1641161 datum O 3 NOV. 1982 CO
b.
1) Zo nodig andere rubricering aangeven.
Distr,
Bijlage(n):
Afschr.:
BO:
Datum ontmoeting
Datum rapport
Volgno. Inf. rapp.
d. •
Evaluatie
Betreft:
Vergadering buitenlandse werknemers. Op 26 oktober 1982 vond in het CPN-districtskantoor een vergadering met buitenlandse werknemers plaats te^r bespreking van het Platformrapport . Aanwezig waren 16 personen,
een aantal Nederlandse vertegenwoordigers uit diverse steuncomitees. Allereerst werd medegedeeld, dat een aantal der aanwezigen namens de werkgroep deel zal nemen aan de districtsconferentie.
"Naar het a.s. Congres worden drie personen afgevaardigi
Anne de BOER werd tevens voorgesteld als partijbestuurder voor de bu: tpnlandse werknemers. Voorts is afgesproken over het zogenaamde platform-rapport , waarnaai kortheidshalve wordt verwezen. Tot slot vestigde de aandacht op het voor 6 november a.s, geplande symposium over het nieuwe grondwetsontwerp in Turkije, waarvoor hij de aanwezigen opriep om hier aan deel te nemen, (zie bijlagen, (Opm. : tevens wordt de aandacht gevestigd op de notulen van de verg* 200 A 03
1) Zo nodig andere rubricering aangeven.
VERVOLGBLAD Nr. -
1 -
Bij
. rapport nr.
dering d.d. 6 oktober, die staan afgedrukt op bijgevoegde uitnodiging
200 A CM
1641161
Nederland- Turkije Komitee worde m MensenrechtenenDemotoaüe oYJVIJr OölUiVl democratie,mensenrechten en het nieuwe Turkse grondwetsontwerp
PROGRAMMA: 10.30 uur Ontvangst deelnemers met koffie 11.00 11.15 11.55 12.25
uur uur uur uur
Opening Inleiding 'Turkije na de staatsgreep van 12 september' Inleiding 'Het nieuwe Turkse grondwetsontwerp' lunchpauze net Turkse broodjes
13.30
uur WERGROEPEN over: 1. mensenrechten 2. vakbondsrechten 3. het politieke systeem (tijdens de werkgroepen wordt de film 'Yol' van
Yilmas Güney gedraaid) 15.30 uur theepauze 16.00 uur rapportage en aanbevelingen van de werkgroepen 16.30 uur politieke reacties daarop en plenaire discussie 17.30 uur afsluiting 1.8.00 uur Turkse maaltijd, £orba 19.00 uur CULTUREEL PROGRAMMA
HonandaTörklK histit Katdanm ve OMNhrasiyt Saranmi Komftesl
Nederland- Turkije Komltee voor de Veitiedlglng m MmmnMm enDemokiatie YMPOSIUM 'DEMOCRATIE, MENSENRECHTEN EN HET NIEUWE TURKSE GRONDWETSONTWERP' UITNODIGING Op 7 november a.s. wordt er in Turkije een referendum gehouden over een nieuw grondwetsontwerp. Wij maken ons ernstig zorgen over dat nieuwe grondwetsontwerp: - Er dreigt een autoritair presidentieel systeem te worden ingevoerd met minimale bevoegdheden voor het parlement. - Vakbonden worden zodanig belemmerd om voer de belangen van hun leden op te komen, dat nauwelijks van een onafhankelijke vakbeweging kan worden gesproken. - Enkele fundamentele mensenrechten worden sterk beperkt. Wij vrezen dat dit grondwetsontwerp een wettige basis zal geven aan de huidige schending van democratie en mensenrechten in Turkije. Vanaf 24 october is het voor iedereen, behalve voor de leden van de nationale veiligheidsraad (junta),verboden om in het openbaar over de nieuwe grondwet te spreken of te schrijven. Op die wijze willen de generaals de kritiek de mond snoeren, die in de afgelopen weken op het grondwetsontwerp is uitgeoefend. Die kritiek was afkomstig van leden van alle politieke partijen. Wij willen wel over het nieuwe grondwetsontwerp spreken. Om de democratisch gezinde mensen die een standpunt innemen dat de junta onwelgevallig is moreel te steunen; omdat het nieuwe ontwerp van grote betekenis is voor dB Turkse gemeenschap in Nederland; en omdat de ontwikkelingen, in Turki'je ook Nederlanders niet onverschillig mogen laten. Daarom houden wij op B november a.s. een symposium over het nieuwe grondwetsontwerp. Het symposium wordt gehouden in het Cartesius lyceum, Pieter Mondriaanstraat MP in Amsterdam. Telefonische informatie over het symposium is te verkrilgen onder nummer 0211 - 221820. Aan het symposium wordt deelgenomen door een groot aantal Turkse organisaties in Nederland, alsmede door Nederlandse politieke partijen [CDA, CPN, D'66, PPR, PSP. PvdA, VVD) en een groot aantal mensenrechten organisaties in Nederland. Mocht U aan het symposium willen deelnemen, verzoeken wij U om het bijgesloten formulier ingevuld terug te sturen. rifet vriendelijke, groeten, Nederland - Turkije Komité voor de verdediging van Mensenrechten en Democratie •
NottandaTOrklye Insan HiUanm ve Demolrraslyf Savunma Kjmftcil •«*#»•'«i«m
SYMPOSIUM
'DEMOCRATIE, MENSENRECHTEN EN HET NIEUWE TURKSE GRONDWETSONTWERP'
DEELNAME FORMULIER
Qndergfitekende:
a rj r cs : postcode :
woonplaats
wenst deel te nemen aan het symposium 'Democratie, mensenrechten en het nieuwe Turkse grondwetsontwerp. ondergetekende zal aanwezig zijn met .. personen Ter voorbereiding op het symposium is een documentatiemap verkrijgbaar van 15Ü pagina's. In deze map zijn opgenomen: De nieuwe ontwerp grondwet; cen algemene kritiek op het ontwerp; vakbondsrechten in het ni&uwe ontwerp; de internationale verklaringen en het nis t'w e ontwerp s de voorbereiding van het ontwerp en de voorwaarden waaronder het ter dlscUssie is gesteld; de meningen van de v o l K e r e n in T u r k J J e . ondergetekende wenst .. exemplaren van de documentatiemap te ontv a n g e n en meekt daarvoor ƒ10,- per exemplaar over op gironummer 5253563 t.n.v. Ned.-Turkije Komité o.v.v. "documentatiemap 1 : Gedurende het Symposium zullen de volgende drie werkgroepen werden gehouden: - mensenrechten - vakbondsrechten - politiek systeem Wij verzoeken t: aan te kruisen aan walke werkgroep U wilt deelnemen datum handtekening
plaats
ommunistische Partij van Nederland
Distrikt Amsterdam Nieuwe Leliestraat 169,
1015 HD Telefoon 250472-250473 Gemeentegiro 4605133
Amsterdam,
18 oktober 1982
Beste mensen, Hierbij nodig ik jullie uit voor de vergadering van 26 oktober a.s. om 20.00 uur op de Nieuwe Leliestraat. De bedoeling is dat deze avond eindelijk het Platformrapport besproken zal worden. Harm van Zuthen, één van de schrijvers, zal een mondelinge inleiding houden. Agenda; 1. 2. 5. 4-,
opening, notulen, ingekomen stukken, mededelingen Inleiding door Harm van Zuthen Bespreking Platformrapport. Sluiting
Verder is het de bedoeling dat we het, liefst kort, over de distriktskonferentie in het weekend van 50 en 31 oktober zullen hebben. Het stuk van Anne en Sietske zal, met wijzigingen,ter sprake komen. Ooklonoeten er nog een paar afgevaardigden gekozen worden. Wil iedereen die het Platformrapport nog niet heeft, dit aanachaffen bij het Platform, Herengracht 22. Kosten ƒ 5,-. Hopelijk tot ziens op de 26e, Frank van Immers P.S. Geef even afbericht als je niet kunt. tel. 18 76 65
AFDELING I Algemene Beginselen. I. De staatsvorm en de onherroepelijkheid van d-e staatsvorm, art. 1 . De Turkse staat is een republiek. Deze regel van de grondwet mag niét worden gewijzigd en geen enkel voorstel tot wijziging daarvan mag worden gedaan. II. De grondbeginselen van de republiek. art.2. De Turkse republiek is. een democratische, wereldlijke en sociale staat bestuurd op grond van de wet; met eerbiediging jan de mensenrechten binnen de grenzen gesteld door openbare vrede, nationale solidariteit en gelijkheid) trouw aan het nationalisme van Ataturkj en gegrondvest op de fundamentele beginselen in de inleiding uiteengezet. III. De onschendbaarheid en de ofi'ici&le taal van de staat, zijn vlag, volkslied en hoofdstad. art.3. De Turkse r-, taat is een ondeelbaar geheel dat grondgebied en natid omvat. De officiële taal is het Turks. De vlag bestaat uit een witte wassende maansikkel en ster op een rode ondergrond in de vorm zoals bij de wet vastgesteld. Het volkslied is de "Onafhankelijkheidsmars". De stad Anknra is de hoofdstad. IV. Fundamentele doeleinden en plichten van de staat. art.4. Fundamenteel doel en plicht van de staat is het waarborgen van de onafhankelijkheid en de onschendbaarheid van de Turkse natie, de onverbrekelijke eenheid van de staat, dé'republiek en : de democratie en te zorgen voor geluk en: vrede voor de enkjling en in net algemeen. De staat zal streven naai* de opheffing van alle politieke, economische en sociale belemmeringen, die de grondrechten van de rnkeling beperken op dusdanige wijze dat ze strijdig zijn met de beginselen neergelegd in de rechtsorde en mat da beginselen der rechtvaardigheid i en de voorwaarden te scheppen, vereist voor de stoffelijke en geeslijke ontplooiing van de individu. V. De Souverelnitelt. art.5. De souvereiniteit berust bij de Turkse staat zonder voorbehoud en onvoorwaardelijk. De natie zal zijn souvereiniteit uitoefenen door middel van daartoe gemachtigde organen zoals geelst wordt door de in de grondwet vastgelegde beginselen. Het recht om die souvereiniteit uit te oefenen mag niet worden overgedragen aan enig persoon, groep of klasse. Geen persoon of orgaan zal enig staatsgezag uitoefenen.
dat dist zijn oorsprong heeft in de Grondwet. De bepalingen van overeenkomsten die het lidmaatschap regelen van instellingen met internationale bevoegdheden zijn voorbehouden . VI. Gelijkheid voor de wet. art.6. Alle personen zijn gelijk voor de wet,, ongeacht taal, ras huidskleur1', geslacht, politieke overtuiging, wijsgerige opvattingen, godsdienst of godsdienstige secte en andere soortgelijke verschillen. Geen voorrechten zullen worden verleend aan enig persoon, familie, groep of klasse. : Staatsorganen en bestuurlijke gezagsdragers zijn verplicht alle overeenkomsten en werkzaamheden af te wikkelen in overeenstemming met het beginsel van gelijkheid voor de •• • • ; wet. . • ••• • VII. Oe Wetgevende Macht. art.7. De wetgevende macht berust bij de Turkse Gro^e Nationale vergadering. Daza macht kan niet worden overgedragen. De regelingen van de artikelen valfv- rde Grondwet zijn voorbehouden. /UI. Uitvoerende Macht en Functie. . art.8. De uitvoerende macht en functie zullen worden uitgeoefend en uitgevoerd door de President en de Raad van Ministers in overeenstemming met de Grondwet en de wetten. IX. Oe Rechterlijke Macht. art.9. De rechterlijke macht zal worden uitgeoefend door onafhankelijke rechtbanken uit de naam van de Turkse Natie. X. Oe Oppermacht en de bindende kracht van de Grondwet. art.10.0e regelingen van de Grondwet zullen de grondleggende wettelijke beginselen zijn die de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke organen, bestuurlijke gezagsdragers en Individuen binden.. Wetten kunnen niet strijdig zijn met 'dé Grondwet.
AFDELING II 'Fundamentele Rechten en Plichten. .
.
./! _',
;
:
Algemene Regelingen .
HOOFDSTUK 1
'
,
.
I. De Aard van de Grondrechten. art.11.Ieder individu kan. Krachtens zijn.bestaan als menselijk we;z'en, aanspraak maken op grondrechten en vrijheid, die niet' kunnen worden geschonden, overgedragen óf opgegeven. '; De fundamentele rechten en vrijheid bieden ruimte voor de Individuele plichten en veraritwoordei|l.j,kheden ten : opzichte van de samenleving, zijn familie ren'de andere individuen. : -,-
" • i .
'
De fundamentele rechten en d e vrijheid kunhen alleen wor" :den uitgeoefend in overeenstemming met döz'e plichten en verantwoordelijkheden. ;U;'!-i . * • • f,
.
•
-
-
-
-
-
:
'<
-j
II. Beperking van grondrechten en vrijheid. art.12.Uitoefening van dé grondrechten en de vrijheid kan worden, beperkt met het doel de onschendbaarheid van de staat met zijn grondgebied en natie, de republiek, de nationale veiligheid, de,, openbare orde, binnenlandse vrede, het openbaar belangi de openbare zeden, de openbare'gezondheid, rechtten 'en vrijheid van andere individuen en voor speciale redenen genoemd in de betreffende artikelen, te waarborgen. III. Misbruik van vrijheid en grondrechten.
'
art.13.Een recht en vrijheid verleend in de grondwet kan niet worden uitgeoefend met het doel de onschendbaarheid van de staat met zijn grondgebied en natie te verstoren, het bestaan van de Turkse staat in gevaar te brengen, de grondrechten en vrijheden te vernietigen, het bestuur van de staat over te geven aan een enkeling of een groep of aan een sociale klasse de heerschappij over andere sociale klassen te geven of discriminatie in het leven te roepen op grond van taal, ras, godsdienst of godsdienstige secte, of een staat te vestigen gegrond op communisme, fascisme of op religieuze grondslagen door enig ander middel. De uitoefenaars van een grondrecht of vrijheid die de bovengenoemde doeleinden nastreven zullen deze rechten en vrijheden ontnomen worden. Vonnissen tot verlies van burgerrechten zullen door de rechtbanken worden geveld. , , , De strafmaatregelen die worden genomen tegen de natuur'• ' 11 j ke- en Rechtspersonen en -groepen die deze verboden sctvendérï én z,lj die anderen aanzetten .en uitdagen om dat -,-, 'V t^B*$gie.n, zullen .bij wet worden geregeld, , . ,.. ; ëfiödjl, enXelB regeling, ,yan ,deze Grondwet kan zo worden uitgelegd dat een ert.kel.ing of een groep .het re.cht gegeven wordt de hier omschreven rechten te vernietigen.
IV. Schorsing
van de uitoefening van de grondrechten en vrijheden.
art.14.Uitoefening van de grondrechten en vrijheden kan worden geschorst zowel gedeeltelijk als in zijn geheel en er kunnen maatregelen genoemn worden, die deze in de Grondwet neergelegde garanties doorkruisen in staat van oorlog, onder de krijgswet en in noodtoestand, voorzover de situatie dat vereist en onder voorwaarde dat ze niet een schending inhouden van verplichtingen voortvloeiend uit het internationale re t. . Echter, zelfs onder toestanden opgesomd in de eerste paragraaf (m,B;t uitzondering van dood als gevolg van toepassing van jde krijgswet of van de toepassing van de doodstraf) blijven de regels en vrijheden van krahct die erkennen het recht op leven, de onschendbaarheid van het stoffelijke en geestelijke leven van de ündivldu, dat de Individu niet gedwongen kan worden zijn/godsdienst, gewetensovertuigingen en gedachten te openbaren, dat hij niet kan worden aangegeven of ervan kan worden beschuldigd die te hebben, dat misdaden en straffen geen terugwerkende kracht hebben en dat de beklaagde niet schuldig zijn voordat de rechtbahk het vonnis heeft uitgesproken. V. De status van vreemdelingen. J art.15.De rechten en vrijheden van vreemdelingen kunnen worden beperkt bij de wet, in overeenstemming met het internationale recht. . HOOFDSTUK II
:
Oe Rechten en Plichten van de individu. I. De persoonlijke onschendbaarheid, geestelijk en stoffelijk bestaan dan de individu. art.16.ledere individu geniet het recht te streven naar materiele en geestelijke ontplooiing. De individu als fysieke bestaanseenheid, is onschendbaar. Hij kan niet worden onderworpen aan wetenschappelijke en medische proeven en zijn organen kunnen niet verwijderd worden zonder zijn toestemming. Geen individu kan worden onderworpen aan marteling. Geen individu mag een straf of slechte behandeling ondergaan die strijdig is met de menselijke waardigheid. De uitvoering van de doodstraf op grond van een gerechtelijk vonnis vormt een uitzondering op de bepalingen van de eerste paragraaf. Eveneens worden de bepalingen van de eerste paragraaf beschouwd als niet te zijn geschonden wanneer dat doden plaats vond in gevallen van zelfverdediging waarin noodgedwongen toevlucht tot geweld wordt genomen, in geval van uitvoering van een bevel tot arrestatie of gevangenneming, bij het voorkomen van ontvluchting van gearresteerden of veroordeelden, bij onderdrukking van oproer
en verzat, in geval van het uitvoeren van opdrachten van bevoegde autoriteiten tijdens een noodtoestand of onder .gelding van de Krijgswet. II. Verbod van dwangarbeid. art.17.Niemand mag worden blootgesteld aan dwangarbeid. "Slavenarbeid" is verboden. Werk verricht tijdens arrest, veroordeling en voorwaardelijke hechtenis, waarvan vorm en voorwaarden bij de wet moet worden geregeld, en diensten van militaire aard of diensten ter vervanging van militaire dienst, diensten gevraagd van burgers in geval van noodtoestand, fysieke en intellectuele arbeid bij wijze van burgerplicht als de behoeften van het land het vereisen, zullen niet worden bes ouwd als dwangarbeid. III. Vrijheid en persoonlijke veiligheid van de individu. A art.18.Iedereen mag persoonlijke vrijheid hebben. Geen individu kan beroofd worden van zijn vrijheid» met uitzondering van de hieronder opgesomde gevallen, waarvan vorm en voorwaarden in de wet moeten worden beschreven : a- ter voltrekking van straffen van vrijheidsbeperking en de toepassing van veiligheidsmaatregelen, b- de gevangenneming en het arrest en de betreffende persoon ter uitvoering van een gerechte11ik vonnis of een 1 wettelijke verplichting, X-H'-V'i^^-'Vrv:^''i'"'^^s^u^*iyto*^^f:!.?- V/a^-'£e.£jA&s-f'4'n£ die 4e .vcq.rr.;e,ctie van een '•' V"" ••' "ftiirtd^r jarige;'in '&ev&^:&n&c:$\êffi'-è^kty^^il$& hem dwingt voor de bevoegd'é aJut,orite£t gebracht te1 wdrden. IL d- de uitvoering ven maatregelen genomen om de vrijheid •i te beperken van personen dia een; bedreiging vormen , voor het publiek op grond van hun geestelijk gestoord zijn, drugs- en alcoholverslaving, landloperij en besmettelijke ziekte. e- oppakken en gevangenneming van personen die proberen illegaal het land binnen te komen of hen die daarin geslaagd zijn, en van personen die vallen onder een uitleverings- of deportatiebevel. B De veiligheid van de individu. art.19.Iedereen zal persoonlijke veiligheid genieten. Zij die onder zware verdenking van misdaad staan, kunnen worden gearresteerd op grond van een uitspraak van de rechtbank alleen ter voorkoming van vernietiging of verandering in het bewijsmateriaal of in geval er gevaar bestaat van begaan van een misdaad of soortgelijke in de wet vastgelegde voorwaarden die arrestatie noodzakelijk maken. Voor de voortzetting van het arrest zullen dezelfde voorwaarden vereist zijn. Gevangenneming zonder een gerechtelijk bevel kan alleen worden uitgevoerd als de daer op heterdaad is betrapt en in andere situaties waarin uitstel verwerpelijk be-
;
'
,
schouwd wordt. De voorwaarden hiervoor zullen in de wet worden opgenomen,. . • •:;-.; •;,.,,.:•.''• ' Personen die worden opgepakt of gearresteerd zullen onmiddellijk op de hoogt gesteld worden indien mogelijk schriftelijk, of mondeling, van de tegen hen ingebrachte beschuldiging. Opgepakte en gearresteerde personen' zullen voor de rechter gebracht worden binnen hoogstens 48 uur-. Voor collectieve misdrijven zal dit op zijn hoogst 14 dagen- zijn. Hierbij wordt niet gerekend ds tijd die nodig is om de gedetineerde voor de rechtbank te brengen die het dichtst bij de plaats van aanhouding ia. , Niemand kan van zijn vrijheid beroofd worden zonder beslissing van de rechtbank nadat deze periode is verstreken. De positie van de gearresteerde of aangehouden persoon moet aan zijn verwanten worden gemeld. Bepalingen die betrekking hebben op de noodtoestand, het krijgsrecht of oorlog worden voorbehouden. Gearresteerde perspnén zullen het recht hebben om te vragen om veroordeeld te worden binnen een redelijke termijn, of om vrij gelaten te worden gedurende het onderzoek en de vervolging. Vrijlating kan plaats vinden on• der voorwaarde dat er voldoende garantie is die de aanwezigheid van de beklaagde ter zitting én bij het vellen van het vonnis waarborgt^. ' Niemand kan van zijn vrijheid worden beroofd omdat hij niet in staat 1% een schuld te betalen die voortvloeit uit een privaatgerachtelijke verbintenis. Alle schade, die personen geleden hebben die aan een andere dan de hier voorgeschreven behandeling zijn onderworpen, zal door de Staat worden vergoed in overeenstemming, met de wet.
IV. Vrijheid van reizen en vestiging. art.20.ledere individu zal vrijheid van reizen hebben. De genoemde vrijheid Kan echter beperkt worden bij wet op grond van opsporing en vervolging van een misdrijf en de de voorkoming van het begaan van een misdrijf. ledere individu zal vrij zijn zich te vestigen óp de plaats die hij verkiest. Deze vrijheid kan echter beperkt : , , worden door de wet met het oog op voorkoming van een misdrijf, het tot stand brengen van sociale en economische ontwikkeling of een gezonde en ordelijke urbanisatie of de bescherming van de openbare bezittingen» Geen burger kan worden gedeporteerd of beroofd van het recht van toegang van zijn thuisland. De burgers zijn vrij om naar het buitenland te gaan. Dit vrijheidsrecht kan worden beperkt alleen op grond van burgerlijke plichten of opsporing en vervolging van een misdrijf.
V. A. Geheimhouding en bescherming van het privé-laven. art.21.Iedere Individu heeft het recht om de respectering te verlangen van zijn privé- en familieleven. 0e beslotenheid van zijn privé- en familieleven-zij n pxisGhendbaar. Uitzonderingen, vereist voor gerechtelij ke^-opsporing, zijn echter voorbehouden. Geen individu Kan worden gefouilleerd en zijn privêbezit kan niet worden verbeurdverklaard zonder gerechtelijk bevel, uitgevaardigd in overeenstemming roet de wettelijke voorschriften of door de daartoe gemachtigde gezagsorganen, die met name in de wet zijn aangewezen, in geval uitstel niet wenselijk is. B. De onschendbaarheid van de woning. art.22.De woning van de individu is onschenbaar. Niemands woning kan worden binnengegaan en doorzocht en de eigendommen daarin kunnen niet worden verbeurd verklaard tètvzij met een gerechtelijk bevel uitgevaardigd in overeenstemming met de wettelijk voorgeschreven procedure of op last van een daartoe door de wet gemachtigd orgaan als duidelijk in de wet omschreven, in gevallen waarin uitstel bedenkelijk is. C. Vrijheid van communicatie. art.23.Iedere individu heeft vrijheid van communicatie. : De vrijheid van communicatie zal niet worden belenvnterd en de geheimhouding zal niet worden geschonde'ft,- tenzij er een gerechtelijk bevel is uitgevaardigd volgens de wettelijke procedure, of een bevel van^ een daartoe door de wet gemachtigd orgaan, zoals duidelijk in de wet aangegeven. VI. Vrijheid van godsdienst en geweten. art.24.Iedere individu zal vrijdeid van geweten, godsdienst en godsdienstige overtuiging hebben. Niemand kan gedwongen worden om deel te nemen aan het gebed, religieuze missen en plechtigheden of om zijn geloof en overtuiging te openbaren; niemand kan worden gecritlseerd of beschuldigd om zijn geloof en religieuze overtuiging op grond van welke reden of bedoeling dan ook. Opvoeding en godsdienstige scholing zullen plaats vinden onder leiding en oppertoezlcht van de staat. Religieuze opvoeding en opleiding van een volwassene zal afhankelijk zijn van zijn eigen wensen, terwijl voor minderjarigen de wil van hun voogden zal worden gevolgd. VII. Vrijheid van gedachte en overtuiging. art.25.Iedereen zal vrijheid van gedachte en overtuiging Niemand kan gedwongen worden qm zijn gedachten en tuigingen te onthullen of zal worden becritiseerd beschuldigd om zijn gedachten en overtuigingen om reden dan ook.
hebben. overof welke
'III. Vrijheid van meningsuiting en verspreiding. art.26.Iedereen is gerechtigd om zijn gedachten en mening uit te druKken en te verbreiden, alleen of in een groep, door middel van woord of geschrift, door beelden of door andere media. Dit vrijheidsrecht houdt in, vrijheid van uitwisseling van meningen zonder enige tussenkomst ven officiële autoriteiten. De2e bepalingen verhinderen niet dat radio, televisie of film aan een licentiesysteem zijn onderworpen. De uitoefening van deze vrijheidsrechten Kan worden beperkt ter voorkoming van misdrijven, het afstraffen van misdadigers j ter bescherming van de goede naam, de rechten de "privacy" en het gezinsleven en de beroepsgeheimen van anderen, ter voorkoming van de onthulling van staatsgeheimen, ter voorkoming van de verspreiding van vals en voorbarig nieuws dat het economisch leven zou kunnen beïnbloeden, om het justitie mogelijk te maken haar functie naar behoren te vervullen en om de jeugd te beschermen tegen de invloed van schadelijke stromingen en opvattingen. Bepalingen die het gebruik van de media voor de verspreiding van nieuws en opinies regelen, kunnen niet worden beschouwd als beperkingen van de vrijheid van meningsuiting en verspreiding, aangenomen dat deze bepalingen de verspreiding niet in de weg staan. IX. Vrijheid van wetenschap en kunsten. art.27.Ieder is gerechtigd om zich vrijelijk te bekwamen in wetenschap en kunsten en dit over te dragen aan anderen en de kennis dienaangaande toe te passen, bekend te maken en door te geven en om alle soorten van onderzoek op dit gebied uit te voeren. De bepalingen van deze paragraaf zullen echter geen regeling bij speciale wet van de binnenkomst en verspreiding in het land van buitenlandse publicaties in de weg staan. X. Bepalingen die drukpers en informatie regelen. art.28.De drukpers is vrij en er zal niet worden gecensureerd. De oprichting van een drukkerij is vrij en kan niet worden onderworpen aan toestemming of het deponeren van een garantiesom. De staat zal maatregelen treffen om de vrijheid van drukpers en verspreiding te verzekeren. Ter beperking van de vrijheid van drukpers zullen de bepalingen van art.26 over de vrijheid van meningsuiting en verspreiding van toepassing zijn. Ongeacht in welke hoedanigheid, zullen zij die ter publicatie nieuws of informatie verstrekken van welke aard dan ook, dat schadelijk is voor de binnenlandse of buitenlandse veiligheid en de onschendbaarheid van ds Staat met grondgebied en natie, dat misdaad, verzet en rebellie aanmoedigt, of dat verband houdt met staatsgeheimen j zij die dergelijk materiaal drukken of laten drukken zullen kunnen worden vervolgd op grond van de bedalingan van de toepasselijke wetten, zelfs als de
verspreiding ervan nóg niet is uitgevoerd. Onder dergelijke omstandigheden kan ds distributie worden voorkomen door een wettelijke actie. Uitgezonderd een gerechtelijk bevel uitgevaardigd om het justitie mogelijk te maken zijn functie naar behoren te verrichten, zal er geen verbod worden opgelegd op het publiceren van welke informatie dan ook. Periodieke en niet-periodieke publicaties kunnen worden in beslag genomen overeenkomstig een uitspraak van de rechtbank in geval het initiatief genomen is tot onderzoek en vervolging, en op last van de bevoegde autoriteit gemachtigd bij de wet in gevallen waarin uitstel nadelig is voor de bescherming van de onschendbaarheid van de Staat met natie en grondgebied, de nationale veiligheid, openbare orde, de grondbeginselen en hervormingen van Atatürk, de openbare zeden, de goede naam en de rechten van anderen, de "privacy" van enkelingen en families, en de voorkoming van misdrijven. De bevoegde autoriteit die het besluit tot inbeslagneming heeft genomen moet de rechtbank binnen uiterlijk 24 uur daarvan op de hoogte stellen. Als een dergelijke beslissing niet binnen maximaal 3 dagen door de rechtbank is bekrachtigd, zal het besluit tot inbeslagneming niet meer van kracht zijn. Op in fceslagneming van periodieke en niet-periodieke publicaties op grond van opsporing en vervolging van misdrijf zijn de algemene bepalingen van toepassing. Periodieke en niet-periodieke publicaties in Turkije kunnene stopgezet worden op grond van een uitspraak van de rechtbank op tijdelijke basis voor de duur van maximaal één jaar ingeval van veroordeling wegens aanstootgevende uitlatingen gericht tegen de ondeelbaarheid en de onschendbaarheid van de Staat met grondgebied en natie, tegen de grondbeginselen van de republiek, de nationale veiligheid en de openbare zeden, en op tijdelijke of permanente basis in gevallen van een herhaalde veroordeling wegens deze overtredingen. De rechtbank kan bij wijze van preventieve maatregel de periodieke publicatie schorsen voordat het vonnis is uitgesproken. ledere publicatie die in wezen een voortzetting is van de stopgezette of geschorste publicatie is verboden. Deze kunnen worden In beslaggenomen op grond van een uitspraak van de rechtbank. B. Hst recht van publicatie van periodieke en niet-periodieke uitgaven. art.29.De publicatie van periodieke en niet-periodieke uitgaven zal niet afhankelijk zijn van de voorwaarde van voorafgaande toestemming of hst storten van een garantiesom. De oprichting, de voorwaarden van het uitgeven, de financiSle bronnen van periodieke en niet-periodieke publicaties, en de grondslagen van het journalistieke beroep zullen bij wet worden geregeld. De wet zal geen politieke, economische, financiöle en technische voorwaarden stellen die de vrije verspreiding van nieuws, gedachte sn overtuigingen, belemmeren of bemoeilijken.
10
NiBt-periodieRe uitgaven kunnen profiteren van de middelen en faciliteiten van de Staat en andere openbare rechtspersonen of instellingen daarmee varbonden, op basis van gelijkheid. ^. . , C. De bescherming van drukkers en werkplaatsen. • art.10.Drukkerijen en accomodaties ingericht als dr.ukkersbedrijf zullen niet worden inbeslaggenomen en verhinderd worden te werken onder voorwendsel dat zij het werktuig van een misdrijf zijn, onder voorbehoud van eert veroordeling op grond van een overtreding omschreven in de laatste paragraaf van art.28. D. Het recht om gebruik te maken van massa-communicatie faciliteiten -'de pers uitgezonderd- die eigendom zijn van'openbare rechtspersonen. art.31.Enkelingen en politieke partijen hebben het recht om gebruik te maken van niöt-pers massacommunicatie en publicatie faciliteiten in het bezit van openbare rechtspersonen. De voorwaarden en de procedure die daarbij gevolgd moet worden, zullen worden geregeld in de w s t o p basis van democratische beginselen en gelijkheid. , De wet kan geen beperkingen opleggen die hst, ^publiek belemmeren in de verkrijging van informatie,,; de «vorming van een mening en de vrije vorming van de publieke opinie, voor andere redenen dan de algemene beperkingen neergelegd in art.12. E. Het recht van rectificatie en antwoord. art.32.Het recht op rectificatie en antwoord wordt erkend alleen in die gevallen waarin de waardigheid en eer van enkelingen zijn aangetast of waarin zij het slachtoffer zijn van ongefundeerde verklaringen in druk* dit recht is in de wet geregeld. Als de verklaring die het weerwoord bevat niet vrijwillig is gepubliceerd, moet een rechtbank tegen de publicatie daarvan belulten-.- x XI. Het recht en de vrijheid -vari -Vergadering. A. Het recht van vereniging. art.33.Iedereen heeft het recht om zonder voorafgaande machtiging een vereniging op te richten. De vorm en.de procedure die moet worden gevolgd bij de gebruikmaking van het recht van vereniging worden in de wet geregeld. Verenigingen kunnen niet handelen "i'n strijd met de grondenüvoor algemene beperkingen In art. 12 v'astg-élegd i ze kunnen geen politieke doeleinden nastreven en geen politieke activiteiten ontplooien; ze kunnen geen steun ontvangen van politieke partijen, en zij kunnen politieke partijen niet steunen; ze kunnen niet deelnamen aan gemeenschappelijke actie met de vakbonden, beroepsorganisateis met het karakter van een openbare instelling of stichting.
11
Verenigingen dis voorwaarden van oprichting varliezen . of die niet meer vól'doen aan dé verplichtingen bedoeld i h de wet, worden beschouwd als ontbonden. Onder in ds wet aangegeven omstandigheden, kunnen verenigingen bij gerechteiïJKè uitspraak worden ontbonden. In.gevallen waarin uitstel nadelig wordt geacht voor de eenheid en de onschendbaarheid van de Staat met grondgebied en natie, voor de nationale veiligheid, voor de openbare orde, voor de rechten en vri'jheid van anderen en ter voorkoming van misdrijven, kunnen de activiteiten van verenigingen worden geschorst door de bevoegde autoriteit, hangende de beslsissing van de rechtbank. Verenigingen kunnen ook opgeheven ti/orden door de minister van Binnenlandse Zaken, ter bescherming van de eenheid van de Staat met grondgebied en natie, de nationale veiligheid, nationale soüvëreiniteit en de openbare orde. Het eerste lid van dit artikel verhindert niet de beperkingen van de rechten van het personeel van de strijdmacht en leden van de veiligheidstroepen, om verenigingen te vormen, of om ze uit te sluiten van de uitoefening van dit recht. Dit artikel is van toepassing op stichtingen én instellingen van soortgelijke aard.
,,.......
B. Het recht van vergadering en demonstratie. art.34.Iedereen heeft het recht om te vergaderen of te demonstreren zonder voorafgaande toestemming zolang hij geen wapens draagt en geen overval in de zin heeft. ; . De vorm, voorwaarden en procedure waaraan moet worden voldaan bij het organiseren van een vergadering of van een demonstratieve mars zal in dé wet worden omschreven. Genootschappen, vakverenigingen en beroepsorganisaties t met het karakter van openbère Instellingen mogen geen vergaderingen of demonstraties organiseren die buiten da Kring vari hun onderwerp en doelstelling liggen, evenmin Kunnen zij deelnemen aan vergaderingen en bijeenkomsten die buiten hun terrein vallen. XII. Bepalingen betreffende de rechtsbescherming. A. De vrijheid van rechtsvordering.
!ir
art.35..Iedereeh heeft het récht te procederen en zl-jni zaak te verdedigen als eiser of gedaagde voor de rechterlijke autoriteiten met gebruik van alle wettelijke methodes en procedures. Geen enkele rechtbank mag de behandeling van een'proces weigeren binnen zijn Jurisdictie. ''n'";! :' -»" '•••' •••-• •• :. .• ..• "'...-:' B. Garantie" :van een gewone en wettige rechter. •
-r*
,: ' • T'^- -
f. •
art.36'„Niemand kan gedwongen worden te verschijnen voor een andere rechtbank dan waaronder hij ressorteert volgens de Wjet.
; ,
•'
"'
' • • ' • ' • - .
Er mag geen rechtbank worden gevestigd met buitengewone bevoegdheid die iemand kan veroordelen om te verschijnen voor een andere rechtbank dan waaronder hij wettelijk ressorteert.
;
12
C. Grondbeginselen van misdrijven en straffen. art. 37 .Misdrijven zullen worden jQms.chreven en boeten ,en veiligheidsmaatregelen zullen worden vastgesteld uitsluitend in de wet. ; , De straf van algehele verbeurdverklaring kan niet worden .. , opgelegd. ...; . . . , - . , . :-,,v,,:;'•,,:•.<-••, •. <• ,.-.. Uitzonderingen in de wet vastgelegd. die betrekking heb.... ben op verbanning en misdrijven met .verdovende middelen, zijn voorbehouden. ,,,,,..,;., , , , •.. ,. Een overheid kan geen s;traf; opiaggen die neer,kpmt op beperking van.de persoonlijke vrijheid ..Uitzonderingen op ... : . deze bepalingen kunnen, echter .pij wet worden gemaakt gezien vanuit de gezichtshoek van de interne,orde van de Strijdkrachten. , ; , , ,,_.,.., . • ; , ; : . ! • ; • • ,: . De uitvoering van straf f en.,-pf y.Biligheidsma^tregelen van dezelfden .aard die ;de persoonlijke vrijheid beperken, zullen , , in de eerste plaats gericht zijn pp,,de verbetering en de opvoeding van de veroordeelde.;, . / . Straf verantwoordelijkheid is .persoonlijk., Niemand wordt schuldig geacht tenzij zijn schuld bij veroordeling is vastgesteld. ... . Niemand kan gedwongen worden om een verklaring af te leggen om zichzelf of zijn wettige verwanten te beschuldigen of te getuigen in dit opzicht. : '"•"•' Burgers kunnen niet worden uitgeleverd aan een vreemde ' mogendheid op grond van een misdrijf. XIII. De wetten hebben geen regressieve werking. art. 38, Niemand .kan worden gestraft voor een handeling, die niet als overtreding werd beschouwd onder de wet die van Kracht was op de tijdstip dat de handeling plaatsvond* niemand kan worden gestraft met een zwaardere straf dan . - . , ; - . . . in de wet voor die speciale overtreding was vastgelegd op hat tijdstip dat de overtreding werd begaan. De bepalingen van de bovenstaande paragraaf zullen van toepassing zijn op een wet van beperking van misdaad en straf en de resultaten van strafvonnissen. : Opgelegde en definitief vastgestelde belastingen kunnen niet worden verhoogd door latere wetgeving. Wetten met regressieve kracht en strijdig met de begin.selen van een rechtsstaat zullen niet worden uitgevaardigd. XIV. Het recht van bewijs. art.39.Gedaagden in zaken van beledigingen die voortvloeien uit beschuldigingen geuit jegens personen in overheidsdienst in verband met de uitvoering van hun plichten sn diensten, zullen het recht hebben om.de waarheid van hun beschuldigingen te bewijzen. De ontvankelijkheid van de eis van bewijs van de beschuldigingen in andere gevallen dan het bovengenoemde ..zal afhankelijk zijn van de vraag of het in hst algemeen belang is dat de juistheid van de beschuldiging wordt vastgesteld of van de toestemming van de eiser van bewijs.
13
XV. Bescherming van grond- en vrijheidsrechten. art .40. Iedereen wiens rechter» en vrijheidsrechten, erkend in de tegenwoordige Grondwet, worden geschonden, zal het recht hebben om faciliteiten te eisen, die hem in staat zullen stellen zijn zaak voor de bevoegde autoriteiten te brengen, zelfs in gevallen waarin zulke schendingen worden gepleegd door officiöle personen tijdens de uitvoering van hun taak. Verliezen geleden door personen als gevolg van onrechtmatige schendingen door officiöle personen, zullen worden gecompenseerd door de staat volgens bepalingen van de wet. Het recht van de staat tot terugvordering van de betreffende ambtenaren is voorbehouden. HOOFDSTUK III Sociale en Economische Rechten en Plichten. I. De bescherming van het gezin. art.41.Het gezin vormt de grondslag van de Turkse samenleving. De staat zal de vereiste maatregelen treffen en de noodzakelijke organisatie in het leven roepen voor het welzijn en de rust van het gezin en voor de bescherming en het onderwijs van de vader en in het bijzonder van de moeder en de kinderen. II. Het recht en de plicht van het onderwijs. art.42.Niemand kan beroofd worden van zijn recht op onderwijs en opleiding. Onderwijs en scholing ia één van de voornaamste plichten ven de staat.' Onderwijs en scholing zullen gegeven worden volgens de grondbeginselen van Atatürk in overeenstemming met de grondslagen van de moderne wetenschap en het onderwijs, onder oppertoezicht en leiding van de staat. . De vrijheid van onderwijs en opleiding zal de verplichting tot loyaliteit ten opzichte van de Grondwet niet .opheffen. Oe staat zal alle nodige maatregelen treffen om het alfabetisme te bevorderen. Basisonderwijs ia verplicht voor alle vrouwelijke en mannelijlijKe burgers en zal kosteloos gegeven worden op staatsscholen. Oe status van particuliere scholen zal worden geregeld in de wet, vergelijkbaar met het vereiste niveau det op de staatsscholen bereikt moet worden. De staat zal de nodige hulp bieden door beurzen en andere middelen aan capabele en verdienstelijke studenten die financiële hulp nodig hebben zodat zij een hoog niveau van kennis kunnen bereiken in overeenstemming met hun aanleg. De staat zal de beroepsopleiding reguleren en beheersen overeenkomstig de nationale economie en de sectoren van
14
industrie, landbouw en dienstverlening, III. Eigendomsrecht.en erfrecht. A'. De algemene regeling. ' art.43.Iedereen Kan aanspraak maken op het racht vëh eigendom en erfenis. Deze rechten evenals andere grondrechten worden door de Grondwet gegarandeerd. Het recht van eigendom en erfenis kan alleen worden beperkt op grond van het algemeen belang. Uitoefening van het eigendomsrecht mag niet strijdig zijn met het algemeen belang. Het erfdeel bestemd voor de erfgenamen Kan niet worden gebruikt, zelfs niet voor openbare diensten of doeleinden van algemeen belang. 0. Grondbezit art.44.Oe staat zal de noodzakelijke maatregelen nemen om het efficiënte beheer van het land, met het oog op de bijdrage aan ds nationale economie, te verzekeren, om grondverlies door erosie te voorkomen en om land te verstrekken a;ah! boeren die of helemaal geen land hebben, of die te wéïüig grond hebben. De wet mag voor dit doel de oppervlakte van het land bepalen al naar gelang de verschillende landbouwstreken en -producten. De uitgifte van land aan de boeren zonder land of met te weinig land, zal bij voorkeur beginnen met nog niet in cultuur gebrachte grdnd in de voor dat doel geschikte streek en in eigendom van de staatj vervolgens ral de uitgifte plaats vinden van gronden in staatsbezit of ter beschikKing,van de staat, die geschikt zijn voor de landbouw door grondverbetering j tenslotte zal land uitgegeven worde.r»-dat. voor- dit doel onteigend is : ui t particulier eigendom, dat, niet of inefficiënt werd geöxploiteerd. De uitgifte van land zal, ,fl:iet plaatsvinden in een dusdanige omvang en vorm daity het gevolg is vermindering van het bosareaal, vermindering van bodemschatten en een vermindering van de opbrengst van effici8n,$ geëxploiteerd land. v! Grond die is uitgegeven voor dit doel kan niet worden verdeeld, vervreemd of overgedragen aan anderen behalve door, vererving, en kan,alleen gebruikt worden door de bqer :of zijn erfgenaam, aan wie de grond is verstrekt. C. Bescherming van de landbouw en van hen die in de landbouw 'werken. art.45.Ten ainde misbruik van landbouwgronden te voorkomen en . . de opbrengsten te vermeerderen, zal de staat de producenten helpen bij de aanschaf van landbouwwerktuigen en ...... -benodigdheden. De staat zal de noodzakelijke maatregelen nemen om de ,; prijs van. de landbouwproducten op peil te houden en er voor te zorgen dat de producenten de werkelijke prijs
15
van hun oogst ontvangen. 0. Os bevordering van coöperatieve activiteiten. art.46.0e staat, rekening houdend met de belangen van de nationale economie, zal de noodzakelijke /maatregelen treffen om de coöperatieve activiteiten,, die in de eerste plaats de vergroting van de productie en de bescherming van de consumenten ten doel hebben, te bevorderen. Coöperatieve organisaties mogen niet betrokken zijn bij de politiek en Kunnen niet met politieke partijen samenwerken. E. Het' gebruik van kustgebieden. art.47.BIJ het gebruik van de oevergebieden van zeeën, meren ' en rivieren zal het algemeen belaag vóórgaan. Oe mogelijkheden en voorwaarden bij particuliere exploitatie zullen in de wet worden omschreven. F. Onteigening. art.48.0e staat en anders corporatieve lichamen zijn. Indien het algemeen belang,dit noodzakelijk maakt, gemachtigd 'om. met inachtneming;, van de beginselen en de procedures uiteengezet in de desbetreffende wet, een onroerend goed in particulier bezit, in zijn geheel of gedeeltelijk te onteigenen, en om een administratieve erfdienstbaarheid op te leggen. Onteigening zal geschieden tegen de gangbare waarde. Oe middelen en wijze van vaststelling van de gangbare waarde zullen in de wet warden geregeld. De tegenwaarde zal onmiddellijk in contant geld worden uitbetaald, zonder enige aftrek. De vorm van de betaling van 'de tegenwaarde van land dat onteigend is om land* én-'ïendbouwhervormingen uit te voeren, voor de uitvoering van huizenbouwprojecten. voor deriationallsat.ie.van bossen, voor de aanp,lant van boaser voor de voltooiing van de uitvoering van nederzettingsprojecten, voor de bescherming van kuststroken en voor touristische doeleinden, moet in de w;et worden geregeld. Oe waarde van dat deel van de onteigende grond dat In cultuur gebracht 'is doof-de boer of do"'-Kleine boer zelf, zal onder alle'ö'mstarïdigheden in contant geld worden bef taald. •'•••• ; -• = ;" :/i •' ''"• • " ' : " ' '; Indien het onteigende onroerend goed niet wordt gebruikt zoals het algemeen belang het eist, of als het ook niet gebruikt wordt zoals het was en 'er bUnnen 5 j-'aar niet .op gebouwd Is, te rekenen vanaf het tijdstip van de vaststèl'ling yan dé tegenwaarde, zullen d,e eigenaars of hun erfgenamen het recht van hernieuwd eigendom hebben. Oe duur, de procedure en de voorwaarden waarond&r dit rach't kan worden uitgeoefend, mosten in de wet worden bepaald.
16
G. Nationalisatie. art.49.Waar het in het algemeen belang noodzakelijk wordt geacht, kunnen particuliere ondernemingen die de Kenmerken van een overheidsdienst vertonen, onder voorwaarde 'Bat de gangbare tegenwaarde onmiddellij k' contant wordt betaald zonder enige kortingen, worden genationaliseerd. Gedeeltelijke natlonalisatie is toegestaan alleen met de volle goedkeuring van de eigenaar van dé opderneming. IV. Vrijheid van arbeid en overeenkomsten. A. Vrijheid van arbeid, overeenkomst en beroepskeuze. •' < :7' 1
art.50.Iedereen is gemachtigd om zaken te doen en overeenkomsten aan te gaan op het terrein dat hij verkiest. De wet kifln; èfèze rechten alleen beperken op grond van het algemeen belang. • B. Vrijheid van particuliere onderneming. art.51.Oe oprichting van een particuliere onderneming is vrij. De wet kan beperkingen opleggen aan deze vrijheid, alleen op grond van het algemeen belang, de eisen van de nationale economie, en op grond van sociale doeleinden. De staat zal maatregelen treffen om het functioneren in een sfeer van valllgheid en stabiliteit, van deze ondernemingen te waarborgen.
V. Bepalingen die de werkgelegenheid regelen. A. Het recht en de plicht om te'werken. art.52. Het is het recht en de plicht van iedereen om te werken. De staat zal de vrede handhaven en het evenwicht van de belangen in de industriSle verhoudingen. de staat zal in de eerste plaats maatregelen treffen voor het scheppen van een economische orde die de werkloosheid opheft. B. Voorwaarden voor arbeid. .;, art. 52. Niemand,; Kan aangenomen, worden voor werk dat niet bij zijn leeftijd, zij-n capaciteiten of sexe past. Kinderen en vrouwen moeten speciale bescherming genieten omschreven, in. de arbeidsvoorwaarden. v C. Het ..recht op rust. , :i ., , ... .-.••;•.. •-: art.54. Zij die werken hebben rebHt dp: rirs't .^ Vackntïeb en jaarlijKS betaald verlof moeden''bijirwèt: worden geregeld. • , ( ; . ' .
:'.
M :,'
Ji'tM'i"
.'.' *.V"!
t'jiJif-'.:
-'- .
''
-
D. Het recht om vakbonden op te• • ' richten. '• Ii:i -; .; ' f j •«' ;"! • . - . " 'i ."« ft n art.55.Ter behartiging van de rechten en belangen van hun leden in hun arbeidsverhoudingen, hebben arbeiders en werkgevers het recht vakbonden en vakbondsfederaties te vormen, zonder voorafgaande machtiging. Het lid worden en de opzegging van het lidmaatschap is vrij.
17
Niemand kan gedwongen warden om lid te warden, zijn lidmaatschap voort te zetten of het lidmaatschap van een vakvereniging op te zeggen. De bepalingen, de leiding an de werking van vakbonden mogen de democratische beginselen niet schenden. £. De activiteit van'de vakbond* art.56.Vakbonden, in aanvulling op de bepaling dat zij de redenen voor algemene beperkingen opgesomd in art.12 niet zullen schenden, mogen geen politieke doeleinden nastreven, mogen niet toetraden tot een politieke beweging, mogen geen gezamelijke activiteiten aangaan met verenigingen, beroepsverenigingen met het karakter van een publieke instelling of stichting. De administratieve en financiële controle, alsook de inkomsten en uitgaven van vakbonden worden in'de wet geregeld. Vakbondsactiviteiten zijn geen rechtvaardiging om niet te werken op de werkplaats. Vakbonden zullen hun inkomsten alleen mogen besteden op het terrein dat hun doelstelling vereist. ZIJ moeten hun stakings- en ultaluitlngsgelden opsparen bij een nationale bank. VI. De rechten van collectieve loononderhandelingen, staking en uitsluiting. A. Het recht van collectief onderhandelen. art. 57.Arbeiders en werkgevers hebben het recht van collectief onderhandelen om wederzijds de lonen en de arbeidsvoorwaarden vast te stellen. De procedure van het collectief onderhandelen zal in de wet worden omschreven. Collectieve overeenkomsten kunnen geen bepalingen bevatten die strijdig zijn, wijzigen of opheffen hetgeen bij de wet Is bepaald. Niet meer dan één collectieve overeenkomst kan worden gemaakt of van kracht zijn in een werkplaats voor de duur van het tijdvak dat de overeenkomst bestrijkt. 8. Het recht van staken en uitsluiting. art.58.Indien de collectieve onderhandeling uitloopt op een meningsverschil, hebben partijen het recht van staking en uitsluiting. De procedure en de voorwaarden waaronder deze rechten kunnen worden uitgeoefend zullen in de wet worden omschre ven. ' .;;"'' ' Het recht van staking en uitsluiting mag niet zodanig • worden uitgeoefend dat de goodwill schade lijdt, dat de maatschappij wordt benadeeld en de nationale rijkdom wordt vernietigd. De vakbond is verantwoordelijk voor de in werkplaats tijdens de staking aangerichte schade, door haarzelf of door de arbeiders.
18
De 'gevallen waar*ln de staking of' uitsluiting Kan worden .verboden of 'uitgesteld; worden in de wét opgesomd. In dat geval zal de Hoge Raad van • ArBitrage uitspraak ' S t a k i n g e n « r i ^ e i t a l u i t i n g e n met'-'één' polit^é-fc d o e l , s o l l d a r i t e i t s s t a k i n g e n en - u i t s l u i t i n g e n , a l g e m e n e s t a k i n g of u i t s l u i t i n g , bezettifig, productiviteïtsverli'ezen en r a i t ^ i n é ? ^ r j ^ ^ o ^ g e o o r l o o f d ; ^ Dé; sartcHies ! rfaarop wórden in de ; wet .aangegeven-. : '•''• • :';::i3 ' * <ƒ'-'• •" ; • toSöeidef's' 'dis 'fvié't? aai¥ tfé 'staking n d'eelnëmen, mogen op getfri é r i k e l f r ^anie'r '^óf'deih'^ere^mBfd ' om in de w e r k p l a a t s .-
.
'
-• -
:';:)
"i •<:>.
•";',-- H '• i ;'•'•' •*'.""•.•••'•!".•'': "V"
' ..•••
"'•-•*?
v-,..
C. Verbod van staking -:er> 'ui-télul-t'irtg in klafne werkplaatsen ' a r t . 59 . C o l l e c t i e v e . o v e r e e n k o m s t e n , s t a k i n g e n &h r i z i j n n i e t m o g e l i j k i n w e r k p l a a t s e n w a a r : ten f r o t f g s t e t i e n . arbe^id.ers isr» d i e n s t : z i j n . De, p a s s e n d e a r b e i d s v o o r w a a r d e n geldig voor a r b e i d a r s , in,, . d e r g e l i j k e w e r k p l a a t s e n z u l l e n w q r d e n ,yastg.esteld door .ds f l i n t s t e r r a a d »••. tel kens voor het tijdsvak van de collectiöyej overeenkomst . . . ; • : • • : - : • ' . - . M . : . "M' i ; • • ' • • . • . . • '• . ' ;"-;" ••* V I I . Oe o r g a n i s a t i e van he't e c o n o m i s c h e en. het soc-iale l e v e n . „ A . , {lark.tbe^^ersing.., art. 60. De staat zal behulpzaam zijn bij de nuttige ontwikkeling van particuliere ondernemingsactiviteiten op basis van concurrentie, en zal feitelijke of bewuste monopolie- en kartelvorming tegengaan. B. Besche'rming van de cohsumentV art .61 .Op ..staat zal maatregeien treffen om; de consumenten te beschermen en te informeren eri hen aanmoedigen in hun initiatieyen £ om zichzelf te . bepchermen . ••' • V "
• -.'.
\
\
• "-.
' • ' • • • ' .
•
•
C. Lonen, salarissen en sociale uitkeringen. !
'
artv62.Loön en salaris zijn de beloning van d'ë arbeid. v -• Qe staat z^l ar o p f t d e zien dat lonen, salarissen, gratificaties en sociale uitkeringen in overeenkomst zijn met het tijdvak dat is gewerkt, de productiviteit, de waarde en het soort werk dat is verricht . Bij de vaststelling van het minimumloon zal met de economische draagkracht van het land en de bijzonderheden van de verschillende economische sectoren en gebieden rekening wqrden gehouden. Om ;de levensstandaard, van hen die werken te beschermen zal de, staat de .no.dige ^maatregelen nemen om pri jsschommelingen tegen te gaan «••»••. De staat zal maatregelen namen die noodzakelijK zijn om de ongell.jkhel.d .op te heffen tussen .de lonen, salarissen en sociale uitkering,an ,-.y,an .Tajll.e arbeiders, rB.n in het bijzonder van de "burgerli j ke ambtenare.rv ;&n 'Van hen die bij openbare installingen ,als arbeider werkzaam zijn.
19
VII. Gezondheid, Milieu, Huisvesting. A. De gezondheidsdiensten. art.63.Het is de taak van de staat de burgers In staat te stellen een goede gezondheid in stand te houden, zowel lichamelijk als geestelijk, en de milieu-omstandighsden te organiseren die dit doel vereist. . De staat moet deze taak vervullen door toezicht op en steun aan instellingen van gezondheid en sociale hulpverlening in de openbare en de particuliere sector, en door aanmoediging van nieuwe instellingen. De burgers moeten bijdragen iri de kosten van de staat voor de verwerkelijking van d,e gezondhelsdiensten. binnen het Kader van de algemene zlekteverzsKerings armen en laagstbetaalde burgers, die'niet in staat zijn bij jbe dragen, krijgen steun van de staat. De procedures en voorwaarden van zo'n bijdrage en van de staatssteun worden in d;e wat geregeld. B. De bescherming van het milieu. art.64.Iedereen heeft het recht om te leven in een harmonische en gezonde natuurlijke omgeving. De staat moet maatregelen treffen om elk,e soort milieubederf te voorkomen en het natuurlijke milieu in stand te houden en te verbeteren . C. Het recht op huisvesting. art.65.De staat moet maatregelen treffen om aan de vraag naar woningen te voldoen binnen het kader van stads- en milieu planning. IX. Recht op sociale zekerheid. A art.66.Iedereen heeft recht op sociale zekerheid. De staat zal maatregelen treffen om in sociale zekerheid te voorzien en zal de organisatie daarvan ter hand nemen. B. Het recht van de minder validen op bescherming. art.67. De staat zal alle nodige maatregelen nemen om de bescherming van minder validen te verzekeren alsook hun opneming in het sociale verkeer, en zal tot dat doel de noodzakelijke instellingen in het leven roepen. C. Het recht van oude mensen op bescherming. art.68.Oude mensen moeten door de staat worden beschermd. De overheidssteun voor ouden van dagen en andere aan hen verleende rechten sn faciliteiten, moeten in de wet worden geregeld. D. In het buitenland wanende Turkse burgers. art.69.De staat moet maatregelen nemen die nodig zijn om de
20
Turkse burgers die In het buitenland wonen te garanderen: de hereniging van hun gezin, onderwijs van de Kinderen, bevrediging van hun culturele behoeften, het onderhouden van de banden met het vaderland en hulp bij hun terugkeer naar huis. E. Bescherming van .de jeugd. art.'7*0:08 staat moet-de maatregelen nemen die nodig zijn om te waarborgen dat de .jeugd, waaraan wij onze onafhankelijkheid en onze republiek toevertrouwen, wordt opgevoed en zal opgroeien bij het licht van positieve kennis met als richtsnoer de grondbeginselen van Atatörkj de staat moet hen steunen gedurende hun opleiding. Oe staat moet maatregelen neirien om, de jeugd te beschermen tegen alcoholisme, tegen allerlei bedwelmende vergiften en drugs, tegen misdaad, gokken en onwetendheid• F. Bevorderen van de sport. art.71.De staat moet maatregelen nemen om de lichamelijke en geestelijke conditie van de Turkse burgers van alle leeftijden te verbeteren, en moet de sport bineen het bereik brengen van de gewone mensen. • . i •...'•'.- .\ X. Het behoud van historische en culturele waarden. j i,','. : .- .' : • • • • ' . •- . art. 72 .De^staat zal.de instandhouding van historische en culturele waarden waarborgen. XI. Bescherming van de kunsten en de kunstenaars. art.73.De staat zal da artistieke activiteiten en de kunstenaars '.beschermen* Hij zal de maatregelen nemen die nodig zijn om de waardering voor de kunstwerken en de kunstenaars te beschermen, te ondersteunen en te verzekeren. XII. De reikwijdte van de sociale en economische rechten. art.74.De staat zal zijn plichten op sociaal en economisch gebied volbrengen :zoals in de Grondwet is omschreven met inachtneming van de handhaving van economische stabiliteit, voorzover de financiële middelen het toestaan. HOOFDSTUK IV. ' Politieke Rechten en Plichten. I. Het Turkse staatsburgerschap. art.75.Iedereen die door banden van staatsburgerschap met de Turkse staat i's verbonden, is een Turk. Het kind v$n. een -Turkse vader of een Turkse moeder is een Turk. De staatsburgerlijke status van «en kind van een Turkse moeder en een buitenlandse vader zal bij de wet worden geregeld'. ^;:; Staatsburgerschap WQEwit verworven onder in de wet (gestel-
21
voorwaarden, en 'gaat verloren alleen onder in de wet voorziene omstandigheden. Geen enkele Turk Kan beroofd worden van 'zijn staatsburgerschap, tenzij hij handelt in strijd met de loyaliteit Jegens zijn vaderland en de staat. Het recht.om te procederen in gevallen van besluiten en procedures die de ontneming van het staatsburgerschap met zich mee brengen, zal niet worden belemmerd. II. Het recht om te kiezen, gekozen te worden en deel te nemen aan de politiek. art.76.Alle staatsburgers hebben het recht te kiezen, gekozen te worden en zich in de politiek te gegeven, in een politieke partijiof als- onafhankelijke. Het kiezen is vrij en geheim. De verkiezingen worden geleid en geregeld door de rechterlijke macht op basis van gelijkheid, rechtstreeks, openbare teil n ficatie. Alle burgers ouder dan 20 Jaar hebben stemrecht. De uitoefening van dit recht zal in de wet worden geregeld. III. Bepalingen aangaande politieke partijen. A. Het recht van oprichting en lidmaatschap van politieke partijen. art.77.Staatsburgers hebben het recht om politieke partijen op te richten en er lid van te worden of ervoor'te bedanken overeenkomstig de toepasselijke regels en procedures. Politieke partijen vormen een onmisbaar onderdeel van het politieke leven in een democratie. -, Politieke partijen kunnen zonder voorafgaande machtiging worden opgericht en zullen werkzaam zijn binnen de grenzen gesteld door de Grondwet en andere wetten. De statuten en programma's van politieke partijen mogen niet in strijd zijn met de beginselen van de onachendbaa held van ds Staat met grondgebied en natie, de mensenrechten, de souvereinlteit van de natie, een democratisc en wereldlijke republiek. Een politieke partij kan niet worden opgericht op klasse óf groepsbasls of zich baseren op de verdediging of vestiging in Turkije van het communisme, hst fascisme, een religieuze staat of een dictatorschap. 8. Grondbeginselen waaraan politieke partijen moeten beantwoord! art.78.Politieke partijen kunnen niet werkzaam zijn, hetzij ze aan de regering of.in de oppositie zijn, bulten het terreiO. van hun stat.üten en programma's} ze kunnen de beperkingen opgesomd in art.13 van de Grondwet niet overtreden. Politieke partijen die niet voldoen aan deze bepalingen zullen worden ontbonden. Politieke partijen kunnen niet deelnemen in een gezanten-
22
* '
lijke actie, hetzij materieel, hetzij geestelijk, met genootschappen, vakbonden, stichtingen, beroepsorganisaties met het karakter van openbare instellingen, met het doel hun politiek door te voeren en te versterken. Het interne pertljwerk en de besluiten van politieke partijen kunnen niet s:triJJdig zijn met de democratische beginselen. -:r>i ••• • ; ^-^ De '•Constitutionele Rechtbank" zal de jf4nanciön van de ' :; politieke partijen controleren. De openbare aanklager 'zal verantwoordelijk zijn voor het. toezicht op de overeenstemming van statuten en programma's, en van de wettelijke status^ van de oprichters van politieke ^a.rtljen, met de bepalingen van de Grondwet en andere wetten, on- .. middellijk na hun oprichting en in de e'erstB plaats voor het voortdurend controleren van hun activiteiten. Het von;nis om politieke parti'jen te ontbinden wordt uitgesproKef» door de "Constitutiromele Rechtbank" óp" grond. r van ee:rv klacht van de open-bare 'aanklager. -' - D o e opftchters en leden vart 'ds; algemene bestuursorganen ^van politieke partijen, bij natne genoemd in het vonnis van de Constitutionele Rehctbank als hebbende aanleiding ?Kgege'v'ein' tot de ontbinding-van de partij .door hun daden ' en verklaringen, kunnen niet deelnemen aan de oprichting van nieuwe politieke partijen, ook niet onder een andere naam en met een ander programma, of administratieve en controlerende gasten bezetten in reeds bestaande p'diiteike partijen. 0 De stichting Wnf!dei;.'activiteiten, de controle en ontbinding van politieke partijen zal geregeld worden in de wet in het kader van boven vermelde bepalingen. ;
*
'.**'"''•'-••
'
'"•',
;IV. Het recht om in overheidsdienst te treden. ïh overdisnst treden. • '.-••.•:..;•••. • -• . 4 i, art.79«Iedere Iedere Turk heeft het recht 'qm in overheidsdienst te treden. Bij het in dienst nemen van pe'rsoneel zal geen onderscheid gemaakt worden anders dan op grond van geschikt•;••..''•-. held voor die baan» B. Eigendomsverklaring. art.60.De wet zal de voorwaarden vaststellen van eigendomsverklaring voor personen d±e in overheidsdienst treden. Zij • dié taken op zich nemen'in de wetgevende en uitvoerende organen worden niet van déze verplichting uitgezonderd. * •
*'}
• •
, -
'
V. Nationale dienstplicht. V• '.' . ' ' . ! • - - ; ' art.81.Iedere Turk heeft het récht en de plicht het Vaderland 1 Ji '^ té dienen. De wijzö van vervulling van deze verplichting ^; '*:•••• te dienen bij dé strijdkracht«n of in openbare diensten ;: !f zal ^in de wét worden geregeld; \fl. Het recht van petitie,; '-'••• art .82.Staatsburgers.. hsbben het recht van petitie, om alleen >''•':'''•!;
:'; MC- T
•:•
'• .,
-:
'
•.
23
of gezamenlijk te schrijven haar de bevoegde instanties en de Grote Nationale Vergadering, over verzoeken en klachten, die henzelf of het publiek betreffen. Oe aotie die wordt ondernomen als resultaat van de petitie, waarbij de indieners van de petitie persoonlijk zij betrokken, zal aan hen schriftelijk meegedeeld worden. D» draagwijdte en de wijze van uitoefening van dit recht zullen, evenals de uitzonderingsgevallen, in de wet wor-1 den geregeld..
V ,
'* È '•'•
:. •< •'•-
.,? ?J n ' • i- ; .'. -: :•
.; :,, :( r;.
- ? > i-' ? •';'•''•"*''v ;- rJ;.'ü
T
-,i'T f ii'1 '> r'» 4T
24
AFDELING III DE BELANGRIJKSTE ORGANEN, VAN DE REPUBLIEK HOOFDSTUK I Da Wetgevende Macht. I. De TurKse A. De aamenstelling. art.83.De TurKse Grote Nationale Vergadering bestaat uit 400 afgevaardigden, gekozen bij algemeen Kiesrecht en direct. B. Verklesbaarheid van afgevaardigden* art.84.ledere Turk mag na zijn dertigste jaar tot afgevaardigde worden gekozen. Personen die geen officiële opleiding van tenminste 8 jaar hebben voltooid, die onder een verbod staan, zij die hun militaire dienst waartoe ze verplicht waren, niet hebben volbracht, zij die van overheidsdienst zijn uitgesloten, zij die veroordeeld zijn tot een gevangenisstraf van tenminste 6 maanden, uitgezonderd in gevallen van veroordeling wegens onachtzaamheid, of zij die zijn veroordeeld voor een misdrijf als verduistering, wederrechtelijke toeeigening. valsheid in geschrifte, omkoperij, diefstal, fraude, afpersing, schending van vertrouwen, frauduleus bankroet en zij die veroordeeld zijn omdat ze betrokken waren bij smokKelarij, wangedrag bij de officiële faillietverklaringen en aankopen* zij die één ven de grond- en vrijheidsrechten hebben verloren zoals verlangd in art.13 van de Grondwet, zijn niet verkiesbaar, ook niet al hebben zij amnestie gekregen. De voorwaarde waaronder ambtenaren zich kandidaat mogen stallen voor afgevaardigde, zullen In de wet worden omschreven. Rechters, legerofficieren, militaire employé's en onderofficieren hebben niet het recht om zich kandidaat te stellen of te worden gekozen tenzij ze ontslag nemen. II. Taken en bevoegdheden van de Turkse Grote Nationale Vergadering. A. Algemene Bepalingen. art.85.De taken en bevoegdheden van de Turkse Grote Nationale Vergadering zijn de volgende: vaststellen, wijzigen en intrekken van wetten i de Ministerraad machtigen -krachtens een wet of voor speciale doeleinden-, beluiten uitvaardigen die kracht van wet hebben] debatteren en de wetten aannemen over de begroting en de eindrekenlngem resoluties aannemen over de aanmunt van geld en de oorlogstoestand af kondigeni internationale verdragen bekrachtigen» het afkondigen van gratie en amnestie, uitgezonderd voor hen die veroordeeld zijn voor daden opgesomd In art.13 van de Grondwetj het uitoefenen van bevoegdheden en het vervullen van taken vastgelegd in de andere artikels van de Grondwet.
25
_
__
status van Individuele burgera of op de eigendomsrechten van Turkse staatsburgers in het buitenland; In zulke gevallen moeten deze verdragen binnen twee maanden na hun bekendmaking, onder de aandacht van de Turkse Grote Nationale Vergadering gebracht worden. Overeenkomsten gesloten in verband met de opstelling van een internationaal verdrag en economische, commerciöle, technische of administratieve verdragen, afgesloten ingevolge een in de wet geregelde bevoegdheid, vereisen niet de goedkeuring van de Turkse Grote Nationale Vergadering, onder voorwaarde echter dat de economische en commerciële verdragen en verdragen de rechten van individuele burgers betreffende, niet geldig zijn als ze niet openlijk bekendgemaakt zijn. De bepalingen van paragraaf 1 zullen van toepassing zijn op alle verdragen die amendementen in de Turkse wetgeving met zich meebrengen, Internationale verdragen die volgens de eisen zijn bekrachtigd, hebben kracht van wet. Er kan geen beroep gedaan worden op de Constitutionele Rechtbank op grond van schending van de Grondwet door deze verdrag,en. D. Oe bevoegdheid om toestemming te geven voor de inzet van
de Strijdkrachten. art.B8.be bevoegdheid om de staat van oorlog af te kondigen in gevallen gewettigd door het internationale recht -met uitzondering van die gevallen waarin dat noodzakelijk is op grond van internationale verdragen waarbij Turkije partij is, of op grond van internationale regels van internationale hoffelijkheid- om Turkse strijdkrachten naar hst buitenland te sturen en om vreemde strijdkrachten., toe te staan zich in Turkije te legeren, berust bij de Turkse Grote Nationale Vergadering. Indien er echter een situatie ontstaat waarin het land blootgesteld wordt aan een plotselinge gewapende aanval en daardoor een snelle beslissing om de wapens op te .'.,.;. nemen noodzakelijk is, dan heeft de President zelf de bevoegdheid om de Strijdkrachten toe te staan de wapens te gebruiken. II. Ds zittingsduur van de Turkse Grote Nationale Vergadering. art. 89.0e verkiezing van de Turkse Grote Nationale Vergadering zal isdere 5 jaar gehouden worden. Oe Vergadering mag besluiten om nieuwe verkiezingen te houden voor het einde van de termijn van 5 jaar. Afgevaardigden van wie de diensttermijn afloopt kunnen herkozen worden. De Vergadering blijft aan tot een nieuwe Vergadering is gekozen. EV. Uitstel van de verkiezing ven de Turkse Grote Natlortale Vergadering en tussentijdse verkiezingen, art.90.Indien nieuwe verkiezingen onmogelijk worden geacht,
26
tengevolge van de staat van oorlog, de staat van beleg of een noodtoestand, dan Kan de Turkse Grote Nationale Vergadering besluiten de verkiezingen voor één jaar uit te stellen. Op grond van dezelfde overwegingen kan ook de President de Turkse Grote' Nationale Vergadering verzoeken om uitstel van de verkiezingen van één jaar. Tussentijdse verkiezingen zullen worden gehouden als er een vacature ontstaat in de Turkse Grote Nationale Vergadering. Tussentijdse • verkiezingen worden in principe eenmaal per zittingsperiode gehouden, en minstens 30 maanden na de algemene verkiezingen. Alleen wanneer ds vacatures 5% of meer van,het totaal bedragen, kan-besloten worden om binnen 3 maanden tussentijdse verkiezingen te houden. In ieder gevaï kunnen er geen tussentijdse verkiezingen worden gehouden in het laatste jaar van de zittingstermijn. Oe President kan de Vergadering niet verzoeken om uitstel van de algemene verkiezingen in het laatste Jaar van zijn ambtstermijn. V. De voorwaarden voor het houden van en toezien op de verkiezingen. art.92.Voor het vervullen en doen vervullen van alle formaliteiten die noodzakelijk zijn voor een eerlijk en ordelijk verloop van de verkiezingen, die moeten worden gehouden onder .de leiding en het toezicht van rechterlijke organen, van het begin tot het einde, om te onderzoeken en uitspraak te doen over alle onregelmatigheden, klachten en bezwaren betreffende verkiezingszaken gedurende en na de verkiezingen, onderzoek van de geloofsbrieven van de gekozenen, zijn functies opgedragen aan de Hoge Kiescommissie. Oe taken en bevoegdheden van de Hoge Kiescommissie en die van andere verkiezingsorganen zal bij .wet worden geregeld. Oe Hoge Kiescommissie zal worden samengesteld uit 7 gewone en 4 plaatsvervangende leden. Zes van de leden zullen woren gekozen door de algemene vergadering van het Hof van Cassatie, en vijf door de algemene vergadering van de Raad van de Staat uit hun eigen leden, bij geheime stemming en bij absolute meerderheid van stemmen in de plenaire zitting. Deze ledan zullen op hun beurt uit hun midden bij geheime stemming en absolute meerderheid, een voorzitter en een vice-voorzitter kiezen. Oe vier plaatsvervangende leden van de Hoge Kiescommissie zullen worden aangewezen bij loting, twee van de leden gekozen door het Hof van Cassatie en twee van de leden gekozen door de Raad van ds Staat. De voorzitter en de vice-voorzitter van de Ho^e Kiescommissie zijn van de loting uitgesloten. VI. Bepalingen betreffende het lidmaatschap. A. Da vertegenwoordiging van het;;vol!k. art.92.De leden van de Turkse Grote Nationale Vergadeing verte-
27
genwoordigen niet hun Kiesdistricten, noch hun maar het volk als geheel.
kiezers,
B. Eedaflegging. art.93.Oe leden van de Turkse Grote Nationale Vergadering moeten de volgende eed afleggen bij hun ambtsaanvaarding: "IK beloof op mijn woord van eer dat ik het bestaan en de onafhankelijkheid van de staat, de ondeelbare eenheid van vaderland en volk, en de onvoorwaardelijke souvereiniteit van de natie zal beschermen? en dat ik mij zal blijven inzetten voor het ideaal, dat iedereen mensenrechten en vrijheidsrechten moet genieten in een verstandhouding van sociale vrede, nationéle solidariteit en sociale rechtvaardigheid» en dat ik .trouw zal blijven ••: aan de beginselen van een democratische, wereldlijke republiek, die de aouversiniteit van het recht zal waarborgen. " „•.
C. Werkzaamheden onverenigbaar met het lidmaatschap. art.94.Leden van de Turkse Grote Nationale Vergadering mogen niet in dienst zijn van een regeringsdepartement of arr* , dere publiekrechtelijke lichamen, noch van ondernemingen en lichamen waarin de staat of andere publ lekr'echteTi jKe : lichamen direct of indirect deelnemen, ze mogen ook geen functies bekleden in bestuurscommissies en in endere organisaties van openbaar welzijn waarvan de particuliere inkomensbronnen en de bijzondere faciliteiten zijn geregeld in de wet, noch enige van hun activiteiten, direct of indirect op zich nemen, noch de functie bekleden van vertegenwoordiger of arbiter -vóó'r of tegen- in geschillen tussen deze lichamen. Aan leden van de Turkse Grota Nationale Vergadering mag niet worden opgedragen officifile of persoonlijke verantwoordelijkheid, die voorstellen, aanbevelingen, benoemingen of goedkeuring door het uitvoerend orgaan met zle'h meebrengt. Een lid mag alléén met toestemming van de Vergadering een tijdelijke opdracht aanvaarden over een speciaal onderwerp/ aan hem gegeven door de Raad van Ministers,, en ; niet langer dan zes maanden. ,. Andere bezigheden en functies, die.onverenigbaar zijn met het lidmaatschap van de Turkse Grote Nationale Vergadering worden in de wet vermeld. D. Parlementaire immuniteit. art.95. De leden van de Turkse Grote Nationale Vergaderin Kunnen niet wettelijk aansprakelijk worden gesteld voor hun stemmen en verklaringen, voor v de ideeSn en meningen die zij uiten in de Vergadering, ;noch voor de herhaling en de onthulling daarvan buiten de Vergadering. Een lid van de Vergadering^'waarvan,, mejry beweert dat hij een misdrijf heeft .begaan vóór of na zijn véjpkiözing. kan niet gearresteerd'word-en,, ondervraagd, in arrieat gehouden, of voor de rechtbank gebracht worden zonder besluit van 'de Vergadering. Deze bepaling is niet van toepassing op
28
gevallen waarin da beschuldigde Is betrapt op heterdaad en waarop zware straffen staan, onder voorwaarde echter, dat in zulke gevallen de bevoegde autoriteit verplicht is direct en onmiddellijk de Turkse Grote Nationale Vergadering ervan op de hoogte te stellen. De uitvoering van een strafvonnis gewezen tegen een lid van de Turkse Grote Nationale Vergadering voor of na zijr verkiezing, wordt geschorst tot zijn mandaat afloopt. Voor de duur 'van zijn mandaat treedt verjaring niet in werking. Vervolging van een gekozen lid van de Vergadering is afhankelijk van de schorsing van zijn immuniteit door de Vergadering. Fracties van politieke partijen in de Vergadering mogen geen debatten houden of besluiten nemen die verband houden met de parlementaire immuniteit. E. Ontzetting uit het lidmaatschap. art.96.Een lid van de Turkse Grote Nationale Vergadering zal vervallen verklaard worden van zijn lidmaatschap een vonnis gewezen door een bevoegde rechtbank voor een misdrijf dat zijn verkiesbaarheid als lid verhindert en in gevallen waarin hij ontslag neemt, wordt geschorst, een taak aanvaardt die onverenigbaar is met zijn status als lid. of als de Vergadering hem vervallen verklaart wegens het verzuimen de zittingen van de Vergadering bij te wonen voor een hele periode van 45 .dagen binnen één zittingsjaar zonder verlof te nemen of zonder een aannemelijke reden voor zijn afwezigheid te geven. Een afgevaardigde die voor zijn partij bedankt kan zijn lidmaatschap voor die termijn alleen voortzetten als onaf hankelijkei hij zal ontzet worden als hij lid wordt van een andere partij of een post aanvaardt in de Raad van Ministers. De leden van politieke partijen die door de Constitutionele Rechtbank zijn ontbonden, zullen ook worden ontheven van hun lidmaatschap van de datum af waarop de uitspraak tot opheffing in de Staatscourant is gepubliceerd. F. Verzoek om nietig verklaring. art.97.In geval een lid zijn parlementaire immuniteit wordt ontnomen of wanneer hij definitief vervallen verklaard wordt van het lidmaatschap bij stemming van de Vergadering, dan mag het betreffende lid, of een ander lid van de Turkse Grote Nationale Vergadering, binnen een week vanaf de datum van dat besluit, zich wenden tot de Constitutionele Rechtbank voor vernietiging van dat besluit op grond van strijdigheid met de Grondwet of de reglementen van de Nationale Vergadering. De Constitutionele Rechtbank moet binnen 15 dagen uitspraak doen over het verzoek tot nietigverklaring.
29
G. Toelagen en reiskosten. art,90.Dé toelagen en reiskosten van de leden van de Turkse Grote Nationale Vergadering zuilen in een wet worden geregeld. Voorschotten op toelagen en reiskosten mogen het totaal van 3 maanden niet overschrijden, VII. Bepalingen betreffende de werking van de Turkse Grote Nationale Vergadering. A. Bijeenroepen en verdagen. , "f • f •'' " - ' '"'.,..' art.99. De Turkse Grote Nationale Vergadering* zalsamenkomen ieder: jaar op de eerste dag van september, zonder oproep. De Turkse Grote Nationale Vergadering zal worden geopend met esn rede van de President. ' Ieder jaar mag de Turkse Grote Nationale Vergadering vacantie nemen, niet langer dan drie maanden, tijdens de vacantie of het reces moet ze worden samengeroepen door de President, direct of op verzoek van de Minister—"' ' raad, De voorzitter van de Vergadering kan direct, of op verzoek van 1/5 van de leden de Vergadering bijeenroepen. De Vergadering, bijeengeroepen tijdens reces of vacantie, zal in de eerste plaats de redenen behandelen waarom de bijeenkomst noodzakelijk Is. B. Het voorzitterschap. art.100.Het presidium van de Turkse Grote Nationale Vergadering zal bestaan uit een voorzitter, vice-voorzitter, ledensecretarissen en administratieve controleurs. De voorzittersraad zal zo worden samengesteld dat ieders politieke fractie in de Vergadering daarin naar evenredigheid is vertegenwoordigd. Do voorzitter van de Turkse Grote Nationale Vergadering zal gekozen wordan binnen 10 dagen na de bijeenkomst uit de kandidaten voor de voorzittersraad. benoemd door een meerderheid van 2/3 van de Vergadering in pleno, bij geheime stemming en voor de duur van de zittingsperiode. Als deze vereiste meerderheid in de eerste twee stemmingen niet wordt behaald, dan zal bij een derde stemming een absolute meerderheid voldoende zijn, en bij een vierde stemming z«l"de enkele meerderheid'voldoende zijn. De vice-voorzitter, de ledenrsecretarissun en de administratieve hoofden van de voorzittersraad zullen twet keer tijdens de zittingsperiode worden gekozen, de termijn van hun die eerst worden gekozen is twee jaar, en van hen die de tweede keer worden gekozen, drie jaar. De formaliteiten, de meerderheidsvardeling en hot aantal stemmingen* dat voor deze verkiezingen vereist is zullen warden vastgesteld in het Reglement van de Vergadering. De voorzitter van de Turkse Grote Nationale Vergadering mag binnen of buiten cje Vergadering niet deelnemen aan de activiteiten van de politieke partij of de politieke
>
29
coalitie waarvan hijzelf lid is; dagvoorzitter en de vice-voorzitter Kunnen niet deelnemen aam de debatten van de Vergadering, behalve in gevallen waar hun functie dat vereist. Oe voorzitter heeft geen stem. C. Reglementen, Politieke partij én Disciplinaire Maatregelen. art.101.De activiteiten van de TurKae Grote Nationale Vergadering wordfin geregeld bij de bepalingen van zijn eigen , . reglement. De. bepalingen zullen zo worden gemaakt dat . iedere politieke fractie deelneemt in de werkzaamheden . v a n de Vergadering in verhouding tot hun aantal. , Een politieke; fractie moet uit jtenminste 20 leden bestaan, Oe Vergadering stelt zijn eigen disciplinaire regels yast,,.e,n zorgt voor de naleving ervan. D. Quorums ; voor vergaderingen en besluiten. ' art.102vHët quorum voor vergaderingen van de Vergadering bedraagt 1/3 van de zitting in piano, en tenzij in de Grondwet andera is voorzien, vormt een absolute meerderheid van de aanwezige leden het quorum voor besluiten. Het quorum voor besluiten Kan in geen geval lager zijn dan 1/4 van de zitting in pleno. E. Openbaarheid en publicatie van de debatten. art.103.De debatten van de Turkse Grote Nationale Vergadering zijn openbaar. Deze debatten zullen in extenso worden gepubliceerd in de verslagen van de handelingen. Met inachtneming van de bepalingen van het reglement van de Vergadering kan een 'BVsloten zitting warden gehouden» de publicatie van de debatten van zulke zittingen is afhankelijk van de bslisslng van de Vergadering. VIII. De controlerende bevoegdheid van de Turkse Grote Nationale Vergadering. A. In het algemeen. art.104.0e Turkse Grote Nationale Vergadering zal toezicht uitoefenen door middel van vragen, parlementaire enquStes, algemene debatten, Interpellatie én parlementair onderzoek. Er kunnen vragen gesteld worden aan de Minister President of aan de ministers, voor mondelinge of schriftelijke beantwoording, om informatie te verkrijgen. Parlementaire enquêtes zijn onderzoekingen voor de verkrijging van informatie over een bepaald onderwerp. Algemene debatten zijn beraadslagingen over een speciaal onderwerp de maatschappij en de werkzaamheden van de staat betreffende, in plenaire zittingen van de Turkse Grote Nationale Vergadering. Het initiatief tot, en de inhoud, strekking en aanneming van moties betreffende vragen, parlementaire enquStes
30
en algemene debatten en da wijze van beantwoording, debat teren en onderzoeken daarvan, zal worden geregeld In hat Interne Reglement. B. Interpellatie. art,105.De motie voor interpellaties wordt ingediend uit naam van een politieke fractie of door middel van de handtekening van tenminste•20 afgevaardigden. De motie tot interpellatie moet gedrukt worden en uitgedeeld aan de leden binnen drie dagen na het•voorstel. Invoeging van een motie tot interpellatie in de degorde, zal worden behandeld binnen 10 dagen na ds publicatie. Tijdens dergelijke debatten mag slechts één afgevaardigde voor iedere fractie^ één van de ondertekenaars en de minister president of één van de ministers.uit naam van de Ministerraad het spreekgestoelte bestijgen. De dag waarop de interpellatie in debat komt,'zal worden vastgesteld tegelijkertijd met het besluit om de interpellatie op de agenda te plaatsen; de interpellatie komt achter niet in behandeling voordat er twee dagen, volgend op de datum' van de,beslissing om hem op de agenda te plaatsen, zijn verstreken en zal niet langer dan zeven dagen worden uitgesteld. De motie van wantrouwen, in te dienen met bijvoeging van de verklaring van de redenen waarom, tijdens het debat van een interpellatie, of een verzoek om een motie,.van vertrouwen van de kant van de Ministerraad, kan slechts in stemming worden gebracht nadat een volle dag is verlopen. Om het kabinet of een minister naar huis te sturen, is een^absoluta meerderheid van de plenaire zitting vereist, bij hét stemmen worden alleen de "stemmen van wantrouwen geteld. Andere bepalingen betreffende interpellatie, mits ze in overeenstemming zijnnmet een harmonische werking van de Vergadering en met de bovengenoemde eisen, zullen worden geregeld in het Interne Reglement, C. Parlementair onderzoek. art.106.Verzoeken om parlementair onderzoek betreffende de Eerste of andere ministers,^ kunnen gadaa.n worden op Initiatief van de meerderheid van tenminste 1/10 van :?de.-. plenaire zitting van de Turkse Grote Nationale Vergadering. De Vergadering moet dit verzoek behandelen en erover besluiten binnen ten hoogste één maand. In geval tot onderzoek wordt besloten, zullen 15 commissieleden bij loting worden aangewezen om het onderzoek te leiden. De commissie zal zijn eindconclusie van het onderzoek uiterlijk binnen twee maanden aan de Vergadering voorleggen. De Vergadering moet de verklaring met spoed in behandeling nemen en kan beslissen om de zaak voor te leggen aan het Hoge Gerechtshof. De beslissing om de zaak voor het Hoge Gerechtshof te brengen, moet worden genomen door een absolute meerderheid van een zitting in pleno van de Turkse Grote Nationale Vergadering.
31
Er kunnen geen debatten worden gevoerd of resoluties worden aangenomen door fracties in de Vergadering met betrekking tot het parlementaire onderzoek. IX. Het tot stand komen van wetten, A. Het recht van initiatief. art.107.üe Raad van Ministers en de Turkse Grote Nationale Vergadering hebben het recht van initiatief. De ministerraad en de afgevaardigden mogen het wetsvoorstel verdedigen in de desbetreffende commissies van de Vergadering. B. De behandeling sn de aanneming van wetten en voorstellené art. 108.Wetten en wetsvoorstellen zullen worden behandeld en aangenomen door de Turkse Grote Nationale Vergadering. De regels betreffende de behandeling- van wétten sn de grondbeginselen van dit onderwerp zullen worden geregeld in het interne reglement. C. Afkondiging van de wetten door de President van de Republiek. art,109.De president van de Republiek moet de wetten gemaakt door de Turkse Grote Nationale Vergadering binnen 10 dagen afkondigen» na het oordeel van de Staats Advies Raad te hebben gevraagd, moet een. afgekeurde wet worden teruggezonden door hem met de rechtvaardiging van de afkeuring, de Grote Nationale Vergadering voor herbahandeling in dezelfde periode. De begrotingswetten en de Grondwet vallen niet onder de werking van deze bepaling. Zou de Turkse Grote Nationale Vergadering de wet opnieuw aannemen zoals hij is teruggestuurd, dan moet de minists president de genoemde wet binnen 10 dagen opnieuw aannemen. Als de Turkse Grote Nationale Vergadering een zo teruggc stuurde wet amendeert, kan de President van de Republiek de geamendeerde wet nog een keer terugsturen naar de Vergadering. HOOFDSTUK II Uitvoerende Macht. I. De President van de Republiek. A. Kwalificaties en onpartijdigheid. art. 110.De President van de Republiek zal: voor een termijn van zeven jaar gekozen worden uit de leden van de Turkse Grote Nationale Vergadering.die tenminste 41 jaar zijn en een hoge opleiding hebben ontvangen of Turkse staatsburgers die voldoen aan dezelfde eisen en aan die welke noodzakelijk zijn om verkiesbaar te kunnen zijn voor hei ambt van afgevaardigde. Om kandidaat te kunnen zijn vooi het Presidentschap van de Republiek dient men ook te voldoen aan de voorwaarde dat men tenminste tien Jaar ii
32
;.
het bezit t,s van liet Turkse staatsburgerschap. De Kandidaten van het Presidentschap van de Republiek zullen tien dagen voor het begin van de verkiezing worden aangemeld bij het presidium van de Vergadering. Personen van buiten de Vergadering Kunnen alleen Kandidaat worden voor het Presidentschap van de RepublieK indien ze worden voorgedragen door 1/5 van de plenaire zitting van de Vergadering. De President 'zal niet Kunnen worden geKozen voor een tweede achtereenvolgende termijn. De geKozen President zal de binding met zijn partij loslaten en zijn lidmaatschap van de TurKse Grote Nationale Vergadering zal beëindigd worden. .
B. VerKieizng. art.111. De President zal worden geKozen in een geheime stemming en bij een 2/3 meerderheid van de plenaire zitting ven de TurKse Grote Nationale Vergadering. De verKiezing zal binnen 20 dagen worden voltooid. Indien deze meerderheid niet Kan worden bereiKt in de eerste twse stemmingen, die met een tussenperiode van vijf dagen moeten worden gehouden, zal in de derde stemming na dezelfde .tussenperiode die Kandidaat worden geKozen die de meerderheid Krijgt van de stemmen van ds i, plenaire zitting. Indien in de derdp stemming de vereiste meerderheid niet Kan worden verKregen, zal een vierde stemming worden gehouden waaraan zullen deelnemen de twee Kandidaten die in de voorgaande stemming de meeste stemmen hebben geKregen. In de vierde stemming zal de Kandidaat die het grootste aantal stemmen heeft verKregen worden geKozen. C. De eedaflegging. art.112.De President van de RepublieK zal bij zi J.rvinstal latie de volgende eed afleggen: ; ; • " A l s President van de RepufalleK beloof IK, tegenover de TurKse Natie' en de ges'chiedenis, op mijn woord van eer, dat IK zal vechten tegen iedere 'bedreiging die gericht is tegen de onafhanKsliJKheid van de TurKse Staat df tegen de integriteit van het Moederland en de Natiei dat iK de souvereiniteit van de .Natie zal respecteren sn verdedigen zonder enige reserve of voorwaarde, en ooK ds Grondwet» dat iK zal vasthouden aan de hervormingen van AtatürKj dat iK niet zal afwiJKen van de principes van de democratische staat gebaseerd op de regel der weti dat iK vrij zal zijn van iedere partijdigheid j dat iK alles zal doen wat in mijn vermogen ligt om de • , - roem van de TurKse RepublieK te beschermen en te verigroten en om de taaK die iK op me heb genomen te vervullen," D. Plichten en Bevoegdheden, art.113.De President van de RepublieK is het Staatshoofd. Als zodanig zal hij de TurKse RepublieK en de integriteit van de Natie vertegenwosfdigen. De President van de 'RepubïieK zal toezicht houden op de
33
toepassing van de Grondwet en het orderlijk en harmonleu functioneren van de staatsorganen. De President van de Republiek zal de Raad van Ministers voorzitten wanneer hij dat noodzakelijk, acht, zal vertegenwoordigers van de Turkse staat naar buitenlandse staten zenden, zal internationale verdragen ratificeren en openbaar maken en kan op grond van chronische ziekte, verzwakking of ouderdom de straf wijzigen van of gratie verlenen aan veroordeelde individuen. Ds President van De Republiek zal ook de plichten vervul len en de bevoegdheden uitoefenen die zijn voorgeschreven in de Grondwet en andere wetten. "
E. Onschendbaarheid.
.
>
.<
art.114.De President van de Republiek zal ni«t aansprakelijk worden gesteld voor handelingen die verband houden met zijn plichten. Alle decreten die worden uitgevaardigd door de President van de Republiek, met uitzondering van die waartoe door de President wordt besloten zonder de handtekeningen ' van de Eerste Minister én de betrokken minister -over' eenkomstig de prondwet en de andere wetten, zullen worden ondertekend door de Eerste Minister eri de betrokken ministers» de Earste Minisetr en<de betrokken ministers ^zullen verantwoordelijk zijn voor deze decreten. F. Verantwoordelijkheid. art.115.De President van da Republiek Kan worden aangeklaagd . wegens hoogverraad op voorstel van 1/3 van de plenaire zitting van de Turks© Grote Nationale Vergadering j voor veroordeling wegens hoogverraad Is tenminste een 2/3 meerderheid van de plenaire zitting van de Vergadering,. noodzakelijk. G. Vervanging van de President van de Republiek. art.116.In het geval dat de President van de Republiek tijdelijk afwezig is' Wegens ziekte of een buitenlandse reis, zal de voorzitter van de Grote Nationale Vergadering als zij vervanger optreden tot de President terugkeert op zijn post; en in geval van ovèrlij'den of aftreden van de President of in het geval dat het ambt om, enige andere reden vacant is, zal de voorzitter van de Turkse Grote Nationale Vergadering optreden als plaatsvervanger van de President en diens bevoegdheden uitoefenen tot de nieuwe President van de Republiek is gekozen. H. BeSindlging van het Presidentschap van de Republiek en verkiezing van de nieuwe President. art.117.De Turkse Grote Nationale Vergadering zal de nieuwe President van de Republiek kiezen 20 dagen van de ambtstermijn van de vertrekkende President, of in geval er ean vacature is ontstaan.
34
In beide gevallen dienen de kandidaten vo.or het Presidentschap van de Republiek 10 dagen voor het begin van de verkiezing te worden aangemeld bij het presidium van de vergadering. Indien de Turkse Grote Nationale Vergadering geen zitting heeft, wordt dsze onmiddellijk bijeengeroepen. De leefomstandigheden en faciliteiten die aan oud-Presidenten van de Republiek worden toegekend, zullen bij wet worden geregöld. . 1. De Consultatieve Staatsraad. 1* De samenstelling. art.118.De Consultatieve Staatsraad wordt opgericht om de President van de Republiek te adviseren. De raad zal worden samengesteld uit de volgende leden: a. Natuurlijke leden: de voormalige President van de Republiek, de voormalige voorzitters van het Constituionele Hof, en de voormalige chef-stafs zullen de natuurlijke leden van de Raad zijn. b. 20 leden zullen worden benoemd door de President van de Republiek uit personen die bijzondere verdiensten hebben verleend aan de Stoat en de natie, c. 10 leden zullen worden gekozen door de natuurlijke leden en door de door de Pre.Bident van de Republiek benoemde leden ge^amenl-itjK uit. diegenen die voldoen aan de onder b. genoemde voorwaarden. flet uitzondering van de natuurlijke leden zullen de leden van de Consultatieve Staatsraad, mits zij niet ouder zijn dan 75 Jaar, zes Jaar deel uitmaken van de Raad. Leden wier ambtstermijn is verlopen; kunnen opnieuw worden gekozen. : ; -\ 2. De plichten '' art.119.De plichten van de Consultatieve Staatsraad zullen de volgende zijn: a. Op verzoek van de President van de Republiek onderwerpen onderzoeken en hierover een mening geven. b. Vóór de uitvoering van het gezag van de President van ' de Republiek advies, geven voor het terugsturen van de wetten naar de Turkse Grote Nationale Vergadering voor herziening overeenkomstig art» 109 van de Grondwet. 3. De voorzieningen betreffende de leden van de Consultatieve Staatsraad. a. De eedaflegging. -"•-art.120.Om te;worden geïnstalleerd zullen de. .leden van de Consultatieve Staatsraad de eed afleggen die wordt voorgeschreven in art. 93 van de Grondwet. b. De onschendbaarheid. art.121.De leden van de Consultatieve Staatsraad kunnen niet wettelijk aansprakelijk worden gesteld voor de adviezen die ,rij hebben gegeven en stemmen die zij hebben uitgeV
35
bracht gedurende de activiteiten van de Raad en zij zullen de onschendbaarheden genieten die zijn voorgeschreven in art. 95 van de Grondwet voor de leden van de wetgevende vergadering. c. Activiteiten die onverenigbaar zijn met het lidmaatschap. art.122.De personen die benoemd zijn in de Consultatieve Raad zullen geen werkzaamheden verrichten voor enig regerings ofv ander overheidslichaam, nqph voor bedrijven .of andere lichamen waai-ïh" de staat of endere' overheidslichamen' direct of indirect deelnemenr noch^zullen zij, direct of indirect, betalingen van deze; instellingen aannemen, en in geschillen waarin d4szelfden betrokken zijn, enige positie innemen waarin zij de partijen' vertegenwoordiger of namens deze optreden, ^noch de positie van arbiter in de genoemde geschillen. - a :. --.::--, d. Ontneming van de rechten van é*ön lid. . ;> l| art.123.Een lid van ds Consultatieve Staatsraad zal zijn rechter verliezen door aftreden, verbod, aanvaarding van werkzaamheden die onverenigbaar zijn m^>t het lidmaatschap, veroordeling tot zes maanden of meier gevangenisstraf voor een misdaöd waVteeer hiervoor geen-'kwüijtscttel.ding wordt verleend of op besluit van. de Raad, wanneer hij zonder verlof te vragen of excuses,^aan^te bieden, 45 dagen in een jaar verzuimt de vergaderingen van de Raad bij te wonen. . ...••,.-,. , . •-l r «•*. e. Toelage en reiskostenvergoeding'. ' ^" - ••• .
:
' i .1 ' '• n •"; i :
artilZA.De toelagen en reiskostenvergoedingen^ van d.e leden van •-: de Consul-tatieve Staatsraad 2^1,l.^n, bij. w,e,t;.,worden ge-• regeld. -Wiet meer dan drie maanden van ö^'^delagen en reiskostenvergoedingen mogen vooru.it wordSjh betaald.
4 .r Bepalingen met betr.ekking tot de activiteiten van de ConsulStaiatsraadv •••>•.-•; ,:\.>:^-. art.125.De President van de Republiek zal -de natuurlijke voorzitter zij n van de- Consul tatiövïe :~&ttt-M£&ra.&.. _ De voorzitter en de vice-vo^óSr-zitfcer zullen' worden gekoze "-door de Raad. De verkiezing Vatv de aWdB'rÖ ^Ifedén ,van; het prasidium zal plaatsvinden overeenkomstig de interne ' reglementen. _ _ . , . .„.;,.-. ;1'\^-- -u v,.- ,.....-.-. ,.. .
. : <'
Q«_ ambtsperiode' va^n het presiöiüfm bedrffagt ;fwee jaar.
De-.qonsuita'tievé, Staatsraad zal bijeenkomen met een ••'. Hmftrum.'.. van sen absolute meerderheid yari^ deUiplenaire zitting en -tenzij anders bepaald in de interrie reglementen-; beslissen bij een absolute meerderhaid van de aanwezig'e leden. .-. ; De zittingstermijn van de Consultatieve Staatsraad zal worden vastgelegd in de interne reglementen. De President van de Republiek zal, wanneer hij dat noodzakelijk acht, de Raad bijeenroepen. . 'ü Ds Raad zal zijn activiteiten uitvoeren1 overeenkomstig da interne reglementen die de Raad zal goedkeuren. ;
36
II. De Raad van Ministers. A. Oe samenstelling. art. 126. De Raad van Ministers zal bestaan uit de Eerste Minister en de ministers. De Eerste Minister zal worden benoemd door de President van de Republiek uit diegenen die lid zijn van of verkiesbaar in de Turkse Grote Nationale Vergadering en kunnen worden ontslagen door de President van de Republiek overeenkomstig de procedures. De ministers zullen worden gekozen door de Eerste Minister en benoemd door de President van de Republiek uit diegenen die lid zijn van of verkiesbaar voor de Turkse Grote Nationale Vergaderingi en ze kunnen worden ontslagen door de President van de Republiek op voorstel van de Eerste Minister. B. Ambtsaanvaarding en votum van vertrouwen.' art. 127. De lijst van de Raad van Ministers zal worden voorgelegd aan de Turkse Grote Nationale Vergadering in voltallig' '"
,
_
Indien de Turkse Grote Nationale, Vergadering op reces is, zal deze;. bijeengeroepen worden. Het programma van de Raad van Ministers zal niet later dan een waek na de formatie van de Raad yan Ministers worden gelezen voor de Turkse Grote Nationale Vergadering door de Eerste Minister of één van de ministers, waarna het programma zal worden onderworpen aan een votum van vertrouwen. Debatten over het votum .van vertrouwen zul'••.. len beginnen twee volle dagen na de lezing van het programma en het votum zal worden uitgesproken één volle dag na beëindiging van de debatten. C, Votum van vertrouwen tijdens de bewindsperiode. art. 128. Da Eerste Minister kan. indien hij dat noodzakelijk acht, de Turkse Grote Nationale Vergadering vragen om een votum van vertrouwen, nadat hij de kwestie heeft besproken in de Raad van Ministers. Het verzoek om- een vetum van vertrouwen zal niet worden besproken vóór het verstrijken van één volle dag nadat het verzoek is voorgelegd aan de Turkse Grote Nationale Vergadering, en zal niet ter stemming worden gebracht voordat één volle dag is verstreken na beëindiging van het debat . Het verzoek om een votum/van vertrouwen kan alleen worden verworpen door een absolute meerderheid van de plenaire zitting. D. Plichten en politieke verantwoordelijkheid. art. 129. De Eerste Minister zal het algemene beleid van. de Raad van Ministers bepalen en zal dit beleid uitvoeren in samenwerking met de ministers. De Raad van Ministers is in zijn geheel verantwoordelijk voor de uitvoering van het beleid. ledere minister zal voorts verantwoordelijk zijn voor het bestuur van de zaken binnen zijn ambtsgebied en voor
37
de handelingen en de activiteiten van zijn ondergeschikten. De ministers zullen dezelfde onschendbaarheid genieten en aan dezelfde verbodsbepalingen zijn onderworpen als : dft leden van de T.ur.Kse Grote Nationale Vergadering. E .: De vorming van Ministeries; de ministers..;. art.130.IDe Ministeries zullen worden gevormo*Hdöor de wet, over:.eenkomstig dé door de wet voorgescfir'evFé'n principes en •i .zullen worden ontbonden door de wet. Eén minister zal waarnemend minister worden voor een .Ministerie waar de ministerspost vacant is of voor een ' ^minister die met verlof is of om enig&rlëi geldige reden afwezig is. .,-, In ge^iR enkel geval echter kan een minister meer dan één andere minister vervangen. v£en minister die'dioor het besluit van de TurK.se Grote Nationale Vergadering terecht moet staan vöo'r het Hoge Gerechtshof, zal uit zijn ministeriële status worden ontheven. De nieuwe benoeming zal plaatsvinden binnen 15 dagen nada-t een ministerspost om welke reden dah: ook vacant is geworden. F. Ötë reglementen, art.131.De Raad van Ministers kan reglementen opstellen met betrekking tot de uitvoering van de wetten en de daarin voorgeschreven avtivlteiten, mits ze niet in strijd zijn met de bestaande wetten en mits ze onderzocht zijn door de Staatsraad. Oe Staatsraad zal de verplichting hebben het onderzoek binnen twee maanden te voltooien. De reglementen: zullen worden ondertekend door de President van de Republiek en zullen worden afgekondigd op dezelfde manier als de wetten. G. Het uitroepen van nieuwe verkiezingen van de turkse Grote Nationale Vergadering door de President van de Republiek. art. 132.Indien :dè' Raad vai> Miqistsrs ten val wordt gebracjit door een motie vart^wantrowen overeenkomstig de artikels 105 en 120 van'd^PGröndwet, kan de Eerste Minister de President van de Republiek verzoeken.nieuwe verkiezingen uit te roepen. ' . ;. .,' !,,_ ,",.,,'.' , ' , . .,, ^Indien de'demissionaire Eer8.t^>t.8ints„ter verzoekt pm her'"""•!'nieuwde verkiezingen en indie.n^de nieuwe Raad van Ministers niet binnen 30 dagen kan worden gevormd, kan de President van deJfcègübliek, na overleg te hebben gevoerd met de voorzitter van de Turkse Grote Nationale Vergadering en de voorzitter van de Consultatieve Staatsraad, nieuwe verkiez±ngen:iuitschrljven. Het besluit tot hernieuwde verkiezingen zal.worden gepubliceerd in de Staatscourant, en onmiddellij k .daarna zullen de procedures voor de verkiezingen bffeginnen.
36
VII. Oe nationale defensie. A. Het ambt van de Opperbevelhebber en de chef van de Generale Staf. art.133.Het ambt van de Opperbevelhebber Kan niet worden gescheiden van het morele bestaan van de TurKae Grote Nationale Vergadering en wordt vertegenwoordigd door de President van de Republiek. De Raad van Ministers zal verantwoording schuldig zijn aan de TurKae Grote Nationale Vergadering voor wat betreft het waarborgen van de nationale veiligheid en de voorbereiding van de Krijgsmacht voor oorlogstaken. Hst hoofd van de Generale Staf is de Bevelhebber van de Krijgsmacht. ; Het hoofd van de Generale Staf zal worden''benoemd door de President van de Republiek op voordracht van de Raad van Ministers, en zijn plichten en bevoegdheden zullen worden vastgelegd bij wet. Het hoofd van de Generale staf zal verantwoording schuldig zijn aan de Eerste Minister voor wat betreft de uitoefening van zijn plichten en bevoegdheden. De plichten en bevoegdheden van het Ministerie van Nationale Defensie met het hoofd van de Generale Staf en de bevelhebbers van de Krijgsmacht zullen bij wet worden geregeld. B. Oe nationale Veiligheidsraad. art.'134.De Nationale Veiligheidsraad zal worden voorgezeten door de President van de Republiek en zal bestaan uit de voorzitter van de Turkse Grote Nationale Vergadering, de voorzitter van de Consultatieve Staatsraad, de Eerste Minister, het hoofd van de Generale Staf, de ministers van Nationale Defensie, Binnenlandse Zaken en Buitenlandse zaken, de bevelhebbers van de Krijgsma ters die voor iedere vergadering zullen worden gekozen door de President van de Republiek al naar gelang de te bespreken kwesties verband houden met die ministers. De agenda van de Nationale Veiligheidsraad zal worden vastgesteld door de President van de Republiek. De Raad van Ministers zal op de hoogte worden gesteld van de besluiten die de Raad neemt. De besluiten die zullen worden genomen voor het behoud van de Staat, de onafhankelijkheid en de integriteit daarvan, de ondeelbaarheid van het land en de vrede en veiligheid van de bevolking, zijn voor de Raad van Ministers aanbevelingen waarvan de uitvoering verplicht is. IVj Procedures van bestuur in noodsituaties. A. Noodsituaties. 1. Het ulroepen van de noodtoestand in geval van natuurramp en ernstige economische crisis. art.135.In geval van een natuurramp of een ernstige ec'onomlsche crisis kan de Raad van Ministers, voorgezeten door de President van de Republiek de noodtoestand afkondigen
39
in één of meer delen van het land of in het hele land. mits de duur hiervan niet langer bedraagt dan zes maanden. 2. Afkondiging van de noodtoestand in geval van gewelddaden op grote schaal en ernstige inbreuk op de openbare orde. art.136.De Raad van Ministers, voorgezeten door de President van de Republiek .kan ook de noodtoestand afkondigen in het geval van plotselinge ernstige indicaties van gewelddaden op grote schaal, gericht op de vernietiging van da vrije democratishce orde of de fundamentele rechten en vrijheden die erkand worden door de Grondwet of in het geval van ernstige inbreuk op de openbare orde als gevolg van gewelddaden op grote schaal, mits de duur van deze noodtoestand niet langer bedraagt dan twee maanden. 3. Voorschriften met betrekking tot noodsituaties. art.137.Indien overeenkomstig de artikels 127 en 128 van de Grondwet het besluit wordt genomen de noodtoestand af te kondigen, zal dit besluit in de Staatscourant worden gepubliceerd en onmiddellijk ter goedkeuring worden voor gelegd aan de Turkse Grote Nationale Vergadering. Indien de Turkse Grote Nationale Vergadering niet in zitting is, zal deze onmiddellijk worden bijeengeroepen. De Vergadering kan de duur van de noodtoestand wijzigen of -op verzoek van de Raad van Ministers- deze'verlengen mits iedere verlenging niet meer dan twee maanden bedraagt . In het geval van een noodtoestand gebaseerd op economische redenen, zullen de financiële, patrimoniale en arbeidsverplichtingen die de burgers zullen worden opgelegd en, om van kracht te zijn voor alle typen van noodbastuur of opschorting van de fundamentele rechten en vrijheden overeenkomstig art.14 van ds Grondwet, de autoriteit die de bevoegdheid zal krijgen om de maatregelen te nemen die de situatie vereist en de bevoegdheden die de autoriteit wordt gegeven, wijzigingen in de status van ambtenaren en de procedures voor het noodbestuur, met voorrang worden geregeld bij de Wet op de Noodtoestand. Terwijl de noodtoestand van kracht is, kan de President van de Republiek met de Raad van Ministers decreten uitvaardigen gebaseerd op de Wet van de .Noodtoestand over zaken die noodzakelijk zijn door de situatie. De genoemde decreten zullen worden gepubliceerd in de Staatscourant en zullen diezelfde dag ter goedkeuring worden voorgelegd aan de Turkse Grote Nationale Vergadering. Ds maximale periode voor de goedkeuring en de procedures hiervan zullen voorgeschreven worden door het interne reglement. B. Staat van beleg, voorbereiding voor defensie, mobilisatie en staat van oorlog, art.138.In geval van oorlog, of een situatie die oorlog nood-
40
zakelijk maakt, in het geval van een opstand of een krachtige en openlijke opstand tegen het Moederland en de Republiek of gewelddaden op grote schaal die de ondeelbaarheid van het land en da natie van binnenuit of vanuit het buitenland in gevaar brengen of gericht zijn op het vernietigen var» de vrije democratische orde of da fundamentele rechten en -vrijheden die worden erkend door de Grondwet;: kan de Raad van Ministers, voorgezeten door de President 'van de Republiek, de staat van beleg afkondigen in één of meer delen van het land of in het hele land, mits de duur hiervan niet langer is dan twee maanden. Dit besluit zal, onmiddglli j k worden gepubliceerd in de Staatscourant en zal dlezBlfde dag ter goedkeuring worden voorgelegd:
41
Raad van Ministers. 2. Lenen. art.140.Oe Staat en de openbare rechtspersonen kunnen, binnen de door de wet erkende bevoegdheid, kredletovereenkomste sluiten en obligaties uitgeven. ' De bronnen van de Centrale Bank van de Turkse Republiek zullen niet warden gebruikt om aan de llquiditeltsbehoe.ften van de Schatkist' tegemoet te komen. De Centrale Bank van de Turkse Republiek kan voor de Schatkist echter wel een voorschotrskeing met een korte looptijd openen, op voorwaarde dat dit voorschot niet hoger ia dan 15% van de totale toelagen van de algemene begroting van het lopende Jaar. De voorschotten die het voorgaande Jaar zijn verkregen zullen worden afgetrokken.van het bedrag dat voor ieder jaar zaï worden berekend in termen van ds omschreven baa±&, en voor het desbetreffende Jaar zal alleen het verschil beschikbaar' worden gesteld aan de Schatkist*! ,,r 3. De Centrale Bank van de Turkse Republiek. art.141.Het zal de taak zijn van de Centrale Bank van de Turkse Republiek de monetaire principes waartoe de Raad van Ministers heeft besloten uit te voeren en eveneens die welke betrekking hebben op de kredieten op een wijze die overeenstemt met de ontwikkelingsplannen en de jaarlijkse programma's. De President va.n de Centrale Bank van de Turkse Republle zal warden benoemd door de President van de Republiek. De Centrale Bank van de Turkse Republiek zal niet de obligaties kopen dis zijn uitgegeven door de st economische ondernemingen van de staat, de gemeentes of de provinciale besturen; noch zal de Bank door directe of door Indirecte methoden de credieten tfie door de banken aan de overheidssector zijn ver'strekt, aan haar activa toevoegen. - * ' De Centrale Bank van de Turkse Republiek zal operaties uitvoeren om de wisselkoers in evenwicht te houden, om negatieve schommelingen in de geldvoorraad als gevolg van het toestromen van geld uit of het wegvloeien van geld naar het buitenland. B. De begrotingen. 1.0e voorbereiding en de uitvoering van de begrotingen. art.142.De uitgaven van de staat en de openbare rechtspersonen zullen worden bestuurd door begrotingen waarvan de duur maximaal één Jaar bedraagt. De voorbereiding en de uitvoering van de algemens en de bijbehorende begrotingen en de begrotingen van de economische ondernemingen van de staat zullen worden voorgeschreven bij wet. De begrotingen van de economische ondernemingen van de staat zullen worden verenigd tot één gedetailleerde, overkoepelende begroting. Bij wet kunnen bepaalde regels en procedures worden uitgevaardigd met betrekking tot de investeringen die be-
42
betrekking hebben op de ontwikkelingsplannen en de diensten voor langer dan een jaar. In de Wet op de Begroting zullen geen andere bepalingen worden opgenomen dan die welke betrekking hebben op de begroting! en er zullen geen bepalingen in worden opgenomen die de bepalingen va'n de bestaande wetten direct of indirect wijzigen of opheffen. 2. Het fiscale jaar.. art.143.Het begin van het fiscale jaar voor de algemene en de bijbehorende begrotingen van de gemeenten en de provinciale besturen zal bij wet worden vastgelegd. Het begin van het begrotingsjaar voor de economische ondernemingen van de staat zal zijn de eerste dag van januari. 3. Debatten OVBF de begroting. art'. 144. De Raad van Ministers zal de ontwerpen van de algemene en de bijbehorende begrotingen en het rapport betreffende de nationale begrotingsramingen'uiterlij k drie maanden voor het begin van het fiscale jaar voorleggen aan de Turkse Grote Nationale Vergadering. De ontwerpbegrotingen en het rapport zullen worden bestudeerd door de Begrotingscommissie, bestaande uit 40 leden. In de genoemde Commissie zullen tenminste 25 leden zitten die de partijen of groeperingen aan de macht vertegenwoordigen. De overige 15 plaatsen in de commissie zullen proportioneel worden verdeeld onder de andere politieke partijen én de onafhankelijke leden. De tekst die binnen twee maanden door de Begrotingscommissie zal worden goedgekeurd zal worden besproken in de Turkse Grote Nationale Vergadering ah zal voor het begin van het fiscale jaar aan een stemming worden onderworpen. Do leden van de Turkse Grote Nationale Vergadering zulr lèn tijdens de debatten in plenaire zitting hun mening geven over de begrotingen van de Ministeries en de Departementen en de bijbehorende begrotingen over iedere begroting in zijn geheel. De hoofdstukken en voorgestelde wijzigingen zullen worden gelezen én zonder debat ter stemming worden gebracht. De leden van de Turkse Grote Nationale Vergadering zullen tijdens de begrotingsdebatten in de plenaire zittingen geen moties indienen die toename van de uitgaven en vermindering van de specifieke inkomsten met zich meebrengen. 4. De begrotingen van de gemeenten, provinciale besturen en de economische ondernemingen van de staat. art.145.De samenvattende begrotingsrapporten van de gemeenten en de provinciale besturen zullen door de Begrotingscommissie worden bestudeerd tijdens de behandeling van de begroting van het Ministerie van Binnenlandse zaken. Het ontwerp van de -samenvattende begroting^van de econo-
43
nomisehe ondernemingen van de staat zal begin december worden voorgelegd aan de Begrotingscommissie. 5. Grondslagen voor het wijzigen van de Begroting tijdens het fiscale jaar. art.146.De toegekende gelden die beschikbaar worden gesteld met de algemene en bijbehorende begrotingen geven de grenzen aan van de uit te geven bedragen. Er zullen in de begrotingen geen bepalingen worden opgenomen volgens welke de u±t te geven bedragen Kunnen worden overschreden door een beslissing van de Raad van Ministers. De Raad van Ministers zal niet gemachtigd zijn de Begroting te wijzigen door het uitvaardigen van decreten. Het zal verplicht zijn in de wetten die het budget van het lopende jaar wijzigen zodanig dat de uitgaven toenemen en in de wetten die de begrotingen v'an latere jaren belasten, aan te geven wele financiële b,r.on zal worden gebruikt ter deKKing van de kosten die daaruit voortvloeien. C. De slotrekening. art.147.De ontwerp-slotrekenlngen zullen door de Raad van Ministers uiterlijk zes maanden na beëindiging van het desbetreffende fiscale jaar aan de Turkse Grote Nationale Vergadering owrden voorgelegd, tenzij bij wet anderszins is bepaald. De Rekenkamer zal de verklaring van algemene aanvaarding voor de ontwerp-slotrekenlngen uiterlijk drie maanden nadat het desbetreffende ontwerp daartoe aan de Rekenkamer is voorgelegd, voorleggen aan de Turkse Grote Nationale Vergadering. De slotrekening zal met de ontwerp-begroting 'voor het nieuwe jaar op de agenda van de Begrotingscommissie worden gezet. De Begrotingscommissie zal de ontwerpen van begroting en van slotrekening tegelijkertijd aan de plenaire zitting voorleggen. De plenaire zitting zal over de ontwarp-slotrekening op hetzelfde moment debatteren en stemmen als over de ontwerp-begroting. Het feit dat de ontwsrp-slotrekening an de verklaring van algemene aanvaarding aan de Turkse Grote Nationale Vergaderingworden voorgelegd zal niet worden opgevat als zouden de verificatie- en controlehandellngen die nog niet door de Rekenkamer zijn voltooid, definitief zijn geworden en dus moeten worden afgesloten. D. Economische en Sociale Raad. art.14fl.De Economische en Sociale Raad zal de Raad van Ministers aanbevelingen doen met betrekking tot de stabiele ontwik keling van de nationale economie, waarbij het evenwicht tussen het economische en sociale beleid wordt gewaarborgd en ook de totstandkoming van de harmonieuze samenwerking tussen de verschillende sectoren van de economie, het evenwicht en de rechtvaardigheid onder salarissen, lonen en sociale uitkeringen van alle ambtenaren
44
erv werknemers. Da Ecohbtnische eh Sociale Raad zal óók meningen geven en nieuwe voorstellen voorbereiden voor de Raad van Ministers over de wetsontwerpen en wetsvoorstellen met betrekking tot economische en sociale Kwesties. De economische en Sociale Raad zal uit 15 leden bestaan, te weten-.de. Ministers van Financiën, Industrie en Technologie,.Landbouw en Bosbouw, Arbeid* de ondersecretaris van het nationale Planningsdepartement, de President van de Centrale Bank van de Turkse Republiekj drie leden die e.lk gekozen zullen worden door de hogere ,werkenmers- en werkgeversorganisaties en drie leden die door de President van de Republiek worden benoemd onder diegenen die deskundig zijn op het gebied van economie, ....... sociaal beleid en recht. De vorming en werkwijze van de Economische en Sociale Raad, ambtstermijnen en de persoonlijke zaken van de leden ervan,zullen bij de wet worden geregeld. E. Hoge Arbitrageraad. art.149.De Hoge Arbitrageraad zal op eigen initiatief beslissen over arbeidsgeschillen in gevallen als omschreven in art. 58 van de Grondwet en op initiatief van de Minister van Arbeid in gevallen van staking en uitsluiting die langer dan 60 dagen duren. De betrokken partijen kunnen met het arbeidsgeschil naar de Hoge Arbitrageraad gaan voor een beslissing, zowel vóór besloten wordt tot staking of uitsluiting, als tijdens de staking of uitsluiting. De Hoge Arbitrageraad zal besluiten nemen overeenkomstig de principes: die £ijn neergelegd in art. 62 van de Grondwet. De vorming ë'H de werkprocedures van de Hoge Arbitrageraad zullen bij wet worden geregeld. VI. Bestuur. .. . - . A. De grondslageni van het bö.st.uur 1 » De ondeelbaarheid, e,n de rechtspersoon van het bestuur. art;150.Hét bestuur vormt een geheel met zijn organisatie en zijn functies en wórdt bij wet geregeld. De organisatie en de functiës : van het bestuur zullen worden gebaseerd op de principes van centralisatie en decentralisatie. Openbare rechtspersonen zullen alleen krachtens de wet of de bevoegdheid die nadrukkelijk door de wet wordt verleend, worden geschapen. 2. Reglementen van bestuur. .. act. 151.De Ministeries 'en de openbare rechtspersonen kunnen reglementen van bestuur uitvaardigen ten behoeve van de uitvoering van de wetten en de regeling om met betrekking tot hun specifieke werkterreinen en in overeenstemming met bedoelde wetten en regelingen. Reglementen v;an betuur zullen worden gepubliceerd in de Staatscourant.
45
B. Oe Nationale Toezicntsraad. . i..-'- -'"r» '•• . • • " .• •'•;•_. • • art. 152.De Notipna^B^iTqezichtsraad die ondergeschikt zal zijn aan de President-van de Republiek en tot taak zal hebben een ordelijk en productief functioneren .«n bevorderen van het bestuurte waarborgen, zal, op.yerz.peK van de President van de Republiek, alle onderzoeken, studies en Inspecties uitvoeren in alle openbare maatschappijen en instellingen, en in alle soorten organisaties waarvan da helft van het kapitpajl geleverd wordt door genoemde openbare maatschappijen en instellingen, in beroepsorganisaties die het karakter hebben van openbare instellingen, in de beroepsorganisaties van categorieën van werknemers en werkgevers, in de verenigingen en stichtingen die van nut zijn voor het publiek» de Raad zal de conclusies van zijn activiteiten in een rappojrt voorleggen aan de President van de Republiek. De Krijgsmacht en de gerechtelijke instellingen zullen buiten het werkterrein van de Nationale Tsoaichtsraad •v-allen. De Nationale- Toezichtsraad zal uit negen leden bestaanj de leden en de voorzitter onder de leden zullen worden benoemd door de President van de Republiek uit diegenen die aan de in de wet voorgeschreven voorwaarden'voldoen. De oprichting en de werkwijze van da Nationale Toezichts raad, de ambtstermijn en de persoonlijke zaken van de leden zullen bij wet worden geregeld. C. De gerechtelijke controle van het bestuur. art.153.Rechtsvervolging ia mogelijk tegen alle daden van het bestuur. ... De handelingen die eigenhandig door de President van de Republiek worden verricht overeenkomstig de Grondwet, vallen bulten geoechtelijke controle. Bij gerechtelijke vorderingen dia het gevolg zijn van bestuurlijke handelingen, zal de prescriptie ingaan vanaf de datum van schriftelijke kennisgeving. Bestuurlijke juridische bevoegdheid zal beperkt zijn tot de controle van de bestuurlijke handelingen op hun wettigheid! er zal geen rechterlijke beslissing worden genomen in de vorm van een bestuurlijke daad of handelir De wet kan, in geval van noodtoestand, staat van beleg, en om redenen van nationale veiligheid, openbare orde en openbare gezondheid, de beslissingsbevoegdheid beperken voor het opschorten van de handelingen. Bestuurlijke rechtspraak zal geen uitspraak doen tot schorsing in processen die amtenaren hebben aangespannec tegen het bestuur wegens herbenoemingen en overplaatsingen, maar zal verplicht zijn binnen twee maanden uitspn te doen over de kern van het geding. Het bestuur zal aansprakelijk zijn voor de schade die voortkomt uit diens handelingen en werkzaamheden. D. Oe organisatie van hst bestuur. 1. Centraal Bestuur. art.154.In termen van de organisatie ven het centrale bestuur
zal Turkije, op basis van geografische en economische factoren en van de behoeften van de overheid, worden verdeeld in provincies en de provincies zullen op hun beurt worden verdeeld in soortgelijke administratieve districten. Het provinciale bestuur zal gebaseerd zijn op het principe van zelfbestuur. Regionale organisaties van zelfbestuur die meer dan een provincie omvatten kunnen worden opgericht met het doel de produktiviteit en de harmonie in de uitvoering van de openbare dienst te waarborgen. 2. Plaatselijk Bestuur. art.1SS.De plaatselijke bestuurslichamen zijn openbare rechtspersonen die geschapen zijn om te voldoen aan de openbare plaatselijke behoeften van de burgera-van de provincies, gemeentelijke districten en dorpen, waarvan de beleidsbepalende organen zullen worden gekozen door de bevolking. De vorming, de plichten en de bevoegdheden van de plaatselijke besturen zullen in de wet worden geregeld. De wet kan speciale vormen van bestuur voorschrijven voor stedelijke gebieden. De verkiezingen voor de plaatselijke bestuurslichamen zullen om de vijf jaar worden gehouden overeenkomstig de grondslagen die zijn neergelegd in art.76 van de Grondwet. De rechtspraak betreffende bezwaren tegen het verwerven van hun status van de gekozen organen van de plaatselijke bestuurslichamen en het toezicht op het verlies van hun status zal uitsluitend door de gerechtshoven worden uitgeoefend. De minister van Binnenlandse Zaken kan echter, als tijdelijke maatregel, de ambtsuitoefening van de plaatselijke bestuursorganen en de leden ervan tegen welke een onderzoek of een vervolging zal plaatsvinden wegens strafbare feiten in verband met hun functie, opschorten. De verplichte of vrijwillige organisatie van de plaatselijke besturen in bonden voor de vervulling van de plaatselijke bestuurlijke diensten zal bij wet worden geregeld. De staat zal, binnen de door de wet voorgeschreven procedures en grondslagen, bevoegd zijn toezicht te houden op de plaatselijke bestuurslichamen om te zorgen Voor de uniformiteit van de taken, het beschermen van het openbaar nut en de juiste vervulling van de plaatselijke behoeften. E. Bepalingen met betrekking tot de ambtenaren en de andere overheidsfunctionarissen. 1. Algemene principes. art.156.Kwalificaties, indiensttreding en promotie, rechten en plichten, salarissen en toelagen en andere zaken betreffende de loopbanen van ambtenaren en andere overheidsfunctionarissen Uuitgezonderd zij die de status van arbeider hebben) die de openbare diensten vervullen waarmee de staat en de andere openbare rechtspersonen zijn
47
belast, zullan bij wet worden geregeld. Da voornaamste en blijvende plichten die noodzakelijk zijn wegens de openbare diensten waarmee de staat of de andere openbare rechtspersonen zijn belast, zullen, door de wet bepaalde uitzonderingen daargelaten, worden vervuld door de ambtenaren. De ambtenaren en de andere overheidsfunctionarissen zullen worden benoemd overeenkomstig de criteria van doeltreffendheid en verdienste en zullen hun taak uitoefenen overeenkomstig de principes van gelijkheid en onpartijdigheid. De procedures en de grondslagen die van toepassing zijn op de benoeming en het ontslag van openbare functionarissen op hoog niveau zullen specifiek bij wet worden geregeld. 2. Taken en verantwoordelijkheden. art.157.De ambtenaren en andere overheidsfunctionarissen zullen verplicht zijn te werken ten nutte; van het land en met loyaliteit ten opzichte van de Grondwet en de Wet. Zij zullen aansprakelijk zijn voor de schade die aangericht wordt aan het bestuur door de fouten die zij maken in verband met hun taak. 3. Bescherming van de ambtenaren. art.156.Zn gevallen van disciplinaire maatregelen ondernomen tegen ambtenaren, andere overheidsfunctionarissen of tegen de leden van het personeel van de beroepsinstellingen die de status van openbare instelling hebbebn, zal een noodzakelijke voorwaarde zijn dat de aantijging openlijk en in geschreven vorm wo de beschuldigde, dat hij gehoord wordt en dat hij in staat wordt gesteld zijn verdediging uit te voeren. Er zullen geen disciplinaire maatregelen genomen worden indien bovengenoemde procedures niet in acht zijn genomen. Dis'ciplinair,e maatregelen vallen niet buiten het toezicht van de gerechtelijke autoriteiten. De voorschriften die van toepassing zijn op het personee en de rechters volgen. 4. Bepalingen die het amVtenaren en andere overheidsfunctionarissen verbieden lid te worden van politieke partijen en vakbonden. art.159.Ambtenaren en die functionarissen van de economische ondernemingen van de staat die niet de 'status van arbeider hebben en "di_e welke werkzaam zijn in de hoofdkantoren van de verenigingen en stichtingen van algemeen nyt, waarvan de speciale bronnen van Inkomsten en de speciale faciliteiten' bij wet worden geregeld, mogen geen lid worden van de politieke partijen en de vakbonden. Mnbtenaren QT\e anders averheidsfunctionariasen zullen in het uitoefenen van hun officiële taak geen enkel onderscheid maken tussen burgers op basis van hun poll.. tieke mening. l
l:
Diegenen, van wie overtreding van de bovengenoemde principes door een uitspraak van het gerechtshof is vastge, steld, zullen voorgoed .uit overheidsdienst worden ontslagen. De bepalingen die van Kracht zullen zijn voor de organisaties die tot doel hebben de beroepsbelangen van de ambtenaren en de andere overheidsfunctionarissen te waarborgen en te bevorderen, zullen bij wet worden ge.regeld. F. Planning, art.1BO.Het zal de taak van de staat zijn de economische, socia. ' I e en culturele ontwikkeling te plannen, evenals de evenwichtige en goed afgestemde groei van de economie in alle sectoren en in alle delen van het land en het bewuste en productieve gebruik van de rijkdommen van het land, door die rijkdommen te inventariseren en op waarde te schatten. Bij de planning zal voorrang worden gegeven aan de vergroting van de nationale besparingen, de bevordering van investeringen en werkgelegenheid, en, voor de investeringen, aan het algemeen belang en de behoeften van de bevolking. Initiatieven voor de ontwikkeling zullen volgens het plan worden uitgevoerd. ...,, De bepalingen en grondslagen betreffende de voorbereiding van de ontwikkelingsplannen, de goedkeuring van - de plannen door de Turkse Grote Nationale Vergadering en de uitvoering ervan, zullen bij wet worden geregeld. De ontwikkelingsplannen zullen bindend zijn voor de overheidssector en zullen een stimulans en een richtlijn zijn voor de particuliere sector. G. Onderzoek naar en exploitatie van natuurlijke rijkdommen. art. 161.Natuurlijke rijkdommen vallen onder de jurisdictie en staan ter beschikking van de staat. Het onderzoek naar de natuurlijke rijkdommen zal worden uitgevoerd door de staat en door de particuliere ondernemingen» bij het onderzoek zal de staat voorrang genieten. De voorwaarden voor het onderzoek dat gedaan zal worden door de particuliere ondernemingen zullen bij wet warden geregeldj de wet zal dit onderzoek stimuleren . Het recht op onderzoek dat verleend is voor een bepaald gebied zal onderworpen zijn aan een vervallenverklaring van twea jaar. Termijn en voorwaarden voor onderzoek naar aardolie zal bij de wet worden geregeld. De staat zal voorrang genieten bij de exploitatie van natuurlijke rijkdommen. Het exploitatierecht van particuliere ondernemingen op de rijkdommen die door han zijn gevonden blijft voorbehouden. Indien de natuurlijke rijkdommen die gereed zijn voor exploitatie niet binnen twee jaar door de staat kunnen worden geëxploiteerd, zal het recht van voorrang vervallen» ook zal het reo'ht op exploitatie vervallen indien de rijkdommen niet door de particuliere ondernemingen kunnen worden geëxploiteerd
49
Voorwaarde voor de exploitatie van de natuurlijke rijkdommen door de particuliere ondernemingen en de grondslagen van toezicht en de sancties die waarborgen dat de exploitatie plaatsvindt in overeenstemming met de nationale economische doelstellingen en zonder verspilling, zullen bij wet worden geregeld. De staat Kan faciliteiten voor onderzoek en exploitatie tot stand brengen in samenwerking met particuliere ondernemingen. H. De bescherming van bossen eh de daarin levende bevolking en de ontwikkeling van de bossen. 1. De bescherming en de ontwikkeling van de bossen. art.162.Da staat zal de nodige wetten uitvaardigen en de vereiste maatregelen treffen voor het b.ehoud ,van de bossen en de uitbreiding van de. beboste gebieden. Beboste gebieden die door brand" zijn verwoest zullen opnieuw bebost worden en andere typen van landbouw en veeteelt zullen in die gebieden niet zijn toegestaan. Alle bossen zullen onder toezicht van de staat staan. Staatsbossen zullen worden beheerd en geëxploiteerd door de staat overeenkomstig de wet. Het eigendom en het beheer over de staatsbossen zal niet kunnen"worden verworven op; grond van langdurig gebruik en zullen niet, tenzij in algemeen belang, onderworpen worden aan administratieve erfdienstbaarheid. Geen handelingen en activiteiten die : schadelijk zouden kunnen zijn voor de bossen zullen zijn toegestaan. De grenzen van bossen zullen niet worden beperkt, met uitzondering van die landbouwgronden als akkers, wijngaarden, boomgaarden, olij fplantages, waarvan technisch en wetenschappelijk is vastgesteld dat ze het karakter van een bos volledig hebben verloren en waarvan het gebruik voordelig is op verschillende terreinen van de landbouw» of op het gebied van de veeteelt, evenals van stedelijke, gemeentelijke of gemeenschapscentra. 2. Ds bescherming van de bevolking die in de beboste gebieden leeft. art.163.Maatregelen die noodzakelijk geacht worden tar verbetering van de omstandigheden van de bevolking die de bossen of de onmiddellijke omgeving daörvan 'bewoont, en voor het behoud van de bossen iri ongeschonden staat, evenals ds maatregelen die noodzakelijk zijn om de samenwerking van deze bevolking met de staat voor het behoud en de exploitatie van de bossen veilig te stellen en. indien nodig, de gehele of gedeeltelijke hervestiging van deze bevolking in de gebieden waarvan het wetenschappelijk en technisch gezien van geen voordeel is dat ze als bosgebiëd 'worden behouden, en, anderzijds, waarvan de vera'ncfering in landbouwgrond, naar grondig is vastgesteld 1 , economisch winstgevend is; inver tarisatle van genoemde gronden voor het genoemde doel er uitsluiting ervan ven de status van bebost gebied sn da
50
verbetering daarvan door de staat en de verdeling onder genoemde bevolking zullen bij wet worden geregeld. De staat zal maatregelen nemen om de voorziening van exploitatiemiddelen en -gereedschappen en de nodige middelen voor deze bevolking te vergemaKKelij ken. De gebieden die vóór hervestiging door de bevolKing bewoond werden zullen onmiddellijk als staatsbossen worden bebost. I. De ontwikkeling van scheepvaart en luchtvaart. art.164.De staat zal de noodzakelijke maatregelen nemen voor de ontwikkeling van de Turkse scheepvaart en in het bijzonder voor het vergroten van het tonnage van de handelsvloot en ook voor het ondersteunen van de scheepsbouw- ':, industrie. De staat zal streven naar versterking van'de Turkse luchtvaart en de ontwikkeling van de infrastructuur en de vliegtuigindustrie. J, Universiteiten en hogere onderwijsinstellingen. 1. Universiteiten. art.165.Universiteiten zullen door de staat worden opgericht overeenkomstig de wet. Universiteiten worden bestuurd door organen die zij zelf kiezen. De benoeming van onderwijzend personeel van universiteiten, hun promotie, hun ontslag worden geregeld op basis van wetenschappelijke autonomie en worden door hun eigen organen uitgevoerd. Onderwijzend personeel van universiteiten zal onderzoek verrichten en vrijelijk eigen werk publiceren. De oprichting en het functioneren van universiteiten, de organen ervan en de verk zingen die worden gehouden om dergelijke organen te vormen, de taken en de bevoegdheden ervan,de eventuele benoeming van leden van het onderwijzend personeel en hun assistenten van een universiteit voor taken aan een andere universiteit, de uitvoering van het recht op vrij en veilig onderwijs, overeenkomatig de eisen van de moderna wetenschap en technologie en de principe» ven het ontwikkelingsplan, t*5 geniieten en te gewen, en de regels voor de wijze waarop de staat zijn recht op toezicht en controle over de universiteiten zal uitoefenen, worden bij wet geregeld overeenkomstig het principe van wetenschappelijke autonomie. 2. Hogere onderwijsinstellingen. art.166. De hogere onderwijsinstellingen zullen worden opgericht door de staat en de particuliere sector. De hogere onderwijsinstellingen worden opgericht in speciale vakgebieden, overeenkomstig de grondbeginselen van de Grondwet en binnen het kader van de Turkse cultuur en ds behoeften en werkgelegenheidsplannen van het land.
51
De hogere onderwijsinstellingen zullen op wetenschappelijke terreinen samenwerken met- universiteiten. K. Bestuur van radio en televisie en persagentschappen/" art,167.Radio- en televisiestations worden opgericht door de staat, en het bestuur ervan in de vorm van openbare rechtspersonen wordt bij wet geregeld. De wet bepaalt de vorm waarin de organisaties zullen worden opgezet en zullen functioneren overeenKomstlg het principe van onpartijdigheid. ' Alle radio- en televisieuitzendingen zullen in overeenstemming zijn mat de principes van onpartijdigheid met gepast respect voor de balangen van de staat en de natie. De keuze, presentatie en voorbereiding van het nieuws en de programma's, en de taak hierdoor bij te dragen tot de eigentijdse .Turkse cultuur dn opleiding, zal worden uitgevoerd in overeenstemming met.de eisen van de grondbeginselen van algemene veiligheid en zade; lijkheid, openbare orde en de integriteit van de staat met zijn grondgebied,.en zijn bevolking. Ds autentlcitelt van hét nieuws zal worden gewaarborgd. ' Onpartijdigheid is de regel voor nieuwsagentschappen dïe r door de staat.worden opgericht of gesubsidieerd. De Directeur-Generaal van het Bestuur van Radio en Televisie en de drie leden van de Uitvoerende Raad van dit bestuur zullen worden benoemd door dé President. L. Academie voor de Turkse Taal. art.168.De Academie voor d® Turkse Taal is een openbare rechtspersoon. Doel eri fuHctie ervan is1 het verrichten van onderzoek betreffende de Turkse faal, overeenkomstig de grQeiBn^&itbëhpef ten hieraan, het helpen van de staat • •'• ''bij het bepalen van het beleid betreffende dé taal, het vastleggen van de taal in officiële correspondentie, het doen van publicaties over dit onderwerp die gebaseerd zijn op wetenschappelijke principes, het stimuleren en het op nationale schaal steunen van studies over de Turkse Taal. De Academie voor de Turkse Taal zal hoogstens uit 40 leden bestaan. Al deze leden zullen d do r de Presitfë'nt worden benoemd bij de oprichting. Sp&txlfllB"*aart4^ctvt zal eraan warden besteed dat deze leden geKozen w,ordan uit personen die zich hebben onderscheiden 'als deaku'ndigen op dit terrein. De benoeming van latj^n 4l!n geval van' vacatures zal plaatsvinden door verkiezing door de -• - loden van de Academie. • . • . '''"""'. De vorming, de werkprodedures en de bevoegdheden en persoonlijke zaken.; y,an de Academie voor de Turkse Taal zullen bij wét worden geregeld* . -M.,.Directoraat voor Religieuze Zak^nj' . art. 169. Het'~Qirectoraat voor Religieuze c.Zaken dat deel uit' ' : ' •
52
maakt van het Centrale Bestuur, zal de taken uitoefenen die n-eergelegd ztj.n ir).,de desbetreffende wet. N. Beroepsverenigingen met het KaraKtsr van opB-nbaPB, organisaties. art. 1 70.Beroepsverenigingen met het karö:K;te-r vaOi;pp;,enb;^,r,8 organisaties worden opgericht door wetgeving en de organen ervan worden gekozen door deze organisaties zelf en hun eigen leden. De statuten,- het bestuur en het functioneren van beroepsverenigingen mogen niet in strijd zijn met de democratische principes. De verkiezingen van de organen van de beroepsverenigingen zal worden geregeld bij wetj hierbij zal een zo groot mogelijke deelname mogelijk warden gemaakt, en de verkiezing zal worden gehouden onder leiding en met toezicht van de rechter. ..,.-. Beroepsverenigingen kunnen niet functioneren buiten de redenen voor hun bestaan, ZB.kunnen^gteen politieke activiteiten hebben, kunnen niet samenwerken met politieke partijen, vakbonden en verenigingen. Zij die in vaste .dfienst zijn van. openbare-maatschappij en en organisaties en van economische ondernemingen van de staat kunnen geen lid.worden van een beroepsvereniging. - ., , . Hat het oog oj.) de, integriteit van de staat en de nationale eenheid,, .voor .de . bescherming van de nationale veiligheid) de openbare orde, de bescherming van rechten en vrijheden van anderen, de vóórkoming van misdaden of in gevallen waar vertraging schadelijke gevolgen . heeft, kan d^ hpogs.te.'P;la-atse,llij,k.e bestuurder in een plaats de gekozen organen vaneden beroepsvereniging 3chorae;ri tat oe^n .,brö&iiss;lng.rw»n da rechter bekend wordtgemaakt.,. ,, *'. . t, ;,
---.^ü :• ;.h '..
- O : - , "v-i
v. .-;•:
. .
H °fl f TR STyK
ïrl
.
•-
'
De Rechterlijke macht.
••<•'' • •'
,
.
I. Algemene Bepalingen.. ; : ;;. :,j •! = A» <Öe o'ttafho^hkelljkheid van gerechtshoven. , art. 171 .Rech.tersi zullen onafhankelijk zijn in het vervullen van hun taken. Ze zullen rechtspreken overeenkomstig de Grondwet, de Wet, de rechtspraak en overeenkomstig hun persoonlijke overtuigingen. Geen orgaan, ambt, agentschap of individu kan orders of instructies geven aan gerechtshoven of rechters, in verband met hun taken, of suggesties doen. In de wetgevende vergadering kunnen geen kwesties aan' de orde worden gesteld1, debatten worden gehouden of •i verklaringen Berden afgelegd in verband met; de uitioefening van de rechterlijke macht betreffende e«n zaak waarover een proces wordt gevoerd. ;j!.•':, Wetgevende en uitvoerende organen en het "bestuur zijn
.;a
53
verplicht zich te houden aan uitspraken van het hof. Zij Kunnen deze in geen enkel geval veranderen en in geen enkel geval kunnen zij de uitvoering ervan uitstellen* 3. Waarborgen voor rechters. art.172.Rechters mogen niet worden ó-ntslagen. Tenzij zij dit wensen, mogen ze niet worden gepensioneerd voor het bereiken van de leeftijdsgrens die in de Grondwet is vastgelegd. Hun salaris kan hun niet worden onthouden, zelfs niet wanneer een gerechtshof of een post daarin wordt opgeheven. De door dB wet voorgeschreven uitzonderingen betreffende hen dis veroordeeld zijn wegens een misdrijf dat ontslag uit het ambt tot gevolg heeft, hen van wie definitief is vastgesteld dat ze niet in : staat zijn hun taak te vervullen wegens hun slechte gezondheid, en hen van wie is verklaard dat ze.niet geschikt zijn het beroep te blijven uitoefenen, zijn voorbehouden. C, Het beroep van de rechters. art.173.De rechterlijke macht wordt uitgeoefend door .beroepsrechters. Gezien echter de speciale aèrd'van bestuurlijke en fiscale rechtbanken, en gezien,de absolute noodzaak van arbaids- an jeugdrechtbanken, kunnen diegenen dia. gaan beroeparechter zijn ook benoemd worden. 'Rechters gullen -Functioneren als de rechtspraak in recht. :ban;kenVah!,de eerste graad, regionale gerechtshoven en ••''••• hogereL gerechtshoven. ;tl ' Rechters, zjljn verplicht zich te onthouden .van alle soorten daden tijdens het verrichten van-, hun taak en v " *-n nun privó-leven die hun beeld van onpartijdigheid binnen de gemeenschap zullen schaden. Da kwalificatie van rechters Qp alle niveaus van anciënniteit, hun pro- ' motie, de;tijdelijke verandering van hun t*k«n of de plaats waar zij die taak uitoefenen, het starten van disciplinaire procedures en de disciplinaire maatregelen dis tegen hen worden genomen wegens misdrijven die voortvloeien uit de vervulling van hun taken* besluiten om hen te ondervragen' e:n: té vervolgen wagens misdrijven in verband met de uitoefening van hun functies, de veroordeling wegens misdaden die ontslag uit het beroep tot gevolg hebben en andere zaken met betrekking tot hun loopbaan en opleiding worden bij wet geregeld overeenkomstig het principe van de onafhankelijkheid van de gerechtshoven. Rechters zullen in functie blijven tot zij de leeftijd van 67 jaar hebben bereikt. De leeftijdsgrens, promotie en pensionering uit de dienst van militaire rechters wordt bij wet geregeld. , De toelagen en sociale rechten die voortvloeien uit de speciale taken van da rechters aan de hogere gerechtshoven zijn voorbehouden.
54
D. Processen zullen openbaar zijn en uitspraken zullen van rechtvaardigingen worden,.voorzien. art. 174.Gerechtelijke processen ztrllen voor iedereen openbaar zijn. Het besluit on een heel proces of een gedeelte daarvan achter gesloten .deuren te houden ka-n : alleen worden genomen waarin dit absoluut noodzakelijk is met het oog op dé openbare zedelijkheid en de 'openbare veiligheid. ., Voor de processen van minderjarigen zullen sp-eciale bepalingen worden opgesteld. Alle uitspraken zullen op schrift"worden gesteld met de rechtvaardigingen van de uitspraken. Het Is de plicht van de rechterlijke- macht in processen zo snel mogelijk tot een uitspraak te komen. E. De organisatie van gerechtshoven. • art.175.De organisatie van gerechtshoven, hun taken en jurisdictie, werkzaamheden en procesprocedures zullen bij wet worden geregeld. > Algemene gerechtelijke en bestuurlijke processen z,ullen in twee instanties binnen de mogelijkheden van de staat worden gehouden.
F. Staatsveiligheidahof. art. 17B.Staatsveirifg!h;ei-èsh6ven zullen wordan gevormd om zich bezig tö houden met misdrijven tegen de integriteit van de staat met grondgebied'en natie, tegen de vrije democratische orde en de republiek, de aard van welke misdrijven in de Grondwet is vastgelegd, en ook met misdrijven die direct te maken hebben met de Interne en externe veiligheid van de staat. De bepalingen met betrekking tot de staat van oorlog en de staat van beleg zijn voorbehouden. Het staatsveiligheidshof zal bestaan uit een voorzitter, twee vaste en twee vervangende leden, een openbare aanklager en een voldoende aantal plaatsvervangende openbare aanklagers. De voorzitter, één vast en één plaatsvervangend lid en de openbare aanklager zullen door de Hoge Raad van Rechters en Openbare Aanklagers worden benoemd onder de eerste klas rechter en openbare a-anklagers, en de plaatsvervangende openbare aanklagers' onder de openbare aanklagers. Één vast en één plaatsvervangend lid van het hof zullen worden benoemd uit de eerste klas militaire rechters en de helft van de plaatsvervangende openbare aanklagers uit de militaire rechters, overeenkomstig de procedures die in de specifieke wet zijn neergelegd. De bevoegdheid voor beroep tegen de besluiten van de ataatsveiligheidshoven ia het Hof van Cassatie. Andere bepaïïngeW met betrekking tot hfrt functioneren. de taken, de bBVÖé'g'dheden en de JüTldlBchV methoden en procedures van de staetBveili'gheidshbve-n fullen bij wet worden geregeld.
55
G. Openbare vervolging ; ; , t. ; art»177.0e openbare aanklagers" zijn vai*bcinden aan het Ministerie van Justitie voorzover het hun administratieve taken betreft. Alleen openbare aanklagers Kunnen tot openbare vervolging overgaan. Dé Mirii'ster van Justitie kan de openbare aanklager opdracht geven tot openbare vervolging over t e gaan-, . . . . . . In juridische zaken staan veiligheidéfunctionarlssen onder bevel van de Openbare Aanklager. De controle van en het onderzoek naar openbare aanklagers wordt uitgevoerd door openbare aanklagers van hogere rang en door de inspecteurs van het Ministerie van Justitie. De bevoegdheid om een besluit te nemen óver alle kwesties betreffende da loopbaan van openbare aanklagers, over disciplinaire maatregelen die genomen zouden moeten worden tegen hen, of hun ontslag uit het beroep zal in handen zijn van de Hoge Raad van Aanklagers. Wanneer dit noodzakelijk is, zal het Ministerie va.n Justitie de openbare ^aarüilagers tijdelijke bevoegdheden verlenen en iedere beslissing voor goedkeuring voorleggen aan de Raad op diens eerstvolgende bijeenkomst. Oe Minister heeft het recht openbare aanklagers te benoemen voor tijdelijke of permanente taken in het centrale bestuur van het Ministerie van Justitie. H. Militaire rechtspraak. art.178.Militaire rechtspraak wordt uitgeoefend door militaire gerechtshoven. Deze gerechtshoven zijn bevoegd militair personeel te berechten wegens militaire misdrijven, misdrijven die door hen warden gepleegd tegen militair personeel of in militaire gebieden of wegens misdrijven die verband houden met de militaire diensten en taken. Militaire gerechtshoven hebben de bevoegdheid uitspraak te doen over zaken .die betrekking hebben op militaire misdrijven zoals vastgelegd in een speciale wet, die door nlet-militairan jijn zijn gepleegd en.dia misdrijven die tegen militairen zijn gepleegd tijdens het uitoefenen van hun taken, zoals gespecificeerd in de wet of in militaire gebieden die door de wet zijn aangewezen. Oe specifieke misdrijven en personen waarover militaire gerechtshoven de Jurisdictie hebben in oorlogstijd of 'tijdens een periode van staat van beleg, worden bij wet geregeld. Het is noodzakelijk dat de meerderheid van de leden van militaire gerechtshoven de kwalificatie van rechter bezitten. In oorlogstijd is deze bepaling echter niet bindend. De organisatie van militaire gerechtelijke organen, hun taken, zaken betreffende de loopbaan van militaiVe rechters, betrekkingen tussen Militaire rechters die optreden als militaire aanklagers en bevelhebbers onder wie ze dienen, de onafhankelijkheid van gerechtshoven en rechterlijke ambtsbekleding zullen bij wet worden
56
geregeld overeenkomstig de eisen van de Krijgsmacht. Wat betreft militaire taKen en diensten bulten de militaire gerechtelijke taken, staan de militaire rechters en aanklagers onder bevel van de bevelhebber onder wiens organisatie ook een militair gerechtshof ia begrepen . Militaire disciplinaire gerechtshoven worden bij wet geregeld overeenkomstig de eisen van de Krijgsmacht. II. Hogere Gerechtshoven. A. Het Constitutionele Hof. 1. Organisatie. : , art.179.Het Constitutionele Hof bestaat uit 15 leden die gekozen worden door de President van- tfó- Republiek. De voorzitter van het ConstitutioneleHof' eh de vicevoorzitter worden voor een periode van vier jaar gekozen uit de eigen leden door een geheime stemming en met een absolute meerderheid. 2. Beölndlging van het lidmaatschap. , < ; art.100.De leden van het Constitutionele Hof zullen op hun 67-Jarlge leeftijd met pensioen gaan. Het lidmaatschap van het Constitutionele Hof zal automatisch eindigen indien een lid wordt veroordeeld wegens een misdaad die ontslag als rechter tot gevolg heeft, indien definitief is vastgesteld dat een lid niet in staat is zijn taken te vervullen om gezondheidsredenen. Het lidmaatschap zal worden beëindigd door een absolute stemmenmeerderheid van de plenaire zitting van het Constitutionele Hof. 3. Rechten en plichten van da leden. art.181.Leden van het Constitutionele Hof mogen geen particuliere of openbare taken op zich nemen buiten hun taken aan het hof. Leden die vanuit de universiteiten zijn gekozen als lid van het Constitutionele Hof zullen de rechten die zij als academici hebben verworven, behouden. Academici die in het Constitutionele Hof zijn gekozen kunnen hun activiteiten aan de universiteit voortzetten. Leden van het Constitutionele Hof, waarvan het lidmaatschap is vervallen, kunnen niet binnen twee jaar taken aanvaarden in publiekrechtelijke lichamen of organisaties en in het bestuur en de toezichthoudende organen van beroepsverenigingen met het karakter van openbare ; organisaties i ze mogen niet worden gekozen of kandidaat zijn bij de verkiezingen voor algemene en plaatselijke besturen. 4. Taken en bevoegdheden. art,182.Het Constitutionele Hof zal controleren of wetten in overeenstemming zijn met de Grondwet, evenals decreten van de regering krachtens de wetten, en de interne reglementen van de Turkse Grote Nationale Vergadering wat betreft procedure en inhoud.
Bij amendementen op da Grondwet Kan het alleen maar bestuderen en beoordelen of het a.rtlKel irr overeenstemming ie mét de Grondwet wat 'betre-ft de t procedure, ; Het controleren van wetten óp het punt van de procedure .zal in het algemeen omvatten de controle of de defirti' tieve stemming is gehouden met het vereiste quorum, en " i n het geval- van een amendement .op de Grondwet.'! zal het Hof controleren -of de wijziging' ovefe'énkomstig 'artJLkel (...) wel of' niet was voorgesteld door het vereiste aantal afgevaardigden, of er een voldoende meerderheid van stemmen voor het amendement was en of het Parlement zich heeft gehouden aan de regel dat een amendement niet met voorrang aan de orde kan komen. De President of 1/5 van de leden van de Turkse Grote Nationale Vergadering kunnen vragen om controle van de wet door het Constitutionele Hof op procedurele gronden binnen'de periode ; voordat de wet openbaar wordt gemaakt. Nadat.de wet openbaar is gemaakt ken er geen procedure voor annulering worden ingesteld om redenen van procedurefouten, en kan geen verzoek tot afwijzing worden ingediend. Het Constitutionel Hof oefent zijn taken uit zoals aangegeven in de Grondwet en de andare wetten. 5. Procedures voor processen en taken. art,163.Het Constitutionele Hof komt bijeen met negen leden, met inbegrip van de President en de plaatsvervangend President en neemt besluiten met een absolute stemmenmeerderheidj de leden wonen par toerbeurt de zittingen bij. De oprichting en de procedures voor behandelingen van het Constitutionele Hof zullen bij wet worden „ger.ageld. De procedure voor het functioneren van het Constitutionele, Hof als raad, met uitzondering van de President en de plaatsvervangend President, op een evenwichtige wijze en een voorafgaande regeling om een rooster te maken van de beurten van de leden, zullen worden geregeld in de interne reglementen van het Hof. Het Constitutionele Hef bestudeert zaken, met uitzondering van processen over opheffing van politieke par. tijen, op grond van dossiers. Indien de noodzaak zich voordoet, kan het Hof echter getuigen roepen. 6. Geding ter vernietiging. art.164.Alleen de President van de Republiek, de voorzitter van de belangrijkste oppositiepartij of 1/5 van alle leden van de Turkse Grote Nationale Vergadering Kunnen in het Constitutionele Hof een geding ter vernietiging voeren op grond van de ongrondwettigheid van wetten, of van de interne reglementen van de Turkse Grote Natlonalï Vergadering, of van specifieke artikelen of bepalingen daarvan. 7. De termijn' voor geschillen. ' . l '• '- V - '' * art. 185.Het recht om een directe vordering tot vernietiging aan te gaan bij het Constitutionele Hof verloopt 90 !
(
56
dagen na afkondiging van de betwiste wet Interne reglementen In de Staatscourant. 6. Aanvechting van grondwettigheid door andere gerechtshoven. art.18i6.Een gerechtshof dat de bepalingen van de betrokken wat ongrondwettig acht of overtuigd is van de ernst van aan eis tot ongrondwettigverklaring ingediend door een van de partijen, zal een zaak die onder behandeling is uitstellen tot het Constitutionele Hof een besluit neemt over de kwestie» ^ Indien het Hof niet overtuigd is van de ernst van de eis tot ongrondwettigverklarifcg, zal over de eis wor,. den beslsist door de hogere rechtbank van beroep, samen het ;belangrij kstè twistpunt.''-"•, ; -: / Constiji;'u^io_n;ele Hof' 2ral over de kwestie? Be,n besluit nemen jSnasn bordeel u'itsjp'reken binnen^ze» waanden na pnty.alngst'.ven de aanvechting. Ihdien hfft' toinne^ de^evj termijn n i e, t tot een beslissing 16 •gekomen, zat he^ hof 4n de' \ents totf ongrondwettigverlsring beslissen overeenkomstig het eigen recht en de zaak zal dus wprden hervat. Indien echter de beslissing van het Constitutionele Hof mocht komen voor het oordeel over de, grond van d,e za^k, . definitief ia, zullen de gerechtshoven zich , . _ _^ ' Voor dri,e jaar zïjYi Verstreken na de publicatie van een besluit tot hiet-ontvankelijRverklaring van het Constitutionele Hof in de Staatscourant, zullen geen gedingen tot annulering worden aangegaan over hetzelfde ondar9. Besluiten van het Constitutionele Hof. C4:,v art. 1fl?*Bssluiten van hilt Constitutionele Hof '!zï jh definitief. De. besluiten zullen niet openbaar warden gemaakt voor een verklaring 'betreffende de redenen voor het besluit pp schrift is gegeeld. ; • ; 'v j Wettfp en regleijnenten of do bepalingen daarin die nie; *ig zijn. verkiaard door hetr Constitutionele Hof omdat ±e . .i.n, strijd zi^cn met de Srondwet, zullenf ongeldig worden vanaf de datum van püblïcètie van het besluit, samen met de motivering ervan, in de Staatscourant. Het Constitutionele Hof kan. indien dit noodzakelijk wordt geacht, de datum vaststellen waarop ÓB baalias.ing. tot yernietigin.g van kracht wordt. Dergelijke data zuilen de termijn' Van een jaar vanaf de datum van publi catie van het besluit tot nietigverklaring niet over, .schrijden. (Het .Constitutionele Hof zal de datum vaststellen voor . h e t van kracht wórden van besluiten tot nietigverklaring in die gevallen waarin het besluit leidt tot het maken van een nieuwe wet. De Turkse Grote Nationale • Vergadering zal in de eerste plaats debatteren en beslissen over de wetsontwerpen en voorstellen die de wettelijke leemte^ moeten opvullen die kunnen qntstaan wanneer de opschorting of ds nietigverklaring van kracht wordt. Oe beslissing tot nietigverklaring kan niet met terug*
59
werkende kracht ingaan. Er kunnen géén besluiten tot nietigverklaring worden genomen met betrekking tot uitspraken die ongeldig verklaard zijn. Het Constitutionele Hof kan ook uitspreken dat besluiten, gebaseerd op eiaen tot ongrondwettigverklaring door andere gerechtshoven, beperkt zijn tot de desbetreffende zaak en uitsluitend bindend voor de betrokken partijen. Besluiten van het .Constitutionele Hof zullen onmiddellijk worden gepubliceerd in de Staatscourant en zullen bindend zijn voor de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke organen van de staat, evenals voor het bestuur, natuurlijke en zedelijke rechtspersonen. Het Constitutionele Hof zal niet optreden als wetgever bij het nietig verklaren van een wet of een wetsbepaling en zal geen uitspraak doen die kan lelden tot het invoeren van een nieuwe rechtspleging. B. Hof van Cassatie. - , 1. Taken van het Hof van Cassatie en verkiezing van de rechters. art.188.Het Hof van Cassatie is hst laatste rechterlijke orgaan dat beslissingen en uitspraken van gerechtshoven kan herzien. In bepaalde gevallen die in de wet worden omschreven hoort het processen als rechtbank van eerste en laatste Instantie. Oe leden van het Hof van Cassatie worden gekozen door de Hoge Raad van Rechters en Aanklagers met een absolute meerderheid van stemmen van de volledige Raad door een geheime.stemming en uit eerste klas rechters en openbare aanklagers en uit rechters die bij beroepsrechters in hoge achting staan. Het Hof van Cassatie kiest de Eerste voorzitter uit de eigen: leden met een absolute meerderheid van stemmen en door een geheime stemming. Oe ambtstermijn van de Eerste voorzitter van het Hof van Cassatie, de Eerste vice-voorzitter en de Tweede voorzitter zal vier jaar bedragen. De oprichting, het functioneren, de procedures van processen, de verkiezing van de eerste vlce-voorzitter en de tweede voorzitter van het Hof van Cassatie zullen bij wet worden geregeld, in overeenstemming met de principes van onafhankelijkheid van gerechtshoven en de waarborgen voor rechters. 2. Hoofdaanklager van het Hof van Cassatie. art.189.De Hoofdaanklager van de Republiek en de plaatsvervangend Aanklager van de Republiek zal worden gekozen door de President voor een termijn van vier jaar uit de vijf kandidaten voor: elke functie die worden voorgedragen door de Grote.Algemene Raad van het Hof van Cassatie uit de eigen leden door een geheime stemming. De Hoofdaanklager van de Republiek en de vervangend Aanklager van de Republiek zijn onderworpen aan watten
60
mat betrekking tot rechters van hogere gerechtshoven. De stichting van het bureau van de Hoofdaanklager van de Republiek, het functioneren ervan, de plichten en bevoegdheden ervan zullen bij" wet worden geregeld. 3. Da Hoge Raad.
- •
v
Pr*8id«nt, leden van de Ministerraad en leden van £«m*titutionale Hof, het Hof van Cassatie, de ,*l)è't Militaire Hof van Cassatie, het niliAdministratieve Hof, de Hoge Raad van Rechters Hen aanklagers, en het Rekenhof, de Hoofdaankla::. gwr van de Republiek, de plaatsvervangend Hoofdaanklager van de Republiek,en de Hoofdaanklagers van Hogere Gerechtehoven zullen bij'de Hoge Raad terechtstaan wagans misdaden mat betrekking tot hun taken. Da Hoge Raad bestaat- i/l't de voorzitter van het Hof van - Cassatie, als voorzitter i/an de Raad, de eerste vicevoorzitter belast met misdaadzaken en de vo'tfrz'itftar'"*• van de afdeling Misdaad van het Hof van Cassatie. De Hoge Raad komt onmiddellijk bijeen, wanneer dit noodzakelijk is. De Hoofdaanklagsr van ds Republiek of''diens plaatsvervanger traden op als aanklagers bij de Hoge Raad.
B. 06 Staatsraad. art.191.De Staatsraad is een administratieve rechtbank in eerste instantie voor zaken die,door de wet niet naar andere rechtbanken worden verwezen en een administratieve rechtbank van laatste instantie in het algemeen. De Staatsraad zal administratieve .geschillen en gedingen horen, zal zijn mening uitspreken over ontwerpwetten die door de Ministerraad worden voorgelegd, zal ontwerpreglementen, specificaties en contracten van concessies onderzoekn en zal die en andere taken uitvoeren zoals door de wet voorgeschreven. , De verkiezing van de leden van de Staatsraad zal worden geregeld in de wet overeenkomstig da principes van vrijheid van gerechtshoven en ambtsbekleding van rechters. 3/4 van de leden van de Staatsraad zal gekozen worden door de Hoge Raad van Rechters en Aanklagers, 1/4 van de leden zal worden gekozen door de President uit functionarissen die aan bepaalde eisen voldeen. De .voorzitter, de hoofdaanklager, de plaatsvervangende voorzitter en de afdelingshoofden van de Staatsraad zullen werden gekozen met een absolute stemmenmeerderheid van de leden van de Algemene Raad van de Staatsraad met een geheime stemming voor een periode van vier jaar. .-.i ' "• •'•' ^ ...Oe benoeming, het functioneren en de gerechtelijke procedures zullen bij wet worden gere&eld in overeenstert»ming,roet de principes van de onafhankelijkheid van gerechtshoven en de waarborgen voor rechters.v C. Rekefihof. '
'
'\
art.192.Het rekenhof la belast^met de controle, ten behoeve van de Turkse Grote Nationale Vergadering, van de Inkomsten, de uitgaven en de bezittingen van afdelingen
61
van de regering die gefinancierd worden uit de algemen en bijbehorende begrotinggn, van economische ondernemingen van de staat en van andere administraties, waarvan de vaste of variabele' Kapitaalbegrotingen wor~ tien gefinancierd door departementen van de regering. Het is er ook mee belast een definitief besluit te nemen over de boekhaudinge'iv-en' 'financiële operaties van de verantwoordelijken. En in het" algè'ïheèrï is het een Rekenhof dat verantwoordelijk is voor hst onderzoeken, verifiëren en besliase over door de wet voorgeschreven zaken. Het Rekenhof voert zijn controles uit overeenkomstig de principes van wettigheid* productiviteit, in overeenstemming met economische wetten en passendheid. De methoden en principes van de controles door de dien sten van het Rökenhof van de economische -ondernemingen van de staat zullen bij wet worden geregeld met het nodige respect voor hun structuur.en de wijze waarop deze instellingen functioneren. De besluiten over de wettelijke verantwoordelijkheid van enig lid van net personeel als gevolg van de rekeningen of de procedures van het Rekenhof worden deflni tief nadat In beroep ia beslist door de Raad van Beroep van het Rekenhof. De organisatie, het functioneren, de procedures voor controles en processen, de kwalificaties van de leden van het personeel, hun benoeming, hun taken en bevoegdheden, hun rechten en'plichten en andere zaken met betrekking tot hun loopbaan, evenals de ambtsbekleding van de voorzitter en de leden, zullen bij wet worden geregeld. D. Militair Hog van Cassatie. arti.193.Het militaire Hof van Cassatie is een hof van laatste instantie voor het herzien van beslissingen en uitspraken die afkomstig zijn van militaire gerechtshoven. Het zal ook specifieke gevallen behandelen als hof van eerste en laatste instantie wanneer daarbij militair personeel betrokken is als door de wet voorgeschreven. De leden van het Militaire Hof van Cass.atle worden door de President van de Republiek gekozen uit militaire rechters van hoge rang, uit kandidaten die door een absolute stemmenmeerderheid worden voorgedragen door de Algemene Vergadering van het Militaire Hof van Cassatie en waarvan het aantal drie ; maal het aantal vacante posten bedraagt» - ,,r. ;; De voorzitter, hoofdaanklagcr, vice-voorzitter en de afdelingshoofden van het Militaire Hof van Cassatie worden benoemd uit de eigen leden, waarbij rekening wordt gehouden met hun rang en anciënniteit. De organisatie, het functioneren en de, gerechtelijke procedure van het Mili-taire Hof van Cassatie en de onafhankelijkheid van de gerechtshoven worden bij wet geregeld overeenkomstig öe:-eis;8n van de militaire taker en de ambtsbeklediftg- van de: rechters.
63
Bescherming vsn Hërvormingswetten. art.197.Geen bepaling van deze Grondwet zal zodanig worden uitgelegd of geïnterpreteerd dat hierdoor de bepalingen die van Kracht waren op de datum dat deze Grondwet door aan volksstemming werd goedgekeurd ongrondwettig zouden worden, alsook van de volgende hervormingswetten die gericht zijn op verheffing van de Turkse maatschappij tot het niveau van de hedendaagse beschaving en op het instandhouden'van het seculiere karakter van de Republiek: 1. Oe Wet op de Eenheid van Onderwijs, 3 maart 1340 (1923), nr 430 2. De Hoedenwet van 25 november 1341 (1925), nr 671 3. Oe Wet op de Sluiting van Kloosters en Mausolea van derwisjen en de Afschaffing van het ambt van Grafbewaarders en het verbod van bepaalde titels, van 30 november 1341 (1925) 4. De Wet op de huwelljksacte overeenkomstig artikel 110 van het Burgerlijk Wetboek, van 17 februari 1926. nr 743, door een huwelijKsambtenaar overeenkomstig bepaling nr, 110 van dezelfde wet. 5. De Wet op Aanvaarding van Internationale Ci^fertekens, 20 mei 1928, nr 1288 S. De Wet betreffende de aanvaarding en invoering van het Turkse Alfabet, 1 november 1928, nr 1353 7. De Wet op afschaffing van titels en benamingen als 'efendl, bey, pasja', op 26 november 1934, nr 2590 8. De Wet betreffende het verbod bepaalde kledingstukken te dragen, 3 december 1934, nr 2596 I. De verandering van de Grondwet. art.198.Veranderingen in de Grondwet kunnen worden voorgesteld door een meerderheid van tenminste 1/3 van de leden van de Turkse Grote Nationale Vergadering. Deze voorstellen zullen niet net voorrang worden behandeld. Het aanvaarden van de voorstellen tot verandering is alleen mogelijk met de stemmen van een 2/3 meerderheid van het volledige aantal leden van de Nationale Vergadering. De debatten over en het aanvaarden van voorstellen tot constitutionele amendementen worden uitgevoerd overeenkomstig de bepalingen die betrekking hebben op het aanvaarden en behandelen van wetten, met uitzondering van de voorwaarden die in paragraaf 1 worden gesteld. II. Inleiding en ondertitels. art.199.Da Inleiding van de Grondwet, waarin de fundamentele gezichtspunten en principes worden uiteengezet, maakt deel uit van de tekst van de Grondwet. De ondertitels voor de artikelen geven alleen het onderwerp van de artikelen aan en de betrekking tussen en de opeenvolging van de artikelen. Deze ondertitels moger niet worden beschouwd ala een deel van de tekst van de Grondwet.
64
Het van Kracht worden van de Grondwet. art.200.Deze Gondwet zal de Grondwet van de Turkse Republiek zijn wanneer hij is goedgekeurd door een volksstemming en zal in werking treden vanaf het momoent van publicatie in de Staatscourant, vergezeld van de resultaten van de volksstemming. :
INHOUD ' '
^«rr£^; ' ' '"" '
'•" '':;-
VOORWOORD INHOUD DEEL I
,.,•
INLEIDING EN ALGEMENE PRINCIPES
« -
...............
l
Van een militaire naar een "grondwettelijk»" diktatuur ... l Van oorsprong een onwettige grondwet • . . • • • • .v» • * • l De 12 septeaberwetgevlng . • . . ..••»....•. . ... l De richtlijnen van de junta voor de grondwet . . . . . . . . 2
FUNDAMENTELE KENMERKEN EN BEGINSELEN VAN DE STAAT
......
5
- De betekenis van "het nationalisme van Ataturk"
......
5
Dt ONSCHENDBAARHEID VAN -DE STAAT MET BETREKKING TOT ZIJN GRONDGEBIED SN NATIE WIE HEEFT HET RECHT OP SOUVEREINITBIT?
«
.
4
............
4
DEEL II GRONDRECHTEN EN VRIJHEDEN
..
... . . 6
ALGEMENE DEFINITIES EN BEPERKINGEN
....
6
HET ONTWERP VERVANGT HET RECHT OP LEVEN DOOR HST RECHT OP DODEN .
7
VERBOD OP DWANGARBEID OP GRONDWETTELIJKE SLAVERNIJ?
8>
.....
HST ONTWERP-SCHENDT DE PERSOONLIJKE VRIJHEID EN VEILIGHEID
..
"
9 i
GEDWONGEN VESTIGING IN PLAATS VAN BEWEGINGSVRIJHEID EN VRIJHEID VAN WOONPLAATS
10
BEDREIGINGEN VAN DE PERSOONLIJKE SN MATSRIlLB VRIJHEID, DB ONSCHEIDBAARHEID VAN DE WONING SN DS VRIJHEID VAN COMMUNIKATIB
11
HST ONTWERP VERNIETIGT DE MENINGSVRIJHEID
- Het ontwerp «egt "ja" tegen censuur
. . . 11
....*......*
11
- Het oiitwerp verbiedt ook de onuitgesproken aening ..... 12 - Wordt Idf misdadiger gestraft, of de meningsvrijheid? . . . . 13 - Kan meningsvrijheid identiek worden geacht aaa labt%ak op de privacy? . .«... 15 - De meningsvrijheid opgeofferd aan het economische leven . . 15 - Bescherming van de jeugd - een voorwendsel oa de
meningsvrijheid te beperken - Ontkenning van de vrijheid van wetenschap en kunst
14 .....
14
VRIJHEID VAN (DR UK) PER S OF DRUK OP DE VRIJHEID?
-
14
Toegenomen beperkingen ................... Deze beperkingen lokken oeneuur uit ............. Een voorachrift om verapreiding te voorkoken ........ Drukkerijen kunnen ook geoonfisceerd worden .........
ij 15 15 16
VERBOD OP HET RECHT VERENIGINGEN OP TE RICHTEN
16
- Rechterlijke garant!ea afgeaohaft
18
.....*»...»..*
HET RECHT. VAK OPENBARE VERGADERING EN DEMONSTRATIE
. . . , . .18
BEPERKINGEN' OP SOCIALE EN ECONOMISCHE RECHTER'-j . . . . . . . . 3.9 - Landhefvormlngen opgeaohort
. . * * * . • . . • . * . . • . V 19
VAKBONDSRECHTEN, COLLECTIEVE ONDERHANDELINGEN EN STAKINGEN * VERBODEN. - UITSLUITING WORDT EEN GRONWETTELIJK RECHT . . ... 30
-
Aktieradius van de bonden aan banden « . . . . . . • • • . • 20 Finanoiile klappen voor de vakbonden . . . . . * . . * . . . 20 Het stakingsrecht afgeschaft 21 Betaalde slavernij in plaata van menswaardige lonen ..... 22
DE MISLEIDING>VAN TURKSE TREKARBBIDBRS VOORBEREID
....... 23
HST ONTWERP EN DE STEMGERECHTIGDE LEEFTIJD
23
HET ONTWERP STAAT DE BEWEGINGSVRIJHEID VAN DE POLITIEKE PARTIJEN IN DE WEG . * * . -
24
DEEL III BASISORGANBN VAN BB REPUBLIEK J
ALGBMESN
•
4
•*
. . . . . .. . . . . . . .. . "
*
. . . ............... . . . ..... . ?5
WETGEVENDE MACHT ZONDER MACHT
.................
2$
- Het recht on gekosen te worden ingeperkt . . . ...... . - Het ontwerp wij e t parlementaire bevoegdheden aan de president toe ............. v ...... . . ... . . . . -
.
'
"
'
'
"
•
'
"
"
25 26
••*
HET ONTWERP CONCENTREERT DE MACHT IN BEN ORGAANt HET UITVOERENDE
28
- Preaident van de Republiek of een dictator? . . . . « . •" . • 26 - De naoht van de prealdent uitgebreid v:V . . . . . . . . . .28 - ïnatitqtiea onder kontrflle van de preaident ......... 29
•»- De Staata Adviea Raad •»• •f + +
... . . . . . . . V . . * . . . . 29
De Ecionoaiaohe en Sooiale Raad . . . . . . * . ... '»•'''• De Staata Raad van; Toelicht . . . . . * * . .r V* i Het leger en de Preaident •-»'•.••* V , .'..-••. '»•'••*' •'*' '••'• »!' • De national* Vedllgneida Raad W * v « , . . . . .
*•* }0 i. . • 30 : • 31 . . . . 31
- Wapens om een autoritair regime ten uitvoer Ve leggen . v. . . 32 + De macht om bij dekreet te regeren « . . . • :" ,'::' • . .... . 32 •»• Afkondiging van de noodtoestand en de staat van beleg ... 32
25
HET ONTWERP OHTREPT HET BESTUUR TAK OBRBCHTERLIJKB CORTROLB . . . 33 HET PLAATSELIJK GEZAÖ OYERGELEVERD AAH DB OKH1DB TAK Dl REOKHIRO RECHTISLIJO MACHT
*
34
» . . 35
M8BL Tl KOFKLU3IE
37
f
-i *
VOORWOORD
,
Bet grondwetsontwerp, voorbereid^ door do Qrondvetakoaaiseie van de Raadgevende Vergadering -een orgaan dat benoead ia toar da regerende ailitaire Junta ia Turkije- ia au gepubliceerd* Hat ontwerp aal bediakuaaieerd worden ia da Vergadering tat 21 aapt» '82 waarna da Junta, dat vil saggan da Nationale Toilignoideraad y het si ja definitieve ram sal geven an vervolgene in noveaber aal onderwerpen aan aan volkaeteaaing. i
; .
Ba lationale failighaidaraad haaft da voorbereiding van dit onttfkrp aan a|ap ganoaad in da riohting Tan da moganoaada «terugkeer naar^de deaokra/fcie*, dia ai j haddan aangekondigd* Bestudering Tan hat ontwerp legt aohter «loot dat hat daal niat aan daaakxmtiaoh baataur iat aaar aan autoritair an ondardrukkand burgarliok ra(iaat waarin da Junta haar b••taan aal kontinulran door aiddal ran niauwa inatitutiaa» "v.
Hat ontwarp ia opniauw aan bavija van hat fait dat hat ragiaa van, 12 aaptaabar aanianraohtan an vrijhadan rijandig gaaiad la. f | Hat ontwarp bawljat dat da Tarontruating ia luropa arar da oatwikkallnga in Turkija >aar gegrond waa «n dat da reraohlllande aaatragalan dia ganoa^n wardan jaiat warant - Da ijaaliaaing van hat luropaia iarlaaant hat rarloop raa da volka» ataaaing in Turkija ta rolgaa* - Sa' inatelling ran aan koaaieaia door da Kuropaaa Raad, dia da nieuwe grondwet aoet beetuderen. - Da i^aeolutie van 5 landen oa bij da turopaaa Xoaaieeia roor Kécaeareohten aan klaoht in te dienen orer da iltuatie ia Turkijeé • Hat ii onaogelljk roor een ieder dia beiorgd^oVor deaokratia an atnaea* raohten in Europa, te «rijgen orer dit grondweteontwerp* _u, In Turkije ia een verhitte diakuaaie aaa da gang over het ontwerp, dia de la|teta tijd neer en aeer de aandacht trekt van da deaokratiaoha publieke opinie in luropa* '. ,i •-. •-. One.bmlletin, dat ainda enige tijd uitgegeven wordt» ia bedoeld oa aolli|aritait op te wekken aet de deaokratie on da vrijheid in Turkije» Daaroa vonden we het noodsakelijk aan oversioht te geven over dit' gondweteontwerp, dat van fundaaanteel belaag ia voar oaa laad* l • Da voor V liggende studie bevat een algaaana kritiek op het, do+r^de Grondwetikoaaiaaia van de Baadgevende Vergadering voorbereidde ontwerp, aet het doel da laropeaa publieke opinie aateriaal ta vereehaffen dat helpt oa de grondwet te beoordelen*
DEEL I INLSIDINQ W ALGEMENS PRINCIPES
Veji een militaire naar een* grondwettelijke* diktatuiT*
•'-...
De militaire junta die op 12 september 1980 de macht greep in Turkse, het parlement naar huie stuurde en de grondwet buiten werking stelde, heeft nu een nieuwe grondwet ontworpen ten behoeve van de "terugkeer naar de denokratie". In feite heeft de Junta, vanaf de dag dat ztf de maoht overnam, door haar richtlijnen - die onder de naaa van "wetten", "verordeningen" en "verklaringen** openbaar gemaakt verden- steentj«voor steentje de weg geplaveid voor deze grondwet, en via deze grondwet voor het onderdrukkende regime van morgen» Het gepubliceerde grondwet«ontwerp ie van dien aard dat het zovel als een legale dekmantel voor de onwettige en ondemókratieoh* positie en praktijken van de junta in het Verlfden kan dienfn, ale een basis vormt voor het repressieve, ondemokrstiecbe regime vfn de toekomst* H Van oogsprong een onwettige grondwet
V
Artikel 146 uit het Turkse Strafrecht beschouwt een poging om de grondwet gefc>«el of gedeeltelijk af te schaffen, of om het funktioneren/Yjtn het parlemén^ te belemmeren of te beperken, als een,misdaad waar de doodstraf op s t ait^ Duizenden patriotten, waaronder de 52 DISKleiders, staan nu terech' 1> tegen hen wordt de doodstraf geëist op grond van dit artikel (van vikbondsaktiviteiten wordt nu beweerd dat se binnen deze kontekst vallen, Toon is het eigenlek de junta «elf die schuldig is aan deze aisdaa^, doordat ze verder gi*f dan een poging en in feite de grondwet heeft afgeschaft en het parlement naar huis gestuurd. Dus heeft dé junta, volgens de bestaande wetgeving, vanaf het begin een onwettige positie* 2U is ,jj4»e t aan de macht omdat het volk dat vil, maar door gewapend geveld Daarom^ i| haar positie ondemokratlsoh en ongrondwettig. Om de macht te behouden» gaat de junta door met de onderdrukking van het volk en voert die zelfs op. Met dit doel heeft sti een reeks " we tten'%" verordeningen" en "verklaringen" goedgekeurd. Ondanks dit duidel^ke feit hebben,, fpvel de junta; als haar eerste mini s ter f vooral in hun verklaringen aan de buitenlandse pers, betoogd dat zij de bestaande wetten niet zouden veranderen. \Maar een onderzoek, gepubliceerd door het dagblad "Milliyet" op l? p|)tember 1981, onthult dat alleen al in de periode van 12 septemb« 1980 tot: 2$ augustus 1981 214 nieuwe wetten zyn uitgevaardigd* De junta produoeeirde , naast gemiddeld 1,3 vet per dag, in dezelfde periode }6 veren 3 verordeningen* :. De 12 peptemberwetgevinjt i
..
• ' • , • • • •
••••••! '
-'
-
:.
'""'
Sindsdien is in Turk y e een Speciale positieve wetgeving on t s taan, bedacht en uitgevaardigd door de junta. Deze wetgeving legt aan de ene kant de onlangs aangekondigde grondwet en het régime van de toekomst , vast, en oefent aan de andere kant zo 'n druk uit dat elke aanspraak op de ongrondwetteiykheid ervan verboden is» Deze wetgeving is tot op'.df bodem anti-demokratisoh, sowel vat betreft haar ontstaan ale de totstandkoming ervan, omdat het volk niet heeft deelgenomen aan het opzetten ervan, en kan daarom de wetgeving van de 12e september genoemd worden».
Vanuit het gezichtspunt van het grondwettelyk reoht «n d* politiek* wetenschap ia het natuurlijk «n juist dit geheel van wetgevend» aktlviteiten aan te duiden al* "dekreten" of "verordeningen". Beze wetgevende aktiviteiten van de junta vormen het geraamte van het grondwetsontwerp dat nu geïntroduceerd wordt* Derhalve werd de grondwet» die de basis en het kader zou stoeten vorsen van de overige wetten, voorbereid op basis van déze 12 aeptemberwetgeving-daarmee do universele regel op >{jn kop zettend dat wetten niet met de grondwet strijdig mogen *yn,; en dat de grondwet de wetgeving bepaalt* De feitelijke situatie is nu dat de grondwet wordt vastgesteld op basi« van al eerder ulgevaardigds wetten. De junta is niet begonnen met het van onderaf opbouwen van de s t ruk t uur die «e op lè september vernietigde , maar is begonnen bij het dak. Daarom lijkt de wettelijke struktuur die zjj vóór ogen heeft voor de toekomst van Turkse, op een hui» dat op zün dik ètaat. junta voor' dè'grondwei •De <*"*"riohtlltaen *"^•^•••••"•••"•^"•"••van •^••»™'pde -p^*^"™*^"ii"^*iM"i^^^"j™^^H!|?—*flT^9f™"*'*M™™pp Het grondwetsontwerp wat we nu bespreken is» in overeenstemming met d* eisen van de junta', van dien aard dat het voor ons volk een toekomst naderbij brengt sonder vrijheden, een tijdperk van repressie en reaktie. Htt heeft tot doel de junta te legaliseren, en het mogelijk te maken voor de junta haar bewind de komende t^jd voort te zetten* In feite kunnen de richtlenen voor deze kenmerken teruggevonden worden in een toespraak van generaal Evran op *• openingszitting pp 2} oktober 1981 van de ; Raadgevende Vergadering, die bestaat uit door de junta aangewezen leden. In »ün rede benadrukte Eyren de volgende punteni ••'".'.." • De onbegrensde omvang, en bescherming van de individuele rOöhton en vrtfheden «ouden, ongeldig gemaakt moeten worden. . Meer nadruk dient gelegd te', worden op de r «oh t en én verplichtingen van . .de staat, waaraan een. heö&tis struktuur gegeven' zou moeten worden. ' . De individuele roohten en vrijheden mogen niet beschouwd Worden als .een hinderpaal om dat doel te bereiken. » Br zouden grenzen gestald moeten worden aan de eisen Van de massaorganisaties aan de staat en hun reoht op meningsuiting. • . Do president moet bredere bevoegdheden kragen. . Hot reoht van vergadering on demonstratie moet beperkt worden. . Do oprichting van partijen op oommunistisohe of religieuze grondslag moot verboden worden. . De viering van de Ie mei moet afgesohaft worden* . Langdurig Jleidersohap van politieke partyen moet voorkomen worden. Bon partijvoorzitter mag niet do mogelUkheid hebbon herkozen te worden voor dezelfde post*,, . De oprichting van kleine partyen en/of hun vertegenwoordiging in het parlement moet tegengegaan worden. ;^ V . Er dienen geen coalitieregeringen to ontstaan. ( Toon do repressieve fin antidemokratisohe aard van hot grondwetsontwerp overal grdte kritiek uitlokte, sprak generaal Evren opnieuw een toespraak uit in do stad Er dek, waar hu z$i standpunt herhaalde. Zo heeft hj} openlyk verklaart dat dit grondwetsontwerp in feite werd voorbereid volgens de eisen van do junta*
Op dit moment wordt Turktye gekonfronteerd met een grondwet» die ia voor* bereid in o ver e ene temming net de eisen van de Junta -zonder inspraak van het volk-t die vooruitloopt op een repressief regime en die in strijd i» met de opvattingen over fundamentele rechten en vrijheden zoale die in internationale documenten en demokratische en universele grondwettelijke regels zijn vastgelegd • FUNDAMENTELE KENMERKEN EN" BEGINSELEN VAN DE STAAT
De beginselen van de staat staan in het 2e artikel van het grondwetsontwerp vermeld. Volgens dit artikel is de Turkse Republiek een demokratisohe, seculiere en sociale staat, bestuurd door de regel van de wet \e de begrippen openbare rust, nationale solidariteit en rechtvaardigheid t loyaal aan het nationalisme van Atatürkj gebaseerd op de basis-doctrines, eoals die in de inleiding(van de wet) vermeld worden. Zoals uit het artikel kan worden afgeleid, vormen demokratisoh, seculier » sociaal en bestuurd door de regel van de wet de belangrijkste kenmerken van de staat. Maar bovengenoemde beginselen geven een bepaalde inhoud aan deze kenmerken* Dat is de logische konklusie wanneer het artikel in geheel wordt geanalyseerd* * '
'
''
"
"
'
"
'
''-
Dit heeft echter tot gevolg dat de inhoud van de belangrijkste principes van de staat nogal onbestemd blijven, omdat deze begrippen zelf nogal verschillende implikaties kunnen hebben* en zeer kunnen varieren van persoon tot persoon, van plaats tot plaats, van tijd tot tyd. Bovendien is niet bekend wat de basis-doctrines zün, omdat de genoemde in leiding nog niet geschreven was, toen het ontwerp werd gepubliceerd* .j..-
'
De betekenis van "het nationalisme van Ata turk" Hier moet aandacht geschonken worden aan het feit, dat het ontwerp het beginsel van de nationale staat zoals dat beschreven staat in de grondwet van 1961, schrapt, en daarvoor in de plaats de term "het nationalisme van Atatflrk" introduceert. Op de eé re te plaats kan nationalisme geen fundamenteel en objektief kenmerk zijn van een staat* Het kan slechts het beleid zyn dat een staat voert •'"'" Ten tweede speelt het nationalisme niet meer de positieve rol die het de vorige eeuw in Europa gespeeld heeft. In onze tjjd Heeft het nationalisme reaktionalre implikaties. In het bijzonder de ervaring met de 2e wereld* oorlog heeft de mensheid laten zien dat het begrip "nationalisme" gebruikt kan worden om chauvinisme, fascisme, of op zyn minst een repressief en reaktionair regime te ondersteunen. Ten derde verzetten de demokratiaohe elemen**m< zich tydens de voorbereiding van de grondwet van 1961 al tegen het opnemen van "nationalisme" als een van de eigenschappen van de staat» en bereikten dat het vervangen werd door de term "nationale staat". Nu wordt klaarblijkelijk voordeel getrokken uit het feit dat de demokratisohe krachten gedwongen zjjn hun mond te houden in deze repressieve tussentijd, om opnieuw het principe van "nationalisme" in de grondwet op te nemen onder de dekmantel van Atatdrks naam*
DE OHSCHBNDBAARHEID TAK DE STAAT MET BETREKKING TOT ZIJ! OROJTDÖEBIED EN HATIB , /
Het 3« artikel TUI het ontwerp stelt dat d* "Turkse staat een ondeelbaar geheel ie, dat het grondgebied en de natie omvat"* In de politieke wetenschap wordt de staat gedefinilerd als de politieke en vettige organisatie van een menselyke gemeenschap op een bepkald grondgebied» Daaruit volgt dat» ingeval deze elementen gescheiden worden, het niet aogeHJk is van een etaat te spreken. Eoh ter, de definitie van de etaat als een politieke en wettige organisatie van mensen op een bepaald grondgebied, houdt niet noodaakeiykerwys in, dat de staat uit é*é*n natie bestaat (uninationaal is)« In de struktuur van de staat kunnen meerdere volken opgenomen zjjn* Als hun: samenleven het resultaat is van hun vrjje vil en beslissing, dan is er sprake van een deaokratisohe staat* Want In dat geval hebben de volkeren binnen die staat hun recht op zelfbeschikking toegepast ten gunste van eenheid» De in artikel 2 genoemde aard van de staat maakt «o1, n vorm nodig. In dat geval moeten de artlfcelen> van de grondwet mbt de fundamentele eigenschappen van de staat en ook mbt andere onderwerp e», in overeen» temming zjjn met het beginsel van demokratle. . Ben dergelijke consistentie treffen we e oh ter niet aan in het grondwetsontwerp. Het ontwerp erkent bijvoorbeeld zelfs niet het bestaan Van de miljoenen Koerden in Turkye. v< * • , . >~v ..'v.\- '^
,..:•!
'
,sv ,:•••'
:"•} •-< •
•-..-
,
•
-.:
Bovendien wordt de zinsnede over de onschendbaarheid van de staat met betrekking tot Btfn grondgebied en natie aangewend als een kriterium voor de inperking van fundamentele vryheden. Deze stellingname vertoont een rechtstreekse parallel met .d% reaktiona^re ,en .repressieve aaenden ten , die in 1971 gemaakt *i>n op de grondwet van 1961 •
In dit gedeelte moet artikel 5» dat het r e oh t op soevereiniteit behandelt, nader onderzocht worden* ::0 . HSouvereinitelt berust b^j het volk, zonder enig voorbehoud of voorwaarden" was een slogan uit de t^d dat onze republiek gesticht is, en hepft een historische betekenis gekregen doordat het in feite synoniem is geworden met het begrip "nationale onafhankelijkheid". Va de ftrste Wereldoorlog verklaarde de Grote Nationale Vergadering -bye en in Ankara- , in weerwil van de keizer die aandrong op de bezetting van het land» dat het volk dat bezig was sen onafhankelijkheidsoorlog te voeren, de enige maoht was die recht had de souvereinlteit uit te oefenen. Als gevolg van dit begin» zyn vanuit ons gezichtspunt nationale onafhankelijkheid en nationale souvereinlteit twee nauw met elkaar samenhangende en elkaar aanvullende begrippen. Hierdoor is, sinds 1921, in geen enkele Turkse grondwet ooit het recht op souvereiniteit en de uitoefening daarvan onderwerp van diskussie geweest* In het huidige ontwerp staat ook een dergeiyk artikel* Maar het heeft een belangrijke verandering ondergaan, door het recht op nationale souvereiniteit te scheiden van de nationale onafhankelijkheid.
Want de laatste zin ran het akkoorden, di* lidmaatschap bevoegdheden,voorbehouden"» g»vaarlyk» uitzondering aan nitelt. •"'.}
'
artikel stelt dat "d* bepalingen van inhouden van itt*tituties met Internationale Op die Banier kondigt het ontwerp ««n op d* uitoefening ran het recht op iouverei'
Laten ve een voorbeeld fereni Turkse ie lid van de VAYO, een instelling die internationale bevoegdheid bexit. uit dit artikel volgt dat ook de NATO gemachtigd vordt in Turkije hét recht op souvereiniteit uit te oefenen. Op dezelfde wy»e sal de •ouvereittiteit beperkt worden door het lidmaateohap van een andere soortgelijke organisatie» door de bevoegdhedex van die instelling. Dete organisatie xal over Turks grondgebied kunnen beschikken alsof het eigen gebied is, en zal seggensohap en nacht kunnen uitoefenen over alle levenssferen,wanneer »y sioh beroept op de aaoht di< door dit grondwetsartikel wordt gegeven*
DEEL II GRONDRECHTEN EU VRIJHEDEN '''. f,
-.. ' ! .
.
'._
;
ALGEMENE DEFINITIES EN BEPERKIHGEH
Grondrechten en vrijheden zijn die rechten en vrijheden, waarop het individu recht heef t 'alleen al krachtens het feit dat hjj een menselijk wezen is - los van enig* andere kwal i f ika t ie of voorwaarde -, en die niet kannen worden overgedragen, afgestaan of weder rechterlijk toegeëigend. In het lle artikel stelt het ontwerp echter dat grondrechten en vrijheden ook Hde persoonlijke plichten en verantwoordelijkheden omvatten ten aanzien van de maatschappij, familie en andere individuen"» onmiddellijk gevolgd door de bewering! "Grondrechten en vrijheden kunnen alleen uitgeoefend worden in overeenstemming aet deze "plichten en verantwoordelijkheden" Deze definities en voorwaarden die vanaf het begin besteld worden aan de inhoud van grondrechten en vrijheden, kondigen de ernstige en algemene beperkingen aan» beschreven in de artikelen 12, 1) en 14* Het 12e artikel voorziet in de beperking van deze rechten en met als doel de veiligstelling vant de onschendbaarheid van de staat m. b. t. zijn grondgebied en natie,
de republiek» nationale veiligheid, openbare orde» binnenlandse rust, openbare belangen»
openbare* gezondheid» openbare moraal» rechten en vrijheden van andere individuen* Dit zijn allemaal eigenlek nogal duistere begrippen die van persoon tot persoon en van t\jd tot tüd anders opgevat worden* Met een zo grote ver* zameling van begrippen die alle levenssferen omvatten, heeft het artikel in feite het doodvonnis getekend van de grondrechten en vrijheden» Hiermee nog niet tevreden, gaat het artikel nog een stap verder door te verklaren dat deze rechten en vrijheden ook beperkt kunnen worden door H * . «bijzondere redenen in andere artikelen aangeduid11 • Bovendien wordt in de tweede paragraaf van het artikel herhaald dat "de algemene redenon die in dit artikel voor beperkingen worden genoemd» gelden voor alle grondrechten en vrijheden". Ve kunnen zonder meer zeggen, dat het ontwerp «s t deze beperkende ideeln en praktijken de deur open heeft gezet naar een volledige elimlnering van grondrechten en vrijheden. Deze bepaling is strijdig met de opvattingen en regels van het moderne Constitutionele reoht en internationale aktes. We moeten in dit opzicht twee belangrijke kriteria, die nauwkeurig bekekon moeten worden bij de beperking van grondrechten en vrijheden, aanstippen* Allereerst behoort vrijheid de regel te zijn, beperkingen de uitzondering» Ten tweede mogen beperkingen op geen enkele manier de essentie van de vrijheden aantasten» of van dien aard zijn dat ze ze te niet doen*
Sinds de Verklaring van de Rechten van de Kans, en in het bijzonder in de door de constitutionele beweging bereikte huidige fase na de Tweede Wereldoorlog - waarin de mensheid onder de terreur van het fascisme „ * leefde -» hebben deze waarden steeds hoog aangeschreven gestaan en »yn angstvallig in acht genomen* Het ontwerp daarentegen heeft zich tegenover de grondwet van 1961 opgesteld, die voldeed aan de basisprincipes die heden ten dage algemeen geldend zjjn,en maakt beperkingen tot regel en vrijheden tot uitzondering. Het ontwerp voorziet bovendien in een reeks voorschriften, die het te niet doen van alle vrijheden mogelijk naken* In deze lyn, stelt het 13e artikel van het ontwerp, dat in bepaalde omstandigheden die betrekking hebben op het uitoefenen van grondrechten en vrijheden* rechtbanken kunnen besluiten deze rechten en vrijheden aan personen te ontnemen wegens "misbruik"* Een dergelijke wetsbepaling kont voor het eerst in «nze constitutionele geschiedenis voor» en is een kojxkr*«t bewijs van d» inbreuk op de wezenlijke vrijheden. In de prak t uk kan het konsekwenties hebben die de demokratie en de vrijheden ernstig bedreigen. ""*. -
• ...»'..Bj^vVóTBeeidï heT*-artikel verbiedt het uitoefenen van grondrechten en vruheden om de"hegemonia te vestigen van de ene sociale klasse over da andere" of "een staatsvorm te vestigen die op communisme gebaseerd is.."* Dit zal betekenen dat een communistisohe of een sociaal-demokratisohe party, die naar macht streeft d.m.v.verkiezingen, volgens dit artikel beschouwd zal worden als "misbruik makend" van deze rechten en vrijheden, en dat hun leiders zullen worden gestraft, en beroofd van deze rechten. Of, om een ander voorbeeld te noemen$ als een artikel of een geschreven of vertaald boek geacht wordt onder dit artikel te vallen, aal ds schrijver of vertaler zyn recht op meningsvrijheid ontnomen worden, en zal h^j niet langer de vrijheid hebben toe te treden tot enige politieke partij of zyn denkbeelden mondeling, schriftelijk of anderszins naar buiten te brengen» Maar we moeten naar het 14e artikel kijken om te zien hoe ver dit ontwerp gaat in het te niet doen van grondrechten en vrijheden. Het 14e artikel zegt!"Het uitoefenen van grondrechten en vryheden kan geheel of gedeeltelijk buiten werking gesteld worden en er kunnen maatregelen genomen worden die in tegenspraak zijn met de in de grondwet vastgelegde waarborgen, in geval van oorlog, staat van beleg en de noodtoestand - in een mate die de situatie vereist, en onder voorwaarde dat het geen geweld doet aan verplichtingen die uit de internationale wetgeving voortvloeien". - Zo is de opvatting van het ontwerp over een vrije demokratisohe staat op de wet gebasserd l - Zo is het systeem van grondrechten en vrijheden dat het ontwerp toestaat aan ons «volk t - Zo ziet de door de junta beloofde demokratie eruit t
' '
HET ONTWERP YERvTN'GT :HET RECH* OP LÉVE» DOOR HET RECHT OP DODER
Het 16e artikel gaat over het recht op leven, het primaire recht van iedereen*
8 Hoewel het artikel begint net de erkenning van de onaantastbaarheid van het bestaan van het individu en zgn recht te streven naar zjjn materiële e» {feestelijke verbetering (behalve by door de rechtbank uitgesproken doodvonnissen), komt een uitspraak in de laatste paragrftaf neer op een volledige ontkenning van dit reoht. Omdat daar beweerd wordt dat reoht van idividuen te leven geen geweld wordt aangedaan» en dat bevoegden het reoht hebben te doden in geval van» • zelfverdediging die het gebruik van geweld noodzakelijk maakt . bij de ten uitvoer legging van bevelen tot inhechtenisneming • ter voorkoming van ontsnapping van gearresteerde of veroordeelde mensen . ter onderdrukking van rellen en opstanden . ter vervulling van opdrachten van bevoegde instanties (i.e. bestuurlijke autoriteiten) in gevallen van de noodtoestand en de staat van beleg. ~In-"f«ite erkent'Het artikel bijvoorbeeld het recht van de veiligheidstroepen om t\jdens een noodtoestand, uitgeroepen om economische redenen, een burger te doden, om op die manier het bevel van de bevoegde auto~rl "feiten" Tot dwangarbeid uit te voeren. Dus heeft het artikel in feite het doden van mensen als regel» en het reoht op leven als uitzondering op die regelt aangenomen. Aan de andere kant toont het ontwerp, dat in veel gevalllen zo in details treedt die onderwerp zouden kunnen zyn van aparte wetten, geen een weg nooh enig voorschrift m.b.t. het recht van het individu om atyi positie meterieel en geestelijk te verbeteren. Op dezelfde wyze worden martelingen verboden, maar worden er geen maatregelen genomen ze te voorkomen* Het artikel stelt, dat de uitvoering van de doodstraf het recht op leven geen geweld aandoet* Echter, in de moderne wereld wordt de doodBtraf beschouwd als een manier om het recht op leven te vernietigen, en is verboden en geschrapt uit de wet. Bit ontwerp beschouwt de doodstraf, in plaats van die te elimineren, zelfs niet als geweldpleging op het reoht op leven; en geeft daarmee het bewys van de onverantwoordelijke houding die het ontwerp aanneemt ten aanzien van dit grondrecht. Bovendien gaf de Grondwet van 1961 de macht over de uitvoering van doodvonnissen aan de Grote Kationale Vergadering, en gaf daarmee - hoewel beperkt - een waarborg* Dit ontwerp echter draagt die macht van de Vergadering over aan de President. VERBOD OP DWANGARBEID OP GHONDWKTTSLIJKE SLAVERNIJ ?
Het 17e artikel van het ontwerp bepaalt*"Geen enkel individu zal onderworpen worden aan dwangarbeid. Slavernij is verboden". De tweede para„graaf van het artikel evenwel, bevajt een bedreiging van deze regel dat wêrfc, uitgevoerd»^ » tijdens de periode van arrest, veroordeling of voorwaardelijke invryheidsstelling , • in feitelijke of vervangende militaire dienst • als diensten die van burgers worden gevraagd tijdens de noodtoestand
• lichamelijk en geestelijk werk als burgerplicht in geval de behoeften van het land dat eisen, niet beschouwd zal worden al B dwangarbeid of slavernij» Vanneer dit artikel samen wordt genomen net de artikelen 135 en 137 die handelen over de noodtoestand, wordt duidelijk dat slavernij geregeld wordt als een grondwettelijk* instelling, omdat in artikel 135 "ernstige economieohe kriele" beschouwd wordt als een rechtvaardiging voor het uitroepen van de noodtoestand, terwijl artikel 137 "arbeidsverplichtingen die op burgers gelegd kunnen worden" noemt in geval van de noodtoestand 00 economisch» redenen* Bijgevolg hebben de politieke heereera de macht de noodtoestand» nationaal of regionaal, af te kondigen, door Bieb te beroepen op een economische kriele, en daardoor de burgera tot dwangarbeid d.i. slavernij te verplichten. HET ONTWERP SCHENDT DE PERSOONLJJKK VRIJHEID BH VEILIGHEID
Het ontwerp heeft een tweeaporige benadering gekozen van het vraagstuk van de persoonlijke vrijheid en veiligheid, door de eerate te regelen in artikel 16, de laatste in artikel 19* Maar in feite ia het onjuist deze begrippen als zodanig te scheiden, voor cover het onmogelijk ia te spreken van iemands vrijheid zonder de beveiliging daarvan» Eigenlijk zien we, als we naar de inhoud kijken, dat de twee artikelen elkaar aanvullen en beiden dezelfde zaak regelen* Het 18e artikel somt de voorwaarden op waaronder individuen hun vrijheid kan worden ontnomen. Dé meest opzienbare en duistere voorwaarde in dit artikel, is die over de beperking van de vrijheid van "personen die een bedreiging vormen voor het publiek door geestelijke gestoordheid, verslaafdheid aan drugs of alcohol, landloperij en besmettelijke ziekte"• Dit is een nieuw artikel dat in onze vorige grondwet niet voorkwam. Zoals af te leiden valt uit de argumentatie die geschreven is ha de publicatie van het ontwerp, is de landloper,die in het artikel genoemd wordt, iedereen zonder regelmatig inkomen of vaste verblijfplaats. De situatie in Turkije is zo, dat dit artikel miljoenen mensen, die werkloos en dakloos zijn, bedreigt* Ze zijn zichzelf geplaatst voor net dilemma óf verdreven te worden uit de grote steden, of gearreat«*rd te worden* Als we kijken naar het 19e artikel, dat betrekking heeft op aanhouding en vrijheidsberoving, kunnen we opvattingen tegenkomen uit de wetgeving van de Hitler-tyd. Onder de redenen die het arrest van personen rechtvaardigen* *Un die gevallen opgenomen waarin "het gevaar dat een misdaad begaan wordt" aanwezig is* Dit begrip, ook een nieuwigheid vergeleken met de vroegere grondwet, is preotws identiek aan de reden voor arrest die genoemd wordt in het Wetboek va» Strafrecht van HitIerDuitsland. Het Constitutionele Hof had bepaald dat deae bepaling . V ,. geschrapt moest worden uit alle wetgeving vanwege ds anti-deaokretieohe aard ervan. Verder wordt ook de universele en demokratisohe regel «e» iemand in geschreven vorm op de hoogte te stellen van de redenen voor agn arrestatie*1 geschonden door het gebruik van zo «n ongrijpbare term als "indien mogelijk". Deze formulering geeft groen licht om iemand eerst te arresteren en achterafrpas een re£en té creëren voor het arrest, d.w.z. de mogelijkheid osf^ door middel van martelingen - redenen voor het arrest te vinden. '*#*<*•. •»& ^uji-f.» • v ' .'V-';;:1
,("-.
•"):.
'
.'-•
.
-
"
" ' V ''.:':'"
•
10
Hot artikel geeft bovendien de mogelijkheid personen voor 48 uur: op té •luit«n alvorens so naar h«t ge re oh t gebracht wordenf dece tyd kan worden oitgobrèid tot 13 dagen in geval van kollektievo misdaden* Laar komt nog by dat dese bepalingen niet bindend s^n tydene de noodtoestand, de staat va* beleg en oorlog* Hieruit valt af te leiden dat in bovengenoemde omstandigheden ook de verplichting de verwanten in te lichten over de toestand van een gearresteerd of gevangenpcet iemand cal vervallen. G1DVOHOBÏ TESTIGIVO lï PLAATS TAI BItf EG IN 08 VRIJ Hl ID ZH TMJHSID TAV VOOWLAJWS
Bet 20e artikel van het ontwerp regelt de bewegingsvrijheid en de vrijheid van vestiging* In de eerste paragraaf voldoet de eerste sln aan dit algemeen erkende en - umivorseel beginsel en stelt dat " ieder individu bewegingsvrijheid hoeft"* Maar de volgende zin laat daar onmiddellijk op volgen dat dete vrijheid beperkt kan worden in geval fan t - > * ' . '
• ondertoeken en vervolging, en . ter voorkoming van misdaad.
l :
.
'. .
Het is duideHJk dat, wanneer men «egt dat de bewegingsvrijheid beperkt kan worden om misdaden te voorkomen, dat geltyk staat met de mogfiykhsid dece vrijheid wegens onbepaalde redenen volledig nietig te verklirsa» Om welk!» misdaden te voorkomen aal dese vrijheid beperkt worden T Ofwelf fie kan op de voorhand vêfftmitsa dat iemand een misdaad kan begaan en welke kriteria legt hy daarby aan f Het is een fundamenteel in algemeen aanvaard beginsel dat iemand onschuldig wordt, geaoht totdat de rechtbank styn uiteindelyke veroordeling uitspreekt* Hoe kan dan,iemand, dis nóg niet besohuldigd is van enig miodrtyf, op grond van het Vermoeden dat htt er een sal begaan» beroofd worden van een vrtyheid T Br b4pt*an geen antwoorden op dese vragen» die dese regel in het ontwerp kranen reohtvafrdigen in een demokratisohe staat die èp de wet is gebaseerd* Bovendien brengt de laatste paragraaf van het artikel naar voren,idat het r|o&t om naar het buitenland te reisen beperkt kan worden wegene burge^pileht of ingeval van een ondersoek of vervolging vanwege ,een misdr^f^ Hieruit valt af te lelden» dat de beperking in de eersts para* graaf niet alleen in verband staat met de vryheld om naar het buitenland te rel «fin, maar seker ook met het rei soa binnen de landsgren*en. 3o laat het ontiirerp de deur open om, coals dat het geval was in het feodale tijdperk i paspoorten voor binnenlandse reisen te verstrekken. Het is onmogel^k de logica achter dese bepaling als ei^entyds sn demokratisoh te bes^ohouwen. Overigens maakt het artikel nieV Buidelyk welk gesag dese bemerkingen sal effektueren* ' ' ., ; De beperkingen in de tweede paragraaf» die de vrijheid van vestiging betreffen, sUn so mogelijk nog anti-domokratlsohsr van aard. Tolgens de «e paragraaf, die het produkt is van de verouderde logica achter "gedwongen volksplanting"» kan de vrijheid van vestiging beperkt worden omi • . . •
aisdaden te voorkomen sociale en eoonomlsohe ontwikkeling te realiseren een gesonde en ordelUke stadsvorming te,bewerkstelligen openbaar bes^t te beschermen.
11
H*t is onmogeiyk over vryheid van vestiging te spreken als die op deze gronden beperkt wordt. Wat in f«i t» geregeld wordt i» niet d* vryheid van vestiging, maar d» dwang tot vestiging* BBDREIGIHGEB VAN DE PERSOONLIJKE SN MATERIELE VRIJHEID, SE ONSCHEHDBAAHHBID TAK DB WONIHO Elf Dl VRIJHEID VAN COMMÜNIKATIR
De artikelen 21, 22 «n 2J regelen de persooniyke «n materifle vryheid, d* onschendbaarheid ran de woning «n de vrijheid van oommunikatie, die bekend ataan als klassieke grondrechten. Maar de artikelen bevatten clausules» die de reohtszekerheid van alle drie elimineren. In overeenstemming met de zinsnede "*•• in gevallen waarin uitstel gevaarlyk geaoht wordt, op last van het wettig gezag*••" kunnen de«e vryheden zonder gerechtelijk bevel gesohonden worden* Dus kunnen iemands lyf, styn persoonlijke papieren en besittingen doorsooht worden en de «e laatste xelfs geoonfieceerd» of kan een woning binnengedrongen en door* xooht worden, en kunnen alle eigendommen erin in beslag genomen worden* De beperking van bet reoht op oommunikatie gaat nog verder* Hiet alleen wordt de vertrouwelijkheid gesohonden, maar ook wordt belemmering van cömmunikatie mogelJiJk gemaakt. Door de aard van dece vrijheden, lokt de elimina'tie van gereohtel^ke waarborgen~ :mjr dergelijke gronden inbreuk op de essentie van deae reenten uit, en doet hen volledig teniet. Byvoorbeeldi Vat verandert er, wanneer de rechter «y» veroordeling uitspreekt over een huiszoeking, nadat de politie een woning al is binnengedrongen en doorsooht heeft - in opdracht van de bestuurlijke gezagsdragers- en achteraf pas een gerechtelijke beslissing ^»lt #rt Vanneer aoht men uitstel gevaarlek T Wie, en met welke kriteria, meet dit gevaar J Ben vryheid beperken of selfs onmogeiyk maken sonder deze vragen te beantwoorden, is naar dembkratisohe maatstaven onaanvaardbaar* HET ONTWERP VERlUBTIGT DB MENINGSVRIJHEID
Volgens de inzichten, die gemeengoed z<jn in onze tyd, kunnen we niet spreken van meningsvrijheid wanneer niet de vryheid die mening uit te dragen daar deel van uitmaakt* Met andere woorden, meningsvryheid betekc de vryheid dieir*ttbg uit te drukken. Dat deze twee elementen samen de meningsvrijheid uitmaken, is duidelijk in alle internationale dokumenten over mensenrechten en vryheden, en vindt zijn neerslag in de beginselen van de hedendaagse constitutionele wetgeving, ook in onze Grondwet van 1961* Het ontwerp echter stelt zich geheel tegenover dit beginsel op* Het ontwerp zegt "Ja** tegen oensuur Alhoewel het 25e artikel vryheid *m mening en overtuiging toes.taat, komt het onmiddellijk daaropvolgende, artikel 26, met een volstrekt ander voorschrift onder de kop "vryheid van het uitdrukken en verspreidt van meningen"• De meningsvryheid wordt dus verdeeld in de mening, en de uitdrukking ervan - en deze complementaire begrippen «yn tegenover elkai gezet*
12
Bovendien stelt dé laatst* zin van de eerste paragraaf van artikel 26 dat de meningeuiting d*».** radio, televisie of film onderworpen kan worden aan voorafgaand* goedkeuring» «n voorziet zo in ««n grondwettelijk mogelijkheid ran centaur op deze gebieden* De Grondvettkommissie was niet tevreden net deze restriktie, en legde nog neer Terboden en beperkingen op de meningsuiting, die in feite alle vrijheden te niet doen, die in de voorafgaande artikelen erkend verden* Volgen» deze verboden kan de meningeuiting ook beperkt worden ten behoeve vani . het voorkomen van misdaden . bestraffing" van misdadigere . bescherming van de reputatie* rechten, persoonlijk- en gezinsleven en beroepegeheimen van derden . het voorkomen van de onthulling van staatsgeheimen • het voorkomen dat onjuist óf voorbarig nieuwe» dat de economie zou kunnen beïnvloedenf verspreid wordt ' . het de reohterlyke ma oh t moge l uk maken zjjh funktie uit te oefenen • de bescherming van de jeugd tegen schadelijke stromingen en denkwijzen. Ook brengt het artikel, door te beweren dat de bepalingen die het gebruik van de massamedia reguleren ("aangenomen dat deze bepalingen publikatie niet belemmeren") niet gezien kunnen worden als beperking van de vrijheid van meningsuiting, in feite vanuit dit ^ezifltotspuftt bepérklat aan* In feite wordt, wanneer artikel 28 en de daarop volgende artikelen ineamenhang worden bestudeerd, duidelijk hoe misleidende de zin "...op voorwaarde dat de publikatie ervan niet wordt verhinderd", ie* Het is duidelyk dat het ontwerp bepalingen invoert die de meningsvrijheid volledig zullen uitschakelen. Het is echter zinvol de redenen voor de in de artikelen genoemde beperkingen nader te bestuderen om de toegepaste methoden te kunnen onderscheiden, en de omvang waar te kunnen nemez van de vernietiging van een van de belangrijkste vrijheden» die door honderden jaren strijd bevochten is\n om inzicht te kragen in het soort regime dat diegenen» die deze grondwet aan ons volk willen opdringen, voor ogen staat. Hft ontwerp verbiedt ook de onuitgesproken mening De eerste reden om beperkingen te stellen, die in dit artikel genoemd wordt, Is het begrip i "het voorkomen van misdaden1** Alleen deze term al is voldoende om deofttthgsvrvfheid ts vermorzelen* Vant het artikel legt een idee dus al aan banden voordat het geuit is, vooruitlopend op een toekomstige mogelijkheid. Verboden en maatregelen kunnen alleen getroffen worden in geval van bestaande, grijpbare feiten, niet voor even tuali tel ten* Het etrafreoht stelt alleen oonotfft* daden of gedragingen strafbaar, en niet mogelijke daden of gedragingen. Dit is de vrije, tegenwoordige opvatting over demokratie. Een bepaling die hiermee in strijd is, is alleen mogelijk onder een repressief anti-demokratisoh regime. In feite is dit voorschrift, dat het verbod op vrije meningsuiting regelt, ontleend aan de vetten van Hitier Duiteland. ••••• <
Wordt da mladaAiger gestraft of da meningsvrijheid ? Uitaraard valt "het straffen van misdadigere" onder de competentie van de Btaat* Maar daee macht kan niet als rechtvaardiging vordan aangevoerd voor de inperking van de meningsvrijheid, omdat misdaad een totaal andere zaak is die niet in verband gebracht kan worden met meningsvrijheid. Als, dit duide}.yke feit in aanmerking genomen,'dan toon een dergelyke formulering in het artikel voorkomt, kunnen we zo*n bepaling'alleen naar xien als een chaotisch geheel van begrippenfhèt produkt van een verwarde geest. Het is een duidelijke aanwijzing voor de bedoeling van de junta de meningsvrijheid te vernietigen door gebruik van een glibberig en vaag begrip. Kan meningsvrijheid identiek worden geacht aan inbreuk op de privacy 7 Ongetwijfeld is bescherming van de reputatie, de rechten, de privacy en h« gezinsleven, en de beroepsgeheimen van derden een nobel streven, maar het is niet co nobel om die te gebruiken als argument om de meningsvrijheid aan banden te leggen* Niemand zal de schending van iemands privé1 leven definilren als meningsvrijheid. Als zich zo'n schending voordoet en er is schade uit voortgekomen, dan heeft het slachtoffer het reoht een privaatrechterlijke of publiekrechterlijke vervolging in te stellen, zoals geregeld in het 35* artikel van het ontwerp. Mat het oog op deze mogelijkheid, ia het opvoeren van schending van het priveleven als reden voor de beperking van de meningsvrijheid niet als teken van demokratisch bestuur aan te merken. Dezelfde redenering gaat op voor het onthullen van staatsgeheimen. Dergelyke onthullingen vallen eigenlek niet onder het kopje meningsvrijheid, maar onder do vrijheid informatie te verwerven en te publiceren* Zelfs in dat geval is het belangrijk duidelijk te maken wat als geheim beschouwd moet worden* Als er werkelijk sprake is van schade voor de staat door het publiceren van informatie, dan is de straf voor een dergelyke schade een zaak, die beoordeeld moet worden door onafhankelijke rechtbanken» Dat deze term wordt opgenomen in de grondwet, en bovendien onder het hoofd van da beperking van de meningsvrijheid, is niet in overeenstemming met de wettige technieken, noch met de beginselen van een detaokratiaoh bestuur* De meningsvrijheid opgeofferd aan het economische leven Rat ontwerp overtreft zichzelf in de aanval op de meningsvrijheid in de uitspraak dat deze ingeperkt kan worden " ter voorkoming van de verspreiding van onjuist en voorbarig nieuws, dat het economische leven zou kunnen beïnvloeden"* Het is onmogelijk de aard en de eigeniyke bedoeling van dit argument te begrepen. De impllkaties zijn echter duidelyk| bijvoorbeeld, een economisch beleid dat de economie van het land ernstig zou kunnen schaden, kan niet door aoonomen en politici in diskussie worden gebracht voordat de schade, die daardoor zou kunnen worden aangericht, is vastgesteld* Een ander voorbeeldt een krant, die voortijdig informatie krijgt over een regeringsbesluit tot devaluatie - of over plannen van een bankroete geldschieter het land te verlaten fa eerst grote geldsommen in de wacht te hebben gesleept-, kan die informatie niet publiceren, omdat het afdrukken van iets voordat het gebeurd is» stuit op de hinderpaal van "voorbarigheid", die door de grondwet la opgericht.
14
Bescherming van de jeu^d - 00n voorwendsel om de agninffavrijhoid t*> beperk 2>e b0p0rking, di0 gesteld onder de rechtvaardiging van "de bescherming Tan da jeugd t0g0n sohadeiyke stromingen en- denkwijzen" wordt opgeroerd, is openlUk afg010id Tan ««n fascistische mentaliteit* Vat zyn de grenzen Tan d0 jeugd T Vat wordt bedoeld met de term "schadelijke a tromingen'1? Velice denkwijzen tullen ala schadelijk bestempeld worden ? Vat zullen do aard ran» de grenzen aan en het gebied Tan deze bescherming »yn ? Vie aal dat vaststellen en vet welke maatstaven ? ;
:
' ••'''"
'"' v
• '" "':;'
:!J'''
-""): "- " ' ';
'^- • '.')s>:-
Laat ons deze vragen soncretiserent 10 de jeugd de groep tuaaon 16- SI, of tueoen 21-30, of ie het nog een andere groep ? Zal een l 8- jarige fabriekearbeider die kinderen heeft tot de jeugd garekend wordont of een JO- jarige etudent ? •
^ï:^. ' ••":••
.
'
•-?.- ••:•'..( .: .••.».•., .:•-'-'•••".
Het biykt dat de bepaling niet in etaat ia dozo foeks van vragaa, die erdoor worden opgeroepen, op te h01der en. Daaruit volgt dat hot artikol met de ae voorwaarden de meningsvrijheid onröohtcatig vernietigt* Ba een regering die dit grondrecht niet erkent niet ala modern on d aangemerkt kan worden, kan deze grondwet elechta do baais vorsen voor een reprcoeief, reactionair en autoritair regico* Ontkenning Tan d0 vrijheid van wetenaohan en jcuast Het 270 artikel ia gewyd aan de beperking van do vr^haid van v^tcneohappe en kunaton* Inderdaad geeft de eerate paragreaf van hot eftikel niet dia indruk* Men moet echter niet vergeten dat, volffonsde opzet ven hot ontwerp, alle r0atriktiea die al in eerder» artikelen ven hot cntvorp zyn genoemd ook hier Tan toepassing z^jn* BoTondion stolt Co t*;3cd3 paragraaf dat "de invoer in en de veropreiding over het land van buitenlandse publikaties" door aparte wetten geregeld xal wordrn, vat den tcch weer een niéuwe beperking in zal houden* • Deze opstelling in het ontw0rp is strydig nat de beginselen vaar internationale Afioumonten Tan uitgaan; en speoiaeil not dat doel van hot Slotakkoord van Helsinki dat gaat over sAconvGrhing on uitwiasoling 05 cultureel gobied* Het ba l emmeren Tan de uitwiaaeling van oi(y«ntydao en alz^di£Q en werken, die Ten wezenlek belang zijn voor do ontwikkeling rr.n ust-u» schappen en kunsten, kan alleen unar ontspruiten aen da onso grcnson van een vern&uwd hewustz^n* Kennelijk loochenen deeo paeudo-Atatörkiaten het do01 van Atatöï^ om "het peil Tan «en «iganttyïao bsocinving ta torciki VRIJHEIDL TA* (DRUK)PERS OF DRPK OP PB YRUHBID ?
r
De persvrybeid, waarin de oeningovryheid het ctcest Iconkroct tot uiti.-tr; komtr komt ook onder zware druk te staan*
In feite stipt artikel 23 de nauwe relatie tussen d0zo twoa aan door te atellon*"de persvrijheid zal beperkt worden door
Tan de bepalingen Ten artikel 26 over der vryhftid «oningon t» uiten en te Teraprolden" •
15 Toegenomen beperkingen Kadat bet artikel de«e parallel heeft getrokken, vervolgt het met ., . de vaststelling van speoiale gevallen va& beperkingen. r''?~b < ; i ?/o Deze hebVen zo*n wijd bereik dat se elk greintje persvrijheid uitsluiten sn bet- is niet overdreven gezegd dat ondar o^«% -<>mstandighedênv>«n vrije pers geen enkele kans Heeft te funationeren* .. •• '••' :''-••'•/ .
.
Het artikel begint «et bet verbieden van ' . bet afleveren voor publikatle of, • bet drukken, «elf s als verspreiding «i*t rpljtata vindt , van nleuvs en artikelen die ' " ' - • . - •- - :;A .'• 7:;^ • schadelijk zijn voor de interne i .extern* veiligbeid en de onschendbaarheid yipin de etaat met .'baar • grondgebied en 'nati*, , • ; ,-i;i-iU ,:.' : • misdaad, opstand ^of rébelli* aanao*r--.-v,'-, '';' • te>malEen bebbeii nét staatsgeheimen* -• -;" '^>r>.id/i.v -' - ,-ÏOT;-<jé>•?••'''•-/."' Het artikel stelt ook dat onder die omstandigheden ode verhinderd kan worden* •''T' "•"•'
'*"';•-• v<'- s-f-:-.:- ;••;!•** i t| ;; t=--;r ïU^J^-<,;>€-;.V .~^,:/ :--^^\^ .•
,r -V ;
De ze beperkingen lokken oensuur uit •. - :-.t .;•?-.? :;;-.•.»,,' -><•;-* ^bnWn^rf^-n ,, ^ Xr '-->' '••'•>' "! r '- :l ^ --^-.. ^ 'v- - ' ^•v':.--: *'.:-••= H-I-A-.' ;-i.,U^ rvtforiws-sö rt .>.-••.;-, ^ - cf' Ten eerste zetten deze beperkingen de deur^open voor oejaauurt ^>mdat zonder preventief toezicht het onmogelijk is te weten of ongepubliceerd nieuws^naeri'vde«è''«aatsta'ven valt. . .-. e-A r- ; •,-•,;,..- A iïx{-, < !.^-s-^ .-£,-..-../« Dit Voórsohrift gooit de stelTegel overboord dat,van een overtreding de pers alléén öiaar sprake kan sij|n wanneeri*r gedrukt,en verspreid is. Dit artikel roept de ongedrukte tekst ter verantvoojcding* : Bovendien hftalt bet ontwerp de traditionelefverantwoordenjkheidshiirarchie vande pera onderuit» doorf de 'algehele verantwoordelijkheid* •"• op zich te nemen» ' Vanzelfsprekend zfln de hier geolteeerde beperkingen van de vrijheid ook zeer onbepaald, dubbelzinnig en onbegrijpelijk en schenden ze bet meest traditionele en algemeen geldSüdë grondbeginsel van de strafweti 'de regel van de wettigheid* Ben voorsohrift óm; Verspreiding te voorkomen -.,,,>- :• > -. i, ^•*^-^-u _ f^^T~TT*"I'^^^T^^^^P^T"'^"T"'~: :- , V r ^ T T ^ '"* ^ '..4'1. ï (
•,-.:-. :^'^-'^:. ....• , > . • •••
u -' •
Eén andere'beperking* die bet'artikel oplegt ie de regeling van de., eonfleóa,tie van gedrukte stukken in opdracht van het bevoegd ge zat, indien uitstel door het wachten op eea-tgerechterlijke beslissing ., schadelijk g*aeh t'word t. '-•^--:,-;:.-ï^:...:••. v »..=/ ?• •, - • H-^, .^„ :.. • ;.,., Het bevoegd gezag kan tot zo'n bevel overgaan ter verdediging vant r . de onschendbaarheid van de staat met baar gebied en natie i nationale 1-veiligheid .i-.-vi :^..-, ;Y,4-•.• ..-.-.--,r«.li?v;..ri . r .,. -- . -j, . • • *• ;•" .. :
. Attatteks beginselen *bi bervor^ngsn ^ ',••.<>'• ,^ .., .,• •>•-' :>.--•' . öbinbswe/moraal ••.•••/ •-•-:(»•..-.' ;. = -d ..;•." . -: : •- •-.«.,.. /•.,-,...:,,._ : ' . de-go W* naameen rechten van derden^ het'priyé'leven van individuen; en gezinnen en/of ter voorkoming van misdaden* ••;.,/-.,-•• V :„. Weer moeten we herbalen dat deze begrippen vaag sn onbsstemd zijn,
16 :
• . • . • • • > > . • • • --••.r gv . - .
•
- - '.-.~.
.. .v
en dat niet opgehelderd wordt hoe bepaald sal worden wanneer één publikatie de «e bovengenoemde oonditiee eohendt* '''','. . .-j. f :' ' j. ..-;: ,;
.
'
, . ...... . .;
.
Be eeeentie van TT! J beid ie trouwene al aangetast vanneer de rechtbank sieh tegen confiscatie uitspreekt, nadat een dagblad is geoonfiteeerd in opdracht van het bevoegd gezag* Set gevolg kan niet goedgéaaakt worden , een verkrachte vrijheid kan niet opgelapt worden* • 1
f
• =5 r •: '
'
'-
kunnen ook geoonfieoeerd worden ^
H
*
*
Een van de ernstigst* beperkingen voor de persvrijheid staat in de laatste paragraaf van het artikel , waar gesteld wordt dat kranten en publikatios voor de periode van een Jaar of voorgoed gestopt kunnen worden, en dat elke publikatie die lijkt op een voortzetting geoonfisceerd kan worden* Het is duidelijk dat een krant die een Jaar niet uit kan • konen een dode krant wordt* "f •
-
*
s.
Bet ontwerp wordt nog*iedogenloser in artikel 50» waarin gesteld wordt datf wanneer een veroordeling heeft plaatsgevonden op grond van -een van de bovengenoeade aanklachten, de drukkerijen en daaraan verwante bedrijven .beschouwd sullen worden als • werktuigen van overtreding* en ook geoonfisoeerd sullen worden» Vannae* dergelijke nauwkeurige aanwijsingen in dé grondwet «ijn vastgelegd, dan staat de deur open voor nog onderdrukkender beperkingen in de af«ouderlijke wetten, die de geest van de grondwet koakreter en in detail sullen weerspiegelen. 7 Ongetwijfeld kan een eoht vrije en deaokratisohë regering iulk een wrede onderdrukking van de pers als ftat ontwerp voprsohrijft, niet toestaan* ^v'-A'.f'."•':'' ' ": •'
'
''-''.''<
•
~ï.
. ~:' ~ l ••"**•"•'••
VBHBOD OP HBT RXCHf VXRBIIOIIOHi OP TI RICHTBï i
"'u
.
.
,
-
-
;
^ .
-
.
.
v .
'
.
, '"""•.
'
'
Artikel 33, dat betrekking heeft op het voraen van verenigingen verklaart dat verenigingen niet aogen handelen tegen de algeaene beperkingen zoals oasohreven in dit artikel* De grote nadruk op beperkingen is in feite ëe» duidelijk blijk van het feit dat het .artikel is neergeschreven vanuit een reaktionair idee<ji vanuit een soort wraaksuohtlgheid» ;; Klaarblijkelijk is het artikel een voortvloeisel uit de beschuldigingen die de Junta en de reaktionaire kraohten na de 12 septeaber vaak herhaald hebben dat 'de staat was tereohtgekoaen in een situatie dat se geregeerd werd door verenigingen'• * •' . ,-,• Juridiseh gespreken is de bewoording vsa het artikel overbodig en onjuiet* Artikel 12 bevat al de sin dat» *de alge»ene redenen die in dit artikel voerkosten voor de beperkingen van toepassing sijn ep alle grondreohten en vrijheden** Baaroii heeft de herhaling op die B e plaats geen objektieve ef Juridische waarde of betekenis, behalve dan de «ubjektieve reden die we hebben genoestd*
17 Het 53 artikel hou^'i-niet op,>ij dosé algé«eno>eperkingen en «telt nog antl-demekratlecher Bepalingen* Volgens dit ar.tikel ia het ' verenigingen verboden* t. " •, • politieke doelen na te etrevenf, , .,politieke aktiviteiten te ontplooien .ondersteuning van politieke partijen te ontvangen of politieke partijen te ondersteunen • met dit doel een gesaÉenlijke aktie te voeren met vakbonden en' Beroepsorganisaties met bet karakter van openbare instellingen of• stichtingen .'~\ •••• ...:,.,-:. ', ...... H Het lijkt of het ontwerp een scheidslijn trekt tussen *Hrenigingen en politieke partijen* Het is algemeen bekend dat de«e twee organisatie* typen verschillende funkties en eigenschappen hebben* Kaar rechtvaardigt dat de. beperkingen die het ontwerp steltT On een juist antwoord te gevea op deze vraag moeten we allereerst een definitie geven van het begrip 'politieke doelen en aktiviteitea', een kwestie die in-het verleden vaak "bedlskussiierd is* ;. ^...-? Zoals bekend, kannen politieke doelen en aktiviteiten op twee Banieren bekeken worden, in de brede en in de strikte betekenis van de term» In de strikte betekenis wordt het politieke doel gekonkretisssrd in het streven atsAtsaaeht te verkrijgen en politieke aktiviteiten sijn-die aktiviieltejt die-ontplooid worden on.dat doel te bereiken* Zn deM betekenis sijnorganisaties die »ieh tin doel stellen en naotreven , geen verenigingen «aar politieke partijen* ^; In de bredere betekenis kan elke visie op een sooiaal probleem uiteindelijk beeohottWÜ worden als •politiek** Wie kan beslisssn welk onderwerj ef gebied van politieke aard is of niet? Als we het op een andere manloi •tellen» ia het niet een politieke daad een aktiviteit te verbieden door te verkearen dat die een politiek doel heeft? ƒ Laat ons de vragen kenkretieereni Als het eisen en organiseren van; rechtvaardige en langdurige vrede» algemene en algehele ontwapening, ontbinden van alle militaire verdragen en een vreedsame buitenlandse politiek als politiek wordt opgevat en verboden» «uilen tegengestelde doelen en aktiviteiten niet oek politiek zijn? Of, ie het «tegelijk 4e politieke aard van het vaak in het grondwetsontwerp herhaalde begineel on Attaturks principes en hervomlngen te beeeheraen, te negerent . Zullen de aktiviteiten vatt een vereniging die sioh bezighoudt net hst voorkomen dat «eekusten privtf gebied worden» verboden worden* ook al is dit een naatregel die in de grondwet is neergelegd? J-.; ' .
.
.
.
.
*
•'.«
Het ie duidelijk dat, in de wijde betekenis . , de toni 'politiek* alle gebieden van het sooiale leven beslaat* Omdat de oprichting yj^n politieke partijen» do organisaties die in de etrikte betekenie jrf& de term aan politieke doeletellingen werken, elders in het ontwerp geregeld wordent kunnen we alleen maar de oonolueie trekken dat dit artlk||:" betrekking heeft op die onderwerpen die in de brede betekenis va* kot 'woord 'politiek1 genoemd kunnen worden* Tanuit dit gesiohtspunt dreigt het ontwerp het recht verenigingen op te richten volledig te vemletigei
18
••
Wannoor vo do bopalingon in dit artikol vordor bokijkon» «iori vo dat oon Toroniging niot in otaat aal «ijn oon politioko partij to ondor•tounon, of »r «toon van to o&tvangon, xolfo niot al* hot ovor oon taak gaat dio «on Tan do rodonoa 'fo Van do oprichting Tan do Toroniging* Srgor nog, hot vordt voronigingon Torbodon '««t dit dool* goitoaooaap* polijk aktio to Tooron aot Takbondon on boroopoorganlBatlo» *«t {tot karaktor van oponbaro in»tollingon oh «tiohting»n« Óp do oorot» plaat» i» hot niot duidelijk vat hot artikol bodoolt «a» t d« uitdrukking •dit dool'. Zolf» aio «o aannoaon dat hot 'politioko doolon on ' politiófco aktiTitoitoni iBpliooer*, *>• hot niot gohool *ogolijk pot do loffika Tan hot Tooroohrtf t in to otoraon* Ion rcroniging bijToofboold dio do doodstraf vil nitbannon -in do brodo botokonio van hot voprd 'politioko doolf tolling1 -, dio opgorioht ia ondank» do boporkingon do grondwet, xal in doso «aak niot oaaon kunnon vorkon aot do ' 'Ordo Tan ldrokat«ïi' o»dat dit artik»! êo«o Mgolijkhoid ror^iodt* In ook lUlloü 'do voronigingon ran arboidora^ .aan vlo hot roeht on£*ogd «i oh in to lonriJTon bij oon vakbond » miot in otaat «ijn gosaa aktioi to onitOrttoBon Mt do bondon o» »ioh dit rooht to Torworron. • '"";
" '•:
v .8
•:• .
. > r-K' ••;•>..• '
•
HoohtorliJko «araatioa af«ooohaft
.-
,*,..]
•
Hot artikol «ogt dat,ï0oirol hot op^hoffon van voronigingon gooohiodo» aal door ttitopraak tan do roohtbankr do ophoffing ook uitgevoord kan wordon door hot boroogd gotag indion 'uitotol oohotdolijk wordt goaoht' on dat io hot goral vannoor 'do booohoming ran do onsohondbaarhoid van do otaat *É4t «ijn grondgebied on natlo, do nationa&o Yoillghoid, do oponbaro ordo, hot rooht on do Trijhodon-van dordon , do TO orkoning f§n •iadaden dit Toroioon. Hot artikol voogt oraan too dat Teronigingen ook opgoh«TO,n kunnon vordon door hot Miniotorio Tan Binnonlandoo Jfcakon o» boTcngonoondo rodononf dfco vordon roohtorlijko booliooingont uitoindolijk bui t «tt «pel goiót, Togolijkortijd «tolt dit artikoï do uitTo«r*nd« aaoht bóTon do roohtérlijko naoht, on toont daarbij gobrok aan Tortromon in doko laatoto. ~ • •' • - • • • • • • • • • ;;,.::. 5f - r • \n laalioto klap vordt aan hot rooht op Toroniging uitgodoold ia>do
laatoto paragraaf vaar hot artikol cogti 'Dit artikol ia ook toopaobaar op otiohtlngon on inotollingon Tan doaolfdo raard.' " -y • HKP aiCff TAM OPKMA1Ï TBROADBRIHO K* DWOI3TH1T II
,
Artikol? 34 Vaat gaat oTor hot rooht OM in hot oponbaar to Torgadoron on to doéon»troron*bopaalti «OonootsonappoBt vakbondon on boroopoorjloioatioo •o t hot karaktor Tan oponbaro iastollingont «uil on goon tooatoming krijgon Torgadoringon on dononotratioo to organiooron aangaando aakon dio niot tot hun oigon dool» tolling bohorcn, nooh xnllon mij doolnonon aan Torgadoringon on bij o onko*» t on dio buiton hun oigon doolatollingon Tall«n.« •" • •'*•• '• -n. »' :• **x - . : - . - : •..'.•..,.... . Zo offoat hot ontvorp do vèg naar hot ontvorpon Tan votton on ingropon dio dit rooht TOllodig tullon uit»ohak«lon.
19 B
EH OP SOCIALE EN ECOHOMISCHB HECHTEN
D* artikelen 41 tot 74 refcelen h«t sociale «n eoonomisone leren «n de rechten daarbinnen. Sommige van dese artikelen lijken wel met een toert 'altruïsme1 te sijn neergesohreren, waarbij de nadruk j|e er ligt op het •aken van een aangename indruk dan op hun werkelijke betekenis* Artikel 74 ie een konkreet voorbeeld van deze bedrieglijke aanpak* Het artikel steltt 'de staatH«al haar plichten op sociaal en economisch gebied vervullen zoals bepaald in de grondwet, voor «over haar financifle middelen dat toe«1»ant en %o zorg dragen voor economische stabiliteit'* Dit staat praktisch gtóïjjk aan ontheffing van dese pliehte Het artikel heeft nog een andere iBpllkatie» de staat sal de prioriteit l*g|en bij het handhaven ran de economische stabiliteit, ten koste van d*:
'
Dese intentie is aan te treffen in bijvoorbeeld artikel 44 over het besit van land* Door dit artikel wordt de toewijsing van land aan de boeren ernstig ingeperkt* Zoals bekend %ijn in Turkije nooit radlkale landhervormingfn doorgevoerd* Bijgevolg zijn, terwijl miljoenen boerenfamilies heléaaal geen land bezitten, buitensporig grote oppervlakten in bezit'van enkele grootgrondbezitters* Ondanks dese situatie stelt het ontwerp1'Kdat een niouwe bepfcrlcing toevoegt aan de grondwet van 196l)^da,t de volgende volgorde van toewijzing van land sal worden aangehoudent ten «erete, staatseigendonmen, dan staatsgronden die door ontginning gesohikt kunnen worden gemaakt voor bebouwing, en ten slotte die gronden uit privé besit die niet góéd bebouwd worden. , -r • . '
'
'•,'•"
Terder bepalen artikel 48 en 49» dat in geval van onteigening en nationalisering .uitbetaald sal worden in overeenstemming met dir gangbare marktprijs, en wel meteen én kontant* Dese maatregel verandert de regeling van de grondwet van 1961 volledig, die eiste dat dergelijke betalingen sleohts in overeenstemming met de belastingwaarde souden worden gedaan, en in termijnen* Vanneer dese artikelen in samenhang met elkaar worden bestudeerd siea
we datj .-de uitvoering van de landhervorming wordt belemmerd en ; * in geval van onteigening en nationalisering de monopolies en . grootgrondbezitters grote en onrechtvaardig* winsten sullen maken, en dat nationalisatie bijna geheel onmogelijk is geworden* Konkluderendt het ontwerp heeft de ekonomiaohe en sooialè verpliohtingei van de staat ten opsiohte van de burgers binnen de grenzen van 'de toereikendheid * van de middelen' teruggebracht, en «ioh in feite van dese verplichtingen ontdaan» terwijl de belangen van grootgrondbezitters en monopolies dubbel beveiligd worden*
20 7AOOIDSRECHTDT, COLL1CTI1T1 OIBERHUDHIIfOKlf 0 891*1X01* TIRBODHT UITSLUITIlfO WORDT BfflT OROHWBTfELIJK RICHT
Aktieradius van ds bonden men banden Artikel^ 56, getiteld *ysJcbondsaktivitelten1, ia een lijst van verboden •n restriktiei op deie aktiviteiten* Volgens dit artikel mogen .......
vakbonden, naast de verplichting cloh aan d* beperkingen van artikel 12 t* houdeni
f geen politiek doel nebbe* * geen politi«k* aktivlteiten ontplooien . geen steun van politieke partijen ontvangen, nooh van hun kant politiek» partijen ond«r«t«un«n , ., • «et d^t doel geen geBaKenllJke aktie TOfren B«t Terenigingeni«n beroepeorganieatiee die het karakter hebben ren openbare inetellingen ef etlohtingen* ' . , .,...,, Des* rechtvaardigingen si jn deielfde all die voor d* beperkingen van verenigingen* '^ ;'"//'" , '" ,•",., De eis van een onbeperkt etakingareoh t en het verbod op ultilnitlng •i jn normaal voor alle vakbonden en lijn het reiultaat van hiitoriiohe •tri JA* Maar i volgeni dit ontwerp «allen de vakbonden in Turkije niet in etaat gesteld worden het reent, op algemene itak^ng (die verboden wordt] te eieen, nooh het verbod op uitbuiting (is teegeitaan)» o»dat dié beiohouwd «tllen worden als politieke doelen* Ze vogen ook geen politieke partij steunen die toeiegt dsss rsohten ts «uilen verlenen. Zelfs wanneer »ij alleen te kennen geven dat is de meningen van de «e partij delent is dat voor de bonden al voldoende om gestraft te worden voor het steunen van een partij* Hét artikel heef t tot doel de vakbonden in de toekomst selfs die weinig* aktiTiteiten te ontseggen die hen waren toegestaan onder het huidige militaire regiem* Turk- Is bekritiseert op dit moment bijvoorbeeld de bepaling in het ontwerp ever de gelden van vakbonden* Als dit artikel in deze vorm wordt aangenomen dan cal Tttrk-If in de grondwettelijke periode» die op het militaire regiem volgt, daartoe niet meer in de gelegenheid zijn. T
.
Pinanoille ill MaBPsn voor de vakbonden
- -
'
dit onderwerp willen we het nieuw geïntroduceerde systeem voor de insameii|ig van vakbondsgelden bespreken* Het ontwerp wijst de huidige praktijk, dat wil leggen de rechtstreekse afleiding van de vakbopdskontributie van de lonen (het oheok-off systeemt de werkgever betaalt; de bijdrage) af* Het loslaten van het oheok*off systeem sal -ondfr de turkse omstandigheden- een iwaar finanoilel verlies voor de vakbanden betekenen, wat weer ernstige moeilijkheden tot gevolg cal hebben bij het verruilen ran hun plichten ten opciohte van hun leden* Dese bepaling in het ontwerp heeft al tot ernstige kritiek geleid* Bovendien vsrplioht de laatste paragraaf van het artiktl de vakbonden hun stakingsfondsen te storten bij staatsbanken*
21
Deze procedure heeft twee praktische gevolgent een deel van de vakbondsinkorasten zal worden bevroren en indirect ten dienste van de werkgever» gesteld worden, omdat de werkgever precies op de hoogte zal kunnen zijn van de financiële macht van de vakbond tijdens een staking. He t e takingsrech t afgeschaft Het 58e artikel van het ontwerp draag', de titel "recht van staking en uitsluiting-". Uitsluiting, dat als xeoht in geen enkele heaendaaprse grondwet - ook niet in de onze van 1961 - is opgenomen, wordï nu als zodanig erkend. Uitsluiting wordt hiar dus beschouwd als een krachtig en wettig middel dat gelijk staat aan staking. In feite kr^gt uitsluiting zelfs nog meer gewicht omdat, terwijl arbeiders en hun vakbonden verantwoordelijk worden gesteld voor de schade die op net bedrijf ontstaat door stakingen, werkgevers niet een dergelijke verantwoordelijkheid dragen voor d"e schade die arbeiders zouden kunnen oplopen door uitsluiting* Verder is er een beperking aan het stakingsrecht, die bepaalt dat dit recht niet kan worden gebruikt t . tegen de verlangens van de afnemer» . wanneer publiek nadeel ontstaat . wanneer de nationale rykdom wordt aangetast* Ge s i. van deze rechtvaardigingen is duidelijk omschreven of objektief» Hoe kan een staking beoordeeld worden als tegenstrijdig met de eisen van de afnemers ? Hoe aoet dit (criterium in watten worden uitgedrukt ? in gevfa] van controverse, kan wat goec is voor de ene party door de anre beschouwd worden als een aeaw;jxing voor kwade bedoelingen. Deze bepaling verschaft een alomtegenwoordig wapen voor het verbod op of de beëindiging "van een staking met behulp van "een betrekkelijk 'begrip'"»!!»""""" "verlangens van de afnemers"» .... ; , Hetzelfde geldt voor het feit dat er geen objektieve maatstaven zyn oa te bepalen of een staking tot publiek nadeel leidt of nationale rijkdoa aantast, ^elfs de daad van het stopzetten van de produktie kan, op »ichzelf, beschouwd worden als nadelig voor het volk of de nationale rykdom. Derhalve is er nog een zwaard van Damokles gehangen boven het stakingsrecht, dat eik moment naar beneden kan komen* Naast de hierboven genoemde beperkingen, worden het recht op politiek* stakingen, solidariteit en algemene stakingen rechtstreeks verboden. Bovendien schaft artikel 59 het recht af op collectieve onderhandelingen en stakingen jjabedr^ven met maximaal 10 werknemers, en wordt de bevoegdheid de werkcondities in deze bedreven t» bepalen toebedeeld aa» de .f-i-in-isterraaé. •--.. . ' .' * üoals blykt uit de statistieken over de industrie, die gepubliceerd door het Staats Instituut voor de Statistiek - dat is verbonden aan d« Eerste Minister -, werken er in de manufaktuur in Turkye in 90 van de 100 bedryvtTi 10 of minder werknemers. In textiel- en meubeloroducerende industriën groeit dit percentage tot 93-97-
ün van de bedrijven, die verslag uitbrengen aan het Sociale Yeiligheida Instituut, hebben er 88 op de 100 10 of minder werknemers* Het deze bepaling laat het ontwerp dus weinig meer heel van het recht op collectieve onderhandelingen» en maakt het tot een loos recht in tenminste 88 > van alle bedrijven in Turkye. '58 kan nog een andere bepaling aangetroffen worden die de weg vrj maakt voor de vernietiging van het recht op collectieve onderhanden lingea en staking. Daar staat, da t in geval van verbod of uitstel van een staking, het geschil direkt en Afdoende geregeld moet worden door de Hoge Baad van Arbitrage, die nu een grondwettelijke instantie is geworden. Artikel 149» dat handelt qver de Hoge Raad van Arbitrage, brengt het stakingsrecht nog een slag toe, door de maximum door van een staking terug te brengen tot 2 maanden» -a
'
'.'
Be eerste paragraaf van artikel 149 steltt"De Hoge Raad van Arbitrage moet jooraien in een afdoende regeling van arbeidsgeschillen; dit op eigen initiatief in gevallen die ; omschreven staan in artikel 56 van de grondwet, en op initiatief van de Minister van Arbeid in geval van stakingen en uitsluitingen die 60 dagen duren11» Bijgevolg moet een staking worden beëindigd aan het einde van de periode van twee Maanden, vat gelijk staat aan een regelrecht verbod van het recht. Verder wordt het recht op vrije collectieve onderhandelingen ook geëlimineerd, omdat de partijen verplicht zijn de regeling van de Baad te aanvaarden. Betaalde slavernij in plaats van menswaardige lonen
Het ontwerp laat de kriteria van de grondwet van 1961 vervallen, dat lonen rechtvaardig moeten zijn, evenredig aan het werk dat vordt verricht, en voldoende om de arbeiders in staat te stellen een levensstandaard die in overeenstemming is met de menselijke waardigheid te handhaven. Daartegenover sullen nu de volgende maatstaven in overweging worden genomen bij de bepaling van- de minimumlonen t «de ekonomische situatie van het land, . ""de bijzonderheden van de betreffende ekonomische sektor, . de ekonomische en sociale verschillen tussen iregio's, . de handhaving van de levensstandaard van de arbeider, .het voorkomen van onstabiele prijzen.
De bepaling erkent allereerst een grondwettelijke mogelijkheid om de minimum lonen te bevriezen, omdat de regering het minimum loon jaren aan een stuk op het zelfde peil kan houden om redenen van ekonomische krisis, regionale bij zendere omstandigheden, en prijsstijgingen. Ten tweede wordt de weg vrijgemaakt voor minimum -lonen die niet voldoen »an het kriterium van een menswaardige levensstandaard, maar die net hoog genoeg zijn om de arbeiders in leven te houden* Zo wordt werken om slechts te voorzien in het naakte bestaan gelegaliseerd in de grondwet. Tenslotte zullen de lonen niet op basis van rechtvaardigheid, maar in overeenstemming met de ekonomische situatie van het land vastgesteld worden*
23 Zonder twijfel betekent d« genoemd* '•konomisoh* situatie' eigenlijk niet het ekonomisoh vermogen van het land, «aar dat van de klass* die d* ekonomie beheerst. Du» regelt het artikel d* vaststelling van de lonen zoal* dl* d* belangen van deze ekpnoaisohe klass* het best* uitkomt* In het 62* artikel «taan elementen opgesomd die beslissend zullen sija roor de hoogte van de lonen» Het artikel stelt dat de lonen evenredig behoren te zijn,pet de werktijd, arbeidsproduktie, arbeidswaarde en de kwaliteit van het werk. D<^or de?e kriteria in té voeren* die volledig binnen de beoordeling van de werkgevers komen te vallen, vertrapt het artikel het belangrijkste hedendaagse kriteriua, namelijk het reoht van de arbeider om behoorlijk te leven* DE MISLEIDING VAK TURKSE TREKARBBIDERS VOORBEREID
In het deel over sociale en economische rechten, is /en van de artikelei die er nog in de vorm van een voornemen ataan artikel 69» dat gaat' over trekarbeiders» Kennelijk heeft dit artikel geen andere waarde of bedoeling dan de trekarbeiders te misleiden, aangezien ze alleen beschouwd worden als bron van buitenlandse deviezen* De meeste maatregelen die volgens het artikel zullen worden genomen door de staat, vallen in feite binnen de Jur,isdik;tie van de landen waar de trekarbeiders werken* Daarom zijn die voorschriften in dit artikel van elk realisme gespeend* Het enige realistische kantje eraan is de,laatste zift. die zegt dat hulp geboden zal worden aan terugkerende arbeiders* HST ONTWERP EN DE STEMGERECHTIGDE LEEFTIJD
Artikel 76 van het ontwerp stelt de stemgerechtigde leeftijd op 21 jaar* In Turkije worden mensen van 18 als volwassen beschouwd* Jonge mensen tussen 18 en 21 zijn aansprakelijk voor hun politieke opvattingen en aktiviteiten, kunnen berecht en zelfs tot de doodstraf veroordeeld worden* Het is vanzelfsprekend dat als er sprake is van verantwoordelijkheid, er ook reohton en bevoegdheden behoren te zijn* De vaststelling van de stemgerechtigde leeftijd op 21 jaar is aan de ene kant in tegenspraak met do realiteit, aan de andere kant berooft het een getalsmatig groot deel van de bevolking van het stemrecht* Deze Btelllngname vormt een uitzondering op de regel van het algemeen kiesrecht en staat de uitdrukking van de wil van het volk in zijn totaliteit in de weg* Bovendien maken de invloeden van de moderne ontwikkelde technologie op de culturele ontwikkeling van de jeugd jongeren eerder politiek volwaesenj nog een reden die deze bepaling onverdedigbaar maakt*
24
HET OXTVXRP STAAT DB BEWMIHQ3TÏIJHEID 7AN POLITIEKE PART IJ EH IK DB «O •
'
•
.
F* ''
Partijen d!0 h0t fasolsa*, de rijand van doaokratisoho regoringon, verdedigen, «ijn over het algemeen door de grondwet verboden, vooral n» d0 tweede wereldoorlog* Aan de andere kant opereren oomaunistische partije vrijelijk in Europa, ondat in onze tijd algeaeen erkend is dat die niet kunnen worden rergeleken «et de fascistische partijen* Het 77* artikel, dat handelt over politieke partijen nee*t een tegenover gestelde poeitie in. Op deselfd0 wijze ale fasoistlsohe partijen, de objektieve vijanden van de deMokratlef zet het ontwerp de ooauBnistifohe partijen op de«e lijn en verbiedt de«e op dezelfde gronden* Artikel 78 bevat andere specifieke reetrlktiee op politieke partijen. Allereeret vord0n politieke partijen ook ingeperkt door de anti-t demokratieohe restrlktiee die in artikel 13f)ptaan. Ten tweede bepaalt het artikel dat 'politieke partijen geen geiamenlijke aktie «ogen voeren -nooh aaterKel noch idelel- aet verenigingen, vakbonden, stichtingen, beroepsorganisaties die het karakter hebben van openbare instellingen, met hst doel hun bslsldmit te dragen en te verstsrksn. Ion derde en «eer belangrijks beperking, die in het artikel is vast gelegd, is het verbod voor de grondleggers en loidere van een ontbonden partij on een nieuwe partij op te riohten onder een andere naav en «et een ander programma of om funktles te aanvaarden in uitvoerende en kontrolerende organen van een andere, reeds bestaande partij.
DEEL III BASISOKGAKEN V AS PE REPUBLIEK ALGBMEKN »!
Onder de kop "Basisorganen van de republiek, zyn in het ontwerp de wetgevende macht, de uitvoerende funk t ie en de rechterlijke maoht gescheiden opgevat en wordt in feite het principe van de scheiding der machten aanvaard. Maar by nadere bestudering van de relaties tussen deze drie machten, zien we een schending van dit principe ten gunste van de uitvoerende funktie* Bovendien wordt - "binnen de uitvoerende maoht de president oppermachtig gemaakt. Opgezet vanuit deze bedoeling, gaat het ontwerp in de richting van de vestiging van een autoritair bestuur, door middel van een reeks voorschriften en nieuwerwetse instituties. Terwijl het ontwerp tot een dergelijk anti-demokratisch bestuur leidt onder het mom van de oplossing van de krisia, heeft het in feite de deur opengezet naar een mogelyk grotere krieis. We zullen dieper ingaan op de betreffende delen van het ontwerp om dit oordeel beter te onderbouwen. VETGSVBNDE MACHT ZONDER MACHT Volgens artikel 7 van het ontwerp berust de wetgevende maoht by de Turkse Grote Nationale Vergadering, waarbij gesteld wordt dat deze macht niet kan worden overgedragen. Maar de laatste zin van het artikel wijst op de uitzonderingen die de grondwet op dit beginsel kan maken. Omdat de aard van deze uitzonderingen en de artikelen die ze reglementeren niet duidelijk zijn bepaald, is het op het eerste gezicht niet mogelyk ze te overzien. Maar gevoeglijk kan worden aangenomen dat het hier gaat om verordeningen met de raaoht van wetten. Zulke verordeningen kunnen worden uitgevaardigd door de Raad van Ministers in normale perioden (artikel 66 verklaart dat de Grote Nationale Vergadering de Ministerraad kan machtigen verordeningen af te kondigen), en door de President en de Ministerraad gezamenlyk in tydan van nood (artikel 137). Htt reoht om gekozen te worden ingeperkt In artikel 84 stelt het ontwerp nieuwe en strengere beperkingen aan de kwalifikaties en specifikaties die nodig zijn om gekosen te worden, vergeleken met de betreffende artikelen van de Grondwet van 1961. Op de eerste plaats stelt het ontwerp de voorwaarde van minimaal 8 jaar sohoüng voorop, hoewel de Grondwet van 1961 kunnen lezen en schreven voldoende achtte om te worden gekozen tot afgevaardigde voor de Grote Nationale Vergadering» Het percentage mensen met 6 jaar scholing onder de Turkse bevolking in aanmerking genomen, verliezen de arbeiders en de boeren, die de meerderheid vormen, dan hun recht om te worden gekozen* Hetzelfde artikel bevat nog een wijziging op de vroegere grondwet, die bepaalde dat personen, veroordeeld tot J> jaar gevangenisstraf, niet in aanmerking kwamen voor de verkiezing tot afgevaardigde.
26
Nu ia deze limiet teruggebracht tot 6 maanden* Een konkreet gevolg van deze verandering zal zijn dat een burger, die misschien veroordeeld is voor het gebruik maken van zijn deiaokratische rechten en vryheden. voor het werken in vakbonden of verenigingen, voor het uiten van zyn opvattingen in geschriften of mondeling of voor het deelnemen aan bijeenkomsten en demonstraties T beroofd zal worden van het recht om te vorden gekozen* Deze bepaling wordt nog antidemokratischer in het licht van het feit dat voor veroordelingen tot 6 maanden, uitgesproken door rechtbanken tijdene de staat van beleg, de veg naar hoger beroep is afgesloten. Het ontwerp heeft de uitspraak in de GiDndwet van 1961 geschrapt dat "het stellen van iemands kandidatuur niet afhankelijk moet worden gemaakt van ontslag uit overheidsdienst", en de bepalingen die betrekking hebben op de voorwaarden voor de kandidatuur van ambtenaren* Het ontwerp voorziet •i*-dit"<e»d'*rwierp- «Is vo!gtrwDe "voorwaarden* waaronder ambtenaren hun kandidatuur voor algevaardigde kunnen stellen, zullen bij wet worden geregeld." Dus wordt aan ambtenaren de grondwettelijke steun ontnomen, die zy genoten. b\ het stellen van hun kandidatuur; een bedreiging van dit natuurlijke recht van 1,5 miljoen ambtenaren in Turkye. Tenslotte stelt het ontwerp de ernstigste beperking met de passage dat diegenen "aan wie hun rechten zyn ontnomen" niet gekozen kunnen worden (artikel 13). We kunnen zeggen dat door deze formulering in het artikel het recht op en de mogelijkheid om gekozen te worden slechts aan een zeer beperkt deel van het volk wordt toegekend& een inbreuk op het recht van de bevolking om deel nemen aan het besturen van het land als afgevaardigden. We moeten hier ook een ander punt aanroeren* het ontwerp bepaalt dat afgevaardigden niet hun klesdistrikten, nooh hun kiezers zullen vertegenwoordigen, maar het land als geheel. Echter, het ontwerp zegt ook - in een tegengaatel uitspraak - dat, als een party wordt opgeheven door de Grondwettelijke Rechtbank, alle leden-afgevaardigden hun rechten zullen verliezen. Het ia duidelijk dat al deze anti-demokratische bepalingen ook het effekt hebben van verzwakking van de macht en het gezag van het wetgevend orgaan* De mentaliteit, die de samenstelling van de wetgevende macht aan banden legt, is ook zichtbaar in de beknotting van haar plichten en bevoegdheden, ten gunste van de uitvoerende macht - en dan in het bijzonder de President van de Republiek. Het ontwerp wüet parlementaire bevoegdheden aan de President toe Allereerst zegt artikel 88, dat de bevoegdheid over de inzet van het leger regel t»"In geval van een plotselinge gewapende aanval op het land, die vraagt om een onmiddellijke beslissing over het toevlucht nemen tot onverm^delijk gebruik van wapens, kan de President van de Republiek het Turkse leger ook toestaan wapens te gebruiken". Dit is een nieuwe en belangrijke bepaling. Hoewel zo'n passage op het eerste gezich logisch lijkt, is er bepaald wel een reden waarom z<j voor de eerste keer in de Turkse grondwet is opgenomen.
27 Om das* b*do*ling duid*iyk t* doorgrond**, moeten d* **rata paragraaf van dit artikel *n h«t 5* artik*! o v* r d* aouv*r*lnit*lt ^*«iiB worden in aamenhang met Turkya'a militair* verdragen, d* bult*nlande* politiek van d* junta *n d* huidig* aituati* in d* international* verhoudingen . in de w*r*ld. .4 Turky* i* lid van d* NAVO, **n international* organiaati* die een aandeel heeft in het recht op eouvereiniteit van Turku*, zoal a voortvloeit uit de bepaling in artikel 5 van dit ontwerp. Volgen» de eerate paragraaf van artikel 88, ztfn het uiteturen van Turkae legeronderdelen naar andere landen en het toeataan van de atatioaaring van vr«*md* troepen in het land "al» noodzakeiyk gemaakt door international* verdragen vaarin Turky» de*lnen*r ia", buiten het gezag van de Nationale Vergadering gesteld. Omdat er g*en g*zagavaouüm kan baataan over «o'n vitaal probleem, kunnen v* uit d* algemene logioa van het ontwerp opmaken, dat deze bevoegdheid ia ondergebraoht by de uitvoerende macht. Derhalve ia de President d* maoht toebedeeld het leger in **n oorlog in te ietten of buit*nlanda* troepen naar Turkse t* dirigeren, het land BÓ* b*tr*kk*nd in **n oorlog • of op zyn minst in een dreigende oorlog -, terwyi het parlement volledig buiten apel ataat. Het gevaar, inherent aan een dergelijke regeling, b*tr*ft ni*t allaen Turkije, maar de bepalingen in het artikel styn - ala gevolg van de baetaande keten van verbindingen - ook van dien aard dat ze vrede *n ontapanning in Europa bedreigen* Laten v* verder gaan* Het ontverp bepaalt dat verkiezingen voor de Grote National* Vergadering elk* 4 jaar g*houd*n moeten worden. Artikel 89 erkent ook d* bevoegdheid van de Vergadering zichzelf voor het eind van deze periode te vernieuwen, en artikel 90 d* mogelijkheid v*rkiezing*n één jaar uit t* *t*ll*n. Maar behalve aan het parlement, kent het ontwerp d*z*lfd* bevoegdheid toe aan de Preaident *n v*rd**lt zo het gesag van de wetgevend* maoht tussen de Vergadering en d* Pr*aid*nt. Overeenkom*tig d* regele van een parlementair ataatabeatuur, bepaalt het ontwerp dat de Raad van Minaters aantreedt en in funktle blyft vanuit een motie van vertrouwen» Dua ligt de maoht om de Hiniaterraad of een mlnlater naar huia te aturen by h*t parl*m*nt. Maar alweer krijgt de President een deel van de maoht Van het wetgevend orgaan toebedeeld, door de bevoegdheid om de premier en de minetera uit eigen beweging te ontalaan. v.;. '• • > •"•-•" ' ' . . -.•- '"•• '"' Ook op een and*r punt dat heel direkt d* funktie van de wetgeving betreft plaat a t het ontwerp de Preaident tegenover de wil van het parlement* en geeft hem e*n euperieure en mogeiyk tegenwerkende poaitie met betrekking tot die wetgevende funktle. Overeenkomstig de bepalingen in het •Wkterp, moeten d* wetten die ztfn aangenomen door de Nationale Vergadering uitgevaardigd worden door de Preaident, die de bevoegdheid heeft een wet terug t* sturen naar het parlement voor heroverweging* Belangrijker eohter la het dat de Preaident - voor het terugeturen - ook d* mening mag vragen van de StaataadvieaRaad, die aan hemzelf ia toegevoegd*
De Preaidant beaohlkt over een periode van 10 dagen on ««n vet uit te vaardigen 6f dl»terug te aturen naar de Yergadering. Maar «r ia geen tyde^imiat vaatgeeteld voor de Raad om dl* vet onder d* loep ta namen» •n in ieder geval ia dexe periode loagekoppeld van d* periode dl» da Praaldent ia vergund. Bijgevolg hoeft dePreaident, vanneer «r veraohil van mening ia tuaaen de Yergadering «n hem*elf ov*r «en v«t, d« naolti da vat niat uit te vaardigan of daca voor oabapaalda tyd uit ta atal^an. D»»a nogalUkhaid gaaft haM natuurlek aan oaont an potitia orar da Yargadaring, ondat hy raohta*raaka kan ingrypan op vatgavand tarrain, da Mtuurl^ka funk tl a van da Nationala Vargmdarlng» HIT OITVERP CORCEKTREERT DE MACHT II SËS ORGAJUCiHKT ÜITVOEHEBDK
Da ovarhaaraanda grondgadaohta in hat ontvarp ia hat atravan da uit* voaranda aaoht da bahaaraing ta gevan ovar da vatgavanda én raohtarl^ka «acbtan an da Praaldant ta plaataan aan da top van da uitvoaranda hifrarohia. Daarom l« hat raohtnatig da lyn in hat ontwarp ta volgan an hat ovarsioht van da uitvoaranda funktia ta baginnan nat hat praaidantaohap. • Praaidant van da Rapubliak of aan dictator 7 Hat praaidantaohap naakt aan van da aaaat balangr^ka puntan van hat ontvarp uit an vormt da alautalpoaitia in hat ragitta dat voor ogan ataat» Hoaval hat praaidantaohap in hat ovarsieht van hat 'ontvarp aan plaata haaft in hat ba gin van hat gedaaite ovar da uitvoaranda aaoht, tjjn artikalan dia Bijn bavoagdhadan, raohtan, pliohtan an funktiaa batraffan varapraid ovar al la -gadaal taa* Da balaaagr^kata radaa hiarvoor ligt in da a taa, t» B truk tuur dia voortvloait uit hat ontwarp. Hat doal van daca grondvat ia hat vaatigan van aan autoritair baatuur, mat aan aamanbrangan van maoht an bavoagdhadan in da paraoon van da Praaidant. Dua ia da Praaidant in da niauva atruktuur, bahalva vat batraft da vatgavanda maoht, ook maohtigar an invloadrtfkar mat batrakking tot da uitvoaranda an raohtarl^ka naoht. Ba Praaidant krijgt dirakt of indirakt da maoht ovar aanatalling, kontröla an «alfa ontalag van vaal manaan in da uitvoaranda, adminiatratiava *n raohtarl\)ka orgaaaa» op da aarata plaata da fiarata Mlniatar an da Miniatairraadi an krijgt op daca maniar ovarvioht op da hala ataatamacht. Oacian dit allaaf ia hat niat ovardravan ta bavaran dat hat ontvarp alla - of in iadar gaval hat marandaal van da - ataatamaoht in ten. paraoon oonoantraart. Bovandian introduoaart hat ontvarp varaohillanda niauva inatitutiaatoagavoagd aan da Praaidant -, dia *ün maoht vargrotan. In da ataataatruktuur dia Praaidant daardoor aan da bavoagdhadan, funktiaa an niauva inatitutiaa om ham
vordt baaohravan in hat ontvarp» vordt da ana kant ondarataund door bapalingan dia >Un pliohtan uitbraidan, aan da andara kant door by te a taan b\ hat uitoefenen van sijn maoht»
Pa maoht van da Praaidant uitgebreid Op hat aarata gaiioht «ou hat kunnen Ityken dat da bavoagdhadan an da taJcah van da Praaidant b^alkaar gezet »yn in 44n artikel van hat ontvarp*
29
In feite kan» behalve in ar t ik» l 11 3t dat d* algemene «n traditional* taken an bevoegdheden van da Proaldent opaoart, uitgaande van gtyn poaitié al* ataatahoofd» aan raaka artikelen in v*r*chill*nd* delan ran het ontwerp worden aanga trof fan vaarln atyi maoht wordt ui tgebreid* Haait da bevoegdheden op wetgevend» ui tvo ar and an raohterlyk tarrain an dia genoemd in artikel 133» wordt da Proaident ook gemachtigd da direkteur van da Centrale Bank» da diraktaur van da Turkse Radio an Talavitia an 3 ladan van haar uitToarand* raad» an all* 40 leden-opriohtere van aan nieuw galntroduoaarda in* telling» da Turk* a Taal Akadeale» ta benoemen.
Inatltutiea onder kontroMe van da Praaidant Hat ontvarp richt aan aantal inetitutiea ondar t o* «i oh t van da Praaidant op» on ha> ta rarat*rk*n b^ hat uitoefenen van a^jn uitgebreide maoht. Door niddal van daaa inatitutiaa wordt da Praaidant - by hat uitoafanan van Btyi oaoht - nauw varbondan aat da fooiala klaaaan an lagen» dia vartaganwoordlgd n\jn in da aaaianatalling van desa organen. Da Praaidant ia afhankelijk van da mogelijkheden van dace groepen» maar tegaiykertyd kragen ay» door of aanan aet da Praaidant» invloed op da politieke maoht l.De Staata Adviea Raad Het ontwerp laat da Senaat van da Republiek» opgericht door de Grondwet van 1961» vervallen» vaar atalt een nieuw orgaan in» de Staat a Adviea Raad dia reohtatraeka verbonden ia aan da Praaident. De bevolking heeft niata te «eggen over de formering van date Raad. Tol gen* artikel 118» dat betrekking heeft op do oprichting ervaa» «al de Raad worden aaaengeetald uit " de vroegere Praaldenten van de Republiek» da vroegere Toor Bitter* vaa het Constitutioneel Gereohtahof an da vroegere Qhefa van Staven" » "twintig ladan» gekozen door de Preaidant van de Republiek uit peraonen die Bieb onderaohelden hebben door dienaten aan de ataat en het land"» an "tien leden die gesavenlvk worden gekocen door de natuurlijke leden an da door de Praaident van da Republiek uitgekozen lede»"* Tolgena artikel 119 heeft de Raad twee t aken t a) hat ondersoeken van door de Preaidant vaa da Republiek gevraagde onderwerpen » en b) hat foramleren van een mening vé*ó*r da tenuitvoerlegging vaa d* maoht vaa d* Praaideat wat betreft het terugaturen van vatten naar het parlement voor heroverweging* De Staat a Adviea Raad wordt in hat ontwerp ia faita geïntroduceerd ala een nieuwe vergadering» die het parlement (de Orote Hatioaale Vergadering - die de wil van het volk vertegenwoordigt - moet neutraliaerea om de Preaidant maoht*- en handelingavrUheld te vereohaffen. Rat ia duidelijk dat da hooggeplaatste militaire en burgerlijke bnreaukratiaohe kringen overheeraand aanwecig zullen «Un la de eamena telling van da Raad. Da Praaideat ia uiteraard vooral t ter vaa de Raad» en «al haar bijeenroepen wanneer htf dat noodzakeiyk aoht (artikel 125). De aamena telling» atruktuur, funktie en werkwüze plaataan deze Raad reohta treek* onder contrOle van de Preeident, al* een van de pylera vaa het beatuur dat ia hem gaoentraliaaerd ia*
30
2*De Economische en Sociale Raad
,,,.'"
Artikel 148 brengt nog ••& in»tituti» te* tafel» de leomjvmisohe en Sociale Raad met al» doelt . de ontwikkeling van een evenwichtige nationale eoomomie • het waarborgen ran het evenwicht tussen de economische en sociale
politiek :
.;'.,;;
^;v.
.. :i- •. .
• ••••••
«het realiseren van een harmonische samenwerking tussen verschillende sektoren van de economie . het sorgen vóór ovenwiöht en rechtvaardigheid in inkomens» lonen en sociale uitkeringen van alle ambtenaren en arbeiders» en aet de volgende funktiest • de {UrilKerraad aanbevelingen doen over dece taken • etattdpunten te kennen gevonaan de Ministerraad over wetsontwerpen en wetsvoorstellen betreffende eoonoaisohe en sociale zaken • nieuwe voorstellen over doxe zaken voorbereiden* .
.
.
. . ' . • . . . - ' 'f'.
:••;<;.."'
De Raad ia samengesteld uit 15 leden, waarvan er drie worden aangeweten door de President* De overige leden lijnt de direkteur van de Centrale Baak (ook benoemd door de President)» de minister» van financiën, industrie en teohnologiet land-en bosbouw, Arbeid* de onderminister van het Staat» Planning Departenent en drie leden die elk worden gekocen door de grote organisatie» van werknemer» en werkgever»* Door doel en samenstelling wordt deze Raad een orgaan» waardoor werkgevers direkt aan d» ataatsmaoht op «ooiaal en economisch terrein kunnen deelnemen* Kaar tegelijkertijd heeft de President de mogelijkheid de Raad te beheerden, omdat htf direkt of indirjRkt invloed beeft op hot merendeel van de Readaleden* Overeenkomstig de geest die uit het hele ontwerp spreekt» maakt de vertegenwoordiging van monopolie» in d» samen»telling van de Raad het mogelijk via dit orgaan een brug» een hechte verbinding» te slaan tueeende President en deze kringen* 3*De Staats Raad van Toezicht Het l?2e artikel regolt de Staat» Raad van Toesloht, nog een nieuw» instelling. Hoewel die nieuw i» in de grondwet, bestond sty al in de feitelijke wetgeving, omdat één van de juridische daden van de junta de Vet op de Staats Raad van Toecioht was - uitgevaardigd op l april 1961*» een konkreet bewyn dat de ontwerpgrondwet in feite i» gebaeeerd op' de wetgeving van 12 september» Vla dece Raad krtfg* de President de mogelijkheid direkt in het bestuur in te grijpen* De Vet op de Staats Raad van Toesloht legt de Serste Minister de taak op om verslag t» doen van do praktische resultaten van de richtlijnen van de President, die hij aal doen uitgaan op advies van dese Raad* c ,,
-'t r
,
:
**
•
•••• '
De onderwerpen of de draagwijdte van dese Nonder*eokon, nasporingen en lnspektie»N worden niet gespecificeerd, .*» ^de gron4*«*»*t»«» t]fc*^ betreffende vet, sodat de deur open staat voor een uitgebreide uitoe* feaing van dese macht in de praüct^k. • ••
D* relatie vaa dt President tot het leger 10 ia versohillea4e artikelen vaa het oatwerp vastgelegd vanuit ver»ohillende hoeken* Allereerst Is «r artikel.68, dat d* maoht van het parlement om h*t leger te mobiliseren overdraagtaaa de Preeideat ten tyde TAB orisis. Daa komt artikel 133, dat betrekking heeft op het «abt TAB d* opperbevelhebber «n d* benoeming rui d* Chef-Staf. Volgons dit artikel vordt h«t «abt vmn opp«rb«rél)ifibb«r» dat "niftt los g«»l»a kan vord«a ran h«t «o?«l* b««taaa ran d* Turk»* Orot« latlonal* V«rgad*rlagN» b«kl«»d d^or d« Pzr««id«nt. Aaa d« «nd«r* kaat rcrneldt h«t artikel ook dat dt Ch»f-Sti dl» d« b«v*lh«bb»r i« raa h*t l«g«r» wordt bono«*d door d« Proidoat; nadat hij i» roorg«drag«n door d« fiud v«a Mlni«t»r». ;'
^
' . - ' . : - " - •
'ftfi» Ifetioaal* t«iligh«id« Baad D« r«rhoudiag«a |«*««a d« Pre»id«at «n bot l«g*r worden ook w««repi«(«ld in d« itatioaal* T»il%h«idi Raad, di« va«tg«l««d !• in artikel 134 *!• orgaan» dat Teel eterker onder het toesioht ran de President etaat dan het geral wac in de Grondwet vaa 1961* • Volgene dit artikel koat de Raad b^een onder voorsittereohap ran de Prefldentt aet de agenda die hij opetelt, en «et de deelname ran nini^teri die hu benoeat* •;
. •
v: «A
•
De Raad bteetaaï uit de voor Bitters raa de nationale Vergadering en de Staats Advie»* Raad, de fierste Minister, de Chef-Staf, de aiaistors raa Katioiiale Defensie, Binnen- en Buitenlandse Zaken ea de «erelhebbers • ran de legeraaohten* 0« de deelname ran de toplaag van het leger ia het staatjpbeWtuur te rergroten, sorgt dit artikel erroor dat de door de Baad aangenomen Besluiten "aanberelingen s^n, waarvan de uitvoering rerplioht is". Zo krygen de steun vaa de vaa het feit tember, haar u.', f
"•U- >•*
legale maoht en doeltreffendheid vaa de President» met top van het leger, een konkreet karakter, nog afgezien dat de top vaa het leger, die aaa de maoht is siads 12 seppositie «al handhaven* '• 'f
-'
- : . • ' - - ' • •
.!-.
'
'%.«^ï ., - ' '
RAAD ^AH 1ÖMÏ&IIRS ''•
:^.V';V
V-l'-;^
••'
,-,-,*
Volgen» artikel X26 bestaat de Ministerraad uit de Eerste Minister, die door de President wordt benoemd alt het midden vaa de parlementsleden of daarbuiten, en de ministers die door de Eerste Minister oek worden ui t ge so oht uit de afgevaardigden of ejttdereaf mdsx benoemd worden door de President* De Raad vaa Ministers is, geclea vanuit dese bepaliag la het ontwerp, onder het gecag van de President geplaatst. i De Raad moet het rertrouwea - door stemming - ran de Kationale Vergaderin krygen om in funktie te kunnen treden* Maar -«oals al eerder vermeld» kunnen de fierste Minister en de ministers ontslagen wordea door de President, de eerst* reohtstreeks, de laatsten op voorstel van de Premier.
Dese bepaling machtigt de Preeident de Berste minister te dwingen een dergelijk voorstel te doen, en «o komt de President sovel boven de Premier ale de ministers te etaan. ,, • .-^^ <-b ••- -x,4* Het algemene beleid van de Raad wordt bepaald .door d* Eerste Minieter en in samenwerking met dé minieters uitgevoerd! gezameniyk dragen «y de verantwoordelijkheid, ïlke minieter is bovendien verantwoordelijk voor'het beleid met betrekking tot de «aken in *yn eigen machtsgebied en voor de handelingen van syn ondergeschikten* De logische konsekwentie hiervan is dat de bestuurshiMrarohio 'vérbonden is aan de Ministerraad, met de President op de hoogste sport van de ladder. -. , ;: ; '• 'i'" t' '' > ' ". *: ' " "'" • t
Wapens om^ een autoritair regime"• ten uitvoer te leggen " " • "T"*™^"""^"—"—ST^^^^^*""" • •• De Ministerraad heeft twee fundamentele en belangrijke bevoegdheden tot haar beschikking om een autoritair reglm^ te "effektueren. De eerste is het uitvaardigen van verordeningen(Dekreten) die de kracht van een.wet hebbent en de tweede tart'^troep*erf>iv»n "4é noodtoestand en de staat*van beleg* l.De macht om by dekreet te regeren De macht om by dekreet te regeren wordt in esssntie geregeld in artikel 86. Het wetgevend orgaan moet doel, inhoud, principes en duur bepalen van de bevoegdheid om te regeren by- dekreet» Wanneer sy aan de Minister* raad het reoht om deze macht te gebruiken verleent* • .,-•
..
•-: • - t .t 'i •.:• ..
.
. in"*1.. '' -: --
. i-
-
; '~-
-
Zoals af te leiden valt nit de formulering van dit artikel, heeft de Bationale Vergadering het reoht de Ministerraad te machtigen om in normale tyden te regeren by dekreet - op alle terreinen-, omdat het artikel ook af>onderiyk de mogelykheid van en het reoht van de Ministerraad (en de President) op het regeren by dekreet in tyden van nood regelt xonder'daar een dergelijke machtiging vooraf voor te krygen. Dit in normale tyden verlenen van de macht om te regeren by dekreet aam de Ministerraad betekent in feite de overheveling van de wetgevende macht naar de uitvoerende macht. Bovendien sal op deze manier het uitvoerend orgaan, doordat sy wetgevende macht krygt, ook Invloed krygen op die fundamentele reohten en vryheden die volgens het ontwerp geregeld sullen worden door wetten* Als gevolg van, deze bepaling sal het autoritaire regime over nog meer mogelijkheden beschikken om de repressie op de burgers op te voeren* 2«Afkondiging van de noodtoestand en de staat van beleg Het ontwerp bepaalt dat de Ministerraad, en dan alleen onder voorsitter* schap van de President, de noodtoestand kan uitroepen "in geval van een natuurramp of iware economische kriele"(artikel l35)t en "in geval sioh ernstige aanwysingen voordoen voor geweldadige akties op grote schaal .*• of in geval van ernstige verstoring van de openbare orde"(artikel 1}6). Artikel 137 stelt dat "mo lang als de noodtoestand van kracht is, de President van de Republiek mét de Ministerraad dm*ff*4*n kan uitvaardigen volgens de Noodtoestandswet, over «aken die door de situatie noodzakelijk
'"
35 Dan ia het voer de baad liggend dat ia dat geval ds President zelf rechtstreeks «n openlijk sal regeren* Def verantwoordelijkheid eohter «al liggen bij dt Ministerraad» Zonder : twijfel is het uitoefenen van aaobt door iemand die ui» t de veraatvoör^ deiykheid ervoor op zich neemt, onverenigbaar met da demokratisohe ópvattingen van hst reoht. -j Bovendien maakt artikal 135 het afkondigen van de noodtoestand «a de, opschorting vaa fundamentele rechten en vrijheden elk momsint mogelijk, ia aanmerking genomen dat de Turk» e economie •lade de zeventiger Jaren ia een kris is verkeert die sioh steeds aeer verdiept. Aan de andere kant heeft de junta de maant ia Turkije gegrepen door zich - al« reohtvaardiflag - te beroepen op de toename van geweldadige akties en een ernstige verstoring van de openbare orde* Het opvoeren in het ontwerp vaa deze omstandigheden als reohtvaardiging voor het uitroepen van de noodtoestand, kan alleen betekenen dat de aati-demokratisohe, repressieve praktijken - die een aohending van de mensenrechten betekenenen die »^jn toegestaan tijdens de Junta-periode, in de toekomst door burgeriyke regeringen zullen worden voortgezet. Dit is eea bevUs te over vaa de werkelijke bedoeling vaa deze juntai geen demokratie, maar eea antoritair-burgeriyk regime» ' Het ontwerp verleent het burgerlijk regime van de toekomst ook het reoht op regeren in staat van beleg, en wel ia artikel l J8. Het rechtvaardigen van het afkondigen van de staat van beleg is gemakkelijker geworden, terwijl de inhoud onbegrensder en vager is geworden* Ook krijgen bevelhebbers t ^dens de staat van beleg de breedft mogelyke bevoegdheden, inclusief het reoht grondrechten , ttfdeiykbuiten werking te stellen. Als we bedenken, dat meer dan de helft van de 60- jarige geschiedenis van de Turkse Republiek zioh onder de staat van beleg heeft afgespeeld, kunnen we ons de omvang van de bedreiging vanuit deze bepaling van grondrechten, vrijheden en demokratisoh levea indenken* HKT OJfTVSRP OKfBSrV W 1JESTUTO Tlf ÖHWHfAlJJtX GOÏTHOLI
De kwestie vaa gerechtelijke oontrSle van het bestuur is nog een bewijs van de bedoelingen om met dit ontwerp de basis te leggen voor een autoritair en onderdrukkend regime* Op de eerste plaats sluit artikel 15) akties, die door de President alleen worden ondernomen, uit van gerechtelijke kontrdle. Ten tweede wordt erin bepaald, dat de admi£i*4yKtlcve reohterlflke macht beperkt sal zijn tot de odhtrole van de bestuursdaden, maar dat geen enkele . rechterlijke beslissing kan leiden tot wyziging in de bestttursaktiss en aktiviteiten. Br zün ook nieuwe beperkingen aan de rechterUJk» beslissingen over het opschorten van handelingen, wetten sn aktiviteiten vaa de regering* Dese (reohterlöke) beslissingen vormden vroeger ssn besohsrming voor de burgers tegen het ondervinden van schade door maatregelesr, Ais achteraf niet hersteld «otf kunnen worden* Tolgens hst artikel sullen deze reohtsbesliifiingen beperkt worden in ttfden van de noodtoestand, de staat van beleg of oorlog, om redenen van nationale veiligheid, openbare orde en volksgezondheid»
Kan keakraat Toarbaald Taa hoa data baparklag ia da praktik tal uitvarkant Ala da noodtoaataad ia uitgaroapaa oa akoaoaAaoha radaaaa, kaa aan aiat *$ da Stiataraad ia baroap gaaa tagaa aaa oaraohtraardiga aa onvéttiga, door da ragariag ganoaan, baallaaing om burgara • tat varkaa ta Hat ontvarp gaat aog aaa a tap rardar aat da bapaling dat "da adainiatratiaVa raahtapraak gaaa uitaprakaa aag doaa orar da opaohortlag ran hat handalaa, in raohtagadingaa aangaapaaaaa door aabtanaraa tagaa da ragaring *vb*t*< harbaaoaaingaa aa QTarplaatalngan". Ia da praktyk koat dit arop •, aaar dat aaa aabtanaar» dia vordt harbaaaaad of orargaplaatat Taa 44n atad aaar da aadaraf aiat tarug kaa karaa aaar ctyn roriga fuaktia, «alfa al viat hy aTantuaal da raohtaaaak dia hty had aaagaapaaaaa tagaa da ragaring* Da «a bapaliag sal politiaka laidara ia ataat atallaa da aabtaaaran Toortdueaiidi' oadar da daia ta houdaa, aa haa hua raillghaid an gaaoadaruat ta ontnaaan* - "f
•
HIT PLAAT8BIJ3I OEZ10 OVXBalLBTBRD AAI DB OCVADI TAV DB 110111*0
Artikal 155» dat hat plaataaljjk gaaag ragalt, barat tvaa balaagr<}ka wtjtigiagaa op da Orondwat raa 1963.» Op da aarata plaata .ia hat artikal, waaria ataat dat baavaraa tagaa da rarklaping Taa plaataal^Jka baatuuraorgaaaa iagabraaht aoataa vordaa op vattlga w^sa» la uitgabraid aat da Tolgaada bapaliagi "Da Miaiatar Taa Biaaaa^apdaa aakaa kaa aohtar, by vt}ca Taa Tooraorgaaaatragalf da plaataaiyka baatuuraorgaaaa aa hua ladaa, tagaa via aaa oadar aoak of atrafranrolging loopt vagaaa atrafbara faitaa aat batrakkiag tot hua fuaktia» Taa hun takaa oathaffaa9 Data bapaliag ia atr<Jdif ••* hat bagiaaal TAU aaa op da vat gabaaaarda daaokratiaoha ataat, ÉMat da Niaiatar Taa Biaaaalaadaa Zakaa daardoor . da aaofct'krtygt aaa galcosaa burgaaaaatar of aan lid Taa da gaaaaataraad op alk.gtvanat aoaaat Taa aUa fuaktia ta oathaffaa* doof a^ja railighaidadiaaat aaa oadarsoak tagaa haa ta lataa iaatallaat Dit ia aaa baroagdhaid dia' kaa vordaa gabruikt oa da vil Taa hat Talk ta aiat ta doan* '
• • ' ? ' . / ' , , , : .••ƒ
. ' " '.
S
;
:. ' i
•
:
'i ' '
faa tvaada atalt hat ontvarp da bapaliag la da Oroadvat Taa 1961 buitaa varkiag dat "daaa baatuuraorgaaaa Taa galdal^ka aiddalan sullaa vordaa TÓoraiaa ia Tarhoudiag tot hun takaa"* Za da HJn Taa da rapraaaiaTa aard Taa hat ontvarp vordt, ia plaata Taa toakanaiag Taa Tr^fhadaa aa aogaljjkhadaa, au hat Tolgaada galatroduoaardi "Da ataat sal r biaaaa da prooaduraa aa groadalagaa Taorgaaohraran daar da vat * da «aèht habbaa toaaloht uit ta oafaaaa orar da plaataalQka baatuuraorgaaaa» tar Talligatalling Taa da uniforaitait Taa da fuaktiaay da bahoadiag Taa da iopaaaara aiddalaa aa hat aaar bahoraa Tarrullan Taa da plaataaIJjka bahpaftaa". DarhalTa baTat hat ontvarp, ia plaata Taa aaa oadanr BtanaiHg Taa da lokala baaturaa dia s^a gaforaaard ala uldrukkiag Taa da vil Taa da baralkiag aa taa diaaata Taa da baTolkiag, bapaliagaa dia aa afhaalcallfk aakaa Taa dvaagaiddalaa Taa da politiaka laidara* S
•
•
.
.
.
-
'
-
-
"
.
-
-
Va fullaxi aaartgalUka ragala ia dit daal Taa hat oatvarp oToralaan, aaar villaa. aag val araa kort atilataaa b<| artikal 170t dat haadalt oTar Talnraraaigiagaa aat hat karaktar Taa opaabara orgaaiaatiaa^
35 Doco bopaling «**t vordor dan do algoaono boporkingoa dio gootold vordon aan d* aktivitoiton van dozo roronlgingon, «n otolt IA do laatoto paragraafi"aot hot oog op do onoohondbaarhold T»» do otaat on df • • natioaalo oonhoid» TOOT do booohoming ran do nationale roilighoi4, do oponbaro ordo,do bosohoraing van roohton on vrtfhodon ran dordon, roorkoaing ran aülrtyroa of In goralloa waarin rortraglngon nadolig *ull« vorkoa, kan do hoogst goplaatato lokalo bootuurdor in ooa plaat» do gokozon qrgaaon van oon rakroroniginji oohorson tot oon bosliooing door do roohtor bokond gooaakt ia*1* Vo goVfn nu «aar 44n aogoiyk roorboold ran vat d«»o Tooraorgomaatrogol in do,p-raktyk kan botokonont Do bootuiprdor Tan oon otad krygt do boyoogdaoid, rolgono di$ artikol, oa do yoörsittor on hot uitvoorond koamit^Tan do Órdo raa Advooaton ia dio otad to oohoroon» ' < MACHT
irtikol 9 van hot ontvorp »ogt dat do roohtorljjko «acht «al «ordon ttitgooofond door onafhankolijko roohtbankon» oon bopaling dio in do rogol do uitdrukking vormt van hot boglnool van do oohoiding dor aaohton* Maar kannon vo zoggon dat in dit ontvorpr do roohtor l ^ko aaoht vorkol^k onafhankol\ik iof ovoroonkonotig dit boglnool T Hot ia nlot aogol^ doso rraag póoitiof to boantvoordon oadat or - bohalvo do bopalingon dio op groto aehaal do onafhankol^khoid ran do roohtorlöko aaoht t.o.r. 4* *otgorondo on do ui t voorondo bolomoroa -, ook bopalingon s^Jn, dio pnvoronigbaar »yn mot hot boglnool ran oon ataat gobaooord op do vot doordat vottoltfko vaarborgon rorkraoht vordon * Artikol 175 b^roorboold, go U tol d "hot aabt ran roohtor" , bopaalt oorot datHhot roohtoriyk goxag godragon wordt door borooporoohtoro11» maar rorklaart dantNgozion hot opooialo ka«%iktor raa adaiaiotratiovo on fio» oalo roohtbankOB-on gocion do groto bohoofto aan arboido- oa Jougdroohtbankoaf kunnon ook aoaaon dio daartoo alot x^n opgeloid hot a«bt toogowocon krtigon", lodat «o poroonon sondor bfl wot gorogoldo oploiding hot roohtoriyk aabt kvnnon boklodon. \ * . i-.» Borondifn rooriiot hot oatworp, ia artikol 176, in do inotolllng van Staato Toiligholdo Hoohtbankon, dio hot karaktor hobbon ran buitongowono roohtbankon - torondoroohoiding van do algoaono on adainiotratiovo oa dio ^n hot rorlodon door do domokratiooho publioko opinio syaar , bokrltiooord* Ia hodondaagoo doaokratiooho otatoa vallon fundaaontolo roohton oa vrljhodon ondor do booohorming ran do roohtbank. Dit ontworp oohtor borat Butatrogèlon dio do aaoht van do*o waarborg ornotlg inporkon on -op aoaaigo pïaatoon - xolf o holoaaal «itoohakoloA* Duo vordon vrühodofc ontdaan "ran hun vaarborgon, solang hot boglnool ran onafhankol^Jkhoid on ouporlo.ritoit raa do roohtorlUko aaoht wordt gooohondon, on 00119 aolfo holoaaal opm^J gosohoron wordt ton gunoto ran do ui t voorondo órgaaon "v
" ?
Rot ontworp boroikt tik do pogingon in doso riohtlng hot toppunt *ot do bovoogdhodon dio do Prooidont wordon toogokoad op hot torroin TO« do roohtopraak» Sr i^n twoo ooorton bopaliagon mot bo trokking tot dit punt i ton ooroto do brodo bovoogdhodon dio do Prooidoat kr^ft by do bonooaing . ran r oohtor o raa do Hogoro Ooroohtohoroa, on ton tweodo itfn vx^otolling ran roohtorl^ko oontrdlo.
Ze kjdjgt d» President - door artikel 179 vu het ontwerp - de nacht alle leden Y«a het Constitutionele Hof te benoemen* Hier moet eek aangestipt worden, dat artikel 102 en 184 het reoht Ta» de President erkennen by het Constitutionele Hof tft Intrekking ren een door de Hatlonale Vergadering vastgestelde «et aanhangig te «aken* Bijgevolg heeft de President dan het reoht een proces te beginnen ter intrekking ren een wet, die hy niet goedkeurt, btf een rechtbank die door hemself benoemd ie. De «e bepaling e telt uiteindeiyk Mn enkele pereoon de President » in etaat het parlement volledig buiten epel te zetten» :
" ''
'
"
.
.
-
.
.
; -l f
Ten tweede bepaalt artikel 191, dat de Preeident é*é*n vierde van de leden klamt (uit ambtenaren net bepaalde kwallflkatiee) van de leden van de Staats Raad, een administratief Hof, dat de aaoht heeft tot . gereohtelyko oontrftle over allé handelingen en daden van het bestuur, en de uitvoerende naoht. Behalve dat dit een eohending betekentivan,^ het oegineel van de onafhankelükheid van de reohterlüke aaoht, jcrJUgt de Preeident, doordat hy een itel krygt in de formering van de adinini•tratievé reohtepraak, invloed op de handelingen en daden van, de raad en het bestuur* • ' "' '"*. ' ;' / ! ' • - ' , / : ' ? Daarentegen s4Jn alle akties en""aTctfviteiteitty"dié' door de President op eigen houtje ondernomen werden, vrijgesteld van rechterlijke controle en buiten de bevoegdheden van de Staats Raad geplaatst* Ten derde wordt in artikel 196 één beginsel geschonden, dat van groot belang is voor de onafhankeiykheld van de rébhtapraaki de waarborgen voor reohters en officieren van justitie (op vryheld van handelen). Dit artikel bepaalt dat de Minister van Justitie de voorsitter isivan de Hoge Raad van Rechtere en Officieren van Justitie. Bovendien hééft de President de bevoegdheid de Raadsleden te kleien voor één periode van 4 jaar, volgens de vastgestelde procedure* Ten vierde ste*t in artikel 193, dat ook de leden van het Militaire Hof van èaesatie worden uitgekozen door de Président, uit de drie kandidaten die voer iedere vacante funktie worden voorgedragen door de Algemene Vergadering van voornoemd Hof» *
;.
'
Tenelotte sullen, volgens het 189e artikel, de Hoofd Officier van Justitie en de Waarnemend Hoofd Officier van Justitie van de Hepubliek ook worden gekoeen door de Preeident, uit de 5 kandidaten die elk? worden ^voorgedragen door de Algemene Raad van het Hof van Cassatie,» Artikel 190 bepaalt dat, als tegen de President een ondersoek lóo^t van de Hpge Raad op beschuldiging van verraad, de Hoofd Officier, -fan Justitie van de Republiek of *yn waarnemer degene is dié als %• •') aanklager moet fungeren» Dit betekent dat de President aan een soek sal;worden onderworpen door personen die door hemself benoemd een situatie, die de gevaren,die inherent tyn aan hun verkiesing vergroot;
37
Wo koimoa koaotatoroa dat do ontvorp-groadvot» opgootold door d* junta dio d* aaoht groep 'Op 12 ooptoabor, togoa dé bolangoa van oaa vwlk oa do aaivëroolo oa hodoadaagao doaokratlooho bogiaaoloa «n boataaado rogolo ingaat. ^, 'i'.*:*
l' :;.j
.1
Op do éër**r"pl**to voldoot doso crondvot ia do yoroto rorto niét; asn hot Torlanffon van oao rolk naar yrodot Tr^fhold oa onafhankol^kho|d, •aar bovoogt sloh prooiot ia do tofoaovorgootoldo rioktinf* Ho4,>atvorp bogiat aot hot aan ono volk oataoaoa raa hot rooht op oouToroiaitoit oa hot ovorhOToloa daarraa naar intoraatioaalo orfaaioatioo vaar Tmrk^o lid van ioi hiordoor wordt uitoindoiyk do afhaakoltjkhoid rorgroot. Hot ontvorp bovat voorsorgoaaatrogolon dio hot land ol%';aoaont in ooa oorlog droigon to botrokkon* lot draagt do aé%ht van hoi.parloaoat «itdrakkiag Taa do vil Tan hot Tolk, hoovol op bo»ohoidoa v^«o - oa to boftlipooa orox oorlogokvo^f^fioo oror aaii.hoi ui trooroad "orgaan» ia do porao*n van do Prooidoat* lo|i ooortgol^l^o oituatio doot sioh voor aot botrokjciag tot do plaatsing van bttitoalandfo troopon op ona grëadgobiod» Artikol 86 rokoat af aot do iovoogdho44 vaa do latioaalo Torgaioring oa Turkao troopoa aaar hot buitonland to loadoa of buitoalandao troopon in hot! laad too to latoa soalo on vannovr dat voroiot vordt door intornatjioaalo vordragon -b^jvoorboold do bi la toraio ovorooakoaaton aot do T)}* DOM bovoogdhoid boraot aa by do uitvooroado aaoht. Do groadwott «oalo dio door do Junta vordt goproooatoord aaa hot volk, otolt *ioh aiot tovrodoa aot hot inporkon vaa vryhodoa, aaar brookt «o tot do grond too af «Allo hodondaagao on doaokratiooho grondroohton, dio door' do aoaihoid aiddolo laagdurigo otr^d i^a vorvorvon» vordoa aa aan oao volk oathoudon* Mot bohulp vaa vago» onboatoado roohtvafcrdigiagoi - waarvan «oaaigo ontlooad itta aan Hit lor o vottoa -, oa aot aat|-doao-> kratioéhf vorbodobopaliagoa aot botrokkiag tot allo fundaaoatolf vrtjhodoi vordt oa* volk ooa autoritair oa roprooalof rogiao ia hot voora$.tBioht gootold* Oa ooa dorgol^k rogiao to kuanon vootigoa •^«•aori^da do bootaaado inotitatioo op roaktioaairo vl}so aangopaat, aadori^do vordoa aioavo iaotitatioo golatrodueoord*
',-
*-"•'
lot roóhf vaa voroniging, hot rooht vaa do workoado klaooo op vakboadoa on pol^tioko orgaaioatioi, vordt ottMf^boporkt on* ia oeaaigo gpvalloat to niot godaan. Hot rooht van vorgadorlagt doaonatratio oa tolff hot rooht op lovon on allo andoro vr^hodoa s^n ia govaar gobraoht* • »«n hot oooaoaiaeho oavaooialo lovoa batio, ton gunoto van aonopolioa oa toa aadolo vaa do bolaagoa vaa hot volk^ Br sjja iaotitatioo oa bopalingon ingovoord» dio ortoo^dioaoa do bolangon vaa doso olito^aiadorhoid to booohoraon. Hot rooht vaa arboidora op kolloktiovo oadorhaadoliagoa oa otakiag styi doraato afgoival dat BO niota aoor botokoaoa* Ir i^n voorsorgaaaatrogolon goaoaoa oa grootgrondboaür to booohoraon oa ooa landbottvhorvoraing oaaogol^k to aakoa*
Do bolaafrlfkito »toj»t»organ»n ifla aiot goaodolloord op baolo vaa 4o vil vaa hot volk om 4o-mj$vor«olo oa hodoadaagso boginoolon oa rogol» ooa domokratio^ i>ltural/ot1tftfob> parlom^atair bootuur» aaa* toa ganoto van ooa autoritair oa roproëëiof bovind* Onior do vlag van ooa "itorko •taat" ia do maoht gooontraliooordin do haadon van do uitvooroado aaoht, in hot bgtoador in do poroooa van do'Prëoidoat vaa do Ropubliok. Do ttitvoorondo aaoht hooft oon pooitio gokrogon bovoa do votgovoado on roohtorUJko maohton. ,, ; *
••
•
':'' '•'••' '"'•."'
-5 .^t"***.
f'**
,-^ . .»
._j^4]'-'
••••
-..;,
."'""'"" ^ -.v -.v
,:
:l
In hot b^sondor door midio^van niouworvotoo inotitutioo^ië ooa otroktunx opgoiot die ooa roaktionaijj^ roproooiof on autoritair ^owirii vaa monopoliiton ovor hot volk mogolfak maakt, mot bohulp vautoon fcloino groop hooggoplaatoto militair» »o. wrgoljjko bur«aukrat«n. Zelang doüo itruktaur in hot ontvorp aaayoiig ii« lulloa kloiaoro h»rii»ningon7;doinitolling van hot roglmo niot bolnvlbodon. Bovondion sullon Mlfo wy«iglagOï| .ia do bovoogdhodOB van do Proëldont voinig^ voriohil botokonoa voor hot gohool van do' itaatoitruktuur dio ia ^040 grondvot i» göjcèn«tr'u»»rd, Do ontvorp-t&rcrndwot ,, die ii voorboroi^|o^r do öroadwotioómmiioio van do door do ?3«nta bonooado Raadgovondo Torgadoring, oa alïoj irvan goaoëado karaktoriiiiëkoa >oa hoodanighodoBt vorm»n liet onomototoljjlt» b»wy» dat do boworiagoa vaa do Junta ovor »«n Mtorug*o»r naar d» dembTcratio" go»n oakolo botokoaip hobboai bohalvo al» bodrog-ran d» publiek» opiatt ia Turkiio oa ia do
•'"•'' -Tl/ .•*•' ^-n ''" ;::ftf-
•:»f'
i"!v
f!; ' :1 •• '<•'
- O'-
•«x ,,-.::" 'f- "
": , ' .'.;.- fy t-
• t;
••*••
Iilv
•'^!'*
.'.i*'""'''.'•
• ft d
•O» «rtiKel*^ van het grontJwBtBvö&rat*! dia b«tr*KKin« : hebben op ds vakbondsreehten art vrijheden zijft in de commissie dJLe het.ontwerp voorbereidde en ook in da Consultatieve Vergadering aangenomen. Hiermee la dit onderde»! yen het ontwerp - dat straks in november in zijn geheel onderwerp van een referendum zal zijn war* eefi'groot deel' {ftsig«T€ó~ld.ffade^~(fe"zè''artikelen in deze vorm zijn aangenomen zei da voorzitter van TORK-IS» Sevkat yilmaz het volgende: "We hebben geen andere ksus meer dan het slot op de deur van TQrk*I* te hangen." De engelse krant 'The Gaurdian' zei over het aannemen van deze artikelent "deze benoemde vergadering heeft zijn oren dicht gettouden voor *t>ïSSi de stam van het volk." Weer volgens 'The Guardian', "hebben de Genaraala de Grondwet eigenlijk allang goedgekeurd en zijn ze niet van plan om iets te veranderen*. (Oe generaals' hebben het laatste woord, voordat het ontwerp naar het referendum gaat). Het Grondwetsontwerp van de junta wil ook de vakbondsreohtert . «n vrijheden afschaffen» Het ontwerp voor de nieuwe Grondwet heeft van verschillende kanten zware kritiek te verduren. Verschillende vakbondsmensen, politici * professoren, de voorzitter van de advoKatenorde, da voorzitter van de Hoge Raad, da Journalistenvereniging hebben op de verschillende onderdelen van hét ontwerp zware kritiek geleverd. Een veelgehoord 'punt van Kritiek is ook de beperking van de fundamentele rechten en vrijheden van individuen tegenover de staat. In zijn toespraak van 29 augustus (tergeleganhaid van de bevrijdingsdag) gaf Generaal Evren antwoord op dia kritiek» "Ik heb nooit an nergeea gezegd dat 'de nieuwe Grondwet meer vrijheden zal brengen dan de 1981 grondwet'. Integendeel, de 1961 Grondwet was ons te ruim. Al spelende in deze ruimte, zijn we tot 12 september 1960 gekomen. Verder heb ik gezegd 'voor de veiligheid van de samenleving moeten wa sommige . indjyiduel reohtejt- en_vrtjhadan prl^ag4ivaft', Vatv da 'individuele rechten en vrijheden' hebben-ze, * arbeidersrechten en vrijheden' gemaakt...."« (toespraak Generaal Êvren. Cumhurlyet. 30,8.1962). Hat rapport over Turkije van da Commiseie voor Vekbondsvrijheld van het I.L.D, zegt dat "een eohte vrijaxên onafhankelijke vakbondsbeweging kan zich alleen ontwikkelen in «aft Milieu waar de fundamentele mensenrechten gefierbisdlgd warden, f I.L.O. rapport» nr. 202, paragraaf 315). Hoe worden de vakbondsrechten en vrijheden afgeschaft? Dit 'paper' gaat over de nieuwe rechten mi* vrijheden van de vakbond*» in da nieuwe grondwet. In de oud» grondwet var» wordt Kort over de Vakbonden gesproken. (2 artikelen, S para>. grafen met in totaal 7$ woordan). In het ontwerp 1962 worden deze rechten in 5 artikelen, 20 paragrafen an in 330 woarden vaatgssteld. Oeze uitbreiding wordt aangevuld mat nat in détail al in de grondwet vaststellen van verschillende vakeendeonderwerpen die eerder in de betreffande wetten waren geregeld.
Hiermee worden vekeendszaken niet alleen In detail in de wet geregeld «aar d« beperkingen dié «pgelegd zijn worden - door het in aan Grondwet te zetten - bijna onveranderbaar vastgelegd. Immer», grondwetsartikalen kunnen niet door da gebruikelijke meerderheid veranderd worden. Een verandering in dé Grondwet kan alleen plaatsvinden op verzoek van 1/3 van het parlementen aangenomen worden met 2/3 meerderheid. In een land waar straks een beperkte demokratie zal gelden. ._zou- dit kua-rverv-B^te-k-etierr-dTit BBTT Verandering hierin niet mogelijk is. Vakbondsaktiviteiten worden beperkt. 1. Er komt een verbod op politieke aktlvitelten voor de vakbonden i In artikel 56 van het ontwerp ataat dat de vakbonden geen politieke doelstellingen kunnen hebben, geen politieke aktlviteiten kunnen ondernemen, geen politieke partijen kunnen steunen of van deze partijen steun krijgen. Verder kunnen vakbonden niet samenwerken met verenigingen, met beroepsorganisaties en fondsen op politiek terrein. De beperkingen op dit onderwerp worden in verschillende artikelen nogmaals herhaald, daar waar het om aanverwante zaken gaat. Vakbonden, coöperatieven, verenigingen» fondsen en beroepsorganisaties kunnen geen politieke doelstellingen nastreven. Hat samenwerkingsverbod van vakbonden met deze organisaties, en van deze organisaties onderling wordt herhaal^ in verschillend* artikelen. Dit gegeven weerspiegelt de grote angst voor een sterk» arbeidersorganisatie en de angst dat deze akties iullen ondernemen om voor hun rechten eri belangen op te komen. In het kort verbiedt het grondwetsontwarp"de politiek* voor f'"' de vakbonden. Dit la een nieuw element van dit ontwerp J ; Hat is in tegenspraak met de beginselen van de I.L.Q. en tegen de ontwikkeling en tradities van de internationale vakbondsbeweging. •' Natuurlijk hebben de vakbonden hun eigen aktivitelten-. terrelnen. Haar, _het ia orimpgjVijk om da begrippen — *~ecöhomTïd"hr7'po'litiïFR1 en 'sociaal' sec uit elkaar te houden. Er kunnen grote overlapplngsterreinen zijn en vele zaken hebben met elkaar té maken. Cen verbod aan vakbonden om zioh algemeen op politiek tereein te begeven betekent dat ze ook op 'vekbondsterreinen' niet optimaal kunnen funktioneren. Een voorbeeld; de vakbonden hebben altijd hui standpunt verdedigd dat alle werkende mensen zioh moeten kunnen organiseren en recht hebben op stakingen en dat de 'lock-out' (» uitsluiting, sluiting van het bedrijf door dé werkgever) verboden moet worden. Dit standpunt heeft een wereldwijd en historisch karakter. Het grondwetsontwerp verbiedt het recht op vakbondsoprichting van ambtenaren en mensen die In openbare diensten werken. Volgens de nieuwe grondwet kunnen dus vakbonden geen aktiviteitén ontwikkelen voor het recht op vakbonden voor ambtenaren. Vakbonden kunnen een politieke partij die in deze richting wil werken niet steunen of samenwerkingsverbanden aangaan
met deze partijen. Zalf» sta n uitspraak van da vakbandan dat ze de mening van deze partij delen, zal als politieke öKtlvitoit worden gezien. Een ander voorbeeld: De vaststelling van het minimumloon gebeurt bij de wet (art. 62). Aktlviteiteri ven de vakbonden die betrekking hebben op deze kwestie zullen als politieke aktiviteiten worden gezien. Oit betekent dat zelfs vaKbondB" werk in de meest, enge .zJLn_vao—kett-woé-»t -vfrara'E'B'Tal" kunnen vinden onder hst voorwaniftel van verbod op politieke aktiviteiten, SanKties hierop kunnen tot sluiting van de betreffende vakbond -|sft*d*n. Op het ogenblik zijn sommige vakbonden die aangesloten zijn bij TÖRK-IS nog open (DISK en aangesloten bonden zijn ainds de machtsovername verboden en gesloten). Kaar, art. 56 maakt in de toekomst het beperkte werk van de vakbonden wat nu nog mogelijk ia, onmogelijk: TORK-IS bekritiseert nu de artikelen van de grondwet die betrekking hebben op beperking van vakbondsaktiviteiten, op eontributiegeldregelingen, pleit voor de verhoging ven het minimum-loon. Als vakbond geven ze hun mening, dus ondernamen aktiviteitan. Maar, els het ontwerp in deze vorm in werking treedt kan TÖRK-IS over dezelfde onderwerpen geen mening uiten, want dit soort meningsuiting zal ondar politieke aktiviteiten vallen en verboden worden. 2. Vakbondswerk op arbeidsplaatsen wordt verboden: Artikel 56 zegt dat "vakbondsaktiviteiten geen reden Kunnen zijn voor het niet verrichten van arbeid op het bedrijf*. Oit betekent dat vaKbondswerk tijdens werktijd niet toegestaan is. Dit is een zware beperking voor vakbonden, omdat het de basis vormt van het vakbondswerk. Zonder de mogelijkheid om zich bezig te houden met de problemen van arbeiders op hun werkplaats, zonder kontakten met regionale en bedrijfsvertagenwooordlgsrs, Kunnan de professies nele vakbondsbestuurders niet werken. De bestuurders mosten dan de meest konkrete en levendige Kontakten met hun leden Kontakten op de arbeidsplaats zelf, waar dj^ Ja BJBJyj_ujralax raar zijn leden toekomt err rria't~aiforèirs oriT""" m'i's s e n ~, De bedrljfsvertegenwoordlgers kunnen onder werktijd geen zaken bespreken die met de vakbond te maken hebben. In de praktijk kan zo'n verbod de verandering betekenen van het karakter van..een vakbond ID een vakbond die ver van zijn-leden staat. In dit verbarid^ll.JKt de nieuwe Grondwet te streven naar het terugdraaien van, verworven rechten In de laatste 20 jaar. Het neemt de rechten terug dip In de loop van de jaren, langs wettelijke^ wegen/ door 'CAO's, voor het bedrijven van vakbondsaktiviteiten waren verworven. De beperking van het vakbondswerk wordt door het verbod van vakbondaaktivitölten tijdens werktijd en het verbod op politieke aktiviteiten verder gekonkretiseerd. Hiermee worden vakbonden gereduceerd tot eenvoudige verenigingen.
Vakbonden Komen onder toezicht en Kontrole van de Overheid. Art» 56: Da kontrole van bestuur en flnancis§n van de vakbanden wordt bij de wet geregeld. Dit betekent dat het uitvoerend apparaat van de overheid bevoegdheden zullen krijgen om te kunnen Kontroleren of deze wetten nageleefd worden. Dit kan heel passief gebeuren maar ook heel aktidf. Oe bestuurlijke en financiële kontrole-bevoegdheden kunnen in_uiterats gevallen tot en- met de sluiting van een vakbond strekken. Daarnaast houdt de uitvoerende macht de bevoegdheid om de noodtoestand af te kondigen om 'economische redenen' (art. 135). Deze economische redenen worden verder niet gedefinieerd. Een dergelijke bevoegdheid kan één van de instrumenten voor bestuurlijke interventie worden en het vakbondswerk danig aantasten. De artikelen in de nieuwe Grondwet die betrekking hebben op deze kwesties zijn ook in tegenspraak met de akkoorden van de I.L.O. Oe I.L.O. Conventie betreffende 'de bescherming van vakbondsvrijheden en vakbondsreehten' (Conventie nr. 87, art.3, 1945) veroordeelt elke overheidsinterventie en toezicht op vakbonden. Oeze Conventie is ook ondertekend door de Regering van de Republiek Turkije. Het recht op collectieve arbeidsovereenkomst wordt afgeschaft. 1. Oe wetten worden gebruikt als grens l.p.v. als basis voor veranderingen. i In art. 57 van de nieuwe Grondwet van de junta staat 'er is recht op een collectieve arbeidsovereenkomst waarin de salarissen en werkomstandigheden door afspraken tussen werkgevers en werknemers geregeld kan worden. De procedures van de collectieve onderhandelingen zullen bij de wet worden geregeld*. In de grondwet van de junta staat dat de collectieve overeenkomsten niet tegen de wettelijke bepalingen in kunnen gaan, deze niet kunnen veranderen of opheffan. Olt ondermijnt de gebruikelijke regel dat de wetten en de zaken .die in de wetten geregel-d zijn. een basis vormen voor verdere onderhandelingen. Het maakt van deze wetten een plafond, een bovengrens en niet een basis waarop man voort kan bouwen in de collectieve onderhandelingen. Hiermee kunnen regelingen direkt ingrijpen in de onderhandelingen en voorkomen dat sommige onderwerpen via collectieve onderhandelingen ter sprake gebracht en geregeld kunnen warden. Parlementen, regering of de President kunnen door wetten of besluiten met wettelijke kracht uit te vaardigen, problemen bulten het bereik van de onderhandelingen plaatsen. In een dergelijke situatie kan er niet gesproken worden van vrije onderhandelingen. Oit is ook in tegenspraak met de uitspraak van de Vakbondsvrijheden Commissie van de I.L.O. dat de vrijheid van collectieve overeenkomsten met géén enkele wet, plafond of bovengrens beperkt mag worden.
2. De Hoge Arbitrage Raad (H.A.R.] kan een definitieva beslissing forceren. Art. 149 van de nieuwe Grondwet maakt van de Arbitrege Raad een Grondwettelijk orgaan, üe H.A.R. Krijgt de bevoegdheid om bij a r b e i d s k o n f l i k t e n in te grijpen s n voor een definitieve oplossing te zorgen. In gevallen van staking tof lock-out} van 6 C u F meer c' zal de Minister van A r b e i d , de Arbitrage Raad om een definitieve beslissing vragen.
_
~~ ''**
__
Dit betekent in feite dat de betrokken pa r tijen [de werkgevers en werknemers] niet vrijelijk k u n n e n o n d e r h a n d e l e n . De staat kan elk moment via de H.A.R. i n g r i j p e n en een arbeidskonflikt ds fin i t i ef_ aan een beslissing b i n d e n . De H.A.R. kan dan beslissingen volgens dei principes dit* in art. B 2 zijn uiteengezet. Dit artikel stelt vast dat. salaris en loon de b e l o n i n g e n zijn van g e l e v e r d e arbeid (dus niet van arbeidskracht). Beloning wordt vastgesteld aan de hand van Kriteria als: p r o d u K t i vi t ei t , a r b e i d s d u u r , de waarde van het werk en soort werk wat gedaan wordt. Overweg!n gen als het wel of niet kunnen l eva n van een arbeider van dit salaris wordt buiten beschouwing geleten. Door deze u j. t b r e i d i n g van de b e v o e g d h e d R n van een dergelijke R a a d , wordt er een soort v e r p l i c h t b o k r a c h t i g ï n g s s y a t e e m via automatisch benoemen van een rechter in bepaalde g e v a l l e n ingevoerd. Dit is in tegenspraaks met de I.L.O. C o n v e n t i e van 1949, nr. 98, waarin het recht op vrije vakbon ds o p richting en het recht op C.A.O,'s wordt geregeld. Art. 4 van dezelfde Conventie veroordeelt elke vorm van automatische of v e r p l i c h t e bemoeienis van de o v e r h e i d tijdens Collectieve O n d e r h a n d e l i n g e n . Deze C o n v e n t i e IE ook ondertekend door de regering van de R e p u b l i e k Turkije. 3. Voor k l e i n e bedrijven verdwijnt het recht op CAO helemaal.
"~
Art. 59 van de Grondwet staat niet toe dat bedrijven met 10 of minder dan 10 werknemers CAO's a f s l u i t e n . Dit recht wo i'd t o n g r o n d w e t t e l i j k voor K l e i n e bedrijven. Het v a s t stellen van de werkvoorwaarden wordt geheel aan de Ministerraad, de politieke leiders overgelaten. Dit b e t e k e n t het o n t n e m e n van CAO-recht aan een grote groep arbeiders in Turkije, Immars, 88 van de 100 ingeschreven bedrijven hebben 10 of minder arbeider:; in dienst. Voor de werknemers van fl 8 °-, van de bedrijven bestaat het r g c h t op CAO e e n v o u d i g niet. l i j d e n a de d i s c u a s i e s hier o m t r' e n t in dB Consultatieve V e r g a d e r i n g , zei één van de leden van de Vergadering dat het hier om meer dan 2 miljoen mensen ging. Uitgaande van deze 3 p u n t e n brengt de junta m i d d e l s dit ontwerp r a d i k a l e b e p e r k i n g e n aan de CAO.rechten. Ze worden uiteindelijk helemaal afgeschaft.
Stakingarsch*; en Loak-out 1. DB o p v a t t i n g dot IOCK-^SJC p.;-a v -si 00,. ; -j;;vC" de ataking .
Het ontwerp van de junta regüflt x<» ^ïn er» ^eif J artikel (art. 58) hut ra-jht op loc^-oitt en hat stakingsrecht . Op deza manier wordt gepoogd om ataking en .1oük op gelijke Juridische waards tn bruggen, haar dB staking wordt een sxtra balamr.,ering Ingebouwd: Voor ledere soort achdde dief zal ontatïi^n door de zijn de arbeiders en hun bondan aansprakelijk » Terwijl van de andere k.snt, ds wsrkgöv^rs sn han. geen aansprakelijkheid krijgen voor do schade de arbeiders als gevolg van een lock-out zullan ondervinden 2. Onduidelijke beperkingen brsngQn cn;;ckorf;Oid er. Art. 58 legt praktische beperking op d« u itvoering van hst stakingsrecht (en lock-out), Sv.tk inr;-n niet pleatsvindan op aen manlcu' dlu "go^a ^ füteoena regels" geweld zal doon, op 9sn f,iön^ .i r di o schada kan berokkenen aan ds e?ï^u,/rlGvlr•:» ov o,.* t an „w^riar du ^ a da.-ïe het Nationale ïnkomsn zal schaocn. e voorwaarden geeft duidslijkhulü cv*:/ ci-mea badoald wordt. Bijvoorbeeld» wat wordt ondor iiaï vc "u';--in /tari een staking aan de "goeds fataoEïnsragels '' v'öi- a t-aan? Zn ssr. konfllkt ken een gebeurtenis tilc goe c: ia voor partij voor de andera als onfatsosnl ijk j worden. Goed fatsoan en gomde üöffoeï zijn die van gaval tot s»val, van ptir^oon tot par«r»on en in de tijd kunnen verandora;;. Q-iü1'T ,'t'i or.dui dslij'^held geldt ook voor do andere voorwe s^vje'-- , kJat i'c echadsïijk voor de eamenleving OT vo-jr h t-i: Ncti onoia Wie bepaalt dat? Door deze» anduldfïïijke Dt^trlppar. ^. .*. gestopt t.-T dat een eventuals staking tem a^Ie. t verboden kan woroe^n. Op deze manier plaatst -Jtt Stftui U i Damocltie boven het hoofd van ':al ic-ïKin^; Si-i srd dat elk moment Kan v,:;! l in. 3. Maximaal 60 dagen ia-t* K ir. v, s.art, er toch nog >j t i c «s a E;*; *.*•;. rd t, j ar: ^ó:- . ^ « * i,£.xiiiiael ^ ,>f; ",G d a g a n u u r e , voor 60 d'gan. Storingen di-a l^r>^ zullen op verzooK van de siinittsr ^n Ariietcj gestopt
Als
worden. Het konfllkt moet Jen cistn- d-; . .,".
definitief gerogalri wox-der, . In üi-t werknemers mag er rmT^rujei rrv'-H, g
?;i;: st „ah n. at in of wcruan
7.
4. Algemene steking, politieke staking en solldariteitsstakingen zijn verboden (art. 58) Behalve bovenstaande beperkingen worden ook bepaalde soorten stakingen verboden. Er kan geen algemene staking uitgeroepen worden, er kan om politieke radenen niet gestaakt worden en stakingen uit &olidarlr_ telt zijn ook ongrondwettelijk verklaard. 5. H.A.R.-bekrachtiging beperkt nog meer de staking Een andere regeling is dat stakingen uitgesteld of verboden kunnen worden door de overheid. (Bijv. omdat het onderwerp niet geschikt is). In dit soort situaties wordt het konflikt automatisch opgepakt door ds H.A.R. en aan een besluit gebonden. Dit soort gevallen van uitstel óf verbod en de behandeling ervan» maakt duidelijk dat het stakingsrecht niet wordt gezien als een instrument van de bonden om in uiterste gevallen iets te bereiken. Stakingsrecht wordt gezien als een soort kwaad dat men maar toe moet laten omdat het eenmaal niet anders kan. Het hele begrip 'stakingsrecht ' en de funktie ervan wordt totaal losgekoppeld van zijn eigenlijke strekking. In fetta wordt met aldeze beperkingen het stakingsrecht dat met één hand wordt gegeven;, met de andere hand weer ontnomen*;. Oe financlOle positie van de bonden wordt verzwakt. In de nieuwe Grondwet wordt het huidige Check-off systeem afgeschaft. Volgens dit systeem werden de contributlegelden van de leden van een vakbond dlrekt van hun salaris afgetrokken, (Dit ia een soort automatische overachrljvingasysteem vergelijkbaar met de Nederlandse automatische Bank- of Giro-afschrijving, naar omdat er in Turkije geen systeem van giraal geld bestaat wordt het vla de salarisstrookjes geregeld). ._ Art. 56 zegt; "leder lid betaalt zijn contributie dlrekt aan de vakbond". Gezien de financieel slechte situatie van een Turkse arbeider, is het duidelijk dat dit op zeer korte termijn al nadelige effekten zal hebben op de financiële situatie en het funktioneren van de vakbonden. Ambtenaren hebben geen vakbondarechten. Art. 159 verbiedt de ambtenaren en medewerkers van openbare diensten om vakbonden op te richten of ervan lid te worden. Ongeveer 1,5 miljoen werkende mensen worden op deze-manier onthouden van hun rechten. De nieuwe grondwet van de Junta voldoet aan de wensen van de werkgevers. Vanaf het moment dat het ontwerp werd bekend gemaakt, is er vooral door de specialisten op arbildarechtgebied er op gewezen dat de Grondwet in ruime mate voldoet aan de wensen die de werkgevers in de loop van de jaren hebben geuit. Prof. flatin Kural (arbeidarechtde&kundige) zei:
"Da nlauwa grooehrtt bevat in vale opzichten, verschillende wensen dia van tijd tot tijd door werkgaverskringan naar voren zijn gebracht maar nooit serieus zijn genomen omdat ze niet aan wetenschappelijke eisen voldeden". Zoals bekend heeft TORK-IS totnutoe in vele opzichten een regeringsgazind gezicht getoond. Mogelijkerwijs ze-het-fe-i-t—d** re nö-irog—opers zijn aan'deze" houding. Maar zelfs TöRK-IS geeft nu - in zijn rapport over da nieuwe Grondwet - aan dat deze grondwet mat dergelijke beperkingen op vakbondsaktiviteiten het einde zal betekenen van collectieve onderhandelingen, de beperking betekent van het stakingsrecht, terwijl de lock-out - een verboden middel van uitsluiting van de werkgevers, in iedere moderne rechtsstaat - als grondwettelijk recht erkend wordt, en dat door het varbod op politieke aktiviteiten de vakbonden aan banden gelegd worden: Al deze regelingen zijn toegiften aan de wensen van de werkgevers". Inderdaad zijn er verschillende overeenstemmingen gekonstateerd tussen de artikelen van de Grondwet en een rapport dat de TISK (Turkse Werkgevers Vakverbond) in april aan da Commissie die de grondwet voorbereidt, had aangeboden. TISK zegt in zijn rapporti "Om de eenheid van de staat te bewaken, de moraal en da orde te beschermen ah om te voorkomen dat vakbonden meegesleurd worden door politieke stromingen moeten er in de grondwet grenzen gelegd worden*. Zoals hiervoor al beschreven, wordt deze wens over het zloh bezighouden van vakbonden mat da politiek (art.58), geheel ingewilligd. Verder zegt TISK dat "Lock-out voor de werkgevers een ekonomlsch strijdmiddel is" en ook: 'Algemene staking en politieke stakingen moeten in de Grondwet verboden worden. --DiJt-r- ewdat- dit soo-rt—»takdng«rr nfw-t t^gen werkgevers bedoeld zijn. maar bedoeld zijn om de maatschappelijke orde te verstoren-.....". Art. 58 verbiedt de algemene staking, de politieke staking en solldarltaitsstakingen. Het is duidelijk een grondwet van de werkgevers, van da monopolies i Daarom zeggen we "Nee"', tegen de grondwet. In tegenstelling tot da vorige militaire machtsovername heeft da Nationale Veiligheidsraad (NVR) - de officiële naam van da leiders - het parlement ontbonden en een c commissie benoemd onder voorzitterschap van Prof.Aldikacti dia een nieuwe grondwet moet maken. Daarnaast werden een aanta$if mensen benoemd voor een Consultatieve Vergadering, die nu funktioneert als aan soort niet-gekozen parlement om van da nieuwe Grondwet een definitief voorstel voor de 6ane£)4|liMia£t«i^ietett.Nadat alle artikelen in deze
vergêderlng Zijn behandeld zfl d* N.V.R. deze grondwet goedkeuren. 0e verwachting i» dat dé Generaals dit inderdaad bijna zondar wijzigingen zullen doen. Verschillend» uitspraken ven Generaal Evren wijzen duidelijk in dia richting. Algemeen voorzitter van da TORK-1S, SavKet Yllmaz, zei naar aanleiding van afschaffing van de vakbandsrechten en vrijheden dat er geen andere weg meer ia, dan het geven van de sleutel van de vakbond aan da Junta. Er is wel een andera weg l En die ligt bij de Turkse arbeidersklasse, Turkse bevolking. Deze weg gaat door de eenheid van de demoKretiache krachten, men moet strijden om het referendum onder de demokratiese (al is het minimaal) omstandigheden te laten gebeuren. flen moet nee zeggen tegen deze grondwet ven de Junta. De Turkse arbeidersklasse heeft al zijn vakbondarechten en vrijheden via een lange atrijd verworven. TORK-IS moet ook als aan bond van de arbeiders, ven da arbeiders leren: BIJ moet gehoor geven aan hun eisen. Inwerkingtreden van deze grondwet van de Junta zou betekenen dat alle fundamentele rechtan en vrijheden totaal afgeschaft wordan. Een militairistlache politiestaat zal geïnstitutionaliseerd worden. Zo'n regiem van Turkije kan dan ook een stimulerend voorbeeld vormen voor de werkgevers en monopolies in Europa en in de wereld, die zich in een ekonomlacha kriais bevinden. Het zal dan ook een sterkere steun zijn in het riidden-Ooaten voor de vijanden van de vrede, voor de agressieve krachten. Er zullen in Portugal, Spanje en in Italië" dit soort voorbeelden voorgesteld worden ala oplossing voor da problemen van de crisis»ti^^v^t 4t. ' —,„ i ::,*-,.,
Daarom willen we onze stam laten horen en vragen aan ieder die voor da demokratle en. eerbiediging van de mensenrechten is, om de strijd van de demokratiese krachten voor een demokraties regiem en tegen dit ontwerp, te ondersteunen. Wij hebben, omdat we in het buitenland zijn, geen stemrecht bij het komende referendum. Toch willen wa onze stem laten horen en vragen ieder die voor de demokratie en eerbiediging van de mensenrechten ia» om ons te steunen.
Da verkiezing van de r a a d g e v e n d e vergadering, haar doelstellingen de omstandigheden waaronder het grondwetsontwerp tot stand Kwam. Een van de meest bespraken onderwerpen in Turkije sinds de militaire coup van 12 september, is de verkiezing van de raadgevende vergadering en de voorbereiding van het grondwetsontwerp. De eerste belangrijke stap die de militaire diktatuur vlak na de staatsgreep nam was de wetgevende, uitvoerende en rechtelijke organen hun rechten en macht te ontnemen, die zij hadden Krachtens de grondwet van 1901. In plaats daarvan stelden zij een nieuwe wet in, genaamd :"De grondwet en de orde van de staat" , die in h o u d t dat alle wetgevende maatregelen die de junta neemt, die in strijd zoudan zijn met de oorsprankelijke grondwet van 1961, automaties een grondwetswijziging inhouden. Er Kan naar voren worden gebracht dat deze wet zelf in strijd is met de grondwet van 1381. Ondanks de demagogie van de junta over "de terugkeer tot de demokratie", die in de nationale- en internationale media vaak is herhaald , hebben deze onrechtmatige stappen van de junta de vraag opgeworpen onder welke omstandigheden het grondwetsontwerp is voorbereid. Onder de omstandigheden dat alle politieke aktiviteiten, bijeenkpmsten en demonstraties, stakingen en CAO-overeenkomsten zijn v e r b o d e n , wordt besproKen hoe en uit wie' de raadgevende vergadering is samengesteld. Terwijl in somige kringen werd bepleit dat de raadgevende vergadering zou worden gekozen uit brede lagen van de bevolking, verdedigden anderen het aanwijzen door de militaire junta. Op het moment dat deze diskussies plaatsvonden binnen de door de junta toegestane ruimte, zette de junta met haar verklaringen de grote lijnen uit. Volgens deze werd.de constitutionele raad niet gekozen, maar aangewezen. Leiders en parlementarieërs van politieke partijen van voor 12 september werden echter uitgesloten. Volgens besluit nummer 52 van de junta, dat v l a k voor de bekendmaking van de raadgevende .vergadering viel, is het voor politieke partijen en hun parlementarieërs verboden hun mening over het verleden, heden en toekomst van Turkije te uiten. Ook het besluit over de konstitutionele vergadering geeft helderheid over de demagogie van de junta over "de terugkeer tot de demokratie". V o l g e n s dit besluit wcrdt de constitutionele vergadering samengesteld uit 5 leden van de zogenaamde veiligheidsraad en de 160 leden van de raadgevende vergadering. Van. .deze laatste zijn 40 leden direkt door de junta benoemd én 120 door de junta gekozen uit do kandidatenlijst waarvoor ieder gemeentebestuur drie persenen moest voordragen. Belangrijk hierbij is dat de junta na 12 september nieuwe burgemeesters heeft benoemd die zij betrouwbaar achtte. Voor deze mensen is het uitgesloten te h a n d e l e n in strijd met de b e s l u i t e n en richtlijnen van de junta. Intussen werden door een ander besluit niet alleen de leiders en parlomentarieërs, maar ook alle gewone leden van de politieke partijen buiten de raadgevende vergadering gehouden. Volgens dit zelfde besluit zal zond«r d i s k u s s i e h e t l a a t s t e woord bij de junta zelf liggen. Zo is de funkt ie van de raadgevende vergadering,
t. zoals ook uit haar naam wordt begrepen, alleen die van raadgewi var van de junta. Zo Is de raadgevende vergadering, die werd gepropageerd als " een grote stap in de richting van de demokratie * tot stand gekomen. De raadgevende vergadering beataat uit vertegenwoordigers van werkgeversorganisaties, leiders en adviseurs van holdings, grootgrondbezitters, gepensioneerde legerofficieren die nauwe relaties met de junta hebben en professoren sn andare personen uit reaktlonaire politieke kring. Professor Drhan Aldikacti , die ie benoemd als voorzitter van de uit de vergadering gevormdegfiafidwetakommlssie, is mede eigenaar van een fabriek en tevens vlce-voorzitter van de raad van bestuur van de konservatieve krant Tercüman.De woordvoerder van deze kommissie Sener Akyol bekleedde een kommisariaat van de tokstielfabriek van Murat Bayrak. welke laatste een bekend pro-faacistisse werkgever is, die openlijk de neo-faacistlese partij ateUrids..Eon ander belangrijk kommisaielid is de heer Refet Ibrahlmoglu, de algemeen sekretaris van de turkse werkgeversorganisatie. Nog voor de raadgevende vergadering werd geopend op 24 oktober 1981 nam de junta da volgende stap tegen de politieke partijen door hen te verbieden en alle bezittingen in beslag te nemen. De politieke omstandigheden waaronder de raadgevende vergadering haar werk startte kunnen als volgt worden samengevat: al Over het hele land was de staat van beleg afgekondigd en het was verboden 'a nachts op straat te Komen. b. Alle manifestaties en demonstraties waren verboden. 0. Vakbondaaktiviteiten warsn sterk beperkt en de progressieve vakbondsfederatie DISK en da bij haar aangesloten banden waren r <> gesloten en hun leiders gearresteerd. d. Alle politieke aktiviteiten en politieke partijen waren verboden. e. Het recht om CAO-onderhandelingen te houden en te staken werd afgeschaft. f. Alle demokratlese organisaties werden verboden en haar leiders geacttestssrd > *. Alleen de werkgeversorganisaties konden hun werk voortzetten. g. Meer dan 100-duizend progressieven en demokraten werden gevangen genomen. h. De onderdrukking en systematiese terreur ging kontlnu door. 1. De pers stond onder zware censuur. J. De vrijheid van meningsuiting was sterk beperkt. k.' Het koerdiese volk werd zwaar onderdrukt. Het grondwetsontwerp dat bij eerste openbaar making tot felle reaktiea leidde van de vakbonden, universiteiten, beroepsorganisaties, professoren, intelektuelen en de pers, werd in het geheim opgesteld. De grondwetskommissie heeft bij haur werkzaamheden een aantal individuen en instellingen om advies gevraagd. Sommige van deza adviezen zijn openbaar gemaakt. Maar al deze adviezen zijn geaelakteerd en alleen de voorstellen van werkgeversorganisaties en uit reaktlonaire konservatieve politieke kring zijn zijn ver-; werkt in het grondwetsontwerp.
9. Om die reden wordt het ontwerp de "grondwet van de werkgever*" genoemd. De publieke opinie werd voorei bepaald door kritiek, behalve de werkgevers die zeer lovend weren. Er is geen verschil tussen de omstandigheden waarin het grondwetsontwerp werd voorbereid en de huidige situatie. Nog erger, de druk van de militaire diktatuur wordt met de dag zwaarder. Een duidelijk voorbeeld daarvan is besluit 70, dat de^Betlüiten 52 en 65 vervangt. In het besluit dat zogenaamd oud politici en parlementariefirs in staat moet stellen op het grondwetsontwerp te reageren, staat : "geen enkele instelling of persoon mag •-. i door haar uitspraken bet stemgedrag v a. n de bevolking beïnvloeden.* Olt toont aan dat de Junta niet de demokratie wil herstellen, maar dat zij onder de dekmantel van demokratie, een autoritair onderdrukkend parlementair systeem wil vestigen. Op dit moment wil de Junta dit systeem door middel van een referendum aan Hot volk opleggen. Een referendum dat gehouden wordt terwijl alle politieke aktivltelten verboden zijn, vrijheid van meningsuiting en dlskussie zwaar beperkt zijn, politieke partijen en vakbonden gesloten zijn, 10-dulzenden progressieven en dsmokraten in de gevangenis zitten en zijn uitgesloten van stemming, zal nooit de aspiraties en vrije wil van het volk weerspiegelen. Een referendum dat onder zulke omstandigheden wordt gehouden zal bovenal niet door het volk worden geaccepteerd.
Ce door de junta aangewezen Raadgevende Vergadering heeft de debatten over het grondwetsontwerp afgesloten. Het herziene ontwerp is nu weer in handen van zijn wérkelijke seestersi de generaals* De Nationale Veiligheids Raad zal het ontwerp zijn uiteindelijke vorm geven voor het referendum dat voor 7 november gepland is* De nationale en internationale openbare mening zijn benieuwd naar de vorm die het ontwerp heeft gekregen als resultaat van de beraadslagingen van de Raadgevende Vergadering. DE RAADGEVENDE VERGADERING i NAPRATSRS
In ome 'Dokumentatiemap over het nieuwe grondwetsontwerp van Turkije' hebben we erop gewezen dat, afgezien van een aantal onbelangrijke wijziginger de Raadgevende Vergadering het ontwerp onaangetast zou laten, en vooral dat er geen amendementen zouden komen die de struktuur van het beoogde regiem veranderen. Deze voorspelling is uitgekomen» De Raadgevende Vergadering heeft de funktie om de kritiek in acht te nemen en de grondwet langs demokratischer en eigentijdser lijnen uit te zetten niet vervuld. Integendeel, behalve dat ze de autoritaire, repressieve en reaktionaire struktuur handhaafde., verhoogde de Vergadering door verschillende amendementen de antidemokratlsche voorschriften zelfs* De Vergadering voegde nog direkter en onbedekter bepalingen toe om het huidige militaire regiem in burgerkledij te stabiliseren. De beraadslagingen bewezen vanaf het begin dat de vergadering onmachtig was veranderingen in een demokratischer richting te bewerkstelligen. Dit als gevolg van zowel de struktuur van de Vergadering zelf en de manier waarop hij geïnstalleerd is, als door de anti-demokratische omstandigheden die in het land heersen* De kritiek die door sommige leden van de vergadering geuit werd onder invloed van de publieke oppositie en protesten werd -tot zwijgen gebracht door de gezamenlijke inspanning van leden van de Vergadering die nauw betrokken zijn bij de junta en van de junta zelf door verklaringen zoals die in de toespraak van generaal Evren in de stad Afyon. HET ONTWERP WERD NOG HEAKTIONAÏHDER
Onder de indruk gebracht van de omstandigheden en naar aanwijzingen van de Nationale Veiligheidsraad, debatteerde de Raadgevende Vergadering over het aannemen van het ontwerp , ondanks enkele amendementen met verontachzaming van de kritiek die er op uitgeoefend was» Inderdaad, op het eerste gezicht lijkt het alsof er aan het ontwerp een paar toevoegingen zijn gedaan onder invloed van de kritiek. Bijvoorbeeld, wat een van de meest kontroversiele punten was, de laatste zin van artikel 5 die het recht op soevereiniteit in tweeSn deelde en erkende dat international) instellingen deel zouden hebben aan dit recht, werd geschrapt*
Echterf deze verandering is van nul en generlei waarde daar artikel 68, waarin de President onafhankelijk van het parlement de macht wordt verleend zijn toevlucht te nemen tot het inzetten van het leger in geval van plotaelihge oorlogsdreiging en waarin de Nationale Vergadering ontheven wordt van de bevoegdheid de Turkse strijdkrachten naar het buitenland te sturen en buitenlandse strijdkrachten óp. turks grondgebied toe te laten "wanneer dat noodzakelijk is op greoid Van internationale verdragen waarbij Turkije partij is". Het recht op "soevereiniteit is dus nog immer verscheurd» maar op een andere manier* '''' .'.-...'• Een ander voorbeeld is het amendement op artikel 26, De bepaling dat vrijheid van meningsuiting beperkt kon worden omwille van v"de jeugd te beschermen tegen de invloed van schadelijke stromingen en opvattingen" is door de Vergadering geschrapt* Maar nu is er een nieuwe toevoeging aan artikel 70 over de bescherming van de jeugd dat zegt i "De staat zal de nodige maatregelen nemen .... te verzekeren dat jonge mensenopgroeien en zich ontwiktolen zodanig dat zij zich afzetten tegen gezichtspunten die beogen de integriteit van de staat met haar grondgebied en natie, te schaden" Met betrekking tot enige artikelen heeft de Vergadering gestreefd de indruk te vestigen zich iets te hebben aangetrokken van de openbare kritiek door indrukwekkende amendementen die het eÉfekt niet beïnvloeden* Bijvoorbeeld in artikel 28 dat over de persvrijheid gaat werd de bepaling uit het oorspronkelijke ontwerp dat voorzag in de sluiting van tijdschriften op "tijdelijke of permanente basis" geamendeerd} de term "permanent" werd geschrapt* De bepaling voor tijdelijke sluiting bleef echter en er is geen tijdslimiet gesteld aan zo'n sluiting* Op die wijze blijft het mogelijk een "tijdelijke" sluiting te transformeren in een permanente. Bovendien bewijst een volgende clausule van het artikel de bedoeling een permanent verbod te handhaven door te stellen dat "Iedere publikatie die in wezen een voortzetting is van de stopgezette publikatie is verboden"* Bij zulke bedekte en verwarde voorschriften die pretenderen in te gaan op bepaalde kritiek heeft dé Vergadering echter ook enige amendementen aangenomen die openlijk nog ernstiger beperkingen invoeren* Bijvoorbeeld de clausule in artikel 12 die^in het oorspronkelijke ontwerp stelde dat de "uitoefening van de grondrechten en vrijheden kon worden beperkt" werd veranderd in "grondrechten7en vrijheden worden beperkt.." waarmee de beperking direkt gelegd wordt op de rechten en vrijheden. Een beperking van de wijze waarop een recht uitgeoefend wordt is hoewel het een begrenzing is kan nog steeds een aantal mogelijkheden openlaten voor het gebruik van dit recht, terwijl de direkte beperking op het recht zelf het gevaar inhoudt van een voorbarige en totale vernietiging van zo'n mogelijkheid* Daarom heeft het ontwerp met dit amendement een veel strengere vorm* We kunnen nog een; voorbeeld aanhalen uit artikel 28 dat ook met de persvrijheid verband houdt; De Vergadering ook aan dit artikel een clausule toegevoegd die inhoudt dat"publikaties in een andere dan de oficiele taal" onderworpen worden aan voorafgaande goedkeuring* Het is duidelijk dat dit amendement speciaal bedoeld is publikaties in de koerdische taal te voorkomen omdat in een 'andere paragraaf staat dat " voorwaarden die voortvloeien uit internationale verdragen uitgezonderd" wordenfiaarmee is dit recht verzekerd voor Armeense, Griekse en Joodse minderheden» naar het verdrag van Lausanne* : • -.• • i. ••••- •'" '• -. '' " ':'""
Behalve Koerdische publikaties bedreigt deze beperking de mogelijkheden van in het bijzonder politieke partijen, vakbonden, beroeps- en andere maasaorganisaties in vreemde talen te publiceren* Be Vergadering volhardde ook in deze anti-demokratische houding bij de behandeling van de dalen die de str uk tuur van de staat betreffen* Het heeft een nog autoritairder staatsbestel geregeld dan het oorspronkelijke ontwerp, op basis van de vernietiging van grondrechten en vrijheden. Tenslotte t de Vergadering heeft een reeks tijdelijke artikelen aangenomen die de beloften van terugkeer naar de demokratie aan de openbare mening en de wereld gedaan volkomen weerspreken. DE TIJDELIJKE AHTIKELENi DE DOOS VAN PANDORA Door deze artikelen wordt het huidige militaire regiem, de Nationale Veiligheids Raad permanent gemaakt. Volgens deze artikelen, wordt tegelijkertijd met het referendum, het hoofd van de NVR automatisch gekozen tot President van de Republiek. Hij zal bovendien zijn positie als leider van de NVR en Chef-Staf mogen behouden omdat de NVR zijn legaal bestaan zal voort zetten totdat het Presidium van de Nationale Vergadering is gevormd na de eerste algemene verkiezingen en samenhangend daarmee zal het hoofd van de NVR ook Chef-Staf blijven. Dezelfde maatregelen gelden ook voor de andere leden van de junta die als zodanig aan de macht zullen blijven* Wanneer het Presidium van de Nationale Vergadering is ingesteld zal de NVR zitting nemen in de Presidentiële Raad* De Presidentiële Waad vervangt de Staats Advies Raad van het oorspronkelijke ontwerp. De samenstelling van de Presidentiële Raad is beperkter dan de Staas Advies Raad* daar de Presidentiële Raad alleen leden van de NVR zal bevatten. Bovendien is de macht van deze Raad uitgebreider. De Presidentiële Raad, alias de Nationale Veiligheidsrftaad, zal gemachtigd worden, volgens deze tijdelijke artikelen* om de wetten die opgesteld zijn door de Nationale Vergadering te onderwerpen aan een eerste onderzoek en hun mening erover kenbaar te maken aan de President; om natefin te onderzoeken die de interne en externe veiligheid betreffen; en om in gevallen dat de President van zijn buitengewone bevoegdheden gebruik wenst te maken, onderzoeken te verrichten adviezen geven en direkte inlichtingen inwinnen van alle autoriteiten en uitvoerende organen. In feite kon zelfs een lid van de NVR er niet omheen te erkennen dat de macht die in deze Raad gelegd wordt eigenlijk een 'voogdijschap' inhoud. De tijdelijke artikelen hebben ook een kenmerkende regeling getroffen over het in werking treden van de wetsartikelen van het ontwerp. Die artikelen die van repressieve, autoritaire , vrijheidsvernietigende aard zijn zullen onmiddelijk van kracht worden volgens artikel 1* Ook de artikelen die het ekonomische leven betreffen tot schade van de werkende mensen zullen op de dag van publikatie van de grondwet van kracht zijn* De paragrafen die de uitvoerende macht, het bestuur en de rechterlijke macht onder supervisie van de president stellen, zullen ook prioriteit genieten.
'Anderzijds zullen de delen die met de wetgeving en het lokaal bestuur in verband staan pas geëffectueerd worden na de eerste algemene verkiezingen, die dus onder kontrole van de N7R gehouden zullen worden, onder dé verboden en beperkingen die ze tot nu toe hebben opgelegd en binnen het kader van de repre8Bieve( anti-demokratische struktuur die doorde grondwet aangebracht is. Bovendien machtigen de artikelen de Ministerraad te beslissen wanneer het voorschrift uit het ontwerp de minimum lonen te ontheffen van elke taxatie in werking wordt gesteld» Voorts, om de wijze van regeren van de Nationale Veiligheidsraad te stabiliseren, voorkomen deze tijdelijke artikelen elk amendement op deze grondwet» In de komende ) jaar durende "tijdelijke" periode zal een J/4 meerderheid van de Nationale Vergadering nodig zijn om te amenderen. De voorzitter van de grondwetskommissie professor Aldika$ti heeft deze bedoeling openlijk geuit met de woorden; "We wensen niet dat deze grondwet in de komende jaren gewijzigd wordt." De leden van de NVR zullen het recht van 'onschendbaarheid' genieten, zelfs na deze tijdelijke periode. Op deze wijze onthuld de NVR zijn bedoeling bevrijd te zijn van elke verantwoordelijkheid voor deze periode, die ze villen legaliseren door een anti-demokratisch referendum, dat de wil van het volk onderdrukt. "NEE" TEGEN KEN POLITIESTAAT
De vorm die het ontwerp van de grondwet heeft gekregen van de Raadgevende Vergadering bewijst dat de NVR tracht een politiestaat te vestigen in Turkije. Dit ontwerp druist in tégen de wensen van het volk. Zo zeer dat het niet van alle leden van de Raadgevende Vergadering de stem kreego 36 leden, 25% van het geheel heeft er van afgezien positief over het ontwerp te stemmen. De NVR is zich bewust van en bezorgd om deze situatie en de mogelijkheid van het volk om "nee" te zeggen tegen deze grondwet. Daarom bereid de NVR het verloop van het referendum op 7 november, waar ze niet onderuit kunnen, op de meest anti-demokratische en repressieve wijze voor. Er zijn nieuwe onderzoeken en berechtingen geopend tegen de vertegenwoordigers en organisaties van de verschillende bevolkingsgroepen. Nog 1.9 mensen zijn gedaagdin het DISK proces, tegen 10 van hen wordt de doodstraf geêisd» Er worden onderzoeken ingesteld naar met DiSK verbonden vakbonden en er zijn sommige nieuwe zaken geopend. Er is ook een nieuw onderzoek tegen de Schrijvers Bond van Turkije. De legale eis van Ecevit voor vermindering van zijn veroordeling is genegeerd, zodat hij gedwongen wordt in de gevangenis te blijven als het referendum plaatsvind. De berechting van de leiders van de vredesbeweging, die elk leidende figuren waren in hun kring gaat door en hun eis tot ontslag van rechtsvervoeging is geweigerd. Deze en dergelijke zaken hebben tot doel het volk voor het referendum te intimideren. '
Er wórdt gepoogd het uitdragen van meningen over het grondwetsontwerp in brede kring te voorkomen door maatregelen die mogelijk zijn door dekreet , no« 70. Bit dekreet vervangt het 52 en het 65e die de NVR moest intrekken als gevolg van interne en externe druk en dat zegt dat personen tegen wie een onderzoek loopt of een proces geen mening mag uiten over het grondwetsontwerp* Met dit dekreet heeft de NVR ook alle propaganda om het volk negatief te laten stemmen over Bet grondwetsontwerp verboden* terwijl de NYR zelf een massale campagne voert over de Staatsradio en televisie om het volk te dwingen de grondwet te accepteren» In weerwil van alle anti-demokratische omstandigheden en repressies, zijn de demokratische krachten in Turkije vastbesloten de aard van de door de NVR opgelegde grondwet bloot te leggen* • . - • . . Zij staan dichtbij hun demokratiache strijd de grondwet van zo'n reaktionair regiem wat het Turkse volk niet verdient, te weerstaan en er nee tegen te zeggen*
r
