m •CMR Parallelweg 1
milieudienst Postbus 843
Gemeente Vlaardingen tav het college van Burgemeester en Wethouders Postbus 1002 3130 EB VLAARDINGEN
3100 AV Schiedam Rijnmond T
010-246 80 00
F
010-246 82 83
E
[email protected]
W www.dcmr.nl
Ons kenmerk
Uw Kenmerk
Bijlagen
21256325
e-mail dd 10 oktober 2011 ir. W. Piersma
1
Contactpersoon
Doorkiesnr.
Afdeling
B. de Reuver ir. M. Bilius
010-2468340 010-2468117
Gemeenten Expertisecentrum
Da.un2 4 NOV. 2011
Onderwerp
advies over warmteleiding Eneco
Geacht college. Op 10 oktober 2011 vroeg de gemeente Vlaardingen bij monde van ir. W. Piersma advies over de brief van die datum van Eneco over het ondergrondse warmtetransportnet 'Leiding over Noord'. Hierbij treft u het advies van DCMR aan. Dit advies verwoordt de inzichten van de DCMR over het initiatief, de duurzaamheid van dit initiatief, de hiermee te behalen COa-reductie en de andere aspecten zoals de tarieven en de acceptatie door huurders.
inleiding Eneco heeft de gemeente Vlaardingen geïnformeerd bij brief van 10 oktober 2011 over haar initiatief 'Leiding over Noord' en verzoekt de gemeente Vlaardingen medewerking aan dit initiatief. De 'Leiding over Noord' is een ondergronds warmtetransportleidingnet dat overtollige warmte vanuit AVR aan de zuidzijde van de rivier transporteert naar de noordzijde van Rotterdam, om daar het Rotterdamse warmtenet te voeden. Met de aanleg van een warmteleiding ontstaat in Vlaardingen de mogelijkheid om gebouwen te voorzien van netwarmte. Hiermee kan de gemeente milieu- en duurzaamheidsdoelstellingen realiseren.
Kader Bij het beantwoorden van de vragen is rekening gehouden met de huidige regelgeving rondom warmte, maar ook met verwachte toekomstige wijzigingen. In 2014 sluit E.on de elektriciteitscentrale aan de Galileïstraat in Rotterdam. De leiding moet daarom in beginsel in 2014 operationeel kunnen zijn. Voor het advies is de kennis gebruikt die binnen DCMR aanwezig is, zowel wat betreft technischinhoudelijke aspecten, als wat betreft (markt)ontwikkelingen in deze omgeving. De adviesvraag is besproken in stadsregionaal kader binnen het project 'warmte- en koudenetten'.
Blad 1 van 10
Ons kenmerk
21256325
Advies
m DCIVIR
milieudienst De DCMR adviseert de gemeente om Eneco over dit initiatief positief tegemoet te treden. De 'Leiding over Noord' maakt het mogelijk om ambities van Vlaardingen op het gebied van milieu- en energiedoelstellingen voor een deel in te vullen. Milieuwinst wordt gehaald in de vorm van NOxemissiereductie en energie/klimaatwinst in de vorm van minder gasverbruik. Beide worden gerealiseerd als de leiding ook wordt benut om in Vlaardingen warmte te leveren. Het is dus zeer de moeite waard de potentiële kansen van dit project te verkennen en te verkennen wat daarvoor van de gemeente wordt verwacht.
Rijnmond
Als het leveren van warmte in Vlaardingen concreet vorm krijgt, ontstaan belangen voor een aantal partijen om dit goed te regelen: bewoners en andere warmtegebruikers, corporaties en de gemeente. Elk van deze partijen kan, net als de wamteleverancier, risico's en/of kosten aangaan die niet tevoren goed zijn gezien en gewogen. In dat kader adviseert DCMR om in de verkennende fase helder te krijgen wat mogelijke risico's zijn en op welke punten er een verantwoordelijkheid bij de gemeente komt te liggen. In de bijlage geeft DCMR aan waar dan in ieder geval aan kan worden gedacht. Vanwege de complexiteit van de materie is het in de arm nemen van een externe deskundige als adviseur aan te bevelen. Er lopen ook andere (concurrerende) initiatieven om de wegvallende warmteproductie in Rotterdam op te vangen. DCMR adviseert aan Vlaardingen om over de verschillende concurrerende opties te overleggen met de betrokken gemeenten (Schiedam en Rotterdam) en zo mogelijk ook met de stakeholders van die initiatieven. Dit helpt de onzekerheid te reduceren.
Vervolgstappen en aandachtspunten voor de gemeente Verkenning met Eneco Relevante vraag voor een eerste gesprek met Eneco kan zijn in hoeverre Eneco zoekt naar samenwerking met de gemeente. Ook een verkenning van de onzekerheden die het project omgeven is relevant. De gemeente zou voor kunnen stellen met de betrokken partijen (de betrokken gemeenten, de initiatiefnemer en de initiatiefnemers of vertegenwoordigers van de alternatieve opties en (potentiële) afnemers) samen te kijken naar de verschillende concurrerende opties en te vragen of Eneco bereid is aan zo'n verkenning deel te nemen. Dit met als doel tot een gezamenlijke strategie te komen voor een ontwikkeling met zoveel mogelijk maatschappelijke meerwaarde. Medewerking van gerneente.& rol gemeente De gemeente heeft een keus in hoe actief zij het initiatief van Eneco wil helpen realiseren en of zij een rol neemt in het borgen van de belangen van corporaties en bewoners. Het ligt voor de hand als gemeente meer rol te nemen naarmate de te verwachten effecten groot zijn. Het is daarom relevant het aansluitpotentieel binnen Vlaardingen te verkennen. Dat kan gezamenlijk worden gedaan met woningcorporaties en Eneco of zelfstandig. Aansluitpotentieel kan er liggen voor bestaande bouw en voor nieuwbouw, voor woningen, utiliteit en bedrijven. Daarnaast is het zaak zicht te krijgen op mogelijke andere effecten: wat betekent dit voor bewoners, voor corporaties, andere afnemers etc. In de loop van het proces moet meer duidelijkheid komen over werkzaamheden die op de gemeente af komen in de vorm van verordeningen, aansluitplicht, aanpassing ruimtelijke plannen. Daarnaast kan de gemeente zaken naar zich toe trekken uit eigen wil: zorg om de tariefstelling en aansluitvoorwaarden voor afnemers, duurzaamheidswinst en zeggenschap.
Blad 2 van 10
Ons kenmerk
21256325
m DCMR
Contractuele borging Voor de verdere ontwikkeling van de Leiding over Noord verdient het aanbeveling inmilieudienst contractuele zin te borgen: Rijnmond de duurzaamheid van het initiatief de mogelijkheden om direct en op termijn verder te verduurzamen de werkwijze/zeggenschap de tariefstelling en aansluitvoorwaarden voor afnemers de aansluitdoelen voor Vlaardingse (woning)bouw en de inspanningen die contactpartijen daarvoor aangaan.
Tot slot De materie rondom warmtelevering is complex. In de bijlage wordt een aantal van bovenstaande aandachtspunten en kwesties rondom warmtelevering kort toegelicht. De DCMR komt dit advies graag toelichten en wil de gemeente waar mogelijk ook in het verdere proces adviseren en ondersteunen.
Hoog^htend, Nameris de directeur DCMR Milieudienst Rijnmond
Groeneweg auhoofd ruimtelijke ontwikkeling
Blad 3 van 10
Ons kenmerk
21256325
Bijlage: Achtergronden en onderbouwing advies Duurzaamheid van het initiatief
m •CMR milieudienst
Rijnmond
Het initiatief van Eneco, aanleggen van een leiding om overtollige warmte van AVR te brengen naar Rotterdam - waar die warmte wordt gebruikt, is zonder meer duurzaam. Het is in elk geval goed voor het realiseren van de klimaatdoelen van Rotterdam. Als er daadwerkelijk bebouwing in Vlaardingen wordt aangesloten op de leiding, helpt het initiatief ook de energie- en klimaatdoelen voor de gemeente Vlaardingen te realiseren. Naast een bijdrage aan de energie- en klimaatdoelen van de gemeente heeft het aansluiten van Vlaardingse gebouwen op een warmtenet een positief effect op NOx-emissies in Vlaardingen. De duurzaamheid van een warmtenet wordt voor een aanzienlijk deel bepaald door de warmtebron(nen) van dat net. Daarom eerst uitleg over die mogelijke warmtebronnen. Het is goed te beseffen dat het aanleggen van net voor een bepaalde bron niet betekent dat dat net altijd dezelfde duurzaamheid houdt. Het kan door diverse veranderingen zowel beter, als minder worden. Er zijn vier basissoorten warmte: restwarmte, aftapwarmte, ketelwarmte en omgevingswarmte (waaronder aardwarmte). Het initiatief van Eneco en AVR draait om aftapwarmte. Ketelwarmte is warmte die direct vanuit een verbrandingsproces wordt gebruikt als warmte. Omgevingswarmte kan uit water, bodem of lucht worden gehaald en komt later in dit stuk nog aan de orde. Voor het 'ophalen' van die warmte moet ook altijd een zekere hoeveelheid energie worden ingezet. Aftapwarmte en restwarmte zijn voor dit advies belangrijk genoeg om wat verder toe te lichten: Aftapwarmte is warmte die afgetapt wordt van een generator/turbine die elektriciteit produceert. Deze warmte zou anders gedeeltelijk nog verder in elektriciteit zijn omgezet: het kost dus wat elektriciteitsopbrengst om warmte te kunnen winnen. Het totale rendement neemt bij warmtebenutting hard toe, omdat dan veel van de ingezette energie nuttig wordt aanwendt. Toch is het iets minder gunstig dan restwarmte, omdat bij restwarmte geen elektriciteit wordt ingeleverd. Warmtelevering vanuit de AVR valt in de categorie aftapwarmte: de afvalverbranding levert stoom op van een kwaliteit waar je goed elektriciteit van kan maken. Afvalverbrandingwarmte is wel een gunstiger bron voor netwarmte dan een gewone elektriciteitscentrale of WKK. Dat komt omdat afvalverbranding minder elektriciteit opbrengt per eenheid brandstof dan een elektriciteitscentrale. Bovendien is het gunstiger omdat de warmte afkomstig is uit afval. Daardoor worden nieuwe grondstoffen (hetzij fossiele -, hetzij biomassa of aardwarmte) uitgespaard. Restwarmte is warmte die wordt weggekoeld bij industriële processen. Het gebruik van warmte die anders wordt weggekoeld is zonder meer als een duurzaam initiatief te schetsen. Als die warmte over grote afstand moet worden getransporteerd, neemt de duurzaamheid af omdat er pompenergie gestoken moet worden in het transport van die warmte en omdat er warmteverliezen over de pijp optreden. Dit zijn wel zaken om rekening mee te houden, maar ze maken restwarmte eigenlijk niet snel minder duurzaam dan andere mogelijke warmtebronnen. Stelregel voor de transportverliezen kan zijn: zolang het economisch haallsaar is, is het duurzaam. Restwarmte is daarmee dus ook een zeer duurzame warmtevoorziening. Verliezen over de pijp (distributienet en hoofdtransportleiding) zijn relevant genoeg om dit verlies te beperken. Het kost immers niet alleen warmte. Er moet ook navenant meer water getransporteerd worden naarmate het verlies over de pijp groter wordt. Het loont dus de moeite de pijpverliezen te minimaliseren.
Blad 4 van 10
Ons kenmerk
21256325
Waardering van duurzaamheid
m DCMR
Duurzaamheid kan niet eenvoudig worden bepaald, zoals geluid of een concentratiemilieudienst van een stof in de lucht. Duurzaamheid is in dit advies alleen betrokken op de planet-kant: zuinig omgaan met Rijnmond grondstoffen. Maar alleen al op dat aspect kan men veel kanten op met de waardering. Verschillende waardering heeft merkbaar effect op de keuzes die partijen maken. Dat speelt ook een rol in dit project. Het is voor de gemeente noodzakelijk te weten dat dit waarderingsvraagstuk bestaat en dat het leidt tot onderwaardering van hergebruik in het algemeen en nog weer speciaal van hergebruik van fossiele origine. AVR-warmte en restwarmte uit de industrie worden daardoor ondergewaardeerd in de woningwaardering ten opzichte van biomassa-warmte of geothermie. Beleid is veranderlijk. Vanwege de grote aandacht die warmte op dit moment krijgt, mag verwacht worden dat er op afzienbare termijn verbeteringen komen op dat vlak. Keuze op basis van huidige waardering is daarmee kwetsbaar. In beleidsmatige zin wordt energiebesparing lager gewaardeerd dan duurzame energie. Hergebruik van al opgewekte warmte wordt niet apart gewaardeerd. Duurzame energie (bijvoorbeeld energie uit biomassa, geothermie of warmte-koudeopslag) wordt meer gewaardeerd dan hergebruik van warmte. En warmte uit afval wordt beleidsmatig niet hoger gewaardeerd dan warmte uit nieuwe grondstof. Die verschillen in waardering zijn van aanzienlijk effect op projecten, omdat wat wel duurzaam is maar beleidsmatig of in waardering niet telt, minder waard wordt en dus minder populair. Het AVR-initiatief kan voor aan te sluiten woningen daarom minder 'woningwaarde' opleveren dan geothermie of biomassa-warmte, tenwijl het zonder meer zuiniger is qua grondstoffen. En partijen kunnen voorkeur geven aan AVR-warmte boven restwarmte uit de industrie, terwijl de stoom van AVR hoogwaardiger benut kan worden in de industrie en industriële restwarmte net zo goed inzetbaar is voor verwarming van gebouwen. Dit is zeer van belang voor nieuwbouw, omdat projectontwikkelaars alleen met huidige waarde kunnen rekenen en daarom niet blij zijn met netwarmte. De gemeente kan hier iets in betekenen door beleid vast te stellen dat netwarmte ook een zekere waarde geeft voor de EPC van een gebouw. Voor bestaande bouw is het minder relevant, maar speelt het wel. Op het eerste gezicht raar is, dat het gebruik van restwarmte niet wordt gewaardeerd met het etiket 'groen'. Dat heeft te maken met internationale afspraken en definities. Restwarmte wordt beschouwd als energiebesparing als die warmte uit fossiele energiedragers komt, of groene warmte als het uit biomassa is opgewekt. Maar dat het om hergebruik gaat wordt op zich niet gewaardeerd. Beleidsmatig wordt 'besparing' lager gewaardeerd dan 'groen'. Ter illustratie een voorbeeld: warmte uit een open koelkanaal heet omgevingswarmte. Gebruik ervan wordt gezien als gebruik van groene of duurzame warmte. Maar diezelfde warmte in een koelwaterpijp heet grijze warmte. Warmte uit die pijp heet geen groene warmte, maar (fossiele) energiebesparing. Uiteraard is de duurzaamheid precies gelijk. Ook in COa-belasting wordt zo'n zelfde onderscheid naar oorsprong gemaakt. Dit lijkt voer voor wetenschappers en haarklovers en dat is het ook. Maar het heeft heel praktische gevolgen, omdat hergebruik beleidsmatig niet gewaardeerd wordt en groen wel. Voor de warmte uit afvalverbranding van de AVR is door bovenstaande groen/grijsverschil een dubbel regime van toepassing. Warmte uit het biomassadeel van de afvalstoffen heet groene warmte en is C02-vrij. Warmte uit het fossiele deel (grofweg de helft van het aangeboden afval) is niet C02-vrij en heet grijze warmte. Maar duidelijk mag zijn alle gewonnen warmte hergebruikte energie betreft, die het ook voor het grijze deel in duurzaamheid wint van bijvoorbeeld speciaal voor energieopwekking geteelde biomassa. Die biomassa is immers grondstof die ook later of elders had kunnen worden gebruikt, terwijl de weg te koelen proceswarmte (letterlijk) direct de omgeving opwarmt en niet meer later of elders nuttig is.
Blad 5 van 10
Ons kenmerk
21256325
m DCMR
CO2- en NOx-reductie
milieudienst
Rijnmond
De C02-reductie die door netwarmte in Vlaardingen kan worden gerealiseerd hangt af van het volume en de aard van de woningen die op het net kunnen worden aangesloten. De gemeente is gevraagd gegevens over woningbouw aan te leveren om die schatting te kunnen maken. Die gegevens zijn er niet gekomen, omdat Eneco heeft aangegeven zelf een berekening te willen maken van de COz-reductie die in Vlaardingen kan worden bereikt. De DCMR is bereid die getallen te beoordelen als ze beschikbaar komen of alsnog met Vlaardingen een eigen inschatting te maken. . Een eerste inschatting van de reductie is zinvol, omdat dat helpt te zien hoe groot het belang voor de gemeente is. Zonder berekening valt wel te zeggen dat een aanzienlijke mate van gebruik in Vlaardingen van het net een relevante betekenis heeft voor de klimaatdoelen. Per aansluiting valt het gasverbruik vrijwel weg en komt er slechts een kleine COz-last voor terug, namelijk de berekende C02-last per eenheid geleverde warmte. Per gemiddelde aangesloten woning is een besparing van 40 % op C02-last zeker te verwachten. De NOx-reductie die door aansluiten van woningbouw (en andere gebouwen) kan worden bereikt is significant. DCMR heeft voor Rotterdam berekend dat een vermindering van enkele mg N0x/m3 lucht kan worden bereikt. In elk geval is sprake van vermindering van NOx-emissie op leefniveau door het verdwijnen van individuele CV's en collectieve ketels in gestapelde bouw. Als er concrete gegevens zijn van aan te sluiten woningen en gebouwen, kan DCMR ook hier op verzoek van Vlaardingen aan rekenen.
Varianten/flexibiliteit inbouwen In de opzet zoals Eneco die beschrijft is AVR de warmtebron. Het is goed te beseffen dat de infrastructuur technisch gezien niet gebonden is aan warmte vanuit AVR. Latere ontwikkelingen bijvoorbeeld mogelijkheden om de AVR-stoom hoogwaardiger in te zetten of sluiting van (een deel van de) afvalverbrandingscapaciteit bij AVR - hoeven niet te leiden tot een afnemend gebruik van de leiding. Er kan dan vanuit andere industriële bronnen restwarmte ingevoed worden, of andere duurzame warmte. Met de leiding ontstaat direct de mogelijkheid industrie aan te sluiten die dicht bij het nieuwe tracé ligt. Ook uitbreiding richting Maassluis kan haalbaar zijn. Het openhouden van deze mogelijkheden verdient aandacht in het komende proces. Extra restwarmtebronnen De 'Leiding over Noord' komt in Schiedam dicht langs de glasfabriek. De warmte die daar nu ontstaat, wordt weggekoeld en geloosd. Het aansluiten van de glasfabriek als extra warmtebron zou de 'Leiding over Noord' verder verduurzamen, omdat er dan naast aftapwarmte ook deels restwarmte wordt ingezet. In de informatie van Eneco wordt deze kans niet genoemd. Maar deze kans is al wel onderkend. Omdat de netwarmte dan deel een andere bron heeft, wordt de besparing bij de afnemer ook anders. Dat kan verschil maken voor de warmteafnemers en voor de gemeentes. Maar voor de leidingeigenaar/initiatiefnemer hoeft verduurzaming niet interessant te zijn. Daarom behoeft dit aandacht in de besprekingen. Toekomstige veranderingen In de opzet zoals Eneco die beschrijft is sprake van AVR als vaststaande bron. Het is goed te beseffen dat de infrastructuur technisch gezien niet gebonden is aan warmte vanuit AVR. Latere ontwikkelingen - bijvoorbeeld mogelijkheden om de AVR-stoom hoogwaardiger in te zetten of sluiting van (een deel van de) afvalverbrandingscapaciteit bij AVR - hoeven niet te leiden tot een afnemend gebruik van de leiding. Er kan dan vanuit andere industriële bronnen restwarmte ingevoed worden.
Blad 6 van 10
Ons kenmerk
21256325
m DCMR
Dit aspect kan gemakkelijk uit de huidige contractbesprekingen worden weggelaten. Maar een contractueel starre situatie kan latere verduurzaming onnodig in de weg staan. Elkaar gevangen milieudienst houden in contracten komt geen enkele partij ten goede. Hierin schuilt ook een beperkt belang voor de gemeente. Beperkt om twee redenen: een is dat de duurzaamheid van warmte uit afvalverbranding op zich al goed is. Maar omdat die hoogwaardige warmte uit afvalverbranding ook een nog hoogwaardiger doel kan dienen, blijft verbetering op duurzaamheid een mogelijkheid en is het dus niet zonder belang. De tweede reden om het een beperkt belang te noemen is omdat de woningwaardering zoals die nu in elkaar steekt, nog geen helder onderscheid maakt naar de duurzaamheid van de warmtebron. Het is dus mede afhankelijk van beleidsevolutie in hoeverre dit belang van de afnemers en van de gemeente reëel wordt.
Rijnmond
Alternatieve/concurrerende duurzame opties Er zijn verschillende andere mogelijkheden om het Rotterdamse net van (duurzame) warmte te voorzien. De meest reële duurzame alternatieven zijn: verzwaring van de leiding 'over zuid', realisatie van een biomassaenergiecentrale of het realiseren van (een aantal) geothermiebron(nen). Die alternatieven hebben allen een andere mate van duurzaamheid. Ook de economische haalbaarheid van de opties verschilt, en een ander economisch potentieel. Omdat de leidingen worden aangelegd om warmte die toch al ontstaat te hergebruiken, verdienen die opties uit oogpunt van duurzaamheid de voorkeur boven een biomassacentrale of geothermie. De beide leidingopties ontlopen elkaar minder, daar hangt veel af van de verdere detaillering en verschillen in flexibiliteit enz. Het is aan te bevelen in precompetitief, open overieg met partijen te treden om de best mogelijke maatschappelijke meerwaarde te zoeken bij het voorzien in duurzame warmte voor alle betrokken steden: Rotterdam, Schiedam en Vlaardingen. De 'Leiding over Noord' is niet de enige mogelijkheid om Rotterdam van duurzame warmte te voorzien. Er vindt tegelijk met dit initiatief een studie plaats naar een vergroting van de leidingcapaciteit 'Op Zuid'. Initiatief hiervoor ligt bij het warmtebedrijf. De voorziene leidingcapaciteit wordt dan vergroot. Naast overtollige warmte is ook geotliermie (aardwarmte) een mogelijkheid om het Rotterdamse stadsnet te voeden. Dit heeft niet de charmante eigenschap dat het hergebruik van elders al ontstane warmte is. Voor geothermie wordt een nieuwe bron aangeboord, namelijk warmte uit diepere aardlagen. Dit is technisch en in realisatietermijn vermoedelijk een reële optie. Wel is een groot aantal bronnen nodig om in deze capaciteit te kunnen voorzien. Economisch zou het ook haalbaar kunnen zijn. Hier worden momenteel haalbaarheidsstudies naar verricht. Indien sturing mogelijk is, zou het verkieslijk zijn deze optie voor later te bewaren en zolang er nog warmtelozing plaatsvindt, eerst gebruik te maken van die overtollige warmte. Ook het oprichten van een biomassaenergiecentraie is een mogelijke nieuwe bron van warmte voor het Rotterdamse stadsnet. Eneco heeft een initiatief in studie, maar er zijn ook andere marktpartijen actief. Ook dit is een optie die minder duurzaam is dan restwarmtegebruik en dan het nuttig gebruiken van de aftapwarmte die bij afvalverbranding vrijkomt. Net als geothermie is het in realisatietermijn en technische zin wel een reëel alternatief. Op provinciale schaal gezien zou het bijvoort)eeld beter zijn alle biomassa naar Leiden te sturen omdat daar wel een net maar geen restwarmte en minder geothermie-potentieel is. Maar de vrije maritt kan maken dat een initiatief toch eerder in de haven van Rotterdam tot stand komt. Biomassastook is moeilijk rendabel te krijgen zonder subsidie. Op dit moment is hier moeilijk subsidie voor te krijgen en is de kans op realisatie daarmee wat minder groot.
Blad 7 van 10
Ons kenmerk
21256325
m DCMR
Elk van deze initiatieven heeft een andere maatschappelijke meerwaarde en een andere economische haalbaarheid. In alle gevallen geldt dat die verschillen niet vast liggen,milieudienst maar mede bepaald worden door veranderingen die wij nu niet kunnen kennen (prijsontwikkeling fossiel, Rijnmond dwingende regulering, beleidsbesluiten met een prijseffect aan de financiële kant, nieuwe technologische ontwikkelingen etc.)
Op overwegingen van duurzaamheid zijn de beide leidingvarianten te verkiezen boven de opties geothermie en biomassacentrale. Het is slecht denkbaar dat beide leidingen (over Noord en over Zuid) aanleggen zinvol zou zijn. Zowel economisch als energetisch is dat moeilijk haalbaar. De vraag welk initiatief energetisch beter is en welke economisch sterker is, hangt af van de verdere omstandigheden en van details. Een eerste 'over de duim' schatting is dat de variant 'over Noord' duurder is en meer duurzaamheid(spotentie) heeft. Duurder omdat er meer pijp nodig is en de westelijke oversteek naar noord duurder is dan een meer oostelijke. Duurzamer omdat er daarmee extra afzetgebied ontsloten wordt en dus (gemakkelijker) meer vraag verduurzaamd kan worden. Maar wat deze schatting kan doen kantelen is de soort bron waaruit de warmte wordt gehaald. Als de bron bij de beide transportopties verschilt, dan kan de verhouding van duurzaamheid anders komen te liggen. Hiervan kan daadwerkelijk sprake zijn. Het warmtebedrijf en de gemeente Rotterdam verbreden de voeding van het warmtenet graag naar meerdere afnemers en naar restwarmte erbij in plaats van extra warmte bij AVR te halen. Restwarmte in plaats van aftapwarmte kan het initiatief 'over Zuid' dus duurzamer maken. Bij de 'Leiding over Noord' is de beschreven opzet alleen aftapwarmte. (Gedeeltelijke) voeding uit restwarmte is op zich mogelijk, maar zit nu niet in Eneco's schets en is op dit moment vermoedelijk niet in het belang van AVR. Om de zaak verder te compliceren, is het natuurlijk ook nog zo dat de 'leiding over Noord' wel de meest directe mogelijkheid biedt om warmte in Vlaardingen en in Schiedam te leveren, maar dat de alternatieven niet uitsluiten dat er warmte aan Vlaardingen (en Schiedam) wordt geleverd op kortere of langere termijn. Denkbaar is bijvoorbeeld dat een nieuwe Noordwestelijke Oeververbinding nieuwe kansen biedt en eerdere keuzes in een ander perspectief stelt. Of zelfs dat die oeververbinding een rol speelt in Eneco's plan.
Concessie Bij gesprekken over een net kan het aangaan van een concessie (een exclusief recht en exclusieve plicht voor warmtelevering) aan de orde komen. De gemeente kan in ruil voor de investering door Eneco en een tariefafspraak voor afnemers een bepaalde omvang van afname moeten bevorderen, of een aansluitplicht voor nieuwbouw opleggen etc. Dit is materie die een grote mate van deskundigheid op het gebied van regelgeving en marktkennis vraagt en waar momenteel op nationaal wetgevingsniveau verschillende ontwikkelingen gaande zijn. Met name op het gebied van de aansluitplicht is het van belang voor de gemeente om de bevoegdheidgrenzen helder te hebben. Het is aan te bevelen externe deskundigheid te zoeken als een concessie om de hoek komt. Voor het aansluiten van bestaande bouw is een concessie niet relevant.
Aansluitbaarheid bestaande bouw/acceptatie door huurders Om bestaande bouw van een nieuw energiesysteem te voorzien is medewerking van de eigenaars en van de huurders noodzakelijk. Ter bescherming van de huurders kan een eigenaar niet eenzijdig besluiten tot ingrijpende aanpassingen. Het vervangen van een collectieve ketel door een nieuwe voorziening behoeft instemming van een substantieel deel (70 %) van de bewoners. Bewoners hebben verschillende percepties over warmtelevering. In de communicatie van gemeente naar bewoners kan de gemeente daar rekening mee houden. De gemeente kan mogelijk bepaalde zorgen wegnemen of in de onderhandelingen met Eneco afspraken maken op het vlak van kosten en dienstverlening. Dit kan de acceptatie door bewoners vergroten. Energiebedrijf en woningcorporatie hebben echter de hoofdrol in het realiseren van een hoge acceptatiegraad.
Blad 8 van 10
Ons kenmerk
21256325
m DCMR
Bij een warmtenet is er geen keuze wat betreft leverancier. Er is dus sprake van een monopoliepositie. Bij monopolieposities is het belangrijk om een aantal zaken goed milieudienst te regelen: een goede leverancier met goede en vlotte service, een goede prijsstelling en reële contractuele Rijnmond voorwaarden. Monopolies kunnen goed werken: het is goed te beseffen dat nauwelijks sprake is van problemen met de monopoliepositie van het gasnet, het elektriciteitsnet, de waterleiding of het riool. Het is niet denkbaar dat hiervoor meerdere leveranciers met eigen netwerken komen. Warmtelevering vraagt hoge investeringen en is niet eenvoudig rendabel te maken. De Warmtewet beschermt de afnemer (gebonden kleinverbruiker) tegen te hoge tarieven. Maar dat maakt warmtelevering nog niet populair bij afnemers. Er zijn mogelijkheden de acceptatie te vergroten door participatie. Dat kan overheidsparticipatie zijn, of participatie van bewoners/afnemers. Een derde oplossing bestaat wel bij andere netten (gas, elektriciteit en telefoon), maar nog niet bij warmte: een netbeheerder en meerdere aanbieders die van dat net gebruik maken om aan particulieren te leveren. Als het project concreet zicht op uitvoering krijgt, wordt het zaak met elkaar te bekijken hoe de acceptatie door bewoners kan worden verzorgd.
Tarieven en tariefzekerheden Een belangrijk element voor de acceptatie van warmtelevering is uiteraard het tarief. Het tarief (inclusief aansluitkosten!) dat bewoners betalen voor warmte zou niet hoger moeten zijn dan het totaalpakket met een CV-installatie kost. Daarbij kan ook betrokken worden wat de overige woonlasten zijn, omdat verschillende opties ook effect kunnen hebben op bijvoorbeeld renovatie/schilisolatie en huurverhoging. Prijsverhoging doet in de toekomst verschillende dingen: dat de gasprijs gaat stijgen is tamelijk zeker, maar wanneer is de vraag. Het eenmaal aangelegde net wordt niet navenant duurder. In hoeverre mag de warmteprijs dan meestijgen? Moet dat prijsverschil vloeien naar snellere terugverdientijden of naar lagere woonlasten? En wie betaalt de rekening als de gasprijs voorlopig daalt? Dit is materie waar Eneco al enige ervaring heeft, maar wat voor de gemeente en de aan te sluiten corporaties en bewoners nieuw is. Het is daarom aan te bevelen hierin deskundige ondersteuning te zoeken. Een mogelijkheid is om de ervaringen van Rotterdam te benutten. Inhuur van een adviesbureau is ook te overwegen. De DCMR denkt graag mee om hierin een goede weg te vinden, maar is zelf geen kandidaat om die kennis en steun te leveren.
Waardering warmte in woningen, verschuiving tussen huur en energielasten Zoals eerder gezegd hebben de verschillende opties een verschillende waardering, ook voor de afnemer. Voor nieuwbouwwoningen telt groene warmte mee in de energieprestatiecoëfficiënt(EPC)bepaling, maar netwarmte (in beginsel) niet. Met de komst van Energieprestatie op Gebouwniveau (EPG, komt in plaats van EPN) als bepalingsmethode voor een EPC wordt dat deels gerepareerd, maar niet helemaal. Het is van belang om te beseffen dat toekomstige beleidskeuzes verschillend ingeschat en gewaardeerd worden door partijen, en dat dat mede hun voor- en afkeuren bepaalt. De ene partij zal meer redeneren vanuit huidige commerciële mogelijkheden en de andere meer vanuit inherente duurzaamheidskeuzes, of verwachte beleidsverandering. In de Green deal van rijk en provincie Zuid-Holland en via deelname van Rotterdam in het Warmteoverieg met het rijk zijn onderwaardering van collectieve warmte en kosten- en opbrengstenverdeling van investeringen in netwarmte al onderwerp van discussie. Er is bereidheid bij het rijk om regels aan te passen.
Blad 9 van 10
Ons kenmerk
21256325
m DCMR
De gemeente kan (in stadregionaal verband) aansluiten bij deze inzet en de uitkomsten afwachten. DCMR adviseert om als de stakeholders van 'leiding over Noord' zich gezamenlijk regelmatig op de milieudienst hoogte te stellen van externe ontwikkelingen op dit vlak. Dat kan het proces vergemakkelijken omdat Rijnmond venwarring en verschil van kennis en inzicht beperkt wordt. Woningen met zelf opgewekte groene warmte hadden in de oude rekenwijze (EPN) volledige aftrek van de bespaarde CO2. Dat blijft zo in de nieuwe systematiek van EPG. Woningen op netwarmte krijgen in de nieuwe systematiek een beperkte aftrek. Er moeten daarom meer andere energiebesparende maatregelen in de woning worden toegepast om aan de EPC-eis te voldoen dan bij zelf-opgewekte groene warmte. Binnen die aftrek wordt in EPG verschil gemaakt voor verschillende netten. Hoe dat uitpakt voor het Eneco-voorstel is voor dit advies niet bepaald. Mogelijk kan het al wel bepaald worden, of kan dat binnen afzienbare tijd. EPG wordt naar verwachting halverwege 2012 van kracht. Aanpassing van deze regels heeft effect op de onderlinge (prijs)verhoudingen van de alternatieven en varianten. Ook andere ontwikkeling in regelgeving kan markteffect creëren. Denk hierbij aan niet alleen aan nieuwe rekenregels voor bepaling van de EPC, maar ook aan verandering van regels voor aanpassing van de huur en doorberekening van renovatiekosten, aanpassing van de warmtewet, heffing of een verbod op warmtelozing eisen aan energie-efficiency bij de industrie, verplichte aandelen duurzaam of groen etc.
Blad 10 van 10
