerste aanleg (rechtbanken) daalde licht (-2%), zoals uit tabel 1 van deel II blijkt. Ook daalde de instroom

89% 73% 96% 95% 79% 98% 88% 76%

realisatie 2008 % 95% ++ 81% ++ 96% 92% 80% 96% 90% 75%

Pagina 39

Pagina 40


vreemdelingenzaken (-5%). Het aantal bij de Centrale Raad van Beroep (CRvB) aangebrachte zaken nam toe met een kleine 4 procent en bij het CBb met 6 procent. De instroom belastingzaken bij de rechtbanken (eerste aanleg) nam met 5 procent toe als gevolg van de sterke stijging van WOZ/OZB-zaken11 (+18%). In 2007 daalde het aantal WOZ-zaken. De beroepsprocedures betroffen toen zogenaamde bevestigingsbeschikkingen, waarin de gemeenten de waarde bevestigden die ze ook begin 2005 aan alle belanghebbenden hadden verstuurd. Geen nieuws dus, en daarom relatief weinig be roepen. De piek van deze beroepsprocedures viel begin 2008. Tegen de beschikkingen uit 2008 is (circa 10%) vaker bezwaar gemaakt en veel van de beroepsprocedures zijn al eind 2008 gestart. Het aantal Rijksbelastingzaken nam af (-6%). Bij de gerechtshoven nam de totale instroom belastingzaken met 10 procent toe, waarvan de hoger beroepen met ruim 20 procent. Afgehandelde bestuursrechtelijke zaken

Het aantal afgehandelde belastingzaken in hoger beroep nam evenals vorig jaar sterk toe (+51%). Dit is nog altijd het gevolg van een naijleffect van de invoering van belastingrechtspraak in twee feitelijke instanties in 2005 en de doorstroom in latere jaren van de hoger beroepen daarvan. Ondanks de sterke toename van afgehandelde zaken in hoger beroep lag het volume ervan duidelijk onder de instroom; de voorraad is toe genomen. De afhandeling van ‘reguliere’ (dat wil zeggen exclusief belastingzaken en vreemdelingenzaken) bodemzaken bestuursrecht nam met 8 procent af. Toch was de uitstroom in evenwicht met de instroom; in 2007 werd aanzienlijk meer afgehan deld dan nieuw aangebracht. Het aantal afgehandelde vreemdelingenzaken nam sterk af (-21%) en het aantal afgehandelde vreem delingenzaken kwam zo enigszins (-2%) onder de zaaksinstroom uit.

11 WOZ = Wet waardering onroerende zaken. OZB = Onroerende zaaks belasting.

Jaarverslag 2008

Jaarverslag 2008


Pagina 41

Sector bestuur: productie in 2007 en 2008 (afgerond op tientallen) productie groei t.o.v. instroom 2008 2008

aantal zaken 2007

aantal zaken 2008

Sector bestuur rechtbanken (excl. belastingzaken) Bodemzaken reguliere bestuurszaken Voorlopige voorzieningen reguliere bestuurszaken Vreemdelingenkamer Totaal bestuur rechtbanken excl. belastingzaken

40.210 8.830 56.820 105.860

37.090 8.370 45.090 90.550

-8% -5% -21% -14%

101% 102% 98% 100%

Sector belasting rechtbanken en gerechtshoven Belasting, eerste aanleg Belasting, hoger beroep Totaal belastingzaken

26.470 1.440 27.910

25.800 2.170 27.970

-3% 51% 0%

101% 66% 97%

7.460 1.090 8.550

7.380 970 8.340

-1% -11% -2%

98% 88% 97%

142.310 85.490

126.860 53.800

-11% -7%

99% 100%

Zaakstype

Sector bestuur bijzondere colleges CRvB CBb Totaal bijzondere colleges Bestuur totaal Bestuur totaal excl. vreemdelingenzaken

Opvallend is de sterke teruggang in productie bij het CBb. Slaagde men er in 2007 nog in de voor raad te verkleinen, nu bleef de productie 12 pro cent achter bij de instroom. De voorraad nam toe, omdat het aandeel eenvoudige zaken die zonder zitting kunnen worden afgedaan steeds verder aan het dalen is.

Van de procedures bij de bestuursrechter over lokale belastingen is, ondanks een sterke verkor ting in 2008, slechts 45 procent afgedaan binnen 9 maanden. Dat moet 90 procent worden in 2010. Eveneens was de duur van procedures over rijks belastingen nog ver van de gestelde norm 2010 van 90 procent afgedaan binnen een jaar.

Bij de CRvB hield de productie min of meer ge lijke tred met de instroom, hoewel de intentie was de voorraad juist te verkleinen. Om dat te bewerk stelligen schoot de personeelsomvang tekort. Investering in kwaliteitsverbetering, waaronder het meer gericht zijn op finale geschilbeslechting, deed een groter beslag op de verwerkingscapaciteit dan gedacht: de benodigde formatie kon niet tijdig op sterkte gebracht worden.

De norm voor 2010 bij de behandeling van vreemdelingenzaken is dat 90 procent van deze zaken binnen 9 maanden moet zijn afgedaan. In 2008 gebeurde dit nog slechts bij 69 procent van de zaken. Met andere woorden: ook hier is een verdere verkorting nodig.

Doorlooptijden bestuurszaken

De bestuurssector (reguliere bestuurszaken, belastingzaken en vreemdelingenzaken) stuurt via de gestelde normen aan op een aanzienlijke bekorting van de procedureduur12 in 2009 en 2010. De lengte van de bodemprocedures regulier bestuursrecht lag in 2008 nog aanzienlijk verwij derd van de voor het jaar 2010 gestelde norm van 90 procent binnen een jaar, zoals uit onderstaande tabel blijkt. In 2008 werd 72 procent van deze zaken afgedaan binnen een jaar, een duidelijke verbetering ten opzichte van 2007.

In hoger beroep werden belastingzaken slechts in 33 procent afgedaan binnen een jaar. Een forse bekorting in 2009 en 2010 is nodig om de norm van 85 procent binnen een jaar te kunnen halen.

12 Gemeten van ontvangst van beroep of verzoek tot aan de verzending van de uitspraak.

Pagina 42


Jaarverslag 2008

Bestuursrecht: lengte van de procedures afgezet tegen de norm voor 2010 realisatie 2007 % Sector bestuur rechtbanken Bodemzaak bestuur regulier Bodemzaak bestuur regulier Voorlopige voorziening bestuur regulier Bodemzaak belasting lokaal Bodemzaak rijksbelastingen Bodemzaak vreemdelingen Hogerberoep bij gerechtshof Belastingzaak

realisatie 2008 %

norm 2010 %

norm 2010 binnen

67% 50% 94% 27% 55% 70%

72% ++ 46% 95% 45% ++ 46% – – 72%

90% 70% 90% 90% 90% 90%

1 jaar 9 maanden 3 maanden 9 maanden 1 jaar 9 maanden

50%

33% – –

85%

1 jaar

++ 5 procentpunten of meer verbetering t.o.v. 2007 – – 5 procentpunten of meer achteruitgang t.o.v. 2007

Voor het CBb en de CRvB zijn geen normen vast gesteld volgens de systematiek die voor andere gerechten wel geldt. Daarom is hier gekeken naar de ontwikkeling in gemiddelde doorlooptijd, te zien in deel II tabel 9a. De gemiddelde doorlooptijd van bodemzaken bij het CBb is met 3 weken toegenomen tot 76 weken, dat wil zeggen een kleine anderhalf jaar. De gemiddelde doorlooptijd daarvan wordt sterk beïnvloed doordat vele zaken moeten wachten op afhandeling van zogenaamde prejudiciële vragen die aan het Hof van Justitie te Luxemburg zijn gesteld. De afhandeling van deze vragen door het Hof van Justitie duurt lang. Vanaf 2009 zal de invloed daarvan op de totale doorlooptijd zichtbaar worden. Het CBb is van oordeel dat 80 procent van de zaken die in eerste en enige aanleg worden behan deld binnen 12 maanden na aanbrengen afgewik keld moeten zijn. Voor hoger beroepszaken zal in 80 procent van de gevallen binnen 40 weken de zaak afgehandeld moeten zijn. Het doel is om dit in 2011 te realiseren. Bij de CRvB nam de gemiddelde duur van bodem procedures toe met 2 weken tot 83 weken, meer dan anderhalf jaar. De CRvB streeft op korte termijn naar een doorlooptijd van maximaal ander half jaar. Dan zal het gemiddelde tussen de een en anderhalf jaar moeten uitkomen. In 2008 kon de doorlooptijd niet verkort worden vanwege de hierboven genoemde omstandigheden. De CRvB heeft in een van haar uitspraken onlangs een standaard vastgesteld voor de vaststelling van schadevergoeding bij overschrijding van de redelijke termijn, bedoeld in artikel 6 van het Europese Verdrag tot bescherming van de Rechten

van de Mens (EVRM). Voor sociale zekerheids zaken mag de procedure niet langer dan 4 jaar duren: een half jaar voor bezwaar, anderhalf jaar voor beroep in eerste aanleg en twee jaar voor hoger beroep.

Jaarverslag 2008


Pagina 43

5

Jaarverslag 2008

Financiën

Financiën

5.1 Risicobeheersing

Deze managementparagraaf heeft betrekking op het financieel en materieel beheer, de informatie beveiliging, huisvesting en arbeidsomstandigheden en de Wet bescherming persoonsgegevens. Hierin legt de Raad verantwoording af over het door haar gevoerde beheer op voornoemde aspec ten. De accountant heeft bij de jaarrekening 2008 van de Raad voor de rechtspraak en de gerechten gezamenlijk een goedkeurende accountantsver klaring afgegeven. Aan het eind van het jaar leggen de gerechts besturen in een verslag verantwoording af aan de Raad. Dat verslag omvat ook een management paragraaf waarin het gerecht/landelijke dienst aangeeft aan welke risico’s hoge prioriteit is toe gekend en welke maatregelen zijn getroffen om te voorkomen dat die risico’s zich daadwerkelijk voordoen. De accountant geeft bij elk gerecht een verklaring bij de jaarrekening en toetst het proces van de totstandkoming van de management paragraaf. Alle onder de Raad voor de rechtspraak

ressorterende diensten hebben een goedkeurende accountantsverklaring ontvangen. De gerechten rapporteren aan de Raad over de voortgang van de getroffen beheersmaatregelen. In 2008 is op basis van het normenkader zoals vastgelegd in het Handboek Financiële Bedrijfs voering, op gestructureerde wijze aandacht besteed aan de in deze managementparagraaf genoemde terreinen. Op basis van de risicoanalyses van de gerechten en de voortgang van de eventuele verbetermaat regelen is bepaald welke instrumenten van sturing en bedrijfsvoering ingezet moeten worden. De vol gende punten van aandacht zijn gesignaleerd: Het blijven volgen van de rechtmatige voortgang van aanbestedingstrajecten

In het vorige verslagjaar was het niet gelukt om een mantelovereenkomst af te sluiten waarin de Rechtspraak en verschillende onderdelen van het Ministerie van Justitie participeren. Daardoor was een aantal bestellingen in dat jaar als onrechtmatig aangemerkt. Omdat de betreffende mantelovereen

Pagina 45

Pagina 46

Financiën

komst pas in juli 2008 is afgesloten kon ook in dit jaar niet voorkomen worden dat voor de bedrijfsvoering noodzakelijke bestellingen niet conform de geldende aanbestedingsrichtlijnen zijn aangeschaft. Bestellingen zijn wel zoveel mogelijk uitgesteld zodat het aantal als onrechtmatig aan gemerkte bestellingen beperkt is gebleven. Verder zijn organisatorische maatregelen getroffen om de voortgang van de aanbestedingstrajecten beter te volgen. Het waarborgen van de controleerbaarheid van personeelskosten

Gedurende de zomer van 2008 is duidelijk gewor den dat door de implementatie van SAP-Payroll het aantal mogelijkheden om de personeelskosten op lokaal niveau te controleren tijdelijk is vermin derd. Daardoor konden de personeelskosten niet systeemgericht worden gecontroleerd. De perso neelskosten zijn daarom in 2008 gegevensgericht gecontroleerd aan de hand van een statistische steekproef. De Rechtspraak borgt de beschikbaarheid, vertrouwelijkheid en integriteit van de informatie in overeenstemming met het Voorschrift Informatiebeveiliging Rijksdiensten (VIR2007). VIR2007 is bij de Rechtspraak volledig geïmple menteerd. Informatiebeveiliging

De Rechtspraak heeft een integraal beveiligings beleid vastgesteld, dat zowel de beveiliging van informatie als de fysieke beveiliging betreft. In het verlengde daarvan wordt nu gewerkt aan een handboek Integrale beveiliging. Ook worden een landelijke bewustwordingsactie en een inciden tenregistratie voorbereid. Daarnaast is onderzoek gedaan naar verantwoorde veiligheid in de gerechtsgebouwen van de toekomst. Dit onderzoek bevond zich op het raakvlak van huisvesting en integrale beveiliging. Al deze ontwikkelingen zullen in het voorjaar van 2009 een vervolg krijgen en waar nodig leiden tot nadere besluitvorming. Uit onderzoek is gebleken dat een landelijk incidentenregistratiesysteem onontbeerlijk is. De verwachting is dat een dergelijk systeem in 2009 ingevoerd zal zijn. Met betrekking tot de naleving van de Wet bescher ming persoonsgegevens zijn geen risico’s met een hoge prioriteit aangegeven. De functionaris voor de gegevensbescherming heeft in 2008 geen klachten ontvangen over de omgang met persoons gegevens door de gerechten en landelijke diensten.

Jaarverslag 2008

Op het terrein van huisvesting beschikken alle gerechten over de benodigde gebruiksvergun ningen en voldoen zij aan de wettelijke verplich tingen. Behalve de wettelijke verplichtingen zijn er ook algemene rijksregels voor de veiligheid van gebouwen met cellen. In dat kader zijn alle rechtbanken en paleizen van Justitie in 2008 geïnspecteerd en worden aanvullende maatrege len genomen. De interne beheersing bij de gerechten en lande lijke diensten van de Rechtspraak is in het afgelo pen jaar verder verbeterd en is op een goed niveau.

Jaarverslag 2008

Financiën

5.2 Jaarrekening Geconsolideerde balans per 31 december 2008 (na resultaatverdeling) 31-12-2008

Omschrijving (x 3 1.000)

1

2

3 4 5

Activa Vaste activa Materiële vaste activa Grond en gebouwen Installaties en inventarissen Overige materiële vaste activa Financiële vaste activa Vordering Ministerie van Justitie inzake vakantiegelden Vlottende activa Vorderingen Rekening-courant Ministerie van Justitie Overige vorderingen Overlopende activa Liquide middelen Totaal activa

Passiva Eigen vermogen Exploitatiereserve Wettelijke reserve Bestemmingsfonds 7 Egalisatierekening 8 Voorzieningen Langlopende schulden 9 Leningen bij het Ministerie van Financiën 10 Vooruitontvangen bedragen Openbaar Ministerie Kortlopende schulden Crediteuren 11 Overlopende passiva Totaal passiva

31-12-2007

80.527 16.135 44.181 20.211

77.894 12.662 45.662 19.570

19.977 19.977

19.977 19.977

39.914 21.953 5.731 12.230

31.600 21.953 2.864 6.783

135.032 275.450

6

108.482 237.953

39.491 37.760 1.324 407

35.235 34.223 1.012 0

78.766 4.369 62.881 58.269 4.612

66.838 5.767 57.670 51.582 6.088

89.943 11.078 78.865

72.443 8.330 64.113

275.450

237.953

Realisatie 2008 (x 1 1.000)

Begroot 2008 Realisatie 2007 (x 1 1.000) (x 1 1.000)

Geconsolideerde staat van baten en lasten 2008

Baten 12 Bijdrage Ministerie van Justitie 13 Bijdrage derden 14 Bijdrage meer / minder werk Totaal baten

15 16 17 18 19

Lasten Personele kosten Materiële kosten Afschrijvingskosten Rentekosten Gerechtskosten Totaal lasten Resultaat

858.342 29.466 -11.928 875.880

857.961 24.920 0 882.881

834.003 29.398 -15.676 847.725

620.748 222.580 20.952 2.669 4.987 871.936 3.944

636.725 236.980 23.000 3.000 5.137 904.842 -21.961

590.509 233.451 22.138 2.122 4.878 853.098 -5.373

Pagina 47

Pagina 48

Financiën

Toelichting op de geconsolideerde balans en staat van baten en lasten Algemeen

De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de grondslagen voor waardering van activa en passiva en grondslagen voor de bepaling van het resultaat die in deze toelichting zijn opgenomen. Deze grondslagen zijn afgeleid van de maatschap pelijke normen zoals in Boek II Titel 9 van het Burgerlijk Wetboek en de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving zijn verwoord. Op enkele pun ten wordt hiervan afgeweken. De belangrijkste afwijkingen zijn: – een reservering voor de verplichting in het kader van vakantiedagen; – een positie voor het onderhanden werk; – voorzieningen in het kader van jubileumuit keringen, vergoedingen bij ontslag, verminderde arbeid en arbeidsongeschiktheid; – uitsplitsing van de personele kosten in salaris sen, sociale lasten en pensioenpremie; – opstellen van een kasstroomoverzicht. Consolidatie

In de consolidatie zijn integraal opgenomen de financiële gegevens van de 26 gerechten (recht banken, gerechtshoven en bijzondere colleges), het Bureau van de Raad voor de rechtspraak en de landelijke dienst SSR. Ook de financiële gege vens van de landelijke dienst ICTRO, waar de Raad voor de rechtspraak een belang in heeft van 66,6 procent, zijn opgenomen. ICTRO heeft naast haar kasverplichtingenverantwoording een vereen voudigde batenlastenverantwoording opgesteld die in de consolidatie is betrokken. De landelijke dienst Prisma, waar de Raad voor de rechtspraak een belang in heeft van 50 procent, is niet opgeno men in de consolidatie vanwege het beperkte finan ciële belang. De bijdrage aan Prisma wordt in de staat van baten en lasten verantwoord onder de materiële kosten. Grondslagen voor waardering van activa en passiva Algemeen

Alle activa en passiva worden, voor zover niet anders vermeld, opgenomen tegen nominale waarden. Materiële vaste activa

Materiële vaste activa worden gewaardeerd op verkrijgingsprijs onder aftrek van afschrijvingen. Afschrijvingen op materiële vaste activa worden berekend volgens een vast percentage van de ver

Jaarverslag 2008

krijgingsprijs op basis van de geschatte gebruiks duur van de betreffende materiële vaste activa. Afschrijvingen vinden plaats tot restwaarde. Voor zover niet anders is vermeld, is de restwaarde op nihil gesteld. Afschrijvingen vinden plaats naar tijdsgelang op basis van de werkelijke aanschaf datum. Op materiële vaste activa in bestelling wordt niet afgeschreven.

Jaarverslag 2008

Toelichting op de geconsolideerde balans Activa 1 Materiële vaste activa Bedragen x 1 1.000

Vorderingen

1 2 3

Aanschafwaarde begin periode Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde 31 december 2007

Voorzieningen

4 5 6 7 8

Mutaties gedurende periode Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Afschrijvingen desinvesteringen Totaal mutaties

Vorderingen worden gewaardeerd op nominale waarde onder aftrek van een voorziening wegens vermoedelijke oninbaarheid. Voorzieningen worden gevormd tegen enkele con crete of specifieke risico’s en verplichtingen die op de balansdatum bestaan en waarvan de omvang on zeker is doch redelijkerwijs in te schatten. De voor ziening FPU is opgenomen tegen contante waarde. Grondslagen voor bepaling van het resultaat

Financiën

9 Aanschafwaarde einde periode 10 Cumulatieve afschrijvingen 11 Boekwaarde 31 december 2008

Grond en gebouwen

Installaties en inventarissen

Overige

Totaal

18.496 5.834 12.662

133.468 87.806 45.662

82.284 62.714 19.570

234.248 156.354 77.894

5.945 984 1.869 381 3.473

11.252 4.418 11.764 3.449 -1.481

11.782 9.407 9.515 7.781 641

28.979 14.809 23.148 11.611 2.633

23.457 7.322 16.135

140.302 96.121 44.181

84.659 64.448 20.211

248.418 167.891 80.527

Algemeen

Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de ontvangen bijdragen en de kosten en andere lasten over het jaar. Baten

De ontvangen bijdragen in het kader van de productie worden verantwoord in het verslagjaar waarin de productie wordt gerealiseerd. Overige bijdragen worden toegerekend aan het verslagjaar waarop ze betrekking hebben. Lasten

De kosten worden berekend op basis van histori sche kosten en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. De afschrijvingen op de materiële vaste activa worden gebaseerd op de verkrijgingsprijs; de afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode op basis van de geschatte economische levensduur.

De overige materiële vaste activa betreffen vooral hardware, software en licenties. Zelfontwikkelde software is niet geactiveerd; alleen van derden gekochte software is geactiveerd. Kunst is niet ge activeerd onder de materiële vaste activa maar als niet in de balans opgenomen activa verantwoord. De gehanteerde afschrijvingspercentages zijn in onderstaande tabel opgenomen: Afschrijvingspercentage Grond en gebouwen Installaties en inventarissen

Overige materiële vaste activa

Verbouwingen Installaties Meubilair Kantoormachines Stoffering Audio-visuele middelen Overige Hardware Software Licenties Overig (geen ICT-activa)

10% 10% 10-20% 20% 12,5% 12,5% 20% 33,33% 33,33% 33,33% 20%

Pagina 49

Pagina 50

Financiën

Jaarverslag 2008

Prisma en stafdiensten

Jaarverslag 2008

Financiën

4 Overlopende activa

De Raad voor de rechtspraak is gedeeltelijk eige naar van de landelijke dienst Prisma. Het aandeel van de Raad voor de rechtspraak in de materiële vaste activa van Prisma bedraagt circa 0,017 mil joen euro (31-12-2007: 0,018 miljoen euro).

Bedragen x 1 1.000 Nog te ontvangen bedragen en overige overlopende activa Vooruitbetaalde bedragen Totaal

De Rechtspraak maakt per 31 december 2008 nog maar gebruik van één gemeenschappelijke beheerdienst. Het betreft de beheerdienst ’s-Hertogenbosch. De rechtbank ’s-Hertogenbosch is mede-eigenaar van de eigen activa van deze beheerdienst. Het aandeel van de Rechtspraak in deze activa betreft per 31 december 2008 0,352 miljoen euro. In 2008 zijn de beheerdiensten in Arnhem (per 31-12-2008) en ‘s-Gravenhage opgeheven.

31-12-2008

31-12-2007

7.869 4.361 12.230

1.203 5.580 6.783

31-12-2008

31-12-2007

37.760 1.324 407 39.491

34.223 1.012

Alle overige vorderingen en overlopende activa hebben een looptijd korter dan een jaar. 5 Liquide middelen

De liquide middelen staan vrij ter beschikking van de Rechtspraak. Passiva

Eigendom

6 Eigen vermogen

Van een deel van de materiële vaste activa is de Rechtspraak wel economisch eigenaar maar geen juridisch eigenaar. Het betreft hier voornamelijk verbouwingen en bedrijfsinstallaties die zijn ge plaatst in panden waarin de gerechten zijn gehuis vest. De verbouwingen zijn opgenomen in de categorie grond en gebouwen, de bedrijfsinstal laties zijn opgenomen in de categorie installaties en inventarissen.

Bedragen x 1 1.000 Exploitatiereserve Wettelijke reserve ICTRO Bestemmingsfonds parketpolitie rechtbank Amsterdam Totaal

35.235

Met ingang van 1 januari 2007 is 66 procent van het vermogen van ICTRO toegevoegd aan het vermogen van de Rechtspraak. Omdat dit vermo gen is ontstaan bij de verkrijging van materiële vaste activa is dit deel van het vermogen verant woord in de wettelijke reserve ICTRO.

Financiële vaste activa 2 Vordering Ministerie van Justitie inzake vakantiegelden

Deze vordering betreft een vordering op het Ministerie van Justitie inzake de financiering van de te betalen vakantiegelden, die is ontstaan bij het in werking treden van het baten-lastenstelsel per 1 januari 2005. Met het Ministerie van Justitie is geen aflossingsschema overeengekomen en er wordt door de Rechtspraak geen rente berekend.

Het verloop van de exploitatiereserve is als volgt: Bedragen x 1 1.000 Stand 1 januari Afroming EV 2006 Bestemming resultaat 2006 Bestemming resultaat 2007 Bestemming resultaat 2008 Stand 31 december

Vlottende activa Vorderingen

2008

2007

34.223

36.725 -6.751 9.622 -5.373

3.537 37.760

34.223

2008

2007

1.012 312

1.032

3 Rekening-courant Ministerie van Justitie

Het saldo rekening-courant Ministerie van Justitie is als volgt samengesteld:

Het verloop van de wettelijke reserve ICTRO is als volgt:

Bedragen x 1 1.000 Vordering inzake dotatie egalisatierekening Vordering inzake saldo werkkapitaal Stand

31-12-2008

31-12-2007

16.700 5.253 21.953

16.700 5.253 21.953

Bedragen x 1 1.000 Stand 1 januari Dotatie Onttrekking Stand 31 december

1.324

-20 1.012

Pagina 51

Pagina 52

Financiën

Jaarverslag 2008

In de wettelijke reserve ICTRO is het vermogen van ICTRO opgenomen. Dit vermogen is niet-uitkeerbaar omdat het is aangewend ter financiering van materiële vaste activa in deze kas verplichtingendienst. Zolang ICTRO slechts via een vereenvoudigde batenlastenverantwoording in de consolidatie wordt betrokken, wordt het vermogen van ICTRO als een wettelijke reserve verantwoord.

Jaarverslag 2008

Op basis van de afspraken die met de Minister gemaakt zijn heeft de Rechtspraak minderwerk voor een bedrag van 26,3 miljoen euro gereali seerd. De Rechtspraak heeft hierop de Minister verzocht een deel van de gerealiseerde minder productie in 2008 bij strafzaken en de minderpro ductie bij vreemdelingenzaken niet af te rekenen met de egalisatierekening. De Minister heeft dit beroep op de hardheidsclausule gehonoreerd waardoor van het gerealiseerde bedrag aan minder werk slechts 11,9 miljoen euro behoeft te worden verrekend met de egalisatierekening.

Ultimo 2008 is een bestemmingsfonds gevormd van het overschot van 0,4 miljoen euro dat in 2008 is ontstaan uit hoofde van door de rechtbank Amsterdam uitgevoerde taken van de parketpolitie. Dit bestemmingsfonds kan uitsluitend worden aangewend voor de uitvoering van de taken van de parketpolitie door de rechtbank Amsterdam in toekomstige jaren. De beslissingsbevoegdheid over de aanwending van deze gelden ligt bij de rechtbank Amsterdam, het Openbaar Ministerie Amsterdam en de korpsbeheerders van de politie regio’s Amsterdam-Amstelland en Gooi- en Vechtstreek gezamenlijk.

In de stand per ultimo boekjaar is de vordering van 16,7 miljoen euro [3] op het Ministerie van Justitie begrepen. 8 Voorzieningen

De balanspost voorzieningen betreft de volgende voorzieningen: Bedragen x 1 1.000 Reorganisatievoorziening FPU-voorziening Overige voorziening Totaal

Het verloop van het bestemmingsfonds parket politie Amsterdam is als volgt: Bedragen x 1 1.000 Stand 1 januari Bestemming resultaat 2008 Stand 31 december

2008

2007

0 407 407

0 0

De bestemming van het resultaat 2008 is als volgt: Bedragen x 1 1.000 Exploitatiereserve Bestemmingsfonds parketpolitie Amsterdam Totaal

2008

2007

3.537 407 3.944

-5.373 -5.373

7 Egalisatierekening

Het verloop van de egalisatierekening is als volgt: Bedragen x 1 1.000 Stand 1 januari Opbrengst / bijdrage meer / minderwerk Stand 31 december

Financiën

2008

2007

66.838 11.928 78.766

51.161 15.677 66.838

Reorganisatievoorziening

Aan de reorganisatievoorziening van de rechtbank Zwolle-Lelystad (per 31-12-2007: 0,818 miljoen) is in 2008 0,376 miljoen euro onttrokken. Per saldo blijft een bedrag van 0,442 miljoen euro staan. De reorganisatie van de rechtbank ZwolleLelystad wordt naar verwachting in 2009 afgerond. FPU-voorziening

De FPU-voorziening is getroffen vanwege de verplichtingen die bij gerechten zijn ontstaan als gevolg van de aanvullingen FPU die zijn toege kend aan werknemers van de Rechtspraak die gebruik (gaan) maken van de zogenaamde Remkes-regeling. De voorziening is opgenomen tegen contante waarde, waarbij rekening is gehouden met een contantmakingspercentage van 4,3 procent (2007: 4,3 procent). Overige voorziening

De voorziening opgebouwd uit een claim voor prijsbijstelling en een claim voortvloeiend uit de koffie- en theevoorziening voor het personeel van SSR is in 2008 vrijgevallen.

31-12-2008

31-12-2007

442 3.927

1.037 4.650 80 5.767

4.369

Pagina 53

Pagina 54

Financiën

Jaarverslag 2008

Jaarverslag 2008

Langlopende schulden

Specificatie vooruitontvangen bedragen OM

9 Leningen bij het Ministerie van Financiën

Stand per 1 januari lang en kort Vrijval gedurende het jaar -/Schulden aangegaan +/+ Stand lang en kort 31 december Kortlopend deel volgend boekjaar -/Stand per 31 december lang

Specificatie leningen Stand per 1 januari lang en kort Aflossing gedurende het jaar -/Leningen aangegaan +/+ Stand lang en kort 31 december Kortlopend deel volgend boekjaar -/Stand per 31 december lang

Bedragen x 3 1.000 2008

2007

69.298 18.510 26.998 77.786 19.517 58.269

61.499 18.012 25.811 69.298 17.716 51.582

De leningen zijn aangegaan ter financiering van de materiële vaste activa. Met het afsluiten van de leningovereenkomst met het Ministerie van Financiën wordt het rentepercentage vastgesteld. De rente inzake de leningen varieert, afhankelijk van de looptijd van de lening, van 2,37 procent tot 4,51 procent. Specificatie langlopend deel van de leningen Deel van de lening dat afgelost wordt in 2009 Deel van de lening dat afgelost wordt in 2010-2014 Deel van de lening dat afgelost wordt na 2014 Totaal

10 Vooruitontvangen bedragen Openbaar Ministerie

De gemeenschappelijke materiële vaste activa zijn veelal geactiveerd op de balans van de rechtbank omdat die doorgaans de grootste gebruiker is. In de Modelovereenkomsten gemeenschappelijk gebruikte activa, externe en interne diensten is overeengekomen dat het Openbaar Ministerie niet bijdraagt in de afschrijvingskosten maar wel in de aanschafkosten. Dit betekent dat het Openbaar Ministerie niet heeft bijgedragen in de afschrij vingskosten van de gemeenschappelijke activa. Door haar bijdrage in de aanschafkosten heeft het Openbaar Ministerie haar deel van de afschrijvings kosten immers al voldaan. De bijdrage Openbaar Ministerie is in de balans als vooruitontvangen bedragen Openbaar Ministerie afzonderlijk als passiefpost (langlopende schulden en kortlopende schulden) zichtbaar gemaakt. Als gevolg van nieuwe investeringen komt het voor dat deze balanspost wordt verhoogd. Parallel met de afschrijvingskosten valt deze schuld vrij ten gunste van het resultaat, zodat, per saldo, de afschrijvings kosten van het Openbaar Ministerie-deel van de bestaande gemeenschappelijke activa niet drukken op het resultaat.

Specificatie langlopend deel vooruitontvangen bedragen OM

Financiën

Bedragen x 3 1.000 2008

2007

9.456 2.196 970 8.230 3.618 4.612

10.713 1.770 513 9.456 3.368 6.088

Bedragen x 3 1.000

Deel van vooruitontvangen bedragen OM dat vrijvalt in 2009 Deel van vooruitontvangen bedragen OM dat vrijvalt in 2010-2014 Deel van vooruitontvangen bedragen OM dat vrijvalt na 2014 Totaal

1.573 2.420 619 4.612

Kortlopende schulden 11 Overlopende passiva Bedragen x 1 1.000 Bedragen x 3 1.000 15.206 36.569 6.494 58.269

Nog te betalen bedragen Reservering vakantiegelden Eindejaarsuitkering incl. sociale lasten Rentekosten Overig Vooruitontvangen bedragen Lening Ministerie van Financiën (kortlopend deel < 1 jaar) Vrijval vooruitontvangen bedragen OM (kortlopend deel < 1 jaar) Totaal

Alle kortlopende schulden hebben een looptijd korter dan een jaar. Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen Niet in de balans opgenomen activa

De Rechtspraak bezit kunst met een historische aanschafwaarde van circa 1,6 miljoen euro. Niet in de balans opgenomen verplichtingen PAS- en demotieregelingen

De verplichtingen voor de Rechtspraak als gevolg van de voor personeel bestaande regelingen inzake PAS (Partiële Arbeidsparticipatie Senioren) en demotie bedragen in 2008 circa 3,2 miljoen euro. Huurverplichtingen

De verplichtingen met betrekking tot door de Rechtspraak gehuurde panden bedragen in 2009 circa 108 miljoen euro. De huurverplichtingen

31-12-2008

31-12-2007

23.272 2.185 312 28.211 1.750 19.517 3.618 78.865

23.355 1.565 150 15.612 2.347 17.716 3.368 64.113

Pagina 55

Pagina 56

Financiën

Jaarverslag 2008

hebben betrekking op contracten die qua looptijd zeer uiteenlopen, waarbij het langstlopende contract als einddatum het jaar 2030 heeft. Huurverplichtingen nemen in de komende jaren gestaag toe, omdat panden worden gemoderniseerd en nieuwe projecten worden gerealiseerd, waarna de huurprijzen op een hoger niveau worden vastgesteld.

15 Personele kosten

De personele kosten zijn te relateren aan het gemiddeld aantal werknemers bij de Rechtspraak. De werknemers van de Rechtspraak vallen onder de pensioenregeling van het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds. Dit is een toegezegde pensioen regeling, die in de jaarrekening wordt gekenmerkt als een toegezegde-bijdrageregeling waarbij premies worden betaald op basis van het salaris in het betreffende jaar. De Rechtspraak heeft voor deze pensioenregeling geen andere wettelijke of feitelijke verplichting indien een tekort zich voordoet bij het ABP.

Deze verplichtingen bedragen voor 2009 circa 9 miljoen euro en hebben betrekking op kosten voor onder andere beveiliging, catering en schoonmaak. Toelichting op de geconsolideerde staat van baten en lasten 12 Bijdrage Ministerie van Justitie

Dit betreft de totale bijdrage zoals die door de Minister van Justitie in 2008 is verstrekt. Opbouw budgettair kader Rechtspraak (x 1 1.000) 2008

In de bijdrage van het Ministerie van Justitie is een bijdrage in de gerechtskosten begrepen die in 2008 5,137 miljoen euro bedraagt (2007: 4,843 miljoen euro). Deze bijdrage is 0,150 miljoen euro hoger dan de gemaakte gerechtskosten [19]. 13 Bijdrage derden

Dit betreft ondermeer opbrengsten die voort komen uit toe te rekenen rente, toe te rekenen WAO-gelden, de SSR-bijdrage van het Openbaar Ministerie en ontvangsten parketpolitie. 14 Bijdrage meer/minder werk

Dit betreft het saldo van meer- en minderwerk van productie zoals dat door de Rechtspraak is gerealiseerd ten opzichte van de met de Minister van Justitie gemaakte afspraken bij het vaststellen van de begroting. Deze wordt afgerekend tegen 70 procent van de afgesproken tarieven. Voor 2008 heeft de Rechtspraak de Minister verzocht de

Financiën

afrekening met de egalisatierekening te beperken tot 11,9 miljoen euro.

Facilitaire verplichtingen

Stand Miljoenennota Mutaties Voorjaarsnota Mutaties Najaarsnota / Slotwet Totaal begrotingsbijstelling Vooruitontvangen bijdrage boekjaar Vooruitontvangen bijdrage volgend boekjaar Totaal vooruitontvangen bijdrage Verrekening bijdrage gerechtskosten Totaal beschikbaar

Jaarverslag 2008

2008

2007

831.135 25.535 531

2007 823.592

8.618 -202 26.066

1.291

8.416 3.251 -1.291

1.291 -150 858.342

1.960 35 834.003

De vijf leden van de Raad voor de rechtspraak worden bezoldigd op basis van artikel 86 van de Wet op de rechterlijke organisatie juncto artikel 1 en 2 van het Besluit rechtspositie leden gerechts besturen en Raad voor de rechtspraak juncto artikel 7 en bijlage 3 van de Wet rechtspositie rechterlijke ambtenaren. Geen van de functionarissen van de Rechtspraak ontvangt een beloning die hoger is dan het grens bedrag zoals dat is opgenomen in de Wet openbaar making uit publieke middelen gefinancierde topinkomens. 16 Materiële kosten

De algemene bijdrage Prisma van 0,6 miljoen euro (2007: 0,7 miljoen euro) maakt deel uit van de materiële kosten. Daarnaast worden nog specifieke bijdragen uitgekeerd. Materiële kosten (x 1 1.000) Huisvestingskosten Exploitatiekosten Totaal

17 Afschrijvingskosten

De afschrijvingskosten [zie ook 1] worden ver minderd met 2,2 miljoen euro als gevolg van de vrijval van de balanspost vooruitontvangen be dragen Openbaar Ministerie. Het betreft hier de door het Openbaar Ministerie verstrekte bijdrage in de aanschaf van gemeenschappelijke activa. Door haar bijdrage in de aanschafkosten heeft het Openbaar Ministerie haar deel van de afschrijvings kosten immers al voldaan.

2008

2007

106.668 115.912 222.580

107.683 125.768 233.451

Pagina 57

Pagina 58

Financiën

Jaarverslag 2008

Afschrijvingskosten (x 1 1.000) Totaal afschrijvingen [1] -/- Vrijval vooruitontvangen bedragen OM Afschrijvingskosten [17]

18 Rentekosten

Dit betreft de rentelasten als gevolg van de door het Ministerie van Financiën verstrekte leningen ten behoeve van de aanschaf van materiële vaste activa. 19 Gerechtskosten

Onder gerechtskosten worden verstaan de kosten die het gerecht maakt gedurende of als gevolg van de behandeling van een aan de rechter voor gelegde zaak. Deze kosten worden volgens de open-eindfinanciering vergoed. Dit betekent dat de gerealiseerde kosten volledig worden vergoed.

2008

2007

23.148 2.196 20.952

23.908 1.770 22.138

Jaarverslag 2008

5.3 Accountantsverklaring

‘Aan de leden van de Raad voor de rechtspraak Verklaring betreffende de jaarrekening

Wij hebben de op pagina 47 tot en met 58 opgeno men jaarrekening 2008 van de Raad voor de recht spraak en de gerechten gezamenlijk bestaande uit de balans per 31december 2008 en de staat van baten en lasten over 2008 met de daarbij behoren de toelichtingen gecontroleerd. Verantwoordelijkheid van Raad voor de rechtspraak

De Raad voor de rechtspraak is op grond van artikel 104 van de Wet op de rechterlijke organi satie verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven in overeenstemming met de grondslagen voor waardering van activa en passiva en met de methoden van resultaatbe paling, zoals uiteengezet in de toelichting op de jaarrekening, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem rele vant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. De Raad voor de rechtspraak en de gerechten gezamenlijk zijn tevens verantwoorde lijk voor het totstandkomen van baten en lasten alsmede de balansmutaties in overeenstemming met de begrotingswetten en met andere van toe passing zijnde wettelijke regelingen. Verantwoordelijkheid van de accountant

Onze verantwoordelijkheid is, op grond van artikel 104, vijfde lid van de Wet op de rechterlijke organisatie, het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij heb ben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze con trole zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controleinformatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren

Financiën

werkzaamheden is afhankelijk van de profes sionele oordeelsvorming van de accountant, waar onder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheer singssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheer singssysteem van de Raad voor de rechtspraak en de gerechten gezamenlijk. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaard baarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die de Raad voor de rechtspraak heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Onze controle omvat tevens een toetsing van de totstandkoming van baten en lasten en de balansmutaties in over eenstemming met begrotingswetten en andere wettelijke regelingen. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel

Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van de Raad voor de rechtspraak en de gerechten gezamenlijk per 31 december 2008 en van het resultaat over 2008 in overeen stemming met de grondslagen voor waardering van activa en passiva en met de methode van resultaatbepaling zoals uiteengezet in de toelich ting op de jaarrekening en zijn de in de jaar rekening opgenomen baten en lasten alsmede de balansmutaties tot stand gekomen in overeen stemming met de begrotingswetten en met andere van toepassing zijnde wettelijke regelingen. Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties

Tevens melden wij dat het jaarverslag van de Raad voor de rechtspraak en de gerechten gezamenlijk, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening. Den Haag, 31 maart 2009 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Origineel getekend door drs. A.E. Gerritsma RA

Pagina 59

C

Jaarverslag 2008

Cijfers

Deel II Cijfers

Pagina 61

Pagina 62

Cijfers

Jaarverslag 2008

Tabel 1: instroom Rechtspraak in 2004, 2005, 2006, 2007 en 2008 (aantal zaken, afgerond op tientallen) Kantonsector rechtbanken Handelszaken (incl. arbeidszaken en kort gedingen) Familiezaken Akten en verklaringen Strafzaken Mulderzaken (excl. adres onbekend)

2004

2005

2006

2007

2008

groei 2008

1.032.280

1.050.660

1.070.040

1.063.900

1.167.300

10%

Jaarverslag 2008

Cijfers

Figuur 1: instroom 2002-2008, geïndexeerd (2002 = 100)

170

535.520

538.760

516.590

497.300

561.150

13%

142.590 84.930 178.900

153.530 98.550 166.920

172.420 101.580 183.960

192.650 112.400 168.330

216.760 110.180 172.300

13% -2% 2%

90.330

92.910

95.480

93.210

106.910

15%

160 150 140 130 120

Sector civiel rechtbanken Handelszaken, insolventies en kort gedingen Familiezaken Presidentrekesten

250.370

255.050

261.430

263.870

265.910

1%

113.960

113.680

114.460

107.690

102.030

-5%

100

110.910 25.500

115.400 25.970

121.150 25.820

129.630 26.550

136.320 27.560

5% 4%

90

Sector bestuur rechtbanken Bestuurszaken Vreemdelingenzaken Belastingzaken

107.740 48.930 58.810 0

131.720 50.920 58.690 22.110

145.230 50.750 63.590 30.900

118.950 46.390 48.450 24.110

116.090 45.000 45.800 25.290

-2% -3% -5% 5%

70

Sector straf rechtbanken

230.080

222.250

225.510

222.680

220.630

-1%

110

80

60 2002

2003

2005

2004

2006

2008

2007

Kantonsectoren Civiele sectoren

Appelcolleges Handelszaken Familiezaken Belastingzaken Strafzaken CRvB + CBb Totaal Rechtspraak

73.270 9.330 3.670 15.800 35.720 8.760

64.460 10.230 4.140 4.030 37.470 8.590

62.540 10.110 4.200 2.130 37.640 8.460

64.280 9.790 4.340 3.190 38.680 8.280

64.620 9.720 4.890 3.500 37.910 8.600

1% -1% 13% 10% -2% 4%

1.693.740

1.724.140

1.764.760

1.733.680

1.834.540

6%

Strafsectoren Bestuur, vreemdelingen, belasting (eerste aanleg) Hoger beroep (incl. kantonappellen)

Figuur 2: totale productie Rechtspraak 2002-2008

2.000.000 * CRvB 4% groei en CBb 6%.

1.800.000 1.768.000

Tabel 2: instroom naar sector, 2002-2008 (aantal zaken afgerond op honderdtallen) Kantonsectoren Civiele sectoren Strafsectoren Bestuur, vreemde lingen, belasting (eerste aanleg) Hoger beroep (incl. kantonappellen) Totaal Index

1.742.000

1.828.000

1.752.000 1.726.000

1.600.000 1.562.000

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

692.300 217.800 211.000

850.400 231.300 228.400

1.032.300 250.400 230.100

1.050.700 255.100 222.200

1.070.000 261.400 225.500

1.063.900 263.900 222.700

1.167.300 265.900 220.600

1.400.000

1.450.000

1.200.000 1.000.000 800.000

164.500

129.000

123.500

135.500

145.700

119.500

116.300

44.900

52.400

57.500

60.700

62.100

63.800

64.400

1.330.500 100

1.491.500 112

1.693.700 127

1.724.100 130

1.764.700 133

1.733.700 130

1.834.500 138

600.000 400.000 200.000 0 2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Pagina 63

Pagina 64

Cijfers

Jaarverslag 2008

Tabel 3: productieontwikkeling (x 1 1.000) in 2002-2008* Realisatie (absolute productie) Groei absolute productie Groei werklast (gewogen productie) Productie t.o.v. de afspraak met de Minister

Jaarverslag 2008

Cijfers

Tabel 5: productie Rechtspraak in 2006, 2007 en 2008 (aantal zaken afgerond op tientallen)

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

1.450 9%

1.562 14%

1.768 13%

1.742 -1%

1.752 1%

1.726 -1%

1.828 6%

10%

14%

4%

-1%

-3%

-1%

2%

109%

114%

109%

107%

101%

98%

104%

* Vanaf 2005 aantallen exclusief Mulderzaken ‘adres onbekend’.

Tabel 4: productiegroei naar instantie en sector 2008 Groei zaken %

Groei werklast (gewogen productie)

Rechtbanken Kantonsector rechtbanken Sector civiel rechtbanken Sector straf rechtbanken Sector bestuur rechtbanken (incl. belastingen vreemdelingenzaken)

6% 11% 0% 2% -11%

1% 8% 3% 5% -10%

Appelcolleges Civiele zaken Belastingzaken Strafzaken CRvB CBb Totaal

-3% 1% -15% -4% -1% -11% 6%

3% 4% -5% 5% 1% -9% 2%

Gemarkeerd zijn de zaaksgroepen, waarbij de zaakssamenstelling substantieel zwaarder werd.

2006

2007

2008

groei 2008

groei 2007

1.065.790

1.052.910

1.167.620

11%

-1%

517.940

490.160

561.900

15%

-5%

167.490 101.580 183.320 95.470

189.940 112.400 169.040 91.370

213.020 110.180 172.170 110.350

12% -2% 2% 21%

13% 11% -8% -4%


258.170 113.580 119.020 25.580

262.370 108.780 127.340 26.260

262.470 102.010 133.050 27.410

0% -6% 4% 4%

2% -4% 7% 3%


139.110 50.230 62.190 26.690

130.460 49.040 56.820 24.610

115.720 45.460 45.090 25.180

-11% -7% -21% 2%

-6% -2% -9% -8%


221.800

216.020

219.390

2%

-3%

67.560 10.360 4.060 4.910 39.290 8.940

64.640 10.720 3.990 3.300 38.080 8.550

62.410 10.350 4.560 2.790 36.370 8.340

-3% -3% 14% -15% -4% -2%

-4% 3% -2% -33% -3% -4%

1.752.420

1.726.400

1.827.620

6%

-1%

begroting productie afspraken in aantallen in aantallen

productie t.o.v. afspraken

Kantonsector rechtbanken Handelszaken (incl. arbeidszaken en kort gedingen) Familiezaken Akten en verklaringen Strafzaken Mulderzaken (excl. adres onbekend)

Appelcolleges Handelszaken Familiezaken Belastingzaken (incl. restant 1e aanleg) Strafzaken CRvB + CBb Totaal Rechtspraak

Tabel 6: productie ten opzichte van de afspraken met de Minister, 2008

Rechtbanken Kantonzaken excl. Mulder adres onbekend Civiele zaken exclusief akten Reguliere bestuurszaken Zaken bij vreemdelingenkamers Belastingzaken Strafzaken excl. overtredingen Gerechtshoven Civiele zaken Strafzaken Belastingzaken CRvB CBb Totaal (in duizendtallen)

1.687.700 1.044.180 277.810 56.280 61.000 26.400 222.030

1.765.200 1.167.620 262.470 45.460 45.090 25.180 219.390

105% 112% 94% 81% 74% 95% 99%

59.760 14.540 42.800 2.410

54.070 14.910 36.370 2.790

90% 103% 85% 116%

7.780

7.380

95%

1.200 1.756.430

970 1.827.620

81% 104%

Pagina 65

Pagina 66

Cijfers

Jaarverslag 2008

Tabel 7: de productie ten opzichte van de instroom in 2006, 2007 en 2008 (aantal zaken afgerond op tientallen)

instroom 2008

productie 2008

1.167.300

1.167.620

100%

99%

100%

561.150

561.900

100%

99%

100%

216.760 110.180 172.300 106.910

213.020 110.180 172.170 110.350

98% 100% 100% 103%

99% 100% 100% 98%

97% 100% 100% 100%


265.910 102.030 136.320 27.560

262.470 102.010 133.050 27.410

99% 100% 98% 99%

99% 101% 98% 99%

99% 99% 98% 99%


116.090 45.000 45.800 25.290

115.720 45.460 45.090 25.180

100% 101% 98% 100%

110% 106% 117% 102%

96% 99% 98% 86%


220.630

219.390

99%

97%

98%

64.620 9.720 4.890 3.500 37.910 8.600

62.410 10.350 4.560 2.790 36.370 8.340

97% 106% 93% 80% 96% 97%

101% 109% 92% 103% 98% 103%

108% 102% 97% 231% 104% 106%

1.834.540

1.827.620

100%

100%

99%

Appelcolleges Handelszaken Familiezaken Belastingzaken Strafzaken CRvB + CBb Totaal Rechtspraak

Cijfers

Tabel 8: werkvoorraad ultimo 2007 en 2008 (afgerond op tientallen)


Kantonsector rechtbanken Handelszaken (incl. arbeidszaken en kort gedingen) Familiezaken Akten en verklaringen Strafzaken Mulderzaken (excl. adres onbekend)

Jaarverslag 2008



groei werkvoorraad 2008 als % van zaaks t.o.v. volume 2007

2007

2008

96.440 35.540 6.320 26.040 12.870 17.100

90.130 36.930 6.450 25.520 13.160 16.720

-8% 1% 0% -1% 1% -2%

-7% 4% 2% -2% 2% -2%

37.660

38.980

1%

4%

55.590 27.790 1.330 48.210

53.650 30.220 1.470 44.100

0% 1% 0% -1%

-3% 9% 11% -9%

14.030 3.100

13.370 3.410

-7% 6%

-5% 10%

4.010

4.530

15%

13%

14.880

16.880

5%

13%

CRvB

9.550

9.680

2%

1%

CBb

1.020

1.150

12%

13%

Rechtbanken Civiel Handelszaken Familiezaken Beslissing president / civiel algemeen Bestuurszaken Vreemdelingenzaken Belastingzaken Straf Strafzaken1 Kanton Handelszaken Familiezaken Beslissing president / civiel algemeen Strafzaken + mulderzaken Gerechtshoven Civiel Handelszaken2 Familiezaken Belasting Belastingzaken1 Straf Strafzaken

) voorraadcijfer 2007 is naar beneden bijgesteld op basis van recente gegevens: de voorraad bleek in 2008 in lichte mate te zijn opgelopen. ) voorraadcijfer 2007 is naar boven bijgesteld op basis van recente gegevens: de voorraad bleek in 2008 in lichte mate te zijn verkleind.

1 2

Pagina 67

Pagina 68

Cijfers

Jaarverslag 2008

Tabel 9a: gemiddelde doorlooptijden van procedures in weken, 2005-2008 Rechtbank, sector kanton Handelszaak verweer met enquete, descente of pleidooi Handelszaak verweer zonder enq., desc. of pleidooi Handelszaak zonder verweer (verstek) Beschikking ontbindingsprocedure arbeidsovereenkomst Overige beschikkingen (handel en huur) Familiezaak Kort geding Strafzaak bij kanton (overtreding + mulder)

2006

2007

43

44

43

47

9% ++

16 1

15 1

16 1

19 1

22% ++ -2%

3

2

3

3

13 4 4 8

8 4 4 6

10 4 4 6

16 5 5 7

2008 groei 2008

7% 64% ++ 4% 8% 10%

82 5 9 151 17 7 22 7

75 5 9 161 16 8 22 7

60 5 8 104 16 8 22 6

61 6 8 113 16 8 23 7

2% 13% -5% 8% ++ -2% -1% 6% 3%

Rechtbank, sector straf Strafzaak (meervoudig behandeld=MK) Uitwerken vonnis strafzaak voor hoger beroep (MK) Politierechterzaak (incl. economische) Strafzaak bij de kinderrechter (enkelvoudig)

14 17 5 6

14 18 5 5

14 19 5 5

15 17 5 5

8% -14% – – 2% 4%

43 6

43 6 38 30

46 6 53 33

46 6 54 30

0% -8% 1% -9% – –

70 29 81 niet beschikbaar niet beschikbaar

70 31 111

70 32 118

72 31 85

2% 0% -28% – –

31

30

33

11% ++

24

25

24

-4%

CBb Bestuurszaak Voorlopige voorziening

67 8

69 5

73 4

76 7

5% 65% ++

CRvB Bestuurszaak Voorlopige voorziening

87 6

79 7

81 7

83 8

Gerechtshof Handelszaak Familiezaak Belastingzaak Strafzaak (MK en EK) Uitwerken arrest t.b.v. cassatie

++ substantieel opgelopen: minimaal 2 weken en minimaal 3% langer – – substantieel gedaald: meer dan 2 weken en 3% korter

45

Cijfers

Tabel 9b: lengte van de procedures in 2007 en 2008, afgezet tegen de norm voor 2010

2005

Rechtbank, sector civiel Handelszaak met verweer Handelszaak zonder verweer (verstek) Verzoekschriftprocedure handel (vooral insolventie) Beëindigde faillissementen Scheidingszaak Beschikking verzoekschriftprocedure kinderrechter Overige familiezaak (bv. adoptie) Kort geding

Rechtbank, sector bestuur Bodemzaak bestuur regulier Voorlopige voorziening bestuur regulier Belastingzaak Vreemdelingenzaak

Jaarverslag 2008

2% 2%

realisatie 2007 %

realisatie 2008 %

norm 2010 %

norm 2010 binnen

Rechtbank, sector kanton Handelszaken met verweer Handelszaken met verweer Beschikking arbeidsontbinding op tegenspraak Handelszaken zonder verweer (verstek) Beschikking geregelde arbeidsontbinding Kort geding Overtreding Mulderzaak

89% 73% 96% 95% 79% 98% 88% 76%

95% ++ 81% ++ 96% 92% 80% 96% 90% 75%

90% 75% 90% 90% 90% 90% 80% 80%

1 jaar 6 maanden 3 maanden 15 dagen 15 dagen 3 maanden 1 maand 3 maanden

Rechtbank, sector civiel Handelszaken met verweer Handelszaken met verweer Handelszaken zonder verweer (verstek) Verzoekschriftprocedure handel (vooral insolventie) Beëindigde faillissementen Scheidingszaak Scheidingszaak Alimentatie en bijstandsverhaal Omgangs- en gezagszaken Beschikking verzoekschriftprocedure kinderrechter Kort geding

% 81% 61% 71% 76% 77% 91% 60% 91% 82% 92% 91%

% 80% 62% 70% 84% ++ 73% 89% 61% 94% 83% 90% 90%

% 80% 70% 90% 90% 90% 95% 50% 90% 80% 90% 90%

binnen 2 jaar 1 jaar 1 maand 3 maanden 3 jaar 1 jaar 2 maanden 1 jaar 1 jaar 3 maanden 3 maanden

% 86% 85% 85% 96% 79%

% 90% 90% 85% 95% 85%

binnen 6 maanden 5 weken 5 weken 2 weken 4 maanden

Rechtbank, sector straf Strafzaak MK (=meervoudig behandeld) Politierechterzaak (incl. economische) Strafzaak bij de kinderrechter (enkelvoudig) Raadkamerzaken m.b.t. voorlopige hechtenis Raadkamerzaken niet voorlopige hechtenis

% x x x x x

Rechtbank, sector bestuur Bodemzaak bestuur regulier Bodemzaak bestuur regulier Voorlopige voorziening bestuur regulier Bodemzaak belasting lokaal Bodemzaak rijksbelastingen Bodemzaak vreemdelingen

% 67% 50% 94% 27% x 70%

% 72% ++ 46% 95% 45% ++ 46% 72%

% 90% 70% 90% 90% 90% 90%

binnen 1 jaar 9 maanden 3 maanden 9 maanden 1 jaar 9 maanden

Gerechtshof Handelszaak dagvaarding Handelsrekest Familierekest Belastingzaak Strafzaak MK (=meervoudig behandeld) Strafzaak EK Raadkamerzaken m.b.t. voorlopige hechtenis Raadkamerzaken niet voorlopige hechtenis

% 65% 61% 92% x x x x x

% 71% ++ 66% ++ 88% 33% 72% 55% 58% 40%

% 80% 90% 90% 85% 85% 90% 95% 85%

binnen 2 jaar 3 maanden 1 jaar 1 jaar 9 maanden 6 maanden 2 weken 4 maanden

++ 5 procentpunten of meer verbetering t.o.v. 2007 – – 5 procentpunten of meer achteruitgang t.o.v. 2007

Pagina 69

Pagina 70

Cijfers

Jaarverslag 2008

Gerealiseerde productiegerelateerde kosten Gerealiseerde specifieke uitgaven gerechten Gerechtskosten

591.547 500 4.987

Gerealiseerde centrale uitgaven Bijdrage in de huisvestingskosten gerechten ICT Opleidingen Bureau Raad Overig

225.132

2.969 5.140 6.227

Figuur 3: kostenspecificatie 2008 2% 3%

26%

68% 1% 0%

104.933 69.185 20.149 18.837 12.027 14.336

Overige uitgaven Megazaken Bijzondere kamers College van Beroep voor het bedrijfsleven

24.035 11.535 7.472 5.027

minutentarief (euro) RA

minutentarief (euro) GA

Rechtbanken Civiel Bestuur (excl. VK) Straf Kanton Bestuur VK Belasting

2,14 2,06 2,51 2 2,53 1,33

1,64 1,5 1,87 1,44 1,95 1,4

Gerechtshoven Civiel Straf Belasting

2,24 2,1 1,92

1,64 1,7 2,36

Bijzondere colleges Centrale Raad van Beroep

3,15

1,15

Tabel 11b: gerealiseerde productgroepprijs versus afgesproken prijs (euro) Gerealiseerd

Afgesproken

Verschil

Rechtbanken Civiel Bestuur (excl. VK) Straf Kanton Bestuur VK Belasting

799,70 1.762,77 738,25 121,07 806,35 947,08

796,41 1.732,45 605,94 127,31 1.011,59 1.072,48

3,2930,32132,316,24 205,24 125,40

Gerechtshoven Civiel Straf Belasting

3.924,10 1.371,89 3.805,57

3.696,76 1.275,25 1.072,48

227,3496,642.733,09-

3.133,46 geen prijs

2.925,85

207,61-

Bijzondere colleges Centrale Raad van Beroep College van Beroep voor het bedrijfsleven * Exclusief 2% doelmatigheid.

Gerealiseerde productiegerelateerde kosten Gerealiseerde specifieke uitgaven gerechten Gerechtskosten Gerealiseerde centrale uitgaven Niet BFR-2005-taken Overige uitgaven

Cijfers

Tabel 11a: gerealiseerde minutentarieven 2008

Tabel 10: kostenspecificatie 2008 (bedragen x 1 1.000)

Nief-BFR 2005 taken Tuchtrecht Commissies van Toezicht Niet wettelijke taken

Jaarverslag 2008

Pagina 71

Pagina 72

Cijfers

Jaarverslag 2008

Tabel 12: aantal medewerkers en formatie rechtspraak (excl. de landelijke diensten die voor OM en ZM werken), 2005-2008 aantal dec 2005 Rechterlijke ambtenaren Gerechtsambte naren (direct) Totaal medewerkers direct % van totaal

Jaarverslag 2008

Cijfers

Figuur 4: aantal medewerkers en formatie Rechtspraak 2004-2008

31-12-2005 31-12-2006 31-12-2007 31-12-2008 fte dec aantal dec fte dec aantal dec fte dec aantal dec fte dec 2005 2006 2006 2007 2007 2008 2008

8.000 7.000

2.242

2.039

2.279

2.072

2.345

2.127

2.397

2.176

5.699

5.078

5.821

5.160

5.898

5.229

5.690

5.031

7.941

7.117

8.100

7.232

8.243

7.356

8.087

7.207

85%

85%

86%

85%

86%

86%

83%

83%

6.000 5.000 4.000 3.000 2.000

Staftaken Gerechten (GA indirect)* Gemeenschappelijk Beheer (GA indirect)** Totaal medewerkers indirect*** % van totaal Totaal personeel direct & indirect

1.116

1.016

1.151

1.049

1.146

1.042

1.531

1.392

1.000 0 aantal dec 2004

255

237

214

198

204

189

115

106

1.371

1.253

1.365

1.247

1.350

1.231

1.646

1.498

15%

15%

14%

15%

14%

14%

17%

17%

9.312

8.370

9.465

8.479

9.593

8.587

9.733

8.705

fte dec 2004

aantal dec 2005

fte dec 2005

aantal dec 2006

fte dec 2006

aantal dec 2007

fte dec 2007

aantal dec 2008

fte dec 2008

Rechterlijke ambtenaren Gerechtsambtenaren direct en indirect

Figuur 5: gemiddelde bezetting (in fte) per sector rechters (rechterlijk ambtenaar), 2008 Rechterlijke ambtenaren % van totaal Gerechtsambtenaren direct en indirect % van totaal Totaal personeel direct & indirect

2.242

2.039

2.279

2.072

2.345

2.127

2.397

2.176

24%

24%

24%

24%

24%

25%

25%

25%

7.070

6.331

7.186

6.407

7.248

6.460

7.336

6.529

76%

76%

76%

76%

76%

75%

75%

75%

9.312

8.370

9.465

8.479

9.593

8.587

9.733

8.705

* Dit is 83% van de totaal geregistreerde staftaken bij gerechten. ** Dit is 70% van de totaal geregistreerde staftaken bij het Gemeenschappelijk Beheer. Gemeenschappelijk beheer is exclusief SSR, ICTRO en Prisma (zie tabel 13) Het personeel van de Raad voor de rechtspraak en de landelijke stafbureau’s is opgenomen onder GA indirect staftaken. *** De definitie voor direct (bij het primaire proces betrokken) en indirect personeel is in 2008 gewijzigd: minder personeel wordt als direct aangemerkt.

7%

16%

31%

11%

Tabel 13: bezetting landelijke diensten en projecten OM/Rechtspraak, 2005-2008 Landelijke diensten en projecten (SSR, ICTRO & Prisma) Rechterlijke ambtenaren Gerechtsambtenaren

31-12-2005 aantal fte nvt 445

nvt 418


nvt 420


nvt 445


35%

nvt 477 Sector strafrecht

Het betreft hier het totale personeelsbestand van SSR, ICTRO en dienst Prisma. Deze landelijke diensten worden door de Rechtspraak en het OM gezamenlijk gefinancierd.

Sector civielrecht Sector kanton Sector bestuursrecht Bijzondere colleges

Pagina 73

Pagina 74

Cijfers

Jaarverslag 2008

Jaarverslag 2008

Cijfers

Figuur 7: man-vrouwverdeling primair proces, 31-12-2008

Figuur 6: gemiddelde bezetting (in fte) per sector niet-rechters (gerechtsambtenaar), 2008

100% 90%

2%

80% 22%

24%

70%

73%

60% 50% 50%

50%

40% 30% 19%

27%

20% 33%

10% 0% rechters

overig personeel

% mannen Sector strafrecht

% vrouwen

Sector civielrecht Sector kanton

Figuur 8: man-vrouwverdeling naar functie, 31-12-2008

Sector bestuursrecht Bijzondere colleges

100% 37%

11%

64%

70%

36%

30%

rechters

overige rechterlijke ambtenaren

44%

80% 89%

60%

Tabel 14: man-vrouw verdeling primair proces, 2005-2008 aantal 31-12-05 m vr tot Rechters Overig personeel (direct)

63%

aantal 31-12-06 m vr tot



1.179 1.063 2.242 1.181 1.098 2.279 1.194 1.151 2.345 1.190 1.207 2.397 53% 47% 100% 52% 48% 100% 51% 49% 100% 50% 50% 100% 1.643 4.056 5.699 1.672 4.149 5.821 1.644 4.254 5.898 1.516 4.174 5.690 29% 71% 100% 29% 71% 100% 28% 72% 100% 27% 73% 100%

56%

40% 20% 0% presidenten

raadsheren

sectorvoorzitters en vice-presidenten

% mannen % vrouwen

Tabel 15. Man-vrouw verdeling in functies als rechterlijk ambtenaar, 2007 en 2008 mannen Presidenten (voorzitter van bestuur) Hof / bijzonder college Rechtbank Sectorvoorzitters (lid van bestuur) en (coördinerend) vice-presidenten Hof / bijzonder college Rechtbank Raadsheer Rechter Overige rechterlijke ambtenaren Totaal rechters

aantal 31-12-07 vrouwen

totaal

mannen

aantal 31-12-08 vrouwen

Figuur 9: leeftijd rechters, 31-12-2008 totaal

500

22

5

27

24

3

27

450

8 14

0 5

8 19

8 16

0 3

8 19

400

243

198

146

243

350

112

300

613

331

944

629

373

1.002

124 489 171 346

45 286 139 591

169 775 310 937

150 479 154 341

67 306 119 615

217 785 273 956

197

250

244

200

246

219 205

150 140

100

42 1.194

85 1.151

127 2.345

42 1.190

97 1.207

139 2.397

50

50

0 Overige rechterljike ambtenaren betreft rechterlijke ambtenaren in de volgende functies: gerechtsauditeur tevens plaatsvervanger; gerechtsauditeur; voorzitter/lid van de Raad voor de rechtspraak.

70

18 48

18

tot 35 mannen vrouwen

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-70

Pagina 75

Pagina 76

Cijfers

Jaarverslag 2008

1.400 1.200 833

833 789

635

674

Cijfers

Tabel 19a: in 2008 ingediende klachten naar onderwerp

Figuur 10: leeftijd niet-rechters (gerechtsambtenaren), 31-12-2008

1.000

Jaarverslag 2008

800 407

Onderwerp

aantal

%

Bejegening Rechterlijke beslissingen Tijdsduur procedures Administratieve fouten Overige Totaal

204 382 121 166 221 1.094

19% 35% 11% 15% 20% 100%

600 Exclusief CRvB en CBb en een rechtbank: samen circa 10 klachten.

293

400

389 420

200 0

367

312

293

249

287

196

121 143

2 3

60-64

65-70

93

tot 25

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

Tabel 19b: in 2008 afgehandelde klachten naar soort afdoening Niet inhoudelijk behandeld niet bevoegd (ex art 2 klachtenregeling) niet-ontvankelijk (ex art 2 klachtenregeling) niet-ontvankelijk (overig) buiten behandeling gelaten (ex art 7 klachtenregeling)

mannen vrouwen

Tabel 16. Arbeidsverzuim 2007 - 2008 (excl. zwangerschapsverlof) verzuimpercentage 2007 mannen vrouwen totaal Rechterlijke ambtenaren en GA (direct & indirect) Gemeenschappelijk Beheer (100%) Landelijke diensten OM en Rechtspraak (100%) Totaal

3,8% 4,4% 4,7% 3,9%

5,6% 6,7% 6,6% 5,7%

4,9% 5,3% 5,2% 5,0%

verzuimpercentage 2008 mannen vrouwen totaal 3,6% 3,5% 4,0% 3,6%

5,2% 7,6% 6,0% 5,3%

4,6% 5,1% 4,5% 4,6%

Tabel 17 Selectiecommissie rechterlijke macht, 2008 Totaal

Man

Raio-selectie 2008 aantal kandidaten afgewezen aanbevolen

239 186 53

62 55 7

Rio-selectie 2008 aantal kandidaten afgewezen aanbevolen

365 209 156

Vrouw 26% 30% 13%

177 131 46

74% 70% 87%

Tabel 18a: mediations 2005 t/m 2008 Aantal verwijzingen naar mediation Aantal gestarte mediations Aantal afgeronde mediations Slagingspercentage (gehele of gedeeltelijke overeenstemming)

2005

2006

2007

2008

onbekend 720 357 55%

2.133 1.943 1.297 61%

3.354 3.062 2.495 57%

3.708 3.317 3.203 59%

In 2008 afgeronde mediations kunnen voor 2008 zijn gestart.

Tabel 18b: mediation naar type zaak, 2008

Type zaak Kantonzaken Handelszaken Familiezaken Bestuurszaken belasting Bestuurszaken regulier

In 2008 verwezen naar mediation

In 2008 gestarte mediations

Afgeronde* mediations in 2008

Percentage geheel of gedeeltelijk geslaagd in 2008

171 307 2.174 500 556

152 269 1.949 448 499

201 244 1.874 402 482

49% 58% 54% 81% 64%

schikking of intrekking Inhoudelijk behandeld ongegrond gegrond geen oordeel Totaal Exclusief CRvB en CBb en een rechtbank: samen circa 10 klachten.

aantal

%

59 221 122 33

48% 6% 21% 12% 3%

73 307 200 41 1.056

7% 52% 29% 19% 4% 100%

Pagina 77

B

Jaarverslag 2008

Bijlage

Bijlage

Publicaties 2008 onderzoeksprogramma

Rechtstreeks

Research Memoranda

Beginselen van digitalisering van rechtspraak: een aanzet tot bewustwording

Moord, doodslag, taakstraf? (nr. 1-2008) Een Zembla-uitzending nader bekeken

R. van den Hoogen

De strafrechter en het vormverzuim: inspirerende rechtspraak van het Amerikaanse Hooggerechtshof R. Kuiper

Leken en strafrechters vergeleken: Wagenaars raadkameronderzoek en de discussies over puniti viteit en lekeninbreng M. Croes, H. Elffers, A. Klijn

Rechtspraak & rechtspraak: precaire balans E. Mak

Rechtspraaklezing 2008

Geloofwaardige rechtspraak: de rechter als bruggenbouwer G. van den Brink

A. Klijn, F. van Tulder, R. Beaujean, T. van der Heijden, G. Rodenberg

Strafrechtelijke oordelen van rechters en leken (nr. 2-2008) Bewijsbeslissingen, straffen en hun argumentatie W. A. Wagenaar

Inschakeling van deskundigen in de rechtspraak (nr. 3-2008) Verslag van een onderzoek naar knelpunten en verbetervoorstellen G. de Groot, N.A. Elbers

Evaluatie belastingrechtspraak in twee instanties (nr. 4-2008) Eindrapport fase II

R.J.G.M. Widdershoven, M.J.M. Verhoeven, R. Ortlep, A. Buijze, K.L.H. van Mens, M.B.A. van Hout

Pagina 79

Pagina 80

Bijlage

Zitten, luisteren en schikken (nr. 5-2008) Rechtvaardigheid en doelbereik bij de comparitie na antwoord J. van der Linden

Nieuw gestarte projecten

Risicotaxatie & straftoemeting

Mr. van Wingerden, Faculteit rechtsgeleerdheid Universiteit Leiden

Hechtingsproblematiek bij kinderen

L. Boendermaker, H. Meij, Nederlands Jeugd Instituut

Model for Automated Rating of Case Law

M. van Opijnen, Raad voor de rechtspraak/Bistro

Financiering en doorlooptijden mediation

M. Gerritsen, K. Janssen, J. Poort, SEO Economisch Onderzoek

Tijdschrijfonderzoek Promis

E.J.H. Franck, TNO Kwaliteit van Leven

Kwaliteit van specialistische rechtspraak voorzieningen

T. Havinga, A Jettinghoff, C.J.M. Klaassen, Onderzoekscentrum Onderneming en Recht, Faculteit der rechtsgeleerdheid, Radboud Universiteit Nijmegen

Reactie van strafrechters op vormverzuim R. Kuiper, gerechtsauditeur bij Hoge Raad

Jaarverslag 2008

Jaarverslag 2008

Bijlage

Onderwerpen hoofdstukken 2, 4 en 5 2.1 Deskundige rechtspraak

Kwaliteitsnormen Permanente educatie Meelezen enkelvoudige uitspraken Meer zittingen meervoudig behandelen Instructie en feitenonderzoek Goede bewijsmotivering Doorlooptijden Project reflectie Samenwerking en specialisatie binnen de Rechtspraak Leiderschapsontwikkeling Arbeidsmarktpositie Functioneren van rechters Verbetering inzet van externe deskundigen in procedures Europees en internationaal perspectief Versterking positie rechter/raadsheer-commissaris in straf- en faillissementszaken Straf: Opleiding strafrechters Civiel/bestuur: Deskundigenindex Project Omgevingsvergunning 2.2 Betrouwbare rechtspraak

Kantonrechtersformule Strafprocesreglement Uniformering werkprocessen civiel en kanton Procesreglementen rechtbanken en hoven Uniformering administratieve werkprocessen bestuur Voorkeurmodel Uitspraken sector bestuur 2.3 Effectieve rechtspraak

Kernwaarden appelrechtspraak Digitale toegang Primaireprocessystemen Publicatie insolventieverslagen Landelijke rol familiezaken Griffierechten Civiel/Bestuur: Zittings Rooster Planning Pilots Digitaal Dossier in het bestuursrecht Pilots Digitaal Beroep in het bestuursrecht Project Differentiatie zaaksbehandeling bestuurs recht (o.a. finale geschillenbeslechting) Mediation

2.4 Rechtspraak in de samenleving

Verbeterde communicatie met justitiabelen Mediabeleid: invoering nieuwe persrichtlijn Overige media activiteiten Dialoog met maatschappelijke organisaties Klantwaarderingsonderzoek Klachtenregeling Betrokkenheid onderwijs 4.1 Landelijk beeld

Ontwikkeling aantal zaken en werklast Productieverdeling Afgehandelde zaken ten opzichte van instroom Doorlooptijden Productiviteit en ontwikkeling aantal medewerkers Afspraken met de Minister en productie Eigen vermogen 4.2 Ontwikkelingen van aantal zaken en doorlooptijden per sector

Instroom en uitstroom strafzaken Doorlooptijden strafzaken Instroom en uitstroom civiele zaken Doorlooptijden civiele zaken Instroom en uitstroom kantonzaken Doorlooptijden kantonzaken Instroom en uitstroom bestuurszaken Doorlooptijden bestuurszaken 5.1 Risicobeheersing

Het blijven volgen van de rechtmatige voortgang van aanbestedingstrajecten Het waarborgen van de controleerbaarheid van personeelskosten Informatiebeveiliging 5.2 Jaarrekening

Grondslagen voor waardering van activa en passiva Grondslagen voor bepaling van het resultaat Toelichting op de geconsolideerde balans Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen Toelichting op de geconsolideerde staat van baten en lasten

Pagina 81

Pagina 82

Jaarverslag 2008

Colofon

Raad voor de Rechtspraak Postbus 90613 2509 LP Den Haag Kneuterdijk 1 2514 EM Den Haag t 070-361 9723 f 070-361 9715 [email protected] www.rechtspraak.nl Vormgeving

Corps ontwerpers, Den Haag Druk

OBT bv, Den Haag Oplage

1100

Uitgave

mei 2009

Colofon

Pagina 83

De Rechtspraak Jaarverslag 2008

Recommend Documents