De academisering van het Kunstonderwijs (specifiek het mode-onderwijs)
José Teunissen Lector Modevormgeving ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Arnhem
De academisering van (mode) onderwijs Uitzonderingspositie • Mode als discipline kent geen universitaire inbedding zoals kunstgeschiedenis • Tot voor kort alleen stijlgeschiedenis • Studies van eenlingen (Walter Benjamin, Roland Barthes, Georg Simmel)
Viktor & Rolf Zen Garden 2013
Modelectoraat ArtEZ 2002 doelstellingen • Brug hbo/universiteit verkleinen • Theorievorming hbo intensiveren • (toegepast) onderzoek opzetten • Docenten professionaliseren via kenniskring • Relatie met de praktijk/werkveld • Internationaal netwerk
Global Fashion, Local tradition 2005
ArtEZ Arnhem Fashion Onderdeel van Art & Design ArtEZ Gerrit Rietveld gebouw • BA fashion ( 1953) • Postgraduate Fashion, Design & Strategy 1990 • Postgraduate Fashion Design 1998 • Lectoraat Mode 2002 • Lectoraat Kunst, cultuur & economie 2007 • Center of Expertise, Mode en creatieve economie 2014
BA Fashion 1953 Iris van Herpen • 5/4 jarige dagopleiding • Veel contacturen • nadruk op ontwerpvak en techniek van het maken • theorie: kunstgeschiedenis/filosofie/ modestijl-geschiedenis • Ingebed in traditie en ideologie van kunstonderwijs
Fashion, Design & Strategy (MV&S) 1990 Amber Zeekaf – Retail concept • 2 jarige opleiding MA • engelstalig • Ingevoerd in 1990 als postacademisch jaar • reflectie op mode: theorie, concept & sociale processen • Specialisaties; Journalism, Futurizing, Curation en Branded Design • 2008 erkende 2-jarige master
MA Fashion Design 1998 • 2 jarige opleiding tot ontwerper • Relatie met praktijk wordt opgezocht • Verdiepende studie • In 2002 nog bijna geen theorie en research • Vanaf 2008 erkende MA waarin theorie en design research zijn ingebed.
Handboek 2006
Start modelectoraat 2002 • Mode onderdeel van dominante visuele cultuur • Mode definieert onze persoonlijke en sociale identiteit • Verhoudt zich tot issues als globalisering en lokale cultuur.
Thematisch onderzoek vanuit de actualiteit missie Het lectoraat Modevormgeving beschouwt mode als een van de belangrijkste culturele fenomenen in onze visuele cultuur. Achter de kunstmatig veranderende modetrends probeert het de diepere betekenis van veranderende sociale behoeften bloot te leggen, of nieuwe inzichten en concepten.
De Ideale Vrouw
Invullen van theoretische leemtes The Art of Fashion 2009 Boijmans, Rotterdam
• • • •
Thema vanuit de actualiteit: Research met studenten Seminars Tentoonstelling met Boijmans / MOTI • Publicatie/handboek in NL/ENG • Vertalingen in Chinees en Spaans
Fashion Theory Craig Green UK winter 2013 Fashion Theory beschouwt mode als een systeem waarbinnen rollen, sociale hiërarchieën, modellen van verbeelding en lichaamsgestalten worden geproduceerd. (Calefato: 2006) • In opzet vergelijkbaar met Film Theory en Gender Studies (interdisciplinair en open voor crossovers)
Inhaalslag van (mode) theorie en onderzoek Handbook of fashion Studies LCF
• Mode onderzoek werd de laatste 25 jaar vooral ontwikkeld aan voormalige art schools (en niet op UNIVERSITEITEN) • UAL (Central St Martins, Londons College of Fashion) zijn/waren hierbij leidend, FIT, Parsons New York. • Vooral socio-cultureel onderzoek
Avant-garde Critical research
• Zweden, Denemarken en Australië zijn voorlopers in onderzoek waarbij theorie en praktijk gekoppeld worden. • Ook UK doet dit
Exit 13 Boras Zweden
Design research/ critical research Helen Storey Wonderland • Onderzoeksaanvragen indienen bij Humanities op basis van samenwerking • Interessante lanjarige crossover onderzoeken • Practice based research
Fashion Theory (1996) The Journal of Dress, Body & Culture Berg/Bloomsbury • Aim: the study of fashion has , until recently, suffered from a lack of critical analysis. Increasingly, however, scholars have recognized the cultural significance of the selffashioning, …..Fashion Theory takes as it starting point a definition of ‘fashion’ as the cultural construction of the embodied identity. …
Fashion Practice (2008) The journal of Design, Creative Process & the Fashion Industry • Fashion Practices covers the full rang of contemporary design and manufacture within the context of the fashion industry. Design processes and new technologies fuel the most vibrant areas of fashion practice and commerce today, yet they have been largely ignored by scholarschip.
Dutch Identity in a Globalized World. Culturele Dynamiek NWO 2008-2013 • Samenwerking lectoren Saxion, ArtEZ, AMFI • Radboud Universiteit penvoerder • 4 promovendi • Mix van economisch geografisch, sociologisch, visual culture, (kunst)historisch onderzoek
Viktor & Rolf Fashion show 2008
CLICKNL | NEXT FASHION Creatieve industrie 2011 missie • Vanuit een netwerk van kennisinstellingen, overheid en bedrijfsleven onderzoek doen • NWO/TNO specifieke calls • weeffouten (niet toegankelijk voor HBO en ontwerpend onderzoek onderbelicht) • Criteria ontwerpend onderzoek voor mode ontwikkeld. • ArtEZ = trekker/boegbeeld
Design4recycling Jeans 2013
CLICKNL |NEXT FASHION agenda • Duurzaamheid, overconsumptie en andere maatschappelijke issues • Nieuwe maakprocessen/digitaliserin g en webshops • Nieuwe innovatiesystemen en nieuwe businessmodellen • Cross-overs
Crafting Wearables 2013-2017 ClickNL/Next Fashion Solar coat- Pauline van Dongen • Turn technology into Fashion • From gadget to a real product • Fashion as a performance of identity? • Radboud Universiteit Nijmegen/ Tu/e/ArtEZ/ • Philips, Textielmuseum • 2 promovendi + 4 embedded researchers • 1e promotie van modeontwerper ArtEZ
Virtuele Verwachting, Fysieke Beleving Onderzoek SIA/RAAK • Saxion, HU - games en virtuele passpiegels • ArtEZ Fashion Masters Strategy + alumni – fysieke winkel van de toekomst • Localiteit/ etnografische research • Concepten/artikelen/ advies
ArtEZ Mode 2013 Project Turkije 2012 • Brede reflectie, onderzoek en theorie is onderdeel van curriculum bij MA • Uitbreiding gekomen naar design research/critical research • Goede aansluiting en uitwisseling met bedrijven en andere experts (TU, Saxion) in workshops en onderzoeken
Design research/critical research • (Promotie)onderzoeken waarbij ontwerpers (maatschappelijke, technologische en filosofische) modevraagstukken onderzoeken via een creatief traject dat een serie artefacten oplevert met daarbij een begeleidend researchrapport/thesis.
Kunstonderwijs: Een unieke positie tussen HBO en Universiteit • Meer research en (bredere) theorie context • Introductie van critical research is belangrijk in het huidige veranderingsproces van de mode. • steeds meer studenten koppelen een meer theoretische en onderzoeksmatige benadering aan een ontwerppraktijk • Met het geheugen van conceptuele Nederlandse kunstpraktijk
Pauline van Dongen 3d schoen 2011
Tot slot • De academisering van het (kunst) modeonderwijs heeft internationaal een bredere interdisciplinaire benadering van mode opgeleverd die inzicht geeft in hoe mode als cultuurfenomeen functioneert en welke waarden ze in onze cultuur representeert. • Deze reflecties helpen ontwerpers om in het veranderende modesysteem – via design thinking – nieuwe maatschappelijke en culturele relevantie te vinden voor hun werk.
