De kracht van het
PensioenLab Formuleboek 2012 - 2014
© PENSIOENLAB 2014 www.pensioenlab.nl Het PensioenLab is een initiatief van CNV Jongeren, FNV Jong en VCP Young Professionals in samenwerking met PensioenFederatie en FVP. In het Lab worden zo’n 60 jonge mensen gefaciliteerd om de functie van klankbord, ambassadeur en kweekvijver te vervullen. Binnen het Lab wordt de basiskennis over pensioenen opgeschroefd en gaan de deelnemers in teams aan slag met prangende vraagstukken. De adviezen van het PensioenLab zijn geschreven op persoonlijke titel van de deelnemers. Heeft u een vraag aan het PensioenLab of wilt u meer weten over dit initiatief? Kijk op www.pensioenlab.nl voor meer (contact)informatie. Met speciale dank aan: PGGM, Syntrus Achmea, SMO, De Nederlandsche Bank, alle laboranten, coaches en experts die van het PensioenLab een succes hebben gemaakt. Redactie: de leden van het Lab Eindredactie: Huisman&Co Fotografie: Michel Utrecht Fotografie Vormgeving: Marjoleine Reitsma Druk: SMO
2
3
Welkom bij het PensioenLab
Dinsdagavond acht uur. Een vergaderzaal met tien jongeren tussen de 25 en 35 jaar. Stapels pizzadozen liggen op de tafels verspreid. Her en der waagt iemand zich ook aan een Kanonbiertje. Op een groot scherm eindeloze tabellen, formules en geformuleerde uitgangspunten. Het onderwerp van gesprek: hoe ontwerpen we een nieuw pensioenstelsel? Uit de vergaderzaal ernaast klinkt af en toe hard gelach. Daar zit een groep van met name vrouwen na te denken over de diversiteit binnen pensioenfondsbesturen. Willem Jelle Berg, pleegvader van het Lab, loopt af en toe even binnen voor wat patatas brava’s (in deze groep worden liever tapas gegeten) en advies. Zaterdagmiddag twaalf uur bij een stadscafé in Utrecht. 8 jongeren tussen de 17 en 33 jaar zijn aan het lunchen terwijl ze tekeningen van olifantjes maken. De uitdaging: de pensioendiscussie vertalen in begrijpelijke taal. De groep raakt in gesprek met een ouder echtpaar de tafel ernaast. Als ze uitleggen waar ze mee bezig zijn, is de reactie: “ach, de pensioenwereld, allemaal graaiers”. De opmerking onderschrijft meteen de noodzaak van het vraagstuk waar de groep mee bezig is. Voor u ligt ‘Het Formuleboek’. Alle adviezen die het PensioenLab de afgelopen 2 jaar gegeven heeft, komen erin terug. Doe er uw voordeel mee. Sommige adviezen zijn direct toepasbaar, anderen schetsen een ambitie of stip aan de horizon. Meer dan 100 jongeren hebben onderzoek gedaan, gediscussieerd en gebrainstormd om tot deze adviezen te komen. Volledig vrijwillig en in hun vrije tijd. Maar we zijn nog niet klaar. Om de betrokkenheid van jongeren te blijven waarborgen én een kweekvijver te kunnen zijn voor toekomstig pensioentalent, is Stichting PensioenLab opgericht. Door middel van Stichting PensioenLab houden we jongeren betrokken, leiden ze op, geven ze een stem en werken we aan verjonging van fondsbesturen. Want als het gaat om pensioenthema’s is men het over weinig eens, behalve over het feit dat inspraak en betrokkenheid van jongeren essentieel is. Met speciale dank aan alle jongeren die actief waren, zijn en worden in het PensioenLab. Dit is jullie stem. 4
Anneke Westerlaken, projectleider PensioenLab
5
inhoudsopgave
6
7
Het Lab ‘No problem can be solved from the same level of consciousness that created it.’- Albert Einstein
8
9
De creatieve denktank die PensioenLab heet Meedenken en –praten over pensioenen is voor onze generatie ontzettend belangrijk. Want beslissingen die nu worden genomen, zijn bepalend voor ‘ons later’. Jonge mensen hebben hier wel degelijk ideeën bij, over later, over de toekomst, wat ze willen met het leven. Een nieuwe generatie de kans geven om mee te praten over pensioenen heeft met de komst van het PensioenLab een hele nieuwe dimensie gekregen. Vanaf nu worden deze interessante discussies niet alleen maar aan de eettafel gevoerd, maar ook in het openbaar. Want de pensioendiscussie leent zicht uitstekend voor een combinatie van nieuwe invalshoeken en bestaande methodes. 100% kennis over pensioenen is hierbij niet eens het belangrijkst: meepraten en er kritisch over nadenken wel. Kennis en ervaring zit dan wel in de 50plussers, de toekomst zit in ons, en je verschuilen achter de generatiekloof of achter de onmogelijkheden is dan ook ontzettend zonde bij zo’n mooi onderwerp.
10
Voor wie ons nog niet kent: maak kennis met het PensioenLab. Een groep jonge honden tussen de 18 en 35 jaar. Werkzaam in de zorg, pensioenwereld, agrarische sector of dienstverlening. Of nog studerend. Met hobby’s als softbal, Aziatisch koken, piano spelen en snowboarden. Al dan niet getrouwd, met of zonder kinderen, koophuis, spaarplan. En ze kletsen in hun vrije tijd graag over pensioenen natuurlijk. Nadat de basiskennis over pensioenen (want inderdaad, die heeft lang niet iedereen, dat maakt het juist zo boeiend) tijdens een aantal stoomsessies flink is opgeschroefd, heeft het Lab zich de afgelopen 2 jaar gebogen over de hersenkrakers van de pensioenwereld. Vraagstukken over solidariteit, keuzevrijheid, vermogensbeheer, communicatie en besturen zijn besproken, geanalyseerd, getest en gepresenteerd. Nieuwe oplossingen voor bestaande problemen, en een prachtig bewijs van het feit dat ‘ons jonkies’ er absoluut mee bezig zijn. Dat het echt ergens over gaat bewijzen de vurige discussies achteraf. Jong, oud, pensioenfondsbestuurders, werkgevers, studenten, deelnemers, vakbonden: samen in debat over de beste oplossingen. En dat maakt dit initiatief ook zo uniek: het creëert een dialoog dat zowel voor de Laboranten als voor alle partijen er om heen flink wat oplevert. Over vermogensbeheer gesproken…! 11
lab in 3 stappen 1: Werven Jonge ´laboranten´ voor een pensioen denktank… waar vind je die? In de zomer van 2012 werd gestart met de werving voor het PensioenLab. Het resultaat? Oude bekenden vanuit onze PensioenMasterclasses, maar vooral veel Hollandse Nieuwe: uit jongerenbonden, de Pensioenfederatie of ´gewoon´ via social media. 2: Opleiden Niet iedereen heeft evenveel kennis. Tijd voor een Bootcamp! Tijdens 2 dagdelen werd de pensioenkennis van de jongeren op een basisniveau gebracht. Voor dit Bootcamp hebben we zoveel mogelijk sprekers uit de praktijk ingeschakeld om hun expertise en ervaring te delen. Pensioenkenners als Willem Jelle Berg (bestuurder ABP), Kick van der Pol (voorzitter Pensioenfederatie) en professor Goudswaard deelden hun kennis om het niveau van onze laboranten flink op te schroeven. 3: Adviseren Alle laboranten zijn opgedeeld in teams. Elke team heeft een eigen focuspunt, een voorzitter, een secretaris, een externe adviseur en een coach. Vervolgens wordt er flink gediscussieerd, verzonnen, uitgewerkt en geadviseerd. Soms bij één van de laboranten op de eigen werkplek, soms in de kroeg. De voorzitter is het eerste aanspreekpunt voor de teamleden, de coach en de externe adviseur. Hij of zij bewaakt de algemene voortgang van de adviezen en activiteiten van de groep en stelt de agenda op. De secretaris heeft vooral een ondersteunende rol. Hij of zij werkt de notulen uit, plant de vergaderingen en houdt de kosten die het Lab maakt in de gaten. De externe adviseur die bij het Lab betrokken is, fungeert als een klankbord en inhoudelijk raadgever. Hij of zij is werkzaam binnen de pensioensector en heeft veel inhoudelijke expertise rondom het thema waar de groep mee bezig is. Tot slot heeft de coach vooral de taak om mee te denken over de inhoud en het onderlinge proces. Ook is de coach de schakel tussen de vele geïnteresseerden binnen de pensioensector en de teams. 12
DRUK EMPEL N! E JE ST PENSIO OP JE
EN EN E REN HEBB N JONGE S L A A N V IO B K S A A S L A E R EN , PROF INSP NSIO JAAR OUNG EERD: DE N HET PE S EEN HP Y L L A M U V E D M T N S R MID NG E GEFO T DE KOM AAT IN NV JO OEL E BEST EN, F ENLIJK D N. M R B E E A T L G O JON ZAM RGR IOEN CNV K GE LD VE HET PENS NGRIJ ENWERE ! UD. R O BELA IO A H S IN LA PEN OEL IET K IN DE DIT D NG N N WE N NOG LA E V E G IJ WE Z MAAR over nken nade OR! O ie ie d D t ) a r GAAT 5 jaa munic heid T NLAB met 3 iteit, com ij WAN SIOE ot en s uzevr N r (t e e E k n P iv e l, d e it : ger HET vanu t bben t stels e 0 jon ld e h 5 e h e n uleer / n b + a ke form ijvoor n mst v at uit b te ma e o a t n k n s s e e e e vie ? e to bb nsio n kom d) ad WAT rijke eit, d enLa et pe g gaa ngevraag elang darit ensio ten die m de sla (o , soli een b t n n Het P c f b e a e e a s a p e L d e g n on lei as e me nLab nsioe ioenf aller aar w t Pensioe et Pe pens t is h e ken w it de s. s k r H a e u . a t d k n s r vanu tie ar ag uu f poli e vra ’s. Da ondsbest sen o f etc. D hema an nfond sioen ijke t e r r en v n g e io n p s la 5 jaa ig pen n op be toekomst dan 3 ie is is r . ds ku e r rp een v enfon t oud r voo erwe io ie e d s v n n n ij , o v e n k p ij het ioene , als kwee pens jven b rtijen d is in ken wil bli bbende pa r e e ? s k e es WIE betro r belangh ïnter VOOR 2014 ie ge et oo t juni een d we m ord v . b n k e n Ieder er 2013 to g la arten g t k s le ’s n r , a e o u b o a m m we e ons v nove isnive ctuele the t zijn kenn g aan a naas ende tellin e en s o k Daar f ij ld r o o g rv raag belan an t ove je je v nkele schik . Dit k cht e en ereld ab be lu L w t lv n r e e e p h s ek io in vog pens n dat laten ij e e e b ? g t d r r E a b o it O u H de La wa te z n van rs in amp sioen is rvoor tukke t Pen slisse legd zijn, Bootc Om e ioen et be raags binnen he r s v e m n t d t e e . n c t o m a . Het t n a e g n e d m o d een P toegelich la n c e s e irect n de r de le subth voldo en we aa ieren, doo ook door d word leden pen in een n. gaan hede r e Lab an a ie a ll n a d m li a r r e t m e a e g jk a , v d o d n n Da e e t m n t le , e n il e p e rg m rsch tot d enem voor te zo ootca op ve te ev rbeeld r het B s gro bijvoo Om e aast gaan t . n r , ld o h e o tijden ic h . We er om z 18.00 en be a het ioenw g t id s o e in t n ). z h e r 0 jk p le u N ogeli n 09.3 af 14.00 u en en a m v g e r in d e an er train vemb ep (v n van 30 no aggro volge 23 en midd p n o e n e de en . H atsvin 3.30 uur) gaan TISC at pla lag te (tot 1 s PRAK tcamp ga p e e d o r n g o a d o a n B om Het ochte klaar r UT n een t Lab uit va OUTP aan secto is he p m its a ies e c v t it d o s o A r B . dive eld: m.b.t oorbe Een v beleid T INPU arborg je a n Hoe w eit binne turen? sit r bes e iv d onds f n e io pens
EB OF H LAB HET U O R Z O O B NV T LA ELDE N HE AANM NAAR JE AA
JE
13
