De Éne God is de andere niet
Theologie en rolverdeling in Jeremia 5:1-9
Chagal – de profeet Jeremia
Inhoud
1. Over teksten en beweringen
2. Van filoloog naar lezer: complexiteit en rolverdeling
3. Methoden van exegese en het spreken over God. Een interactie 4. Debat met de traditie: de rol van God tussen de mensen
5. Data en ambacht: taal, tekst, theologie
1. Over teksten en beweringen
“One person with a belief is equal to the force of 100,000 who have only interests.” Noorse massamoordenaar, via Twitter
“One person with a belief is a social power equal to ninety-nine who have only interests.” John Stuart Mill (1806-1873) On Liberty and Other Essays, 1859.
“Jullie moeten rondgaan in de straten van Jeruzalem, en je best doen om te onderscheiden en te weten te komen; jullie moeten zoeken op haar pleinen, of jullie iemand aantreffen, of er een bestaat, bezig om recht te doen, op zoek naar waarachtigheid, zodat ik haar kan vergeven.“
Jeremia 5:1
2. Van filoloog naar lezer: complexiteit en rolverdeling Jeremia 5:1-9
Spreker: Ik= ? [JHWH]; adres: jullie= ?; over: stad en ‘een die recht doet’ 1
Jullie moeten rondgaan in de straten van Jeruzalem, en je best doen om te onderscheiden en te weten te komen; jullie moeten zoeken op haar pleinen, of jullie iemand aantreffen, of er een bestaat, bezig om recht te doen, op zoek naar waarachtigheid, zodat ik haar kan vergeven.
Spreker: = ? [JHWH]; adres:= ?; over: zij=? [inwoners Jeruzalem] 2
Maar ook als ze nu ‘Zo waar JHWH leeft’ zeggen, juist dan wordt wat zij zweren een leugen.
Spreker: = ? [profeet]; adres: jij=JHWH, over: zij(mv.) 3
JHWH, jouw ogen, zien die niet uit naar waarachtigheid? Geslagen heb jij hen, maar ze zijn er niet door geraakt. Hen vermorzeld, ze hebben geweigerd terechtwijzing te aanvaarden. Ze hebben hun gezicht hard gemaakt, harder dan steen, ze hebben geweigerd om te keren.
Spreker: Ik= ? [profeet]; adres: ik; over: zij=? [inw. Jeruzalem] en JHWH 4
Toen heb ik gezegd: ‘Ach ja, dit zijn de eenvoudigen, die beseffen het niet, want zij zijn niet bekend met de weg van JHWH, met het recht van hun God.
5
Laat ik naar de aanzienlijken gaan en laat ik hen aanspreken, want dat zijn degenen die bekend zijn met de weg van JHWH, met het recht van hun God.’
Spreker: ? [profeet]; adres: ?; over: zij(mv.) en ‘leeuw, wolf, panter’ Ach ja, zij samen, eendrachtig hebben ze het juk verbrijzeld, banden verbroken. 6
Om die reden heeft een leeuw uit het struikgewas hen neergeslagen, verscheurt hen een wolf uit het vrije veld, ligt een panter in hinderlaag bij hun steden; ieder die daaruit naar buiten gaat wordt verscheurd. Immers, hun zonden zijn talrijk geworden, hun afdwalingen sterk.
Spreker: Ik=JHWH, adres: jij(vr. enkv.) =? [Jeruzalem]; over: ‘je kinderen’ 7
Hoe zou ik je hiervoor kunnen vergeven? Je kinderen hebben mij verlaten en zwoeren eden bij niet-goden. Ik gaf hen overvloed, en zij pleegden overspel, hele hordes bij het hoerenhuis.
8
Geile, rondzwervende hengsten zijn ze geworden, Stuk voor stuk hinniken ze naar de vrouw van hun naaste.
Spreker: Ik=JHWH; Schrijver citeert JHWH, adres: ?[lezers]; over: volk 9
Moet ik om deze dingen niet orde op zaken stellen? – is de uitspraak van YHWH. En moet ik om een volk als dit niet mijzelf genoegdoening geven?
3. Methoden van exegese en het spreken over God. Een interactie
Juda Josia
Babel 640-609
627: 13e jaar Josia
Perzië
Nabopolassar 625-605 [*]
(Jeremia 1:1) 622: Reformatie Josia Jojakim
609-598
Jojachin
598-597
[*]
Nebukadnezar 605-562
597: eerste deportatie naar Babel (II Kon. 24:12-16; Jer. 24/29) Zedekia
597-587
[*]
587: tweede deportatie naar Babel (II Kon. 25,7-11; Jer. 29/52) Juda
Babel
Perzië
539: val Babel
Cyrus 550-529
(Jer. 50) 538: edict van Cyrus: terugkeer 515: inwijding tweede tempel
Darius 522-486 Xerxes I 486-465
Periode vroege Jodendom
[*]
Artaxerxes I 465-424 Xerxes II 423 Darius II 432-404
[*]
Artaxerxes II 404-358
Vertrekpunt: „schrijvers en adres‟; de rolverdeling:
1: mensen spreken over God. God is een personage in de wereld van hun tekst. 2: God spreekt over mensen. Personages in de tekst zijn deel van de wereld van God.
Vertrekpunt: „literaire compositie‟; de rolverdeling:
3: de tekst is een kunstwerk. God en mensen zijn gestalten in een literaire tekst. 4: de tekst fungeert als agenda voor het opnieuw spreken over God door de lezers.
4. Debat met de traditie: de rol van God tussen de mensen
Rembrandt Jeremia treurend om de verwoesting van Jeruzalem
British library Jeremiah 1. Title of Work: Great Bible (St. Jerome version) England (London?), 1405-1415.
Kinderbibelwoche mit Jeremia. (http://www.kirche-heubach.de/gottesdienste/kinderkirche/index.php
5. Data en ambacht: taal, tekst, theologie [
<[ ]בחוצות ירוׁשלםPr> ]ׁשוטטוL1
Q
Impv
2plM 01.a
Jullie moeten rondgaan in de straten van Jeruzalem [ <[ ]נאPr> <[ ]ראוCj>]ו
|
|
L2
Q
Impv
2plM 01.b
|
|
L3
Q
Impv
2plM 01.c
|
|
L4
Q
Impv
2plM 01.d
|
|
L5
Q
xYqt
2plM 01.e
|
|
|
L6
Q
NmCl
---- 01.f
|
|
|
L7
Q
PtcA
-sgM 01.g
|
|
|
L8
Q
PtcA
-sgM 01.h
[ <[ ]להPr> <[ ]אסלחCj>]ו
|
|
L9
Q
Wey0
1sg- 01.i
|
L10
Q
Defc
---- 02.a
en jullie best doen om te onderscheiden [ <[ ]דעוCj>]ו
en te weten te komen; [ <[ ]ברחובותיהPr> <[ ]בקׁשוCj>]ו
jullie moeten zoeken op haar pleinen, [ <[ ]איׁשPr> <[ ]תמצאוCj> ]אם
of jullie iemand aantreffen, [<eX> ׁ<[ ]ישCj> ]אם
of er een bestaat [ <[ ]מׁשפטPC> ]עׂשה
bezig om recht te doen, [ <[ ]אמונהPC> ]מבקׁש
op zoek naar waarachtigheid, zodat ik haar kan vergeven. [ ]ואם
Maar ook als nu ==============================+|
|
[<Su> <[ ]יהוהPC> || ]חי
|
====== L11
QQ NmCl
---- 02.b
‘Zo waar JHWH leeft’ ==============================+| [ ]יאמרו
|
======
|
L12
Q
WxYq
3plM 02.c
|
L13
Q
xYqt
3plM 02.d
[ ]יהוהL14
Q
Voct
---- 03.a
ze zeggen, [ <[ ]יׁשבעוAj> <[ ]לׁשקרCj> ]לכן
juist dan wordt wat zij zweren een leugen.
Leermens, interieur kerk (foto Peter Karstkarel) gebouwd vanaf 1100, oksaal 13e eeuw, preekstoel 17e eeuw
