Meditatie: Het Kerstgevoel
Lieve mensen, wat is dat toch met Kerst? Dat zoveel mensen daar nog altijd iets mee hebben… Dat het er bij hoort… Dat ook de gang naar de kerk weer wordt gemaakt… Wat is dat toch met Kerst? Dat is het Kerstgevoel! Maar ja, wat is dat eigenlijk, het Kerstgevoel?
Dat is voor iedereen verschillend, zou het niet? Neem nou gezellige Bep. Het Kerstgevoel, zegt Bep, is zo gezellig! Zo lekker romantisch met van die gekleurde lampjes en zo. Al die kettingen van licht, daken van licht, Kerstmannen op laddertjes, en niet te vergeten die zachte jinglemuziek overal, en de kaarten met besneeuwde bossen en rendieren, de flikkerende lampjes en “Last Christmas” van George Michael elke dag drie keer op skyradio, en cadeaus onder de boom en lekker uitgebreid dineren… Ik weet wel dat er mensen zijn die daar zuur over doen, zegt Bep, maar die doen er zelf allemaal aan mee, en aangezien ik niet zo gelovig ben
is dit voor mij het Kerstgevoel: gezellig…
Het is voor iedereen verschillend. Neem nou nostalgische Rosa. Het Kerstgevoel, zegt Rosa, is zo van vroeger. Ik kan er zo’n heimwee naar hebben. Het hoort er allemaal bij, niet alleen de gezelligheid van lichtjes en Anton Pieckachtige tafereeltjes, niet alleen het winkelen en het lekker eten, maar ook de echte oude kerstverhalen, over Jozef en Maria en het kindje Jezus en de herders en de wijzen uit het oosten samen in de kerststal met de os en de ezel en de ster daarboven… Ik vind het zo’n sfeervol verhaal, dat verhaal over een kindje geboren in de nacht. En de liedjes vind ik ook zo om te zwijmelen over de herdertjes lagen bij nachte en zo… Ik wil dan ook beslist naar de kerk. Zonder Kerstnachtdienst is het niet compleet. Dat is voor mij het Kerstgevoel: Weer thuis, iets van vroeger, romantiek en nostalgie…
Het is voor iedereen verschillend, het Kerstgevoel. Neem nou cynische Henk.
Wat een flauwe kul allemaal, zegt Henk. Alsof de wereld er een seconde beter van wordt, van al dat sentimentele gewauwel over vrede op aarde. Terwijl wij ons vol vreten liggen kinderen in India op apegapen van de honger! En de terroristen hebben geen boodschap aan zingende engeltjes in het luchtruim. In de bommen, in de bommen, een welbehagen, een welbeha-a-gen – dat is hun lied. Ja, met het grootste welbehagen slaan ze hun slag, weer tientallen doden in Pakistan. Of er gebeurt een ramp met duizenden doden, zoals vijf jaar geleden met de tsunami… En wat voor nut heeft het om die ene avond naar de kerk te gaan als je er het hele jaar niet komt? Allemaal onzin, dat hele Kerstgevoel, allemaal commercie - aldus cynische Henk.
Het is voor iedereen verschillend, het Kerstgevoel. Heel anders is het voor de deskundige, theoloog Theo. Ik erger me dood aan al die misverstanden, zegt Theo. Het Kerstverhaal is helemaal niet romantisch. Om te beginnen zijn er twee Kerstverhalen. Een in Mattheüs en een in Lucas.
En ze vertellen elk hun eigen verhaal. Feitelijk hebben ze niets met elkaar te maken. Mattheüs wil laten zien dat Jezus de nieuwe Mozes is. Daarom voert hij de kindermoord op en een soort farao in de figuur van koning Herodes, en de wijzen als vertegenwoordigers van de volken. En Lucas wil Jezus schilderen als de redder van de armen en de randfiguren zoals de herders. Wat ze gemeen hebben is dat Jezus in de beide verhalen van meet af aan wordt bedreigd, dat er geen plaats voor hem is, dat hij een kwetsbaar kind van God is in een vijandige wereld. Ja, een vluchtelingenkind is Jezus. Het Kerstverhaal is een actueel verhaal over machthebbers en mensen die worden opgejaagd. Dat is mijn Kerstgevoel, zegt Theo de theoloog, dat het geen romantisch verhaal is maar bittere realiteit en tegelijk hoopgevend voor een wereld verloren in schuld en dat… En zo preekt Theo nog een tijdje door.
Het is voor iedereen verschillend, het Kerstgevoel. Het zijn zomaar vier typen Kerstgevoel die de revue passeerden. Misschien herkent u er zich een beetje in…
En er is niets mis mee. Er is niets mis met gezelligheid en feest. Er is niets mis met nostalgie. Het is ook zeker niet verkeerd om een tikje cynisch te zijn. En het is goed om kritisch en theologisch deskundig naar de Kerstverhalen te luisteren. Maar toch is dat alles niet het Kerstgevoel ten diepste, denk ik. Daarmee is niet alles gezegd. Ik denk dat het voor de meeste mensen daar niet bij blijft. Ik denk dat er meer aan de hand is. Daarom nu ook nog het Kerstgevoel van verlangende Wim.
Ik verlang naar het heilige, zegt verlangende Wim. Ik heb het onuitroeibare gevoel dat Platland niet alles is, dat ons leven een verticale, goddelijke diepte kent. Nee, met de meeste moderne mensen geloof ik niet dat het allemaal precies zo gegaan is als Lucas en Mattheüs schrijven. Maar ik geloof wel dat zij schrijven vanuit een ervaring, een levensechte ervaring van het heilige in hun leven. Dat er meer is dan gezelligheid, nostalgie, cynisme en theologie. Dat er iets is dat ons leven te boven gaat, een groter verband waaraan wij toebehoren. Dat wij bestemd zijn voor de liefde van God, of het mysterie dat je God noemt.
Dat liefde de dragende kracht is van het universum, het ultieme doel van de mensheid. Ik geloof dat Jezus iemand geweest is die dat droeg en uitdroeg, er zijn leven voor inzette en gaf. En geïnspireerd door de zuiverheid, de schoonheid en de kracht van deze liefde die ze in Jezus zagen, hebben Lucas en Mattheüs het verhaal van Jezus’ geboorte verteld als de geboorte van een koning, een koning die door God is gewild. Zij hebben die geboorte omkleed met licht en engelen en sterren om duidelijk te maken dat het ons mensen te boven gaat en dat die heilige Geest van liefde nog steeds werkzaam is in deze donkere wereld. Zij is verborgen werkzaam – dat wel. Verborgen, incognito als een machteloze baby, geboren in de nacht, ergens in een uithoek van de wereld. Het Kerstverhaal bevrijdt ons van een groot misverstand en van de vraag die daarin altijd weer opduikt. Dat is deze vraag: Waarom laat God al het lijden toe? Van de week zei Andries Knevel het nog: Dat dit zijn vraag zal zijn als hij voor de Eeuwige staat. Die vraag komt voort uit het Godbeeld dat wij hebben, het beeld namelijk van een almachtige God in de hemel,
die alles regelt. Als we van die hardnekkige, mythische god toch eens bevrijd konden worden! Het Kerstverhaal laat een ander beeld van God zien: het beeld van een hulpeloos kind, dat aan ons is overgeleverd en zo het heilige in ons wakker roept. Etty Hillesum, joods dagboekschrijfster, zei het zo: Niet God moet ons helpen, maar wij moeten God helpen.
Ik claim geen gelijk, maar dat is mijn Kerstgevoel, zegt verlangende Wim - voor wat het waard is. Ik nodig u uit om van al deze ingrediënten uw eigen Kerstgevoel samen te stellen.
Amen.
