De eerste taak die Nico

jaargang 13 • no. 48 • april 2012

n i e u w

s

Naktuinbouwnieuws verschijnt drie keer per jaar

Nico Koomen zwaait af na 40 jaar

Met hart en ziel toegewijd aan kwaliteit In de loop van dit jaar neemt Nico Koomen afscheid als directeur van Naktuinbouw. Bijna veertig jaar geleden begon hij zijn carrière als adjunct-directeur van NAKG, de toenmalige keuringsdienst voor groente- en bloemzaden. Nico drukte een onuitwisbare stempel op een organisatie die mede het internationale succes van Nederlands uitgangsmateriaal voor tuinbouwgewassen bepaalt. e eerste taak die Nico Koomen in 1973 mocht oppakken, was het opzetten van de rassenregistratie in Nederland. “Er was net een Europese Richtlijn uitgevaardigd en de Nederlandse zaadbedrijven stonden aan het begin van een lange groeiperiode. Er was werk aan de winkel,” blikt Nico terug. Hij zegt in die beginjaren veel te hebben geleerd van hoofdkeurmeester Piet Bruin. Even later werd het team versterkt met Kees van Ettekoven, met wie Nico nog steeds prima samenwerkt. “Bij mijn aantreden waren er dertig medewerkers. Het was pionieren, temeer daar de veredelingsbedrijven permanent druk op de ketel hielden. ‘Waar wachten we nog op?’ was een veel gestelde vraag rond de toelating van groentegewassen. Logisch natuurlijk, want hoe eerder een ras geregistreerd was, des te meer zaad ze konden verkopen. Dat heeft er onder andere toe geleid dat Nederland eenzijdig een beproevingszaadregeling in het leven riep. Pas dertig jaar later, rond 2005, kwam er een Europese regeling.”

D

Pionieren Aanvankelijk werden er jaarlijks enkele tientallen nieuwe groenterassen voor toelating aangemeld. Dat zijn er inmiddels zo’n zevenhonderd. Wat tijdens die sterke groei van de sector uitgangsmateriaal voortdurend als een

rode draad zichtbaar was – en er ook aan heeft bijgedragen – was het streven van NAKG om het bedrijfsleven meer eigen verantwoordelijkheid te geven. “Daarin onderscheidden we ons lange tijd van andere keuringsdiensten, zowel in Nederland als in Europa”, aldus Nico. “Het idee hierachter was dat de bedrijven heel goed in staat zijn om de kwaliteit van hun eindproducten te controleren en overeind te houden. Doen ze dat niet of niet goed, dan verliezen ze klanten. Ze hebben er dus alle belang bij om hun zaakjes op orde te hebben. Voor ons zou de nadruk dan moeten liggen op het faciliteren van kwaliteitszorg, op fytosanitaire aspecten en op identiteitstoetsen.”

Keuringen Bloemisterijgewassen

‘Back to basics’ Het sectorbestuur Bloemisterijgewassen heeft voorgesteld de huidige keuringsopzet los te laten en de verplichte keuringen tot een minimum terug te brengen: ‘back to basics’. oorstellen van het sectorbestuur zijn door het management van Naktuinbouw vertaald in een herzien plan van aanpak keuringen Bloemisterijgewassen. Wat zijn nu zoal de wijzigingen?

V

Kwaliteitsaudit Nieuwe aanpak De bedrijven konden zich goed vinden in gedeelde verantwoordelijkheid. Toch zou het nog veel missiewerk kosten voor dit principe in 1991 werd verankerd in nieuwe richtlijnen voor groenteplanten, fruit- en siergewassen. Toen rees direct de vraag hoe dit vertaald kon worden naar het keuringswerk in de praktijk. NAKB, NAKG en NAKS pakten die handschoen op. Dankzij hun inzet, die werd gecontinueerd na de vorming van Naktuinbouw in 2000, maakte de Nederlandse aanpak opgang in Europa en sloeg deze neer in het herziene Vervolg op pag. 2

Tot op heden voert Naktuinbouw de kwaliteitskeuringen en plantenpaspoortinspecties tegelijkertijd uit en wordt jaarlijks een administratieve audit op kwaliteiten plantenpaspoortaspecten op de hoofdlocatie van het bedrijf uitgevoerd. In de nieuwe aanpak worden de kwaliteitskeuringen losgekoppeld van de plantenpaspoortinspecties. De plantenpaspoortinspecties van een aantal gewassen worden teruggebracht tot een minimum niveau; gebaseerd op wet- en regelgeving. Het sectorbestuur Bloemisterijgewassen heeft ook voorgesteld om de jaarlijkse administratieve audit te laten vervallen. Deze audit wordt vervangen door een

zogenaamde Kwaliteitsaudit. Een Kwaliteits-audit is een jaarlijkse beoordeling op de hoofdlocatie van een bedrijf. Uit de beoordeling moet blijken of het bedrijf aantoonbaar voldoet aan de eisen met betrekking tot kwaliteit volgens de EU-richtlijnen, Zaaizaad- en plantgoedwet en

het Keuringsreglement Naktuinbouw. De introductie van de Kwaliteitsaudit wordt gefaseerd ingevoerd. In de keuringsperiode april tot augustus 2012 vindt een proef plaats. Het doel is om per 1 september 2012 de Kwaliteitsaudit te implementeren. Vervolg op pag. 2

2

Vervolg van de voorpagina

nieuws Corporate / Bestuur

Nico Koomen Inhoud nr. 48: ALGEMEEN / CORPORATE

• Nico Koomen zwaait af Bijna 40 jaar toegewijd aan kwaliteit > p.1 / 2

• Naktuinbouw gaat digitaal mijnNaktuinbouw van start > p.3

• 25 jaar Toetscentrum Horst Sinds 1987 verbonden aan Naktuinbouw > p.5

• ‘Georganiseerd vertrouwen’ Column van Nico Koomen > p.5

• Van EMT naar ASLN EMT krijgt modulaire opzet > p.6

• Keuring en kwekersrecht Wie teelt mijn beschermde ras? > p.7

• Nieuwe laboratoriumtoetsen Voor meloenen en tomatenzaden > p.8

• Green Life Science Hub Forse impuls voor veredeling > p.8

• Opleiding Zadendeterminatie i.s.m. RU Groningen / NAK / Naktuinbouw > p.9

• Plant Variety Protection Course Cursus gaat op 12 juni van start > p.9

• Gewasbeschermingslicentie Verlenging via afdeling Opleidingen > p.9

• Overzicht opleidingen Overzicht en kosten in 2012 > p.9

• Referentietuin Nieuwe functie Moederplantentuin > p.10

• Korte berichten Jubileum / Jaarrekening / Social Media > p.10

• Agenda > p.10 BLOEMISTERIJGEWASSEN

• Back to basics Verplichte keuringen naar minimum > p.1 / 2

• Overdracht managementtaken Opvolging Dick van Pouderoijen > p.3

• Interview Nico Grootendorst Vermeerderaar van siergewassen > p.5

BOOMKWEKERIJGEWASSEN

• Select Plant Laan- en Sierbomen Werken aan nieuwe certificering > p.4

• Keuringsoverzicht vaste planten Minder keuringsopmerkingen in 2011 > p.6

• Rassenregistratie fruitgewassen Nieuwe EU-richtlijn in oktober van start > p.7

fytosanitaire stelsel van de Europese Unie, met het plantenpaspoort als voorlopig sluitstuk. “Dat was een prestatie waarmee Nederland veel respect afdwong” zegt de afzwaaiend directeur met gepaste trots. “We werkten in dat traject overigens nauw samen met het ministerie van LNV. Zie het maar als een succesvol tandem, die een langeafstandskoers winnend wist af te sluiten. Het zette ook Naktuinbouw definitief op de internationale kaart.”

Gedeelde verantwoordelijkheid Volgens Nico Koomen heeft die gedeelde verantwoordelijkheid niets aan actualiteit ingeboet. In de nieuwe kwaliteitsrichtlijnen (Better Regulations) die Brussel momenteel voorbereidt, is er meer eigen verantwoordelijkheid voor de bedrijven. “Mijn verwachting is dat de sector hiermee opnieuw een stap vooruit kan zetten”, licht hij toe. Bij fytosanitaire zaken draagt de overheid een grote verantwoordelijkheid. Nico: “Dat is terecht, want daarbij gaat het om quarantaineziekten die de belangen van individuele bedrijven overstijgen en complete sectoren kunnen bedreigen. De overheid dient daar dus streng op toe te zien. Bedrijven ondersteunen dat uiteraard door hun processen goed te bewaken met hygiëneprotocollen. Wij hebben dat namens de overheid gefaciliteerd door samen met het bedrijfsleven een erkenningsysteem op te zetten voor laboratoria die met uitgangsmateriaal werken. Dit NAL-systeem is in 1994 geïntroduceerd en vindt nu wereldwijd toepassing.”

Visuele Kwaliteitskeuring

Redactie:

Plantenpaspoortinspecties

Naktuinbouw

De plantenpaspoortinspecties en daaraan gerelateerde verplichte monsternames op Radopholus similis en Potato Spindle Tuber Viroid (PSTVd) vinden plaats op basis van EU-regelgeving en instructies van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), waarin de frequentie van de inspecties zijn bepaald. Voor bloemisterijgewassen geldt voor het merendeel van de gewassen een plantenpaspoort-

GROENTEGEWASSEN

• Hygiëneprotocol aardbeiplanten Problematiek rond Xanthomonas fragariae > p.4

• Soft fruit

A. Klaver, S. Bouwmeester en A. Heerekoop team Communicatie & Opleidingen Postbus 40, 2370 AA Roelofarendsveen T (071) 332 61 63 / F (071) 332 63 56 E [email protected] W www.naktuinbouw.nl Druk: Deze krant is gedrukt op FSC-papier bij HooibergHaasbeek, Meppel Basisontwerp: Arno Geels & Lucie Vijverberg, Den Haag

Nico Koomen constateert dat de Nederlandse overheid haar publieke keuringstaken op unieke wijze heeft georganiseerd door ze neer te leggen bij privaatrechtelijke organisaties zoals Naktuinbouw. “De specialisatie en relatief grote autonomie van deze zelfstandige bestuursorganen vormen het goud waarop we zitten”, zegt hij. “En met ‘we’ bedoel ik zowel de bedrijven in

Verdienstelijk maken voor de maatschappij Nico Koomen wordt dikwijls vereenzelvigd met Naktuinbouw, maar hij heeft ook zijn sporen verdiend in nevenfuncties en vrijwilligerswerk. “De organisatie heeft me de tijd gegeven voor bestuurswerk binnen de sector, onder andere als voorzitter van de Nederlandse Tuinbouwraad en als voorzitter van de Tuinbouw Ondernemersprijs. Daar ben ik dankbaar voor en dat werk zet ik graag nog even voort”, licht hij toe. Nico vindt het belangrijk dat mensen ook buiten hun werkomgeving actief zijn. Hij was zelf vele jaren bestuursvoorzitter van een verzorgings- en verpleeghuis. “Het is in

de eerste plaats heel dankbaar werk. Daarnaast verrijkt het je kennis en vaardigheden. In de zorgsector kregen kwaliteitszorg en -borging al in de jaren zeventig meer prioriteit. In de sector teeltmateriaal was daar toen nog geen sprake van. Ik heb daar veel van opgestoken, zoals ook van de vijftien jaar bestuurswerk voor de Rabobank. Dit kwam me later bij Naktuinbouw uitstekend van pas. Ik kan het iedereen aanraden om zich op een of andere manier verdienstelijk te maken voor de maatschappij. Natuurlijk, het kost tijd, maar je krijgt er ook heel veel voor terug. Het verrijkt je als mens.”

de sector uitgangsmateriaal als de overheid. In het licht van de lopende PBO-discussies hoop ik dat de politiek dat op waarde schat. Ik weet me daarin gesteund door het bedrijfsleven. Uiteraard dragen wij ook onze eigen verantwoordelijkheid. We moeten simpelweg een dijk van een ZBO blijven door onze focus op kerntaken te behouden. Ons bestaansrecht steunt op drie pijlers: onafhankelijkheid, integriteit en professionaliteit. Die moeten fier overeind blijven. Samen met vele anderen heb ik me daar veertig jaar volledig voor ingezet. Dat heeft Naktuinbouw gemaakt tot een internationaal gerespecteerd expertisecentrum voor uitgangsmateriaal, waar op hoog niveau efficiënt wordt gewerkt. Al die jaren hebben Naktuinbouw en haar rechtsvoorgangers bijgedragen aan een gunstig vestigingsklimaat in Nederland. Ik wens de sector toe dat dit nog lang zo zal blijven. Met John van Ruiten en een stevig managementteam aan het roer heb ik daar alle vertrouwen in. Na een periode van geleidelijke overdracht draag ik dan ook over enkele maanden het stokje vol vertrouwen definitief over.”

Keuringen Bloemisterijgewassen ‘Back to basics’

Elite certificering braam en framboos > p.6

Belang van workshop onderstreept > p.9

Het goud waarop we zitten

Vervolg van de voorpagina

Na de implementatie van de Kwaliteitsaudit wordt een jaarlijkse visuele kwaliteitskeuring uitgevoerd op het teeltmateriaal op alle productielocaties van een bedrijf. Deze keuring wordt, daar waar mogelijk, gecombineerd met de jaarlijkse Kwaliteitsaudit tijdens het productieproces.

• Workshop boomkwekerijproducten

Ook ten aanzien van identiteitstoetsen trekken overheid en bedrijven samen op. Deze pijler omvat twee sporen: toelatingsonderzoek voor het verkeer en onderzoek voor kwekersrecht. Voor het toelatingsonderzoek dragen bedrijven zelf delen van de dossiers aan. “Dat kan wellicht ook voor het kwekersrechtonderzoek, maar overheden moeten dat wel willen”, aldus Nico. “In de Verenigde Staten is het gemeengoed, hier nog niet.” Hij vervolgt: “Onze primaire zorg is dat het identiteitsonderzoek betrouwbaar en degelijk verloopt. Dat is het geval. We willen ook technologisch voorop blijven lopen. Met nieuwe DNAtechnieken kun je de procedures aanzienlijk versnellen en dat is voor de bedrijven van groot belang. We moeten niet vergeten dat Nederland qua uitgangsmateriaal een wereldspeler is.”

plicht. Het voorstel van het sectorbestuur Bloemisterijgewassen is om de frequentie voor Chrysanthemum, Aster en Dianthus terug te brengen naar het wettelijk minimum niveau van één

keer per maand. Dit is inmiddels per 1 maart 2012 ingegaan. Ook voor de administratieve audit op plantenpaspoortinspecties is een wijzigingsvoorstel gedaan. Voor deze audit wordt een beoorde-

ling/rapportageformulier ontwikkeld – en daar waar mogelijk – in combinatie met de Kwaliteitsaudit uitgevoerd.

Evaluatie De Werkgroep Meerjarenvisie Bloemisterijgewassen evalueert in oktober 2012 de aanpak en informeert het sectorbestuur Bloemisterijgewassen over de bevindingen. De evaluatie van de herziening van de keuringen in de bloemisterijsector wordt een vast agendapunt tijdens de vergaderingen van het sectorbestuur Bloemisterijgewassen.

Meer weten? Wilt u meer weten over deze nieuwe aanpak? Neem contact op met Frans Claassen (manager Groente- en Bloemisterijgewassen), tel. (071) 332 62 82 of [email protected]

3 nieuws Corporate / Keuringen

Naktuinbouw gaat digitaal Ook in het veld

Efficiency en transparantie zijn steeds belangrijkere thema’s geworden. Zo ook voor de tuinbouwsector. Naktuinbouw speelt hierop in met mijnNaktuinbouw, een online bedrijvenportal waarmee Naktuinbouw bedrijven nog beter en sneller van dienst kan zijn. Eind april 2012 gaat mijn Naktuinbouw live en dat biedt bedrijven diverse mogelijkheden.

en groot deel van onze dienstverlening kunt u nu online doen. Op dit moment kunt u met mijnNaktuinbouw uw teeltaangiftes doen. In de tweede fase kunt u ook laboratoriumonderzoek aanvragen en volgen, en kwekersrecht- en toelatingsonderzoeken inzien. In de fasen hierna zullen de mogelijkheden verder worden uitgebreid. Hiermee komt er een omslag in de processen van papier naar digitaal.

E

Het is de start van een digitaal tijdperk voor Naktuinbouw. Een oplettende kweker zal zien dat keurmeesters steeds minder vaak ‘ouderwetse’ papieren keuringsformulier bij zich hebben waarvan een kopieslip wordt achtergelaten. De blocnote wordt vervangen door minilaptops waarmee rapportages digitaal worden verzorgd en waarmee ook online werkinstructies en landeneisen te raadplegen zijn. Zo zorgt Naktuinbouw voor een heldere rapportage van uw keuring.

Veiligheid voorop Naast wensen met betrekking tot de inrichting en mogelijkheden van een online bedrijfsdossier, was het veiligheidsaspect van mijn Naktuinbouw van groot belang. Vanwege de gevoeligheid van informatie die wordt uitgewisseld in mijnNaktuinbouw, is gekozen voor een hoog beveiligingsniveau. Zo kunnen bedrijven er op vertrouwen dat hun gegevens alleen voor hen en voor Naktuinbouw zichtbaar zijn.

Overdracht managementtaken Keuringen Bloemisterijgewassen

Dick van Pouderoijen: “Kwaliteit en toegevoegde waarde” Dick van Pouderoijen startte zijn loopbaan in 1973 bij Naktuinbouw (toen NAKS) als keurmeester in Freesia. Nu – bijna 40 jaar later en een carrière verder – droeg hij zijn stokje 1 april jongstleden als manager Keuringen Bloemisterijgewassen over aan Frans Claassen. Opvolging

De aanleiding voor het opzetten van mijnNaktuinbouw was de wens om op een gebruiksvriendelijke manier interactief gegevens uit te wisselen tussen Naktuinbouw en bedrijven. Leidend hierin waren de bedrijven; waar zijn zij mee geholpen en hoe kan Naktuinbouw hierin faciliteren? Daarom zijn toekomstige gebruikers betrokken geweest bij de opzet van mijnNaktuinbouw en zijn hun adviezen zoveel mogelijk verwerkt. Het resultaat is een toegankelijk systeem waarin gebruiksvriendelijkheid centraal staat. Niet alleen optimaliseert mijnNaktuinbouw bedrijfsprocessen en beperkt het de kans op fouten aanzienlijk. Ook hebben bedrijven nu 24 uur per dag, 7 dagen in de week inzicht in hun gegevens.

Doorontwikkeling De belangrijkste processen van Naktuinbouw zijn opgenomen in mijnNaktuinbouw. Door ervaringen en aanvullende wensen vanuit de achterban in de komende periode, zal de portal komende tijd onderwerp van ontwikkeling blijven. Ervaringen, wensen en meningen zijn zeer welkom. Geregistreerde bedrijven ontvangen een brief wanneer en hoe zijn hun inloggegevens kunnen opvragen. Bezoek www.naktuinbouw.nl en vindt onder ‘Direct regelen’ de link naar mijnNaktuinbouw. Voor meer vragen kunt u contact opnemen met de helpdesk via [email protected]

ick van Pouderoijen kan terugkijken op een mooie loopbaan bij Naktuinbouw waar kwaliteit als een rode draad doorheen loopt. Dick: “Ik haal veel voldoening uit het zorgen voor kwaliteit en toegevoegde waarde. Dat kon ik natuurlijk niet alleen. Ik heb altijd een goed team achter mij gehad. Samen hebben we dit kunnen doen en daar ben ik hun ook dankbaar voor. En niet alleen mijn team, maar Naktuinbouw heeft mij de kans gegeven om me te kunnen ontwikkelen; van keurmeester tot manager. Ik ben geen dag zonder plezier naar mijn werk gegaan.”

D

Overdracht werkzaamheden De overdracht van werkzaam-

heden is heel planmatig gegaan. Dick: “Vorig jaar april heb ik mijn taak als manager van het Eliteprogramma al overgedragen aan Adrie Molenaar. Begin dit jaar ben ik gestart met het overdragen van mijn managementtaken voor Keuringen Bloemisterijgewassen en is dit formeel begin april afgerond.” Dat betekent overigens niet dat Dick van Pouderoijen achterover gaat leunen de komende anderhalf jaar tot zijn pensioen. “Daar waar ik werkzaamheden voor Keuringen over heb overgedragen, heb ik nieuwe zaken opgepakt. Ik ben actief als kwaliteitscoördinator, interne auditor en lead auditor voor het team Internationale Systemen.”

Frans Claassen nam al in september 2011 managementwerkzaamheden voor het team Keuringen Groentegewassen over van Co Bruin, die in 2012 de pensioengerechtigde leeftijd bereikt. Sinds april jl. is hier het keuringswerk voor Bloemisterijgewassen bij gekomen. Frans: “Twee sporen kwamen samen. Door steeds efficiënter te willen werken binnen de afdeling Keuringen was de samenvoeging van de twee teams Bloemisterij- en Groentegewassen een belangrijke stap. Daarnaast was daar het aankomend pensioen van Co Bruin en Dick van Pouderoijen die hier een extra impuls aan gaf.” Volgens Dick een mooie overgang: “Ik heb zelf het initiatief genomen voor deze overgang en heb veel vertrouwen in Frans Claassen.“

Andere aanpak Frans Claassen geeft aan dat veranderingen in de sector vragen om een andere manier van werken. “Het aantal geregistreerde bedrijven neemt af, maar de hoeveelheid arealen en de te keuren gewassen blijven gelijk of groeien. Dit vraagt om een andere aanpak. Door clustering van werkzaamheden kunnen we efficiënter werken zonder in te boeten op kwaliteit. Hier zet ik mij vol enthousiasme voor in.”

4 nieuws Keuringen

Hygiëneprotocol aardbeienplanten in de maak De toenemende problematiek met Xanthomonas fragariaeaantasting in zowel de productie van teeltmateriaal als in de teelt van het eindproduct, houdt de gemoederen bij aardbeienplantenkwekers bezig. De adviescommissie Aardbeiplanten overlegt nu over de aanpak hiervan in de toekomst. én van de discussiepunten is het ontwikkelen van een hygiëneprotocol, waaraan bedrijven die gecertificeerd materiaal (Naktuinbouw Elite Aardbeiplanten) produceren moeten voldoen. Een werkgroep heeft een concept protocol uitgewerkt, wat momenteel wordt

E

besproken met de sector. Het voorstel is om een speciaal certificeringssysteem te ontwikkelen waarbij ook andere bedrijven (uit de gehele productieketen) zich kunnen aansluiten.

Bemonstering Een ander voorstel is het uitwer-

ken van een betrouwbaar bemonsteringssysteem voor bemonstering van plantmateriaal op latente aanwezigheid van Xanthomonas fragariae op hoogwaardig teeltmateriaal (SEE, SE1, SE2) en eventueel de EE-klasse. De adviescommissie Aardbeiplanten praat ook over een meer

concrete regel voor verplichte monsterneming en onderzoek op latente aanwezigheid van Xanthomonas fragariae bij importmateriaal als voorwaarde voor deelname aan Naktuinbouw Elite Aardbeiplanten.

Belendingseisen Er is al uitvoerig gesproken over de werking van de reeds voorgeschreven belendingseisen. De adviescommissie Aardbeiplanten is voorstander van het introduceren van een eis van duizend meter ten opzichte van niet-gecertificeerd materiaal voor materiaal dat dit jaar wordt opgepland in de EE-klasse. Volgend jaar geldt deze belendingseis ten opzichte van al het materiaal met een lagere klasse en wordt bekeken of er nieuwe regels voor belending van E-materiaal kunnen gelden.

Select Plant Laan- en Sierbomen Sinds enkele maanden overlegt Naktuinbouw met vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven om tot een nieuw certificeringsysteem te komen voor laan- en sierbomen. Het huidige certificeringreglement van laan- en sierbomen is verouderd en sluit niet meer goed aan op de werkwijze van bedrijven. e voordelen van dit kwaliteit-plus-systeem zijn de bewaking van identiteit en herkomst en uiteindelijk de besparing op de keuringskosten. Een werkgroep – bestaande uit een brede afspiegeling van bedrijven, zoals bosplantsoenkwekers, spillenkwekers en kwekers van grote laanbomen – zoekt naar een systeem waarin herkomst en identiteit van materiaal is gewaarborgd.

D

Waarborgen Bedrijven moeten hiervoor een solide administratief systeem

opzetten, waaruit blijkt dat materiaal afkomstig is van erkende en bekende herkomsten. Naktuinbouw zorgt voor waarborging door middel van administratieve controles en steekproeven in het veld of schuur. Indien het materiaal aan de eisen voldoet, wordt het materiaal opgenomen in het kwaliteitplus-systeem Select Plant Laanen Sierbomen. Bedrijven mogen dit materiaal dan als zodanig gekenmerkt in het handelsverkeer brengen. Na goedkeuring van het systeem door het sectorbestuur, volgt

een pilot op enkele bedrijven. Het streven is om vanaf seizoen 2013 van start te gaan met Select Plant Laan- en Sierbomen. Na twee jaar zal een evaluatie plaatsvinden en waar nodig worden aangepast.

Meer weten? Neem voor meer informatie over Select Plant Laan- en Sierbomen contact op met team Keuringen Boomkwekerijgewassen via [email protected] of tel. (071) 332 62 88.

Meer onderzoek De adviescommissie stelt tevens voor de buitenteelt in de toekomst terug te brengen naar één generatie. In 2015 evalueert de adviescommissie in overleg met Plantum de haalbaarheid van dit voorstel. Tenslotte wordt gesproken over de wens om de komende jaren meer onderzoek te doen naar de ziekte Xanthomonas fragariae.

Meer weten? Neem voor vragen, opmerkingen en/of suggesties contact op met uw vertegenwoordiger in de adviescommissie Aardbeiplanten of sectorbestuur. Bij Naktuinbouw kunt u contact opnemen met Frans Claassen (manager Groente- en Bloemisterijgewassen), tel. (071) 332 62 82 of [email protected]

Nico Grootendorst, vermeerderaar siergewassen:

5

Sinds 2008 vertegenwoordigt

recht de afgelopen jaren diverse keren bewezen. Ik denk daarbij onder andere aan de kortstondige boktorcrisis in de boomkwekerijsector in 2010.”

Nico Grootendorst de gewasgroep bloemzaden van Plantum in het Sectorbestuur

Waar zou meer aandacht naar mogen uitgaan?

Bloemisterijgewassen van

“De tuinbouw weet weinig jongeren te interesseren voor groene opleidingen en een carrière

Naktuinbouw. De vermeerderaar vindt dat de sector oog moet houden voor collectieve

binnen de sector. Daar moeten we met elkaar keihard aan werken. Naktuinbouw speelt daar al enkele jaren op in met specialistische opleidingen en cursussen. Algemeen opgeleide mensen kunnen op die manier snel bijgespijkerd worden voor een baan in de veredelingssector. We dienen collectief nog meer te investeren in scholing en in imagoversterking. Samen sterk zijn en sterk blijven vergt in de eerste plaats meer aandacht voor communicatie.”

verworvenheden, die een belangrijke bijdrage leveren

echtheidsbepalingen. De beoordelingscriteria staan regelmatig ter discussie en zo hoort het. Ik stel aan ons kennisniveau, de zelf ook kritische vragen, zowel productkwaliteit en het imago binnen het sectorbestuur als aan collega’s. Als vermeerderaars en plantenkwekers moeten we ook van de sector. actief blijven binnen onze eigen gewasgroep. Pas als je bij elkaar zit, kun je knelpunten benoemen Welke ontwikkelingen en mogelijke oplossingen formuspelen er in uw sector? leren.” “Binnen de pot- en perkgewassen ligt de nadruk op een efficiënte keuringssystematiek en soortHoe kijkt u aan tegen het

functioneren van Naktuinbouw? “Naktuinbouw houdt namens de overheid onafhankelijk toezicht op de kwaliteit en de gezondheid van teeltmateriaal. Daar geeft de organisatie zeer gedegen invulling aan. Het belang van onafhankelijkheid is groot, mede omdat Naktuinbouw een objectief oordeel moet kunnen vellen bij disputen. Tegelijkertijd constateer ik dat zelfstandige bestuursorganen onder druk staan om kosten te besparen. Bij het Productschap Tuinbouw (PT) is de sector daarin naar mijn idee doorgeslagen. Naktuinbouw laat zien dat het de discussie niet uit

de weg gaat en in staat is om zich aan te passen en efficiënter te werken. We dienen wel oog te houden voor onze collectieve verworvenheden. Die dragen zowel nationaal als internationaal bij aan ons kennisniveau, de productkwaliteit en het imago van de sector. Iedere klant, waar ook ter wereld, kan in hoge mate vertrouwen op de kwaliteit, rasechtheid en gezondheid van Nederlandse teeltmateriaal. De manier waarop we dat met elkaar vormgeven en borgen is uniek en maakt internationaal het verschil.”

Hoe kan dit bewustzijn worden bevorderd? “Door goed werk te blijven leveren en je werkwijze uit te leggen. Als de beleving negatief wordt, zit je in een lastig parket. Dat zagen we bij het PT. Je moet dus met elkaar in gesprek blijven, kritisch staan ten opzichte van je eigen functioneren en je toegevoegde waarde voor het voetlicht brengen. Als alles goed gaat, lijkt een keuringsdienst snel overbodig. De realiteit is anders. Naktuinbouw heeft haar bestaans-

25 jaar Toetscentrum Horst Op 1 mei 2012 is het 25 jaar geleden dat Naktuinbouw het landelijke project ‘Virusvrij uitgangsmateriaal Boomkwekerijgewassen’ overnam van de Plantenziektekundige Dienst in Wageningen. et Toetscentrum Horst, zoals het expertisecentrum inmiddels bekend staat, zorgt nu al 25 jaar voor het gezond maken van boomkwekerijgewassen en werkt daarnaast aan de verwerving van gezond uitgangsmateriaal voor de aardbeiplantensector.

H

Huidige werkzaamheden In het Toetscentrum worden houtachtige planten, zoals appel, peer, aardbei, framboos en roos,

maar ook sierbomen virusvrij gemaakt door middel van een warmtebehandeling. De toppen van behandelde planten worden geënt op virusvrije onderstammen of gestekt. Een reeks van toetsingen moet de virusvrije status van topenten bevestigen. Deze toetsen bestaan uit laboratoriumtoetsen, sapinoculaties op toetsplanten en enten op houtige indicatoren. Verder heeft het Toetscentrum de officiële status van quarantainestation. Materiaal

waarvan de quarantainestatus nog niet bekend is, kan hier tijdelijk gehuisvest worden.

Meer weten? Neem voor meer informatie over de mogelijkheden van Toetscentrum Horst contact op met Hans Konings (manager Toetscentrum), tel. (077) 398 59 19 of [email protected]

Nicolumn Georganiseerd vertrouwen Het Catshuis-beraad zet de koers uit voor Nederland in 2013 en volgende jaren. Nederland staat voor ingrijpende maatregelen. Elders in de EU wordt ook aangepakt. In België is het begrotingstekort onder de drie procent gebracht. De oosterburen zijn het trekpaard van de Europese economische ontwikkeling. In Italië wordt de belastingafdracht tegen het licht gehouden en is de vroegpensionering onder leiding van het kabinet Monti in een ommezien gelijk getrokken met andere EU-landen. Werkgevers en werknemers zitten ook niet stil. Zo bleek het aandeel vaste arbeidscontracten in 2011 in nieuwe aanstellingen tot een fractie te zijn teruggelopen. De veelbesproken flexibilisering van de arbeidsmarkt is in één keer een feit. De globalisering legt haar eigen claim. Een kleine flexibele overheid als beoogde succesformule. Dat zou van politiek en burger een getemperde prestatieverwachting rechtvaardigen. Dat is niet het geval. De balans in wat des overheids is en wat aan de burger kan en moet worden overgelaten, wordt iedere keer opnieuw uitgevonden en slaat bij een incident nogal eens door naar de overheid. Door minister Verhagen worden in de zogenaamde ‘gouden driehoek’ grote verwachtingen bij het bedrijfsleven neergelegd. De sectoren die met topinstituten aan de slag zijn gegaan (zoals genetica, farmacie, etc.) blijken hiermee uit de voeten te kunnen. Het wegvallen van de collectiviteit in de product- en bedrijfschappen maakt het er voor de gouden driehoek van land- en tuinbouw niet eenvoudiger op. Delegatie van maatschappelijk relevante functies als volkshuisvesting (de woningcorporaties), onderwijs, gezondheidszorg, etc. waren traditioneel gebaseerd op een hechte samenwerking tussen overheid en de burger/samenleving. Door fusies met als gevolg daarvan steeds groter wordende conglomeraten, een veranderende bestuurscultuur en een aantal incidenten is hier stevig de klad in gekomen.

In de vorige Naktuinbouwnieuws schreef ik een column ‘Vernieuwen’. Die handelde over de toekomst van de op corporatisme beginselen gebaseerde organisaties. Het zou spijtig, ja onterecht, zijn wanneer het onderbuikgevoel in maatschappij en politiek over zelfstandige bestuursorganen het vertrouwen in de keuringsdiensten, die zo voortreffelijk werk in de agrarische sector doen, zou aantasten. Het succes van de keuringsdiensten in de plantaardige sector is de focus in de taakstelling, de onafhankelijkheid als vanzelfsprekendheid, de overzichtelijkheid (lees omvang) en de volstrekte transparantie (die voortdurend wordt bijgesteld en onderhouden). Voor dit georganiseerde vertrouwen is nodig een ingebouwde ‘countervailing power, checks and balances’ in een bestuurlijke structuur waarbij degenen om wie het gaat, de bedrijven, voortdurend meekijken, de koers mee bepalen en daarmee (uiteindelijk) ook medeverantwoordelijk zijn. Het succes van deze formule zie je ook terug bij coöperaties: klein en groot. Zoals Friesland Campina, Rabobank en FloraHolland. De keuringsdiensten NAK, KCB, BKD en Naktuinbouw zijn stuk voor stuk pareltjes van georganiseerd vertrouwen. Hollands erfgoed, door perfect onderhoud volledig bij de tijd. Zij zijn hét antwoord op het Haagse dilemma wat een kleiner wordende overheid zelf moet doen en wat aan organisaties gebaseerd op georganiseerd vertrouwen kan worden toevertrouwd. Het bestuur van de toenmalige NAKG legde in 1973 de organisatiestructuur van de keuringsdienst uit aan de sollicitant/dienstplichtig militair die zich toen voor de vacature adjunct-directeur meldde. De essentie van die uitleg heeft nog niets aan kracht ingeboet. Ir. N.C.A. Koomen

nieuws Bestuur / Laboratorium

“ Sterk zijn en sterk blijven vergt aandacht voor scholing en communicatie”

Van EMT naar ASLN 6 nieuws Keuringen

Het EMT-systeem krijgt een nieuwe opzet om beter aan te sluiten op internationale ontwikkelingen, en krijgt een

Elite Certificering Soft fruit

modulaire opzet en de mogelijkheid voor ringonderzoek.

met vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven, om een nieuw certificeringsysteem te ontwerpen voor zowel aardbeiplanten als kleinfruitgewassen.

Concept Elite Soft fruit

kleinfruitgewassen (Soft fruit) framboos

Gezien de vele raakvlakken met het certificeringreglement Naktuinbouw Elite Aardbeiplanten, zoals de klasse-indeling SEE, SE, EE en E, heeft Naktuinbouw inmiddels in samenspraak met een werkgroep beide reglementen samengevoegd tot een nieuw concept: Naktuinbouw Elite Soft fruit. Dit conceptreglement wordt aan de adviescommissie Aardbeiplanten voorgelegd. Het streven is om eind 2012 een nieuw certificeringreglement Naktuinbouw Elite Soft fruit te implementeren.

en braam. Het certificeringreglement klein-

Promotie in buitenland

Al een aantal jaren spreekt het bedrijfsleven over een nieuw certificeringreglement voor

fruit bleek verouderd en sloot niet meer aan met de huidige werkwijze in vermeerdering. leinfruitgewassen, met name framboos en braam, worden sinds enkele jaren steeds meer en steeds professioneler opgekweekt. Bedrijven in aardbeiplan-

K

tenteelt combineren deze teelt vaak met die van kleinfruitgewassen en vroegen om één certificeringsreglement voor beide gewassen. Sinds enkele maanden is een werkgroep bijeen,

Naktuinbouw Elite is in het buitenland al een bekend begrip, zeker in de aardbeiplantenteelt. De werkgroep verwacht dat door het opnemen van framboos en braam in het kwaliteit-plus-systeem meer duidelijkheid geeft in het buitenland en zo het Nederlandse product zich nog beter kan onderscheiden in de markt.

edrijven met een EMTerkenning (Erkenningsregeling Monstername en Toetsing Naktuinbouw) zien al jarenlang dat de uitslagen van hun toetsing van grond, (delen van) planten en zaad erkend worden. Enerzijds kunnen de uitslagen ondersteunen bij de reguliere keuringswerkzaamheden en anderzijds bij kwaliteit-plus-systemen als Naktuinbouw Elite en Naktuinbouw Select Plant. Gezien de ontwikkelingen in de sector zijn de EMT-voorwaarden toe aan een update. Ook de mogelijkheid tot deelname aan ringonderzoek wordt sterk gemist.

B

Er is ook gekozen voor een modulaire opzet: kwaliteitsmanagementsysteem, bemonstering en toetsing. Ook is een duidelijke afbakening gemaakt zodat de accreditatie door Naktuinbouw uitsluitend van toepassing kan zijn voor toetsing van monsters van die gewassen die onder de keuring van Naktuinbouw vallen. Daarnaast is verduidelijkt dat de nieuwe opzet beter geschikt is voor servicelaboratoria. Vandaar de nieuwe naam: Accredited Service Laboratories Naktuinbouw (ASLN). Het streven is om komende zomer een nieuwe norm gereed te hebben om die ter vaststelling voor te leggen aan het Naktuinbouw-bestuur.

Belangrijke verandering Na bespreking met de betrokken bedrijven is een voorzet gemaakt voor een herziene versie van de voorwaarden. Belangrijkste veranderingen daarin zijn dat deze nu meer in lijn is gebracht met onder meer de NAL-voorwaarden.

Meer weten? Neem voor meer informatie contact op met Adrie Molenaar (manager Internationale systemen), tel. (071) 332 62 77 of [email protected]

Keuringsoverzicht vaste planten 2011 In 2011 zijn er minder keuringsbezoeken afgelegd in de vaste planten. Dit naar aanleiding van de aangepaste keuringsfrequentie en de keuringsperiode in vaste planten, die met ingang van 2011 is gewijzigd. Er zijn minder keuringsopmerkingen gemaakt: hieronder een overzicht.

e keuringsaanpak van de wettelijke keuring is met ingang van het seizoen 2011 in overleg met het bedrijfsleven teruggebracht tot een minimum. Dit betekent dat zowel de keuringsfrequentie als de keuringsperiode zijn gewijzigd. Bedrijven worden voortaan één keer in het groeiseizoen (zomer/ najaar) bezocht en indien daar aanleiding toe is vaker. Daarnaast is er jaarlijks toezicht op de administratie (administratieve audit) van de bedrijven.

D

Opmerkingen Tijdens de veldkeuringen zijn keuringsopmerkingen gemaakt over de gezondheid. Dit betrof met name virusverschijnselen in Paeonia, Anemone en Hosta. De keuringsopmerkingen over wortelonkruiden betreffen voornamelijk kiek, kweekgras, Inula en kattestaarten.

Afkeuringen Partijen die niet aan de gestelde eisen voldeden, zijn afgekeurd voor verhandeling.

Als gevolg van de inspecties op knolcyperus (Cyperus esculentus) werden gewasaanzeggingen en teeltverboden opgelegd voor 20.047 m². In het kader van het Pre Shipment Inspection-programma (PSI) van Anthos geeft Naktuinbouw Select Plant Partijverklaringen voor Hosta en herkomstverklaringen voor Convallaria af.

Kwaliteitskeuringen / plantenpaspoortinspecties Aantal geregistreerde bedrijven Aantal keuringsbezoeken Aantal keuringsopmerkingen over de gezondheid Aantal keuringsopmerkingen over (wortel)onkruiden Aantal keuringsopmerkingen over rasechtheid Totaal gekeurd areaal Afgekeurd voor verhandeling Gewasaanzegging en teeltverbod i.v.m. knolcyperus Select Plant Hosta Aantal deelnemers Aantal opgegeven partijen Afgegeven Partijverklaringen Convallaria Afgegeven herkomstverklaringen

2011 508 837 41 55 10 750 ha 26.056 m² 20.047 m²

2010 540 1.110 57 212 124 790 ha 12.202 m² 28.418 m²

28 1.133 630

32 1.113 830

128

129

Wijziging rassenregistratie fruitgewassen

7 nieuws Rassenonderzoek

Binnenkort wordt de nieuwe EU-richtlijn Fruitgewassen van kracht die vereist dat zowel nieuwe als bestaande fruitrassen officieel moeten worden geregistreerd.

n de richtlijn (nr 2008 / 90) is vastgelegd dat per 1 oktober 2012 alle nieuw op de markt komende rassen officieel geregistreerd moeten worden en dat alle bestaande rassen zijn geregistreerd, of minimaal een beschrijving hebben die door een autoriteit wordt erkend.

I

Openbaar register De EU-lidstaten krijgen een openbaar register met daarin opgenomen zowel de rassen die

officieel geregistreerd / DUSbeschreven zijn als rassen waarvan (uitsluitend) een erkende rasbeschrijving beschikbaar is. In het nieuwe rassenregister worden rassen uitsluitend geregistreerd op basis van de officiële beschrijving van hun (uiterlijke) kenmerken. Er is geen component met betrekking tot de cultuur- en/of gebruikswaarde van de rassen relevant. Het officieel registreren van nieuwe rassen gebeurt middels DUS-onderzoek

voor kwekersrecht of via een officiële registratieprocedure. Rassen die reeds vóór 1 oktober worden gecertificeerd, zijn door de autoriteiten al officieel geregistreerd. Voor deze rassen verandert er in principe niets.

Nauwe aansluiting Voor rassen die worden verhandeld, maar niet officieel via kwekersrecht of certificeringregisters in één van de lidstaten zijn geregistreerd, geldt dat deze verhandeld mogen blijven mits een

Naktuinbouw-keuring en kwekersrecht Sinds 2006 is in de Zaaizaad- en plantgoedwet (Zpw) in artikel 64 vastgelegd dat een eigenaar van een ras bij de keuringsdienst, zoals Naktuinbouw, informatie mag opvragen over welke bedrijven zijn beschermde ras telen/vermeerderen. De regeling rondom dit artikel is in de praktijk nog relatief nieuw. Onderstaand een nadere uitleg. p veel (en steeds meer) rassen die geteeld en vermeerderd worden, rust in Nederland een kwekersrecht. Dit kan zowel een EU-recht zijn, verleend door het CPVO, of een NL-recht, verleend door de Raad voor plantenrassen. Het recht wordt verleend als het betreffende plantenras nieuw is: nog niet langer dan één jaar in de handel op het moment van aanvraag, en wanneer het DUS is. Dat wil zeggen dat het anders is dan alle bekende rassen op dat moment (D), uniform/homogeen is en weinig tot geen afwijkers laat zien (U) en voldoende stabiel is wanneer het wordt geteeld/ doorvermeerderd (S).

O

Kwekersrecht Kwekersrecht vervult een belangrijke rol in het stimuleren van sortimentsontwikkeling. In landen waar een kwekersrechtsysteem operationeel is, is een sterke groei zichtbaar van het aantal nieuwe rassen dat ontwikkeld en in de handel gebracht wordt. Via het kwekersrecht is het voor de veredelaars van nieuwe rassen mogelijk om via onder meer de licenties/royalties inkomsten te verkrijgen waarmee de kosten van professionele en dure veredelings- en selectieprogramma’s kunnen worden terugverdiend. Het kwekersrecht wordt afhankelijk van het gewas verleend voor een periode van 25 tot 30 jaar.

Licentie In Nederland is de basis voor het verlenen van kwekersrecht vastgelegd in de Zpw. In Europa is dit gedaan via Verordening 2100/94. Als kwekersrecht voor een ras is verleend, betekent dit dat telen/ vermeerderen van het ras uitsluitend is toegestaan aan bedrijven/ personen die van de eigenaar (de rechthebbende) toestemming hebben gekregen voor een zogenaamde ‘licentie’. Meestal is aan de licentie ook verbonden dat degene die die toestemming wil hebben ook daarvoor moet betalen. De vorm, omvang en hoogte van de bedragen die daarmee zijn gemoeid, zijn niet bij wet geregeld. Dit is de verantwoordelijkheid van de eigenaar/rechthebbende.

Rasnaam Een tweede belangrijk aspect is dat teeltmateriaal altijd in de handel gebracht moet worden met vermelding van de officieel ingeschreven naam in het kwekersrechtregister (de ‘rasnaam’). Oók als aan de rasnaam een handelsaanduiding of zelfs een merkenrechtelijke beschermde naam is toegevoegd, moet de rasnaam op bijvoorbeeld afleverbonnen en/of certificaten worden vermeld. In het geval dat de merkhouder aanvullend op de rasnaam een (gedeponeerd) merk wil gebruiken bij verhandeling van teeltmateriaal op Naktuinbouw-

certificaten, dan kan dat. In dat geval kan de merkhouder met Naktuinbouw een overeenkomst sluiten.

Hoe gaat Naktuinbouw er in de keuring mee om? Bedrijven hebben de (wettelijke) verplichting om bij teeltmateriaal dat zij in de handel brengen de juiste rasbenaming te gebruiken. Dat wil zeggen dat bedrijven zich ook zelf ervan verzekeren dat het materiaal dat zij produceren de juiste naam heeft. Veelal is dit gekoppeld aan documenten van het aangeschafte voortkwekingsmateriaal, maar als dat niet het geval is, moet de producent de identiteit en de correcte benaming achterhalen. Soms moeten daarvoor specialisten worden ingeschakeld of moet materiaal met beschrijvingen en bijvoorbeeld foto’s en/of collecties/verzamelingen worden vergeleken. Het is de taak van Naktuinbouw om er op toe te zien en steekproefsgewijs te controleren dat de bedrijven dit inderdaad doen en dat zij de juiste naam bij de door hen in de handel gebrachte spullen gebruikten. Als Naktuinbouw aan de juistheid twijfelt,

kan worden besloten een nader onderzoek in te stellen, bijvoorbeeld via opplanten of via DNAonderzoek. Als Naktuinbouw meent dat op basis daarvan de identiteit anders is dan de opgave die het bedrijf heeft gedaan, wordt een keuringsmaatregel voorgeschreven en moet het bedrijf de gebruikte naam aanpassen.

Rasnamen op certificaten Naktuinbouw vermeldt uitsluitend rasnamen op officiële certificaten als er sprake is van een ‘geborgde’ situatie. Dat wil zeggen dat enerzijds het ras een officiële en duidelijke beschrijving heeft en dat anderzijds ook in de keuring geen aanleiding is gevonden om te twijfelen dat één en ander correct is verlopen. Kortom: ‘dat het klopt’. Soms is door de eigenaar/ rechthebbende aan Naktuinbouw en aan de sector – via bijvoorbeeld een advertentie in de vakpers – duidelijk gemaakt welke bedrijven een licentie hebben gekregen om materiaal te mogen telen/verhandelen. In die gevallen geeft Naktuinbouw géén certificaten voor dat ras af bij bedrijven die géén toestemming hebben om het ras te mogen telen/verhandelen. Vervolg op pag. 10

officieel erkende rasbeschrijving aanwezig is. Verwacht wordt dat de eisen voor officieel erkende beschrijvingen nauw aansluiten bij de Technical Questionnaire bij bestaande UPOV/CPVO-protocollen. Er zal eveneens overeenstemming zijn met richtlijn 93/79, die een beperkt aantal karakteristieke eigenschappen vraagt voor de leveranciersbeschrijving.

Nederlandse situatie Van de in Nederland gekweekte rassen van fruitgewassen wordt een deel uitsluitend als CACmateriaal in het verkeer gebracht. Dit materiaal voldoet aan de minimum voorwaarden voor identiteit, gezondheid en kwaliteit. De Naktuinbouw-keurmeesters inventariseren in het komende teeltseizoen om welke rassen het hier gaat en over welke beschrijvingen de betrokken bedrijven beschikken. Deze informatie wordt gebruikt om deze rassen na 2012 met een officieel erkende beschrijving toe te laten. Daarnaast wordt het overgrote deel van de rassen gecertificeerd in het verkeer gebracht. Van deze circa duizend rassen is ongeveer een derde officieel geregistreerd via kwekersrecht. De overige rasbeschrijvingen heeft Naktuinbouw in haar bestand. Hiervan zijn zo’n 450 rassen beschreven volgens richtlijnen van UPOV/CPVO. Voor de overige rassen – voor zover ze in Nederland worden geteeld – worden de rasbeschrijving in de komende tijd aangevuld.

Raad voor plantenrassen In Nederland beheert de Raad voor plantenrassen het Nederlands Rassenregister, waarin alle fruitrassen worden opgenomen. De Raad beheert ook alle kwekersrechtaangelegenheden.

Van belang Gewassen die voor Nederland van belang zijn en die in de richtlijn 2008/90 zijn opgenomen, zijn onder meer Fragaria (aardbei), Cydonia (kwee), Corylus (hazelnoot), Juglans (walnoot), Malus (appel), Prunus (pruim, kers, perzik, amandel, etc), Pyrus, (peer), Ribes (bessensoorten), Rubus (framboos, braam) en Vaccinium (blauwe bes).

8 nieuws Laboratoria

Nieuwe laboratoriumtoetsen Naktuinbouw Laboratoria werkt continu aan het ontwikkelen van nieuwe toetsen en het verbeteren van bestaan-

monsters van de ouderplanten. Naktuinbouw Laboratoria heeft haar PSTVd-toets aangepast.

genomen volgens de richtlijnen van de NVWA en door een daartoe bevoegde keurmeester.

Conform de eisen van Australië wordt de real-time RT PCR uitgevoerd op 50 submonsters van 400 zaden of op pools van 25 blaadjes van ouderplanten. Monsters moeten worden

Meer weten?

Forse impuls voor veredeling

van bedrijven en de ‘Green Forensics’-projecten van Naktuinbouw een forse impuls.

door Green Life Science Hub

Kansen sector

De wethouder van Economische Zaken van Amsterdam, Caroline Gehrels, bracht onlangs een bezoek aan de UvA om bijgepraat te worden over Green Life Sciences. Zij ziet – in lijn met het huidige Topsectorenbeleid in Nederland – kansen voor de sector ter ondersteuning van de regionale economische ontwikkeling.

de toetsen. Zo heeft Naktuinbouw Laboratoria een nieuwe moleculaire toets ontwikkeld voor de detectie van Acidovorax citrulli in meloen en watermeloen en is de PSTVd-toets voor tomatenzaden aangepast.

Deze methode heeft een doorlooptijd van drie weken en is erg arbeidsintensief, waardoor het een relatief kostbare toets is. Om die reden is samen met een aantal bedrijven een nieuwe moleculaire toets ontwikkeld voor de detectie van Acidovorax citrulli in meloen en watermeloen. De toets bestaat uit een real-time PCR direct op het zaadextract, die binnen een week resultaat geeft. Naast het grote voordeel van een sneller resultaat, zijn de kosten voor de toets duidelijk lager. De ‘Sweat Box’-methode blijft wel beschikbaar om zaden te toetsen.

Neem voor meer informatie contact opnemen met Mark Buimer (manager Gezondheidsonderzoek), tel. (071) 332 61 58 of [email protected]

PSTVd

Acidovorax citrulli Acidovorax citrulli is de veroorzaker van ‘bacterial fruit blotch’ in komkommerachtigen. De ziekte is

zaadoverdraagbaar en het is daarom belangrijk te toetsen op deze ziekte. Tot nu toe wordt met name de ‘Sweat Box’-methode toegepast.

Voor de import van tomatenzaden in Australië gelden nieuwe eisen. Een zaadpartij moet voorzien zijn van een verklaring dat er geen pepinomosaicvirus (PepMV) en aardappelspindelknolviroïde (PSTVd) is aangetroffen in deze partij. Eén van de mogelijkheden om aan te tonen dat de partij vrij is van PSTVd is een laboratoriumtoets op 20.000 zaden of op blad-

De uitrol van het projectplan ‘Green Life Sciences Hub’ – een initiatief van de Universiteit van Amsterdam, de Kamer van Koophandel Amsterdam en Naktuinbouw – krijgt steeds verder vorm. Innovatieprojecten veredelingstechnieken

a de start in 2011, zijn diverse activiteiten gestart om de doorstroom van wetenschappelijke kennis naar het bedrijfsleven in de groene sector te bevorderen. Dit wordt onder meer gedaan door de drempel voor toegang

N

tot kennis te verlagen. Zo is een kennistoonbank geïntroduceerd waar ondernemers hun kennisvraag kunnen neerleggen. De Universiteit van Amsterdam (UvA) zoekt hier een onderzoeker bij die deze vraag kan beantwoorden.

De eerste bedrijven hebben zich gemeld om samen te kijken hoe moderne veredelingstechnieken in de sierteelt kunnen worden gebruikt. Ook met betrekking tot ‘Green Forensics’ van Naktuinbouw zijn de eerste innovatieve projecten opgestart. De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek heeft onlangs een groot onderzoeksproject van de UvA gefinancierd. Dit maakt het mogelijk om de nieuwste generatie sequencer aan te schaffen. De sequencer kan snel grote hoeveelheden data generen over de genetische eigenschappen van planten. Hiermee ontstaan vanuit het fundamentele onderzoek doorbraken en daarmee krijgt het verdelingsonderzoek

Ook door het opleiden van studenten in de ‘Green Life Sciences’ en het scholen van personeel van bedrijven draagt de Hub bij aan kennisontwikkeling in de sector. Studenten, zoals deelnemers in de Innovatieklas Flowers, zijn onder de indruk van het hightech niveau van de sector. Kansen op een groot aantal vakgebieden, zoals onderzoek, marketing en logistiek, zijn niet onopgemerkt gebleven.

Meer weten? Neem voor meer informatie contact op met Michel Ebskamp (manager team Research & Development), tel. (071) 332 62 37 of [email protected]

9

Georganiseerd door Rijksuniversiteit Groningen, NAK en Naktuinbouw Op 20 maart is de opleiding Zadendeterminatie van de Rijksuniversiteit Groningen voor de

nieuws Opleidingen

Opleiding Zadendeterminatie

tweede keer van start gegaan. eze opleiding is ontwikkeld in samenwerking met de NAK en Naktuinbouw om analisten contaminaties in handelszaad te leren herkennen. Het programma wisselt theorie en oefeningen in het determineren met elkaar af. Deelnemers oefenen in vier modules met een breed spectrum van verse en gedroogde zaden van wilde planten dat speciaal voor de opleiding wordt samengesteld.

D

Sneller groeperen Deelnemer Erik van Egmond blikt terug op de eerste dag: “De opleiding heeft er nu al voor gezorgd dat ik op een andere manier naar zaden kijk. Kenmerken van plantenfamilies staan centraal in deze opleiding, waardoor ik nu als analist een zaadje sneller kan groeperen. Dit zorgt ervoor dat ik het determinatieproces ook sneller kan doorlopen.”

Belang workshop ‘Kwaliteit van boomkwekerijproducten’ onderstreept Medewerkers van gemeenten, bouw- en infrastructuurbedrijven, Staatsbosbeheer en kwekerijen onderstreepten het belang van deze nieuwe workshop. elke eisen mag ik stellen aan de uitwendige kwaliteit van geleverd plantmateriaal? Deze vraag stond centraal in de workshop afgelopen maand. Deelnemer Joost Poppinga van Bonte Hoek Kwekerijen B.V. benadrukt het belang van de workshop: “Wij maken ons ernstige zorgen over de producten die in de toekomst gekweekt worden, als de kwaliteit niet meer volstaat. Afnemers zijn zich

W Plant Variety Protection Course juni 2012 De eerste start voor een succesvolle export of internationale uitbreidingsactiviteiten op het gebied van land- en tuinbouw is de bescherming van plantenrassen. angezien niet alle landen een kwekersrechtsysteem bezitten waarin plantenrassen zijn beschermd, kan dit leiden tot illegale exploitatie. Om het belang van kwekersrecht in die landen te onderstrepen, heeft Naktuinbouw de Plant Variety Protection Course ontwikkeld. Deze Engelstalige opleiding, gebaseerd op de UPOVprincipes, richt zich op de implementatie van kwekersrecht in landen waar een kwekersrechtsysteem niet aanwezig is, in ontwikkeling is of waar de introductie onlangs is afgerond. De opleiding biedt deelnemers

A

de kans om ideeën en ervaringen te delen en om netwerken op te bouwen met collega’s uit de hele wereld, werkzaam op het gebied van kwekersrecht.

Aanmelden PVP-Course De komende Plant Variety Protection Course wordt gehouden van 18 juni tot 29 juni 2012 in Wageningen. Aanmelden kan tot 18 mei 2012 via [email protected] De posterpresentaties van de deelnemers zijn op 25 juni 2012 om 14.00 uur in ‘Hof van Wageningen’.

vaak onvoldoende bewust van het belang van kwalitatief goede producten.”

Inhoud De workshop laat zien welke eisen mogen worden gesteld aan de boomkwekerijproducten. Dit is van groot belang voor bestekschrijvers en medewerkers die geleverd materiaal beoordelen. Ook voor medewerkers van boomkwekerijbedrijven is deze workshop interessant, want ook zij moeten zich realiseren dat

hun producten aan de juiste eisen horen te voldoen. Joost: “Het onderwijs in de boomteelt holt hard achteruit, waardoor we naar een generatie gaan met weinig plantenkennis. Workshops als deze dragen bij aan het opleiden van onze toekomstige boomkwekers.” In het voorjaar van 2013 zal deze workshop wederom worden georganiseerd. Interesse kunt u nu al kenbaar maken bij Naktuinbouw Opleidingen.

Nu via Naktuinbouw Opleidingen:

Verlenging gewasbeschermingslicentie et Bureau Erkenningen heeft haar goedkeuring gegeven om de workshops en opleidingen Bedrijfshygiëne in groente- en siergewassen van Naktuinbouw mee te laten tellen voor het verlengen van een gewasbescher-

H

mingslicentie. Dit geldt voor zowel de reguliere workshops en opleidingen als de in companyaanvragen. De opleidingen en workshops zijn aangemeld als een besloten bijeenkomst en staan dus niet vermeld op de website van het Bureau

Erkenningen. Indien u deelneemt aan één van de genoemde opleidingen en workshops en interesse heeft om deze te gebruiken voor het verlengen van uw gewasbeschermingslicentie, kunt u dit kenbaar maken bij Naktuinbouw Opleidingen.

Naktuinbouw opleidingen 2012 Opleiding / Workshop Bemonstering van zaden NAL Validation Workshop Sortimentskennis Insecten in de boomkwekerijsector Plant Variety Protection Course Plantspecifieke ELISA-technieken Workshop Bedrijfshygiëne in groentegewassen Opleiding Bedrijfshygiëne in siergewassen Zaadanalyse & Gezondheidsonderzoek Plantspecifieke PCR-technieken Ken je bedrijfstak ‘Spoor van het zaad’ Snoeien van laan- en sierbomen

Kosten (excl. btw) € 795,– € 1.195,– € 455,– € 455,– € 2.795,– € 1.850,– € 405,– € 1.359,– € 3.215,– € 1.850,– € 405,– € 198,–

Dagdelen 2 4 3 2 20 6 2 6 21 6 2 2

Data 9 mei, examen 22 mei 30 en 31 mei 7 en 21 juni en 12 december 15 juni 18 t/m 29 juni 20, 22 en 27 juni 5 september 12, 19 en 26 september Start 20 september 5, 6 en 7 november 14 november april 18 december

Inschrijven volgeboekt 18 april 27 april 4 mei 18 mei 25 april 27 juli 3 augustus 10 augustus 10 september 5 oktober 9 november

Meer weten over opleidingen of workshops? Kijk op www.naktuinbouw.nl/service/opleidingen voor meer informatie over opleidingen, workshops, kosten, data en inschrijfformulieren of neem contact op met Esther Verdegaal, Naktuinbouw Opleidingen, tel. (071) 332 61 65 of [email protected]

10 10 nieuws Corporate / Rassenonderzoek

Moederplantentuin wordt

Referentietuin

Klachten? aktuinbouw beschikt over een klachtenprocedure welke wordt toegelicht op: www.naktuinbouw.nl (Organisatie). De folder hierover is te downloaden van de website of op te vragen bij de klachtencoördinator, tel. (071) 332 62 22 of [email protected]. Het Stichtingsbestuur is te bereiken via [email protected]

N

Jubileum

Leo van Leeuwen Op 1 januari vierde keurmeester Leo van Leeuwen zijn 25-jarig jubileum bij Naktuinbouw. eo is in 1987 bij NAKS gestart als keurmeester in het gewas Freesia. In de loop van de jaren is dit fors uitgebreid met diverse bloemisterijgewassen. Later in zijn carrière kwamen hier de vaste planten bij. Inmiddels is Leo auditor voor Naktuinbouw Elite Siergewassen, dat is ondergebracht bij het team Internationale systemen. Sinds september 2011 verzorgt hij ook de coördinatie van het cluster Vaste planten / Freesia / Nerine.

L Sinds 2000 beheert Naktuinbouw de Moederplantentuin in Roelofarendsveen. Dit voorjaar krijgt de Moederplantentuin een nieuwe functie als Referentietuin voor kwekersrechtonderzoek. e nieuw in te richten Referentietuin dient als levende referentiecollectie voor nieuwe kwekersrechtaanmeldingen. Bij dit kwekersrechtonderzoek moeten alle algemeen bekende rassen in de hele wereld worden betrokken. De Referentietuin wordt bij deze vergelijking van bestaande rassen met nieuwe rassen een belangrijk hulpmiddel.

D

waarborgen. In de loop der jaren stelden veel kwekers plantmateriaal ter beschikking en groeide de tuin uit tot een omvang van circa 5.000 rassen. Een onafhankelijke vakcommissie hield toezicht op de rasechtheid en raszuiverheid van het materiaal. Behalve als referentie was de tuin ook geliefd bij geïnteresseerde bezoekers.

Omvorming Ontstaan van de Moederplantentuin Omdat de rasechtheid van verhandeld plantmateriaal kwekers grote zorgen baarden, startte een aantal kwekers in 1997 met het samenbrengen van een collectie in Boskoop, als referentie voor de sector. In 2000 werd de collectie van 150 planten overgebracht naar Naktuinbouw om de onafhankelijkheid, objectiviteit en de verzorging zo goed mogelijk te

Inmiddels is de situatie in de sector veranderd. De zorgen om de rasechtheid werden aanzienlijk kleiner, mede door het uitgebreider en toegankelijker worden van de rasdocumentatie en -fotografie in de Plantscopedatabase (www.plantscope.nl) van de VKC. Daarom is in overleg met de Vereniging van Vaste Plantenkwekers en LTO besloten om de Moederplantentuin om te vormen tot een Referentietuin.

Vervolg van pag.7

Informatieverstrekking Sinds 2006 is in de Zaaizaad- en plantgoedwet ook voor tuinbouwgewassen artikel 64 opgenomen. Dat artikel zegt dat een raseigenaar bij de keuringsdienst (zoals BKD, NAK of Naktuinbouw) informatie mag opvragen over de vraag wie (welke bedrijven) zijn beschermde ras telen/vermeerderen. In de meeste gevallen beschikt Naktuinbouw uit de uitgevoerde keuringen over gegevens waaruit valt af te leiden welke bedrijven dat zijn, en is ook bekend om welk areaal / welke hoeveelheid planten het gaat. Volgens de wetgeving is Naktuin-

bouw verplicht om die informatie aan de raseigenaar te verstrekken en Naktuinbouw doet dit als aan een aantal door het bestuur gestelde voorwaarden is voldaan. Zo moet de raseigenaar kunnen

Overtollig De rassen van gewassen waarvoor Naktuinbouw niet het kwekersrechtonderzoek uitvoert, zijn overtollig in de toekomstige Referentietuin. Het aantal rassen in de tuin wordt daarom gehalveerd. Een tiental collectiehouders en het collega-DUS-onderzoeksstation in Frankrijk nemen een flink aantal overtollig geworden rassen over. Daarnaast krijgen ongeveer 1.000 planten een mooi plekje in de tuin van de Verhallenstichting, een dagbesteding voor licht dementerende mensen (www.janverhallen.nl).

Leo heeft zijn oog voor kwaliteit niet voorbehouden aan de keuringsactiviteiten bij bedrijven. Ook intern heeft hij als voorzitter van de Ondernemingsraad een belangrijke bijdrage geleverd aan de kwaliteit van de arbeidsorganisatie Naktuinbouw.

Jaarrekening 2011 et Naktuinbouw-bestuur stelde op 28 maart jl. de jaarrekening 2011 vast. Het boekjaar werd met een positief resultaat van € 1.143.000 afgesloten. De kosten van de organisatie stegen licht ten opzichte van de begroting maar de opbrengsten lagen flink hoger, met name in de keuringssector groentegewassen en in het laboratorium. Door het bestuur is, gelet op de resultaten, besloten tot een tariefkorting in 2012 op onderdelen in de keuringssectoren: groentezaden, aardbeiplanten en bloemisterijgewassen. Uitgebreidere jaarcijfers zijn te lezen in het Jaarverslag 2011 dat u kunt downloaden via www.naktuinbouw.nl

H

Veel dank Naktuinbouw bedankt iedereen die heeft bijgedragen om het project Moederplantentuin gedurende tien jaar tot een succes te maken.

aantonen dat hij rechthebbende is, dat hij dit voorafgaande aan het groeiseizoen schriftelijk heeft ingediend, dat de aan deze informatieverstrekking verbonden administratieve kosten worden betaald én dat Naktuinbouw de bedrijven wiens gegevens worden verstrekt op de hoogte kan brengen. Naktuinbouw wil voorkomen dat er ‘stiekem’ bedrijfsinformatie aan derden wordt verstrekt. Naktuinbouw zal jaarlijks een overzicht publiceren van rassen waarvoor door de raseigenaren een beroep op informatie krachtens artikel 64 ZPW wordt gedaan.

Social Media Nieuws en ontwikkelingen zijn nu ook te volgens via onze social media kanalen. Sluit je aan bij onze discussiegroep op LinkedIn en volg ons via Twitter (@Naktuinbouw) en Facebook. Naktuinbouw is hiermee – naast de website www.naktuinbouw.nl – op verschillende manieren te volgen.

agenda 1 juni 6 juli 21 september 15 mei 22 mei 24 mei 17 april 20 april 24 april 26 april

Bestuur Stichtingsbestuur Stichtingsbestuur Stichtingsbestuur Sectorbestuur Boomkwekerijgewassen Bloemisterijgewassen Groentegewassen Adviescommissie Groenteplanten Groentezaden Bosbouwkundig Teeltmateriaal Fruitgewassen

Als een u een onderwerp op de agenda wil plaatsen, kunt u contact opnemen met het Naktuinbouw-bestuurssecretariaat, tel. (071) 332 61 61.